Ritueel slachten is actueel en roept veel vragen op. De aanleiding hiervan is het nieuwe wetsvoorstel van de Partij voor de Dieren voor een algehele verplichting tot bedwelming van dieren voorafgaand aan de slacht. De initiatiefwet van de Partij voor de Dieren gaat ervan uit dat er bij reguliere slacht veel minder sprake is van het lijden van dieren. Aan de andere kant wordt de rituele slacht weggezet als ‘dieronvriendelijk’.

Het is echter de vraag of halal slachten per se dieronvriendelijker is dan verdoofd slachten. In de discussie over onverdoofd slachten valt regelmatig de term ’diervriendelijk slachten’. Wellicht is het absurd om te zeggen, maar het komt er uiteindelijk op neer dat we de discussie voeren over hoé wij het dier kunnen doden.

Het is heel simpel: bij elke vorm van slacht wordt het dier gedood en opgegeten. Ieder weldenkend mens – ook de vleeseter – beseft dat het slachten van een dier pijnlijk is. Dat is een feit. Maar, zoals mijn Joodse collega Hanneke Gelderblom zei: ‘Het uitgangspunt in zowel de Joodse als de islamitische voorschriften is identiek. Het doel is dat het dier zo min mogelijk lijdt.’

Bij de reguliere slacht krijgen kippen een elektriciteitsschok toegediend met een staf, terwijl ze ondersteboven met hun poten aan een lopende band hangen. Of ze worden door een waterbad gehaald waar stroom op staat. Bij koeien houdt de ‘verdoving’ in dat de beesten meestal een schot door hun kop krijgen. Varkens worden in een afgesloten ruimte opgesloten, waar ze ten minste één minuut worden blootgesteld aan gas.

We hebben het dan niet over de mislukkingen en de fouten die gemaakt worden. De beelden daarvan zijn bekend. En denk ook aan de schokkende beelden die Animal Rights eind vorig jaar naar buiten bracht bij een varkensfokkerij in Nuenen, waar biggetjes in kratten werden gegooid en het uitkrijsten toen hun staartjes werden afgesneden.

Dit schijnt de normale gang van zaken te zijn in de gehele varkenshouderij, volgens dierenartsenorganisatie Caring Vets. ‘Wat het meest schokkend is aan deze beelden, is dat zo veel mensen denken dat het hier om excessen gaat op twee varkensfokkerijen. Mensen hebben blijkbaar geen idee hoe er wordt omgegaan met dieren waar ons voedsel van geproduceerd wordt.’

De bio-industrie geeft prioriteit aan kostenbesparing, dierenwelzijn is irrelevant. Dit soort praktijken moeten we massaal bestrijden en op geen enkele wijze tolereren. Een dier mag niet lijden.

Alvorens ik verder inga op het ritueel slachten, nodig ik de Partij van de Dieren graag uit om samen met moslims, joden en andere belanghebbenden de krachten te bundelen om het welzijn van dieren te beschermen. Dat is namelijk ook wat de islam mij voorschrijft. Ik begrijp dat islamitisch slachten vanuit de politiek helaas meer restricties heeft gekregen, maar ik leg graag uit hoe het echt zit.

Dit neemt niet weg dat er in de praktijk helaas fouten worden gemaakt, ook in de halal-industrie. Niettemin ben ik van mening dat dit een onderdeel is van het grotere geheel van de vleesindustrie.

Als moslims proberen wij om de dieren zo goed mogelijk te behandelen. Je maakt er geen ‘halal-vlees’ van door enkel een gebedje op te zeggen. Het dier moet tot zijn slachtproces op de juiste wijze behandeld worden en zo min mogelijk lijden.

Islamitisch slachten houdt in dat je een snede aanbrengt in de halsslagader en door middel van één snelle beweging het dier slacht. Het hoeft geen betoog dat dit werk niet voor iedereen geschikt is. Er wordt zelfs rekening gehouden met de grip en de expertise van de slachter.

Als rituelen rond de slacht niet het probleem zijn, wat is het dan wel?

Het belangrijkste bij het halal slachten van dieren is dat het dier op een eerbiedige en zo pijnloos mogelijke wijze geslacht wordt. Daarom vind ik het perspectief van de Koran op het dierwelzijn fascinerend, eufemistisch gezegd. De Koran stelt namelijk dat alle dieren onderdeel zijn van onze ‘gemeenschap’ en dus vriendelijk behandeld dienen te worden:

‘En er is geen levend wezen op aarde en geen vogel die met zijn vleugels vliegt, of het behoort tot gemeenschappen zoals die van jullie. En Wij hebben niets in het Boek veronachtzaamd en zij zullen allen bij hun Heer verzameld worden.’ (Soera 6, het vee: vers 38)

Ook de Profeet (vrede zij met Hem) legt een belangrijk moreel fundament voor het slachten van dieren. Hij zegt: ‘Voorwaar, Allah heeft goedheid in alle dingen voorgeschreven. Dus als je slacht, slacht op de minst pijnlijke manier die je kunt; en wanneer je een dier slacht, doe het op de best mogelijke manier; ieder van jullie moet zijn mes zo slijpen dat het lijden van een dier voorkomen kan worden.’ (Muslim 1955)

Om het slachten zo goed mogelijk uit te voeren zijn er richtlijnen en voorschriften in de islam. Aan deze voorschriften dient een islamitisch slachthuis zich te houden. Daarnaast zijn er andere voorwaarden die in acht genomen moeten worden voordat een geslacht dier als ‘100 procent halal’ bestempeld kan worden. De belangrijkste voorschriften rond het slachten luiden als volgt:

• • Het is aanbevolen om het dier gerust te stellen en snel te zijn met het slachtingsproces met een scherp element, zoals een mes, zodat het lijden en pijnigen van het dier kan worden vermeden. De Profeet (vrede zij met Hem) zegt hierover: ‘Als jullie slachten, slacht dan op de beste wijze en laat eenieder van jullie zijn mes (goed) slijpen en het te slachten dier geruststellen.’ Sterker nog, er zijn geleerden die van mening zijn dat het aangeraden is om het dier water te geven, voorafgaand aan de slacht.

• • Het is afgeraden om het mes te slijpen in het bijzijn van het dier. Ibnoe ʿAbbaas, een metgezel, heeft overgeleverd dat een man zijn ooi (een vrouwelijk schaap) op de grond liet liggen om te slachten terwijl hij zijn mes sleep, waarop de Profeet (vrede zij met Hem) zei: ‘Wil je haar meerdere malen laten sterven? Heb je je mes dan niet geslepen voordat je haar op de grond legde?’

• • Vervolgens worden in één beweging de luchtpijp, de halsslagader en de zenuwbanen naar de hersenen doorgesneden. Hierdoor verliest het dier zeer snel het bewustzijn en stopt het hart met kloppen. Dit garandeert een snelle dood en daarmee minder pijn. Een tweede halssnede is toegestaan als de eerste niet adequaat is gebleken.

• • Het is afgeraden om de nek van het dier te breken of elk ander deel af te snijden voordat het dier koud is geworden, om te garanderen dat elke vorm van pijn vermeden kan worden.

• Als rituelen rondom de slacht niet het probleem zijn, wat is het dan wel? Het échte probleem is de toenemende illegaliteit, de onduidelijke certificering, de massaproductie en het veronachtzamen van dierenwelzijn in de vleesindustrie. Het probleem is dat wij er niet in slagen om samen te werken en de dieren kunnen beschermen. Het probleem is dat wij niet voor elkaars vrijheden opkomen, maar elke kans grijpen om te ‘scoren’.

  Het zou de Partij voor de Dieren sieren als zij zich houdt aan het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM) en het convenant dat in 2018 in werking is gesteld. Het EVRM stelt namelijk dat minderheden rechten hebben die bescherming verdienen, ook als de meerderheid hier anders over denkt. In 2012 was dit voor de Eerste Kamer het doorslaggevende argument om de initiatiefwet van Marianne Thieme tegen onverdoofd ritueel slachten te torpederen.

  Daarnaast: zo’n verbod gaat simpelweg niet werken. Moslims en joden zullen niet opeens vegetariër worden. Het gevolg is dat halal en koosjer vlees uit het buitenland geïmporteerd zal worden.

  Waarom kiest de Partij voor de Dieren ervoor nog een keer dit wetsvoorstel in te dienen, terwijl het enkele jaren geleden werd getorpedeerd? Wil de partij het probleem echt bij de wortels aanpakken? Of is het werkelijke doel moslims en joden te pesten?

  Deze column is een bewerking van deze lezing over onverdoofd ritueel slachten op het ‘Symposium islamofobie en burgerrechten’, georganiseerd op 28 september door het Collectief tegen Islamofobie en Discriminatie (CTID) en de afdeling antropologie van de Universiteit van Amsterdam.

‘Van wie is de stad?’, vraagt programmamaakster Amal Alhaag zich af. Ik loop mee met een stadswandeling met ‘stadsmakers van kleur’, die een andere kant van Rotterdam willen laten zien.

Alhaag is onderdeel van Metro54, een collectief jongeren met een migratieachtergrond dat sinds 2016 zijn plek opeist in het rap gentrificerende Rotterdam. ‘In Rotterdam leven de mensen met een migratieachtergrond midden in de stad, in Amsterdam is dat veel meer buiten de ring.’

Metro54 is nu bezig met het project ‘For the Culture’. Hierin staan alledaagse ontmoetingsplekken centraal en de wijze waarop deze plekken bewoners, kunstenaars en activisten in hun denken beïnvloeden. Zo zet producer en dj Cedric Kouame zich af tegen het idee dat je als persoon van kleur twee keer zo hard moet werken. ‘Hij noemt zijn werk ‘Twice Less’’, vertelt Alhaag.

Volgens co-initiatiefneemster Malique Mohamud is de ‘postkoloniale westerse stad’ per definitie meerstemmig en heeft deze meerdere geschiedenissen. Hij wijst naar haarsalon Elaine, recht in het midden van de stad. ‘Dit is erfgoed’.

En ik betrap mezelf op de gedachte: ‘Erfgoed? Hoe kan je zo’n deftig woord plakken aan een kapsalon?’ ‘Dit is een van de eerste haarsalons voor zwarte mensen. Ze bestaan al meer dan 35 jaar en is een archief van onze levens’, maakt hij af.

Een bewoner die haar kind heeft meegenomen is blij met de wandeling: ‘Ze beschrijven exact de gevoelens die ik lange tijd niet heb kunnen verwoorden’. We lopen samen. ‘Ik heb gemengde gevoelens: pijn, verdriet, maar ook positieve dingen. De wijk verandert vlug. Er is minder geweld en ik heb een beter uitzicht. Maar veel mensen moeten weg omdat hun huizen worden gesloopt of omdat ze de huur niet meer kunnen betalen. Daar zit mijn pijn.’

We komen aan bij onze eerste stop. Een wat ouder pand dat wél officieel erkend is als Rotterdams erfgoed. ‘Aktiegroep Het Oude Westen’ bivakkeert hier. Op de derde verdieping wacht de kunstinstallatie van Sharon Jane Dompig op ons.

We banjeren naar boven. Twee video’s worden tegelijkertijd op de muur geprojecteerd. Links gezellige beelden uit Rotterdam, binnen opgenomen bij verschillende ondernemers. En rechts beelden van de reizen die Sharon heeft gemaakt in het buitenland. Ze is acht jaar ‘overal en nergens’ geweest.

‘Waarom ben je teruggekomen?’, provoceer ik. Een beetje overrompeld: ‘Ja, dat is de grote vraag, hè.’ Ze is even stil en zegt: ‘Rotterdam voelt toch als thuis.’ Maar Rotterdam verandert. En ook de initiatieven in dit pand worden bedreigd vanwege kortingen op de gemeentesubsidie. We wandelen door.

Onze tweede stop is bij ‘Krachtvrouwen Oude Westen’. De ruimte waar Amina Ali Hussein al jaren dienstdoet als kleermaker / sleutelfiguur / gemeenschapsleider / bosslady en nog veel meer. ‘Zij is de moeder van deze buurt’, zegt een klant die haar trouwjurk komt ophalen. Amina is achttien jaar geleden uit Somalië gekomen en is een trotse Rotterdammer: ‘Rotterdam heeft ons veel gegeven, en wij proberen wat terug te doen.’

‘Het leven in Nederland voelde voor mij als een openluchtgevangenis’

We lopen door naar museum Het Nieuwe Instituut, waar straks ‘For the Culture’ officieel wordt ingeluid met een bonte stoet aan sprekers. Wanneer alles gereed is trapt Alhaag de avond af. Ik maak nogmaals kennis met de woorden die de strijd van deze nieuwe generatie jongeren adequaat typeert.

Het gaat om ‘manoeuvreren’ in culturen die mensen niet kennen, de ‘tussenruimtes’ die ‘archieven’ zijn van onzichtbare levens. ‘Misschien lopen hier de nieuwe filosofen rond,’ merkt Alhaag afrondend op.

Mohamud, die daarna op het podium klimt, vult haar betoog aan: ‘Het is belangrijk om deze ruimtes uit te lichten. Het impliciete expliciet maken bij ruimtes die vastzitten in informaliteit.’ Taal is daarbij een middel. Taalcreatie ook. ‘In een tijd dat we worden gereduceerd tot ‘trouwstoet’, ‘bontkraagjongeren’ en ‘roti-kip’ gebruiken we de taal om het Rotterdammerschap opnieuw te definiëren’, zegt hij.

Wat met name een beklemmend gevoel geeft is het ‘vastzitten in informaliteit’, waarmee bedoeld wordt dat de niet-westerse cultuur niet erkend wordt: een koloniale status-quo. Zelfstandig onderzoeker Egbert Alejandro Martina heeft als medewerker van een woningbouwvereniging ‘racisme bij stadsplanning’ van dichtbij meegemaakt. En segregatie is onderdeel van dat beleid, stelt hij.

‘Mensen worden de buurt uitgejaagd, omdat huizen op zo’n manier zijn ingericht dat niet-westerse mensen daar niet willen wonen. Zo worden vele huizen, verkamerd – gesplit in studio’s – waardoor gezinnen die huizen niet nemen. Ze verzetten zich, maar het is alsof je vecht tegen de bierkaai.’

Maar is er dan geen oplossing? Martina wil dat mensen het gesprek aangaan met architecten en stadsplanners. ‘Je moet het zien als een oorlog door mensen die jou niet als onderdeel van hun manier van leven zien.’

Uit de zaal wordt gereageerd: ‘Hoe krijg je de wijk mee?’ Marine vindt dat je moet ‘connecten’ met de dagelijkse behoefte van de mensen in de wijk. Voor hemzelf was muziek een uitweg. Hij zat ook ‘vast in informaliteit’, zoals velen. ‘Het leven in Nederland voelde voor mij als een openluchtgevangenis. En via muziek hebben we in de ruimtes die we ter beschikking hadden onze cultuur en denken gevormd.’

Martina’s woorden komen aan. Oorlog, gevangenis. Je wordt er niet vrolijk van. Maar de avond eindigt niet in mineur. Daar is het werk van de Britse kunstenares Zeinab Salah te interessant voor. Als een onvervalst stukje ‘muslim sisterhood’ digitaliseert zij oude trouwcassettes. ‘Wie anders gaat dit doen?’, zegt ze vastbesloten.

We zien beelden van dansende mensen op hun mooist, gecoverd met liefdesnummers. Het is een manier, een expressievorm van een gemeenschap die – onder een aanhoudende shitstorm van dagelijkse islamofobie – zichzelf staande houdt en terugvecht. Salah: ‘We are carving out the spaces for ourselves, that is what keeps us going on.’

‘What just happened?’, vroeg ik mij af, terwijl ik in de trein zat, terug naar Amsterdam. Wie zijn deze mensen, hoe komen ze aan hun vocabulaire? ‘For the Culture’ is een cultuurschok. Nieuw en ontregelend. Een ruimte van kruisbestuiving. Een plek van inspiratie. En mogelijk gemaakt door filosofen van kleur. Prachtig om te zien.

De stand is 0-1. Damsko loopt achter.