Is het ministerie van Buitenlandse Zaken wel geschikt om de ‘onderhandelingen’ over de excuses voor het slavernijverleden tot een goed einde te brengen? Misschien dat het niet aan de goede wil van Wopke Hoekstra ligt, maar wat er van de week voor beerput aan racistische gedragingen in diplomatenkring is opengegaan, doet het ergste vrezen.

Uit wat tot nu toe in de media bekend geworden is, is nog niet duidelijk waar zich een en ander precies heeft afgespeeld – vooral op het departement zelf, of op diplomatieke posten in het buitenland (en dan: welke concreet)? – en op welk niveau in de ambtelijke hiërarchie. Wel is duidelijk dat het om meer dan losse incidenten gaat. Er bestaat kennelijk een interne cultuur waarin dit gedrag niet alleen op uitgebreide schaal voorkomt, maar ook wordt getolereerd en niet gecorrigeerd.

Ik kan mij voorstellen dat dat in Suriname of de Antillen niet bepaald het vertrouwen wekt dat Nederland het met z’n excuses serieus meent. Of tenminste: het vertrouwen dat de regering deze excuses echt namens de Nederlandse samenleving uitspreekt – en dat dus niet vooral doet om voor eens en altijd van het ‘gezeur’ af te zijn.

Op dat laatste duidt ook de haast, die een heel concrete oorzaak schijnt te hebben: de vrees dat na de Statenverkiezingen het kabinet kan vallen. Na verdere verrechtsing van het parlement kan een politieke meerderheid wel eens dwars gaan liggen bij het aanbieden van excuses.

De angst bij VVD en CDA voor een nederlaag zou anderzijds nu juist de reden zijn om de koning thuis te laten. Die zou, aldus Rutte, anders in ‘politiek omstreden’ vaarwater geraken. Juist uit zíjn mond is dat een merkwaardig argument: Willem-Alexander wordt zonder moeite voor dubieuze handelsmissies naar Saoedi-Arabië ingezet, als dat maar voor het grote bedrijfsleven profijtelijk is.

Het is dat Oranje nu in Qatar afgedropen is, want anders was ons staatshoofd straks ook vast nog naast die emir op de tribune beland. En als iets toch wel politiek omstreden is, is het dat.

Dit alles doet ernstig twijfelen – voor zover daarvoor natuurlijk niet al veel eerder reden bestond – aan het moreel kompas van de premier: huidige mensenrechtenschendingen zijn dus minder omstreden dan excuses voor eigen mensenrechtenschendingen uit een ver verleden.

Het zegt vermoedelijk vooral ook iets over de mentaliteit van een deel van de rechtse Nederlanders die het electoraat van VVD en CDA vormen, en die beide partijen uiteindelijk toch niet teveel tegen de haren durven in te strijken. Dat bijvoorbeeld de discriminerende diplomaten van BuZa BIJ1 stemmen, lijkt mij niet erg waarschijnlijk, om het voorzichtig te stellen. Hetzelfde geldt voor de ambtenaren van de fiscus die in het toeslagenschandaal van een soortgelijke racistische mentaliteit blijk gegeven hebben.

Huidige mensenrechtenschendingen zijn minder omstreden dan excuses voor eigen mensenrechtenschendingen uit een ver verleden

Is de Nederlandse overheid met een deel van haar dienaren aan één oog – het rechteroog – blind? Aan beide schandalen kan men namelijk ook ‘Staphorst’ toevoegen. Net als indertijd in Dokkum capituleerden de gezagsdragers op het cruciale moment voor racistische straatterreur. Hierdoor kon – opnieuw – een keurig van tevoren aangekondigde vreedzame betoging van anti-Zwarte Piet-demonstranten geen doorgang vinden.

Het gaat te ver om, zoals Sylvana Simons deed, de héle politie als racistisch weg te zeten. Maar dat ettelijke agenten bij de geweldexplosie stilzwijgend toekeken, kwam vermoedelijk mede omdat hun sympathie meer bij de relschoppers dan bij de demonstranten lag.

Dat zagen we al eerder bij de boerenrellen. Vreedzame klimaatdemonstranten, opkomend voor het algemeen belang, worden meteen fors bestraft als zij zich aan Schiphol vastplakken. Maar er is nog geen tractor in beslag genomen van al die gewelddadige boeren die alleen maar aan hun eigen belang denken. Die worden zelfs door de regering aan tafel uitgenodigd. Dat valt vast niet los te zien van het feit dat de klimaatdemonstranten tot andermans kiezers behoren en de agrarische relschoppers – opnieuw – tot de eigen kiezers.