Het was geen fijne week voor de 420.000 bijstandsgerechtigden in Nederland. En daarmee doel ik niet op het povere bestaan dat zij al leiden, dat met de invoering van de Participatiewet in 2015 alleen maar armoediger is geworden.

Nee, ik heb het over ‘de tegenprestatie’ die Rutte III wil invoeren in elke gemeente. Want, zo beweert staatssecretaris Tamara van Ark (VVD) van Sociale Zaken, zij is ‘ook de staatssecretaris van de belastingbetaler’.

Wat een polariserende manier van spreken. Ik ergerde mij echt toen ik deze woorden van Tamara van Ark las in de Volkskrant: ‘Ik ben ook de staatssecretaris van de belastingbetaler.’ Hebben uitkeringsgerechtigden ooit het tegendeel beweerd? En wat bereik je nou met die trap na voor mensen die al in een benarde situatie zitten?

Het was daarom enigszins bevrijdend om de reactie van de Amsterdamse wethouder Sociale Zaken Rutger Groot Wassink van GroenLinks te lezen in diezelfde krant: ‘De Participatiewet werkt niet.’

Ook in het rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau staat dat verplichtingen en sancties niet tot meer uitstroom uit de bijstand leiden. Groot Wassink wil juist een gesprek over meer persoonlijke begeleiding, die mensen meer vertrouwen geeft en tot stapsgewijze participatie leidt. Maatwerk dus, dat ook financieel geprikkeld mag worden.

Geef de armen geld, geef ze rust

Wat ik in de discussie heb gemist is de terreur van de kostendelersnorm. Die is namelijk ook in 2015 ingevoerd met de Participatiewet. De kostendelersnorm betekent dat als een woning gedeeld wordt door meerdere volwassenen, de inkomens van de mensen met een bijstand of AOW worden verlaagd. Hoe meer volwassenen in een huis, hoe lager de woonkosten, omdat de woonkosten gedeeld kunnen worden. Dit is natuurlijk de theorie. De praktijk is zoals altijd weerbarstiger.

Met een lager aantal vacatures dan het aantal werkzoekenden, een woningentekort waar je verschrikkelijk depressief van wordt en steeds hogere prijzen voor het levensonderhoud is het geen toeval dat sinds de invoering van de kostendelersnorm het aantal daklozen explosief is gestegen. Nederland telt op dit moment 40.000 daklozen. Een kwart daarvan is het laatste jaar dakloos geworden, met relatief veel jonge daklozen die niet meer thuis kunnen blijven wonen omdat hun ouders of andere familieleden op hun uitkering worden gekort.

Ook wordt het steeds drukker bij de voedselbanken. Het is werkelijk te zot voor woorden dat dit gebeurt in een land dat tot één van de rijkste landen van de wereld behoort. De depressieve toestand van werkloosheid wordt verergerd door een dichtgeslibde woningmarkt en een samenwoonboete. Wat gaat Tamara van Ark voor deze mensen doen? Of in haar eigen woorden: ‘Is zij ook niet de staatssecretaris van deze mensen?’

In het interview zegt de staatssecretaris dat ze de wet zo gaat veranderen dat iedereen die onder de participatiewet valt van de gemeente ‘een passend aanbod’ kan verwachten: ‘Een passend aanbod om te participeren.’ Volgens mij kan je het beste participeren als je een dak boven je hoofd hebt, een goedgevulde maag hebt en niet gekort dreigt te worden op je uitkering omdat je noodgedwongen samenwoont met je ouders.

Onder deze omstandigheden is het enige passende aanbod de afschaffing van de kostendelersnorm. Geef de armen geld, geef ze rust. Presteer als staatssecretaris eerst de basale behoeften van een welvaartsstaat, voordat je over ‘tegenprestaties’ begint.