Worden nieuwe Nederlanders met een andere mening over de multiculturele samenleving, racisme en islam monddood gemaakt? Of wordt het racisme in de samenleving dankzij politici en opiniemakers als Sunita Biharie juist versterkt?

Het Apeldoornse SP-raadslid Sunita Biharie kreeg een heuse twitterstorm over zich heen, nadat zij een artikel promootte dat gepubliceerd was op de rechtse opiniewebsite The Post Online. In het gewraakte stuk werd beweerd dat Denk en Bij1, partijen die zeggen te ageren tegen discriminatie, zelf aan het discrimineren zijn. Denk-leider Tunahan Kuzu maakt immers een onderscheid tussen ‘goede’ en ‘foute’ Turken en Sylvana Simons en Bij1 zijn erg bezig met de huidskleur van mensen. Biharie, die zelf van Surinaams-Hindoestaanse afkomst is, werd door Denk- en Bij1-aanhangers hard bekritiseerd en ze zou voor ‘huisslaaf’ zijn uitgemaakt, die buigt voor haar ‘witte’ meesters. Een deel van de tweets is echter vrij gauw weer verwijderd, zodat het lastig is om na te gaan wat er precies is gezegd.

Naar aanleiding van de ophef kreeg Biharie een podium in De Telegraaf, waar Wierd Duk de twitterstorm als ‘intimidatie’ omschreef. Voor haar criticasters was het feit dat Biharie zich liet interviewen door Duk echter hét bewijs dat ze niet deugde, omdat de Telegraaf-journalist in hun ogen een racist en extreemrechts is.

Hoe moeten we de ophef over Sunita Biharie duiden? Worden nieuwe Nederlanders met een andere mening over de multiculturele samenleving, racisme en islam monddood gemaakt? Of wordt het racisme in de samenleving dankzij politici en opiniemakers als Sunita Biharie juist versterkt? De Kanttekening sprak over dit hete hangijzer met opiniemaker ‘van kleur’ Chris Dorsman, Bij1-partijvoorzitter Lennon Fokkens en de Leidse historica Larissa Schulte Nordholt, die bezig is met een proefschrift over de historiografie van de geschiedenis van Afrika.

Recht van spreken

‘Wat er nu gaande is, is dat er partijpolitiek gevoerd wordt onder de paraplu van identiteitspolitiek’, stelt Chris Dorsman, die regelmatig opiniestukken schrijft voor de websites Jalta en Joop. ‘Het gaat niet om de emancipatiestrijd, identiteitspolitiek dus, maar om partijpolitiek. De pijlen van Bij1 zijn vooral gericht op de SP, omdat deze partij weliswaar links is, maar ten aanzien van de multiculturele samenleving hele andere standpunten verkondigt. Voor de SP immers staan niet sociaal-culturele verschillen maar sociaal-economische verschillen centraal, in tegenstelling tot Bij1 en Denk.’

De vrijheid van meningsuiting is heel belangrijk voor Dorsman. ‘Hoewel ik Bij1 ergens wel begrijp sta ik meer aan de kant van Sunita Biharie: ik ben honderd procent voor de strijd voor meer gelijkwaardigheid, maar ik ben tegelijkertijd tegen dogmatisch denken en voor het voeren van de dialoog waarin de problematiek wordt benoemd en waarin de verbinding centraal staat. Het werkt niet als je iedereen die een andere mening verkondigt uitmaakt voor racist, fascist, huisslaaf enzovoort.’ Dorsman vindt daarom dat Biharie recht van spreken heeft. ‘Ze mag gewoon kritiek hebben op Bij1. Dat ze vervolgens voor ‘huisslaaf’ wordt uitgemaakt is best erg. Dat is een poging om mensen met andere meningen monddood te maken.  Zulke termen zie je in normale discussies eigenlijk nooit. Dit soort taal wordt vooral gebezigd door mensen van Bij1 en Denk, met regelmatig als doel anderen het zwijgen op te leggen.’

‘Andere partijen bezigen deze taal trouwens ook soms’, vult Dorsman aan. ‘In een debat met Henk Otten, de lijsttrekker voor de Eerste Kamerverkiezingen van het Forum voor Democratie, begon PvdA-politica Mei Li Vos opeens ‘mansplaining’ te roepen. Nu kun en mag en moet je misschien zelfs het heel erg met Otten oneens zijn, maar deze persoonlijke aanval van Vos sloeg echt helemaal nergens op. Op die manier een opponent het zwijgen op te leggen is schadelijk voor de politiek en voor de emancipatiestrijd van vrouwen.’

Bewustwording

Bij1-voorzitter Lennon Fokkens heeft een wat andere kijk op de zaken. ‘Op sociale media gaat het er inderdaad heel heftig aan toe, ook met die twitterstorm rond Sunita Biharie. Ik noem mensen nooit ‘Uncle Tom’ of ‘huisslaaf’. Maar ik snap wel dat mensen dat zeggen.’ Volgens Fokkens moeten we de discussie zien in het licht van de nasleep van het kolonialisme. ‘Ik twijfel niet aan de goede bedoelingen van Sunita Biharie en ik begrijp heel goed dat ze schrok van de twitterstorm, maar haar visie op racisme is pertinent onjuist. Ze staat net als veel witte mensen voor kleurenblindheid. Die positie is echter naïef. Hiermee ontken je immers het bestaande racisme.’

Witte mensen negeren de geschiedenis van honderden jaren raciale ongelijkheid, aldus Fokkens. ‘Ze willen veel dingen niet als racisme zien en beginnen dan over kleurenblindheid. Tegelijkertijd voelen ze zich wel gekwetst als ze wit worden genoemd en noemen ons dan de echte racisten. Dat noem ik het omdraaien van feiten.’ Sunita Biharie doet aan dit discours mee. ‘Ze lijkt de elephant in the room niet te willen zien. Er is nog steeds heel veel racisme in Nederland. Lees de online-reacties maar op het interview met haar in De Telegraaf. Daar hebben mensen het over ‘ze’, de ‘niet-witte Nederlanders’. Alsof wij er niet bij horen.’ Het leed van mensen van kleur, die elke dag met racisme te maken hebben, wordt volgens Fokkens gebagatelliseerd. ‘Ik word echt boos als witte mensen zeggen dat Sylvana Simons zich aanstelt. Ze weten dan echt niet waar ze het over hebben.’

Heel belangrijk voor Fokkens is het proces van bewustwording. ‘Vroeger dacht ik: ik heb geen last van Zwarte Piet, dus dan valt het wel mee. Ik ben mij pas later bewust geworden van het feit dat Zwarte Piet racisme is. Nu kan ik het mij ook niet meer anders voorstellen. Dit geldt trouwens voor heel veel mensen bij Bij1. Dat we ons pas later bewust zijn geworden van racisme.’ Bij1 staat volgens Fokkens voor inclusiviteit voor iedereen. ‘We zijn niet een Randstadpartij, dat is een frame van De Telegraaf. We zijn voor mensen in de provincie. Voor de Groningers die last hebben van de aardbevingen als gevolg van de gasboringen. En die niets van de gasbaten terugzien, omdat al dat geld naar Den Haag gaat.’

Bij1 is volgens Fokkens ook voor diversiteit van ideeën, maar dit heeft wel duidelijke grenzen. ‘De mensenrechten mogen niet ter discussie staan. Ik gebruik heel zelden de typering fascistisch, maar dit is wel het beste begrip om de foute ideologie van het Forum voor Democratie te omschrijven. We moeten niet willen discussiëren over de vraag of zwarte mensen een lager IQ hebben, een debat dat door FvD-kandidaat voor de Amsterdamse gemeenteraad Yernaz Ramautarsing werd aangezwengeld. Of dat homoseksuelen een samenleving dommer zouden maken. Mensen kunnen een debat meeluisteren. Het gaat over je medemensen. Onze buren, onze vrienden.’

Twee extremen

Volgens historica Larissa Schulte Nordholt, die de discussie tussen Sunita Biharie en haar activistische criticasters van een afstandje bekijkt, gaat het hier om ‘een klassieke botsing tussen verschillende emancipatie strategieën’. Ze legt uit: ‘Enerzijds de wil om te assimileren en zo veel mogelijk weg te bewegen van een beroep op de eigen speciale identiteit en anderzijds de houding van hard verzet en beroep op eigen rechten en identiteit, waarbij dikwijls wordt verwezen naar de hypocrisie van de maatschappij. Aanpassen aan het systeem versus omverwerpen van het systeem. En dan bedoel ik dit heel schematisch, want natuurlijk past geen van beide partijen precies in dat plaatje. Ten slotte speelt partijpolitiek, Bij1 versus de SP, in deze discussie natuurlijk ook nog een grote rol.’

Dorsman herkent zich deels in de analyse van Schulte Nordholt. ‘Dat over partijpolitiek noemde ik al, maar ik heb ook het idee dat er in het huidige maatschappelijke klimaat in extremen wordt gedacht. Er zijn twee posities. Of je onderwerpt je aan het systeem, je cijfert jezelf weg en je doet ‘gezellig’ mee. Of je slaat het pad in van de confrontatie, wat Bij1 doet, en strijdt voor radicale gelijkwaardigheid. Een middenweg is er nu nauwelijks.’ Wel heeft Dorsman moeite met het begrip ‘assimileren’, wat het verloochenen van de eigen identiteit impliceert. ‘Daar is Sunita helemaal niet voor.’ Voorts benadrukt Dorsman de wijze waarop Biharie door Bij1-activisten werd aangevallen op Twitter: ‘Ik vind het schandelijk hoe ze Sunita hebben aangevallen. Ze is helemaal geen racist, maar werd wel meteen in die hoek geduwd. Ik vind dat de partij Bij1 hier krachtig afstand van moet nemen.’

Dogmatisch denken en het monddood maken van ideologische tegenstanders vindt Dorsman dus verkeerd. Maar mag je dan nog wel kritiek leveren op Sunita Biharie, Fidan Ekiz, Shirin Musa en andere nieuwe Nederlanders, die als ‘rechts’ bekendstaan? Hebben Bij1 en Denk misschien niet een beetje gelijk, dat Biharie cum suis zich voor het karretje van de populisten en xenofoben laten spannen? Volgens Dorsman hangt echt alles af van de context. ‘Ik heb er bijvoorbeeld zelf helemaal geen moeite mee als televisieprogramma De Nieuwe Maan Jan Roos of Edwin Wagensveld van Pegida uitnodigt. Maar ze moeten dan wel echt kritisch bevraagd worden, zodat de kijker kan zien welke argumenten er worden gebruikt. En wat voor onzin Roos, Wagensveld enzovoort verkondigen. Ik ben niet voor onkritische interviews.’

Biharie kreeg ook veel kritiek omdat ze zich liet interviewen door Wierd Duk, een journalist die in linkse kringen zeer omstreden is. Wat vindt Dorsman hier eigenlijk van? Moet je rechtse media als De Telegraaf, The Post Online enzovoort mijden als ‘persoon van kleur’ die strijd voor sociale rechtvaardigheid? ‘Dat is een lastige vraag. Even voor de duidelijkheid, ik ben geen fan van The Post Online. Gelukkig prees Biharie geen column op De Dagelijkse Standaard aan, haha. Maar ik vind, het is aan de mensen zelf om te beslissen door welke media ze zich laten interviewen. Daarnaast is het aan de lezer om dit goed of fout te vinden. Je moet jezelf echter wel telkens de hamvraag stellen: ‘Welk publiek wil ik graag bereiken met mijn boodschap? En hoe komt dit bij anderen over? En gelukkig is dat de vrijheid die wij als opiniemakers hebben in onze samenleving. En juist dat moeten wij goed bewaken en koesteren.’