Vany Hooi wil de slavernijgeschiedenis van Curaçao bekendmaken. Haar doelgroep? Niet alleen onwetende Nederlanders, maar ook onwetende mensen uit Curaçao.

Vany Hooi heeft een volle agenda. Ze runt haar eigen bedrijf in de financiële en fiscale sector en doet daarnaast veel vrijwilligerswerk, vaak met betrekking tot het slavernijverleden. Dit verleden speelt op verschillende manieren een rol in haar leven: in de vorm van onverwerkt verdriet, verspreiden van kennis over de geschiedenis, en zelfs in haar keuken.

‘Dit gaat je misschien verbazen, maar het slavernijverleden heeft een pittig stempel gedrukt op de menukaart van Curaçao’, zegt Hooi, die in 1991 vanuit Curaçao naar Nederland kwam. ‘De plantagehouders hielden het lekkerste deel van de slachtdieren voor zichzelf, zoals het malse vlees. Wat ze als afval beschouwden, werd aan de slaafgemaakten gegeven.’

‘De maag van een koe stinkt ontzettend. Als je zoiets bij de slager koopt, is het intensief schoongemaakt. De slaafgemaakten kregen de pens vuil’, zegt Hooi. ‘Met behulp van citroenen krijg je de smaak van uitwerpselen min of meer weg, maar niet altijd.’ En zo werden deze restanten door slaafgemaakten omgetoverd tot gerechten, waarbij alles werd gebruikt. ‘Varkensoortjes in het zuur? Dat is een delicatesse, net als penssoep. Een geslachte kip? Daarvan eten wij ook de nieren, lever en nek. Van de lopertjes van een kip kun je soep trekken.’

Niet ontsnappen

Die sporen die het slavernijverleden heeft achtergelaten zijn niet overal even zichtbaar. Op bijvoorbeeld Aruba speelt de slavernij culinair amper een rol, vertelt Hooi. ‘De Antillen worden vaak op één hoop gegooid. Dat klopt niet. Ieder eiland heeft zijn eigen cultuur en eigen geschiedenis. Ze kregen wel allemaal met slavernij te maken, maar op een andere manier dan bijvoorbeeld Suriname. Vergeet niet dat Suriname een land is en de Antillen uit eilanden bestaan. In Suriname konden sommige slaafgemaakten ontsnappen en in de rimboe verdwijnen. Daar waren ze veilig en vrij, waardoor het mogelijk was om hun eigen cultuur te behouden. Voor slaafgemaakten op de eilanden was dat een stuk lastiger.’

Tot ergernis van Hooi weten veel mensen uit Curaçao niet wie Tula was. ‘Het doet me pijn, want Tula is een held. Tula was een slaafgemaakte met goede contacten. Op een moment ontdekte hij dat hij voor een opstand van slaafgemaakten had gezorgd voor het einde van de slavernij op Haïti. Dát moest op Curaçao ook kunnen lukken. Hij wilde met een grote groep slaafgemaakten naar de gouverneur in Willemstad.’

‘Tula is een held’

Volgens de overlevering was Tula welbespraakt en ging hij graag in discussie met de hoge heren. Tula en zijn compagnons streden voor de waarden uit de Franse revolutie: vrijheid, gelijkheid en broederschap. ‘De vrijheidsstrijders gingen op pad, maar hebben nooit de kans gekregen om Willemstad te bereiken. Ze werden tegengehouden. Dat was op 17 augustus 1795. Er moest een voorbeeld gesteld worden. Tula werd gevangen genomen, vreselijk mishandeld waarbij al zijn botten werden gebroken en is uiteindelijk onthoofd op 3 oktober 1795. Zijn hoofd is in het openbaar tentoongesteld.

‘Het duurde heel lang voordat Tula gerehabiliteerd zou worden’, zegt Hooi. ‘Hij kreeg zijn eerherstel op 3 oktober 2023, maar in 2010 werd Tula uitgeroepen tot nationale held van Curaçao.’

Om te zorgen dat Tula wat meer aandacht kreeg, begon Hooi met het organiseren van de Dia di Tula, de Dag van Tula. De eerste Dia di Tula was op 17 augustus 2018. De eerste editie was meteen uitverkocht. Tula kon niet goed tegen onrecht. De Dia di Tula wordt ook de Dia di lucha pa libertat genoemd, wat in het Papiaments De dag van de vrijheidsstrijd betekent.

‘Het organiseren van de Dia di Tula heeft verschillende doelen, zoals het vergroten van de bewustwording rondom het Nederlandse slavernijverleden op Curaçao én in het Caraïbische gebied. Hierdoor kan een dialoog ontstaan over het gedeelde verleden. Wederzijds begrip speelt daarbij een rol. Door de Dia di Tula wordt de culturele kennis over het slavernijverleden bevordert, vooral onder jongeren. Hopelijk ontstaat er een positiever zelfbeeld bij Caraïbische mensen. De reden dat er relatief weinig over ons slavernijverleden wordt gepraat, is volgens verschillende historici schaamte.’

Dat betreurt Hooi absoluut. Het is immers misplaatste schaamte. ‘In 1938 werd er bij de viering van 75 jaar emancipatie geen aandacht aan besteed. Het volk werd niet herinnerd aan de afschaffing van de slavernij en de betekenis ervan. Verder is 1 juli op Curaçao geen officiële vrije dag meer omdat het door de overheid niet meer werd herdacht.’

Tot slot draagt de Dia di Tula bij aan de sociale cohesie tussen bevolkingsgroepen. ‘Het is een familiedag én een dag van het volk. Niet uitsluitend van de elite. De Dia di Tula is een contactmoment’, zegt Hooi.

Dit jaar waren er maar liefst elf evenementen rondom Dia di Tula in diverse steden en daar is Hooi super trots op. Zij heeft maar liefst vier organisaties geholpen met het organiseren van Dia di Tula.

Oogstfeest

Vanaf 1700 vierden de slaafgemaakten het Oogstfeest, een feest om God te bedanken voor het slagen van de oogst. De dag staat in het teken van dankbaarheid. Het Oogstfeest vindt plaats in april op Tweede Paasdag. Dat wil zeggen: op Curaçao. ‘In Nederland is het dan nog veel te koud om dit te vieren. Daarom hebben we gekozen voor begin september. Het weer zit dan veel meer mee. De optocht die bij het Oogstfeest hoort, vindt in Rotterdam-Zuid plaats.

‘Op deze dag worden er culturele klederdrachten gedragen. Deelname is gratis en een passende outfit voor het Oogstfeest kun je bij ons huren. Ik heb een keer ergens een oproep geplaatst. Als mensen Caraïbische klederdracht hadden waar ze niets mee deden, wilden ze het dan misschien doneren zodat deelnemers aan het Oogstfeest ze konden dragen. De reacties waren enorm!’

‘Keti koti is geen Surinaamse herdenking’

Hooi heeft de Grupo Mesklá bij elkaar gebracht om mee te doen aan het Oogstfeest. Mesklá betekent gemengd. Daar is ze een groot voorstander van: bevolkingsgroepen bij elkaar brengen. Dat geldt ook voor Keti Koti, het feest dat op 1 juli wordt gevierd om de afschaffing van de slavernij te vieren. Daarvoor heeft Hooi ook een groep in het leven geroepen: Kadena Kibra, wat hetzelfde betekent als Keti Koti: gebroken ketenen. Dit jaar had Hooi ook een Kaapverdische groep uitgenodigd. De slavernij maakt immers ook deel uit van hun verleden.

Het ergert Hooi dat veel mensen denken dat Keti Koti een Surinaams feest is. ‘Onzin. De afschaffing van de slavernij wordt herdacht. Het is een algemene herdenking, geen Surinaamse herdenking. Alleen doen er in de praktijk hoofdzakelijk Surinamers mee. Dát is een ander verhaal waar Hooi graag verandering in wil brengen, door er andere bevolkingsgroepen bij te betrekken, zoals Caribische Nederlanders en Kaapverdiërs.

Excuses van de koning

In 2022 bood koning Willem-Alexander de excuses aan voor het slavernijverleden. ‘Daar hebben mensen uit het Caraïbisch gebied heel weinig mee. De betrokken organisaties vonden dat het té lang heeft geduurd. Het verzoek voor rehabilitatie is vaker verstuurd naar de Nederlandse regering. De excuses maakten niet zoveel indruk.’

Hooi doet aan van alles mee dat bijdraagt aan de bewustwording van het slavernijverleden. Een goed voorbeeld was een soort openluchttoneelstuk in Dordrecht. Het ging om een tocht langs adressen die gerelateerd zijn aan het slavernijverleden. Plotseling werd een buitenstaander ontzettend boos en begon onaangename dingen te roepen. Het slavernijverleden blijft gevoelig voor alle partijen.

‘Wie op Curaçao tijdens en na de slavernijperiode heel belangrijk waren, zijn de yaya’s. Een yaya is een kindermeisje. In de praktijk werden veel witte kinderen min of meer door de yaya groot gebracht.’

In verband met Wereldvrouwendag heeft Hooi een lezing georganiseerd rondom de yaya op 10 maart. Die was uitverkocht, net als de tweede editie in Amsterdam op 24 augustus. Er is overduidelijk interesse voor.

Wat de bewustwording rondom het slavernijverleden betreft zijn er nog veel aspecten onbekend. De inspanningen van Hooi dragen er aan bij om het bekender, maar ook bespreekbaar te maken bij de nabestaanden.