Op de negende dag van de islamitische heilige maand Dhull Hijjah begint het Offerfeest, dat drie dagen duurt. Vlees speelt daarbij een belangrijke rol. Hoe beleef je dit feest als vleesliefhebber, of juist als vegetariër?

Veel vegetarische moslims ervaren hun bestaan zonder vlees anders dan de gemiddelde westerling. Waarbij het in islamitische kringen vooral draait om de biologische afkomst en of het dier goed aan zijn einde is gekomen, gaat de dialoog in het Westen over de vraag of dieren geschikt zijn voor consumptie.

Aicha Le Bruin is geboren en getogen in Dordrecht en zat op een multiculturele middelbare school. Daar kwam ze in aanraking met moslims. ‘Ik begon me in de islam te verdiepen en ontdekte al snel dat alles waarover ik las, logisch was. Het klopte zowel wetenschappelijk als maatschappelijk en daar kon ik iets mee. Toen ik mijn man ontmoette, Marokkaan en moslim, was ik al een tijd bekeerd.’

Inmiddels is ze 27 jaar, getrouwd, schrijfster van kinderboeken en moeder van vier zoontjes. Van huis uit is Aicha grafisch ontwerper. Ze heeft de website www.dutchmoslima.com in het leven geroepen, waarop je onder andere kunt lezen hoe ze van vleesliefhebber transformeerde tot flexitariër.

‘Ik ben opgevoed met de traditionele aardappelen, vlees en groenten. Elke dag vlees was gewoon, totdat ik daar een paar jaar geleden anders over ging denken. In het begin vond ik geen vlees eten behoorlijk moeilijk, maar nu is het tot norm gemaakt en hier gaat je lichaam zich op instellen. Mijn man en ik beseften wat de positieve effecten op lichaam en geest waren. Na een tijdje voelde ik me prettiger en de kwaliteit van onze huid verbeterde enorm.’

‘Daarna ben ik me gaan verdiepen in wat vleesconsumptie met je doet. Vegetariërs in het Westen eten vaak geen vlees vanwege de gedachtegang dat dieren niet voor menselijke consumptie zouden zijn. In islamitische kringen zie je andere overwegingen. Vleesconsumptie zoals het nu is, dat klopt niet. Vanuit ons geloof is dierenwelzijn heel belangrijk, maar ook gezond eten. En de huidige (niet-biologische) industrie voldoet niet aan de islamitische eisen. Moslims geloven dat onze ledematen zullen gaan spreken op de dag des oordeels. Ik vraag mijzelf dan af: zal mijn lichaam voor of tegen me gaan getuigen?’

Als je niet goed omgaat met je lichaam en daden, krijg je later in je leven de rekening gepresenteerd. Daar komt het op neer. Aicha is een flexitariër met een knipoog, want samen met haar gezin eet ze gerust af en toe vlees, zolang het maar aan de islamitische eisen voldoet. Tijdens het Offerfeest kan ze hier heerlijk van genieten. ‘Het eten van vlees ervaren we als een bijzondere gelegenheid. Vlees is een luxeproduct dat we nu veel meer waarderen, zo ook het dier dat hiervoor geslacht is.’

Marokko versus Nederland

Tijdens het Offerfeest herdenken moslims het offer van de profeet Ibrahim. Hij wilde zijn toewijding aan God bewijzen door het offeren van zijn oudste zoon. Uiteindelijk stuurde God de profeet een ram om te offeren, zodat zijn zoon kon blijven leven. Om deze gebeurtenis te eren, slachten moslims op deze dag ook een dier, of ze laten dit doen door een slager. Het vlees van het dier is deels voor je gezin, deels voor de armen.

Belangrijk is dat het dier zijn volwassenheid heeft bereikt, je mag bijvoorbeeld geen lam slachten. ‘Wij kiezen in Marokko voor een dier dat een goed leven heeft gehad. In Marokko zijn we altijd bij het slachten aanwezig. De kinderen ook. Met een goede aanpak vinden ze dat niet eng, het helpt ze juist waarderen waar vlees vandaan komt. In Nederland zijn de mogelijkheden om zelf te slachten beperkter. Dat is jammer, juist omdat je dan minder keuze hebt in de kwaliteit ervan.

‘Omdat wij westerse feestdagen zoals Kerst niet vieren, krijgen onze kinderen bij het Suiker- en Offerfeest ook cadeautjes. In islamitische landen wordt het geofferde dier als cadeau beschouwd en krijgen de kinderen vaak geld.’

Drie dagen feest

Het kan je in een islamitisch land niet ontgaan dat het Offerfeest gaande is. ‘Het begint met een gebed in de moskee, vroeg in de ochtend, en het is druk op straat. Jong, oud, man en vrouw komen allemaal samen. Het is ook gebruikelijk om nieuwe kleding aan te doen, net als bij het Suikerfeest. De eerste dag van het feest staat volledig in het teken van het offeren. Dan ben je samen met je familie. Er zijn gerechten die traditioneel bij het Offerfeest horen, maar dat verschilt per cultuur. In Marokko worden er vaak spiesjes gemaakt voor op de barbecue, maar ook tajines’, vertelt Aicha.

Alles van het geofferde dier wordt benut. Het hoofd, organen en zelfs de huid worden verzameld. ‘Van het orgaanvlees wordt in Marokko een saus gemaakt voor bij de barbecue. Die saus is echt bizar lekker! Als we altijd alles van een dier zouden benutten, zou er minder dierenleed zijn’, zegt de Dordtse.

Tijdens het Offerfeest is Aicha het liefste met haar gezin in Marokko. Daar beleeft ze het anders dan in Nederland, omdat de sfeer in een islamitisch land anders is. Bovenal: omdat je zelf het dier slacht, sta je veel meer stil bij je liefde voor God en realiseer je je waarom wij elk levend wezen moeten waarderen.’

De vleesliefhebber

Arooj Bakhtawari (37 jaar) groeide op in Pakistan en woont al veertien jaar in Nederland. Ze is getrouwd en heeft twee dochters van zes en tien jaar. Voor de geboorte van haar oudste dochter gaf ze les in corporate finances en tegenwoordig werkt ze bij Arcadis. Hoewel Arooj ook groenten eet, is ze ontzettend dol op vlees. ‘Ik weet dat het goed is om wat eenvoudiger te eten, maar ik blijf veel vlees eten.’

Uiteraard géén varkensvlees, maar ze wil wel iets benadrukken. Als ze met haar dochters op een boerderij is, vindt ze het prima als ze de varkens aaien. ‘Binnen de islam nemen de rechten van dieren een belangrijke plaats in. Je moet lief zijn voor dieren en je mag geen dieren eten die andere dieren eten, zoals een leeuw.’

In Pakistan heb je het dier dat tijdens het Offerfeest geofferd gaat worden een week van tevoren al levend in huis. ‘Je bent er lief voor en je brengt er tijd mee door. Op de achtste dag van de heilige maand wordt het dier geslacht. Vrouwen zijn vaak niet aanwezig bij het slachten, hoewel sommige vrouwen het juist zelf doen. Ongeveer een derde van het geofferde dier houd je zelf, een derde gaat naar familie en vrienden en het derde deel is voor de armen. Liefdadigheid is binnen de islam een belangrijk punt.’

Ironisch genoeg at Arooj in Pakistan uitgerekend tijdens het Offerfeest geen vlees. ‘Dat kwam door de geur nadat het vlees verdeeld was. Daar kan ik niet tegen. Om diezelfde reden eet ik in Nederland geen lamsvlees. De geur.’

Feestelijke gelegenheid

Net als Aisha geniet Arooj van de sfeer tijdens het Offerfeest. ‘Je bent samen met je familie. Sociale contacten zijn belangrijk voor moslims. Bovendien is het een moment van bezinning. Het is tijd voor diepe gedachten over jezelf, je geloof, je wensen en liefdadigheid. Kijk eens in de spiegel van je ziel. Jezelf verbeteren is het belangrijkste binnen de islam. Vlees eten vormt slechts een deel van het ritueel, net als er netjes uitzien. Ik vind niet dat je per se nieuwe kleding moet dragen ter ere van het Offerfeest, maar je moet er op je eigen manier proberen netjes uit te zien. Zo mogen mijn dochters tijdens het Offerfeest niet in hun pyjama rondlopen.’

Net als Aisha denkt Arooj ook na over zaken zoals cadeautjes voor de kinderen ter ere van het Offerfeest. ‘We vieren geen Kerst, maar wel Sinterklaas. Op de dag van het Suikerfeest geef je geld, wat wij hebben veranderd in geld en cadeautjes. Met het Offerfeest krijgen ze iets, maar het is niet zo belangrijk als bij het Suikerfeest. Dit jaar hebben mijn vrienden en ik besloten om onze kinderen geen cadeautjes te geven. Die krijgen ze al bij genoeg andere gelegenheden. In Pakistan kregen we geen geld of cadeautjes bij het Offerfeest. Alles draaide om het dier dat wordt geofferd.

Ook in Pakistan gaat men op de eerste dag van het Offerfeest naar de moskee. Dat doen hoofdzakelijk de mannen, maar tegenwoordig gaan er ook vrouwen naar de Eid-gebeden. Dat komt volgens Arooj omdat er meer vrouwvriendelijke moskeeën ontstaan.

Het Suikerfeest en het Offerfeest zijn zogenoemde Eid-feesten, waar speciale gebeden bij horen. Daarom worden deze gebeden de Eid-gebeden genoemd. In dit geval luiden de Eid-gebeden het Offerfeest in.

Speciale gerechten

Binnen de Pakistaanse cultuur zijn er geen gerechten die specifiek bij het Offerfeest horen. ‘Er worden vleesgerechten bereid die we al hebben. Alleen eten we in Pakistan niet alles van een dier, ook niet met het Offerfeest. 95 tot 98 procent wordt benut. De overblijfselen worden opgehaald door de gemeentelijke reinigingsdienst.’

Ook al is Arooj het hele jaar door een vleeseter, het vlees tijdens het Offerfeest blijft ze bijzonder vinden. ‘Het doet je realiseren dat je de rest van het jaar eigenlijk wat soberder moet eten.’