Burgemeester Jaume Collboni van Barcelona heeft de stedenband van zijn stad met Tel Aviv hersteld, bericht Middle East Eye. Zijn voorganger beëindigde de stedelijke samenwerking afgelopen februari vanwege het Israëlische ‘apartheidsbeleid’ tegen de Palestijnen.
Collboni verzekerde de Palestijnen dat zijn besluit ‘niet schadelijk’ zou zijn voor de banden van Barcelona met de Palestijnse Autoriteit. Ook wordt het eerste bezoek van Collboni buiten Europa een bezoek aan Palestina, zei hij.
Niettemin veroordeelde de BDS-beweging – BDS staat voor Boycot, Desinvesteringen en Sancties – het besluit. ‘Het schaadt bewust de inheemse Palestijnen en onze strijd voor vrijheid, gerechtigheid en gelijkheid’, verklaarde de pro-Palestijnse lobbygroep op X, voorheen Twitter.
Tel Aviv daarentegen reageerde verheugd op de beslissing van Collboni.
‘Ik ben blij dat de gekozen burgemeester van Barcelona onze stedenband-overeenkomst heeft hersteld en onze gezamenlijke democratische waarden erkent’, zei Ron Huldai, de burgemeester van Tel Aviv, verheugd.
Het besluit in februari om de banden met Tel Aviv te verbreken volgde op een petitie, die meer dan 4.000 handtekeningen opleverde en werd aangeboden op het stadhuis. Hierin riepen pro-Palestijnse activisten Barcelona op de banden met Tel Aviv te verbreken, vanwege de apartheidspolitiek tegen de Palestijnen.
De dood van twee Marokkaanse toeristen leidt tot nieuwe spanningen tussen Marokko en Algerije. De Algerijnse kustwacht schoot de toeristen (waarvan één de Franse nationaliteit heeft) vorige week dood. Ze waren met hun jetski de Algerijnse zeewateren binnengevaren.
Marokko, maar ook het Franse ministerie van Justitie onderzoekt de dood van de Marokkanen. Zo meldt Marokko nieuws. Een van de overlevenden wist te ontkomen en heeft het incident gemeld bij de Marokkaanse autoriteiten. Een andere overlevende werd gearresteerd door de Algerijnen en is – binnen vijf dagen – veroordeeld tot een celstraf van 18 maanden. Marokkaanse mensenrechtenactivisten spreken van een ‘schijnproces’. De twee slachtoffers waren met twee anderen op jetski’s vertrokken vanaf het Marokkaanse strand Saïdia, vlak bij de Algerijnse grens. Ze waren verdwaald in zee toen ze dodelijk werden getroffen door vuur van een Algerijnse patrouilleboot. Het Algerijnse ministerie van Defensie heeft zondag pas voor het eerst gereageerd en meldt dat de kustwacht ‘eerst waarschuwingsschoten heeft afgevuurd’, aldus de Vlaamse nieuwssite HLN. Toen ze weigerden te stoppen zou de Algerijnse kustwacht uit ‘zelfverdediging’ hebben gehandeld tegen de ongewapende burgers.
In Marokko gaan mensen uit protest de straat op, meldt NRC. Volgens Marokkaanse media gaat het om ‘een doelbewuste actie van Algerije’. De twee landen hebben al langer een gespannen relatie.
Yavuz Baydar (1956) schrijft vanaf vandaag iedere drie weken een column voor de Kanttekening. Met hem halen we een zwaargewicht in huis. De journalist, die tegenwoordig redacteur is bij de onlangs gelanceerde nieuwssite FTP, was tussen 1999-2013 de eerste onafhankelijke nieuwsombudsman van Turkije.
In 2013 was hij een van de medeoprichters van het onafhankelijke mediaplatform P24, dat als doel had toezicht te houden op de mediasector en de staat van de journalistiek in Turkije.
Na de mislukte coup tegen president Recep Tayyip Erdogan in juli 2016 leeft Yavuz Baydar als exil-journalist in Europa, net als vele andere kritische, onafhankelijke Turkse journalisten. In ballingschap schreef Baydar het veelgeprezen boek Die Hoffnung stirbt am Bosporus (De hoop sterft aan de Bosporus), dat in 2018 uitkwam. Tussen 2017 en 2022 was Baydar hoofdredacteur van Ahval News Online – een drietalige website (Turks, Engels, Arabisch) die onafhankelijk nieuws over Turkije bracht.
Daarnaast levert Baydar bijdragen aan het Syndication Bureau, Tagesspiegel en Süddeutsche Zeitung. Hij schrijft bovendien kronieken voor de cultuursectie van Svenska Dagbladet, een Zweeds dagblad. Zijn opinieartikelen zijn verschenen in The Guardian, Süddeutsche Zeitung, New York Times, El Pais, Arab Weekly en Index on Censorship. Baydars analyses en deskundigheid beperken zich niet tot Turkije. Hij weet ook veel van het Midden-Oosten, de Balkan, Europa, de Amerikaans-Turkse betrekkingen, mensenrechten en geschiedenis. Baydar wordt algemeen beschouwd als autoriteit op het gebied van de mediasector, de stand van de journalistiek, vrije meningsuiting en censuur in Turkije.
Baydars journalistieke werk is vaak in de prijzen gevallen. In 2014 ontving Baydar de European Press Prize (EPP), voor ‘uitmuntendheid in de journalistiek’. Drie jaar later kreeg hij de prestigieuze ‘Journalistenpreis’ van het SüdostEurope Gesellschaft in Duitsland en de Morris B Abram Human Rights Award van UN Watch. Baydar ontving bovendien twee Italiaanse persprijzen: de Umbria Journalism Award en de Caravella ‘Mare Nostrum’ Award, die laatste werd uitgereikt door de organisatie ‘Journalisten van de Middellandse Zee’.
Hoe verhoudt kritiek op religie zich met het absolute karakter van de vrijheid van meningsuiting? Deze kwestie houdt onze nieuwe columnist Yavuz Baydar al sinds juli 1993 in zijn greep.
Dertig jaar geleden bezocht een groep intellectuelen en kunstenaars, een mengeling van alevieten en atheïsten, de Anatolische stad Sivas, een bastion van hardnekkige soennitische conservatieven, in een manifestatie om het hoofd te bieden aan wat zij zagen als groeiende onverdraagzaamheid.
Onder hen was de beroemde satiricus en vrijdenker Aziz Nesin. Hij was een zeer moedige en openhartige auteur en stond in de voorste gelederen. Aan de vooravond van het bezoek had hij gezegd: ‘Waarom zou ik in een duizend jaar oude Koran geloven? Daarom ben ik geen moslim.’ Deze woorden en de aanwezigheid van de gasten zelf waren de reden dat een grote menigte, opgezweept door enkele fanatiekelingen, zich verzamelde voor het hotel waar het alevitische festival plaatsvond en het gebouw in brand stak. 33 bezoekers kwamen om. Nesin zelf ontsnapte ternauwernood aan de dood.
In die tijd was Turkije meer mogelijk dan nu, wat betreft van vrijheid van meningsuiting. Turkije was het enige moslimland waar je Salman Rushdies boek De Duivelsverzen in de originele druk in het Engels kon kopen, wat nu niet meer kan. Maar de littekens waren diep: het bloedbad van Sivas is een open wond in de psyche van de natie – wat misschien de huidige polarisatie en voortdurende Kulturkampf verklaart. Sivas liet ook zien hoe fragiel de vrijheid van meningsuiting is, wanneer deze vrijheid wordt gebruikt tegen religie, ongeacht waar je je in de wereld bevindt.
‘Ik behoor tot degenen die vechten voor het behoud van deze vrijheid’
Jaren later, in de nasleep van de crisis over de Mohammed-cartoons, besprak ik dit op verschillende platforms met Deense collega’s. Uit hun redeneringen bleek dat sommigen, maar niet allen, Verlichtingsfundamentalisten waren, omdat ze weigerden de nuances in de context te zien. Jaren later zitten we nog steeds vast in hetzelfde hokje, terwijl de uitdagingen voor ons, de verdedigers van de vrijheid van meningsuiting, alleen maar groter worden.
Ik behoor tot degenen die vechten voor het behoud van deze vrijheid; ze mag nooit worden beperkt. Maar na de ontwikkelingen en debatten in Zweden en Denemarken ben ik bang dat een ‘verbod als oplossing’ eenrichtingsverkeer zal zijn, dat alleen de onderdrukkers zal sussen en de kloof tussen autocratieën en democratieën zal vergroten. Toch vind ik dat alle aspecten – hoe schokkend ze ook zijn – onder ogen moeten worden gezien. En er zijn een paar punten die aan de orde moeten worden gesteld om het debat constructief te houden en de geesten flexibeler te maken zonder het perspectief te verliezen.
Laten we de zaken wat vereenvoudigen.
Ten eerste bevindt elke religie zich in het domein van het irrationele. Dit domein is gesloten voor wetenschappelijk of logisch redeneren. Je gelooft het – of niet. Je hebt geen tastbaar bewijs nodig voor je geloof. Daarom is dit een uniek grijs gebied in de hele ruimte van vrijheid van meningsuiting, en vanwege zijn aard zal dat zo blijven.
De wereldwijde ervaring tot nu toe heeft ons geleerd dat de islam, vergeleken met de andere religies, ‘gevoeliger’ of ‘intoleranter’ is. De islamitische dogma’s zorgen ervoor dat de islam zich fel verdedigt tegen zowel interne als externe dissidenten. Maar we hebben ook geleerd dat er een verschil is tussen het zo hard mogelijk bekritiseren van bepaalde opvattingen in een geschreven of gesproken tekst, en het publiekelijk aanvallen van de symbolen. Er is dus altijd een forum geweest in de niet-islamitische wereld om door te gaan met het verkondigen van kritische standpunten, zonder dat dit gewelddadige reacties tot gevolg heeft. Verboden kunnen schade toebrengen aan die ‘beschaafde’ ruimte.
Ten tweede is er een fundamenteel verschil tussen de gedragspatronen van individuen die in volwaardige democratieën leven en individuen in onderdrukkende democratieën. Zoals Benjamin Constant, Friedrich Hayek en William Hazlitt – allemaal liberale denkers – opmerkten, ontnemen paternalistische regels het individu van zijn natuurlijke verantwoordelijkheid. Dus, hoe meer vrijheid in een samenleving, hoe meer verantwoordelijkheid mensen hebben.
Dit is heel belangrijk. We dagen in landen als Turkije de intolerantie uit door de grenzen ervan te verleggen, vaak door de beperkingen van vrijheden – zoals die van meningsuiting, vergadering, en om te demonstreren – te doorbreken.
Maar, zoals ik mijn Deense collega’s vervolgens uitdaagde, gewoon om hun standpunt te weerleggen: in het geval van democratieën, waar vrijheden gewaarborgd worden door de grondwet, wat is dan het nut als je de Achilleshiel van een tot nu toe niet-hervormde religie op grove wijze aanvalt? Wat probeer je te bewijzen? Wordt je eigen vrijheid, in eigen land, onmiddellijk aangevallen? Dreigt er een duidelijk gevaar? Of doe je het alleen omdat het kan?
‘Elke religie zich in het domein van het irrationele’
Deze vragen zijn van toepassing op het Denemarken en Zweden van vandaag, die voor een enorm dilemma staan. Maar het is een leer- en overtuigingsproces.
Dus in termen van ‘beschaafde verantwoordelijkheid’ is het ontheiligen van een heilig geschrift of een religieus symbool door boekverbrandingen enzovoort wezenlijk iets anders. Je hebt immers ook de keuze om een religie kritisch te deconstrueren in woord en geschrift.
Of je kunt gewoon voor een ambassade of moskee gaan staan met een heilig geschrift zoals een Koran in je hand, en in het openbaar verklaren dat ‘dit land mij de volledige vrijheid geeft om hiermee te doen wat ik wil, maar in weerwil van wat intolerante regimes voorstaan, volsta ik ermee de wereld te herinneren aan de vrijheid en verantwoordelijkheid die ik hier heb gekregen. Ik kan het ontheiligen, het is hier geen misdaad, ik kan het, maar ik doe het niet’.
Anders geformuleerd, met het gebrek aan verantwoordelijkheid en de afwezigheid van een onmiddellijke bedreiging van je vrijheid, verandert je actie in een immorele sport, in een niet-uitgelokte daad. Moet dat het doel zijn?
Als dat het doel is, waarom zou je dan bijvoorbeeld geen koran nemen en die verbranden voor bijvoorbeeld de Aya Sophia in Istanbul, die in 2020 brutaal werd omgebouwd tot moskee? Durf, als je kunt.
Als je de kwestie vanuit deze invalshoek bekijkt, kunnen de acties in Denemarken en Zweden gemakkelijk lijken op misbruik van de wetten in die landen. Een al te gemakkelijke vingeroefening.
Ten slotte moeten we het nog hebben over de gevolgen. Met elke gewelddadige aanval op heilige symbolen gebeuren er twee dingen. Internationaal dienen deze daden alleen om dictators en despotische regimes aan de leiband van de massa’s te houden, en een wig te drijven in de toch al broze kloven tussen de beschavingen.
Binnenlands geven zulke aanvallen het voorwendselen aan restrictiebeluste regeringen om zich te gaan bemoeien met fundamentele vrijheden – een kostbaar product van tientallen jaren pijnlijke strijd. Het is dus de taak van elke beschaafde samenleving om zich te richten op het verantwoordelijkheidsgevoel van haar burgers en dit te ontwikkelen – door fora, door moediger debatten, door aan te dringen op maatschappelijke dialogen om de onverantwoordelijke individuen van zich te vervreemden en te beschamen.
De wil om te discussiëren en ervoor te vechten is de manier om alle vrijheden te beschermen. Het is de plicht van regeringen om die weg te kiezen, in plaats van te buigen voor de druk van tirannieën. We weten dat onderdrukkende staten nooit tevreden zijn met hun eisen. Verbieden maakt deel uit van hun DNA, wat haaks staat op waar wij voor staan, die in democratieën leven.
De tv-serie De Afhaalchinees gaat over de gevolgen van adoptie van kinderen uit het buitenland. Maakster Kelly-Qian van Binsbergen was achttien maanden toen ze vanuit China werd geadopteerd. Het realiseren van De Afhaalchinees was voor haar een emotionele achtbaan.
In haar jeugd voelde Kelly-Qian van Binsbergen zich vaak een buitenstaander. ‘Ik had een hekel aan mijn ogen. Veel liever was ik een blonde chick met blauwe ogen geweest. In Zeeland, waar ik ben opgegroeid, viel ik erg op en had ik last van discriminatie. Dat werd minder toen ik naar de Randstad verhuisde. Qua discriminatie was het één keer in de twee weken raak, maar tijdens de coronaperiode werd het erger. Zeker twee keer per week. Mocht ik daar wel iets van zeggen? Ik was immers geen echte Chinese. Ik had een Chinees uiterlijk, geen Chinees innerlijk. Mag ik een groep vertegenwoordigen waar ik niet bij hoor?’
Als er één ding is wat Van Binsbergen zeker weet, is dat ze een gewenst kind was. ‘Mijn adoptieouders noemden mij het meest gewilde kind van West Zeeuws-Vlaanderen. Wat adoptieouders niet beseffen, is dat je als geadopteerde een loyaliteitsconflict hebt. Er wordt tegen je gezegd: ‘We hebben zó lang op je gewacht, we houden van je.’ Dan ga je niet naar, in mijn geval, China kijken. Maar waar komen dat verdriet en die eenzaamheid dan vandaan? Ik heb het hier toch goed?’
Haar adoptiemoeder leeft niet meer, maar haar vader leeft nog wel en heeft het grootste deel van De Afhaalchinees gezien. Het heeft een dialoog tussen hen geopend.
Hoe adoptie werkt
Verhalen over migranten in Nederland, bijvoorbeeld over de tweede generatie, is niet iets waar uit het buitenland geadopteerde kinderen een band mee hebben. Zo zit het niet als je geadopteerd bent. ‘Je bent in de maatschappij maar ook thuis een buitenstaander. Vaak ben je in je gezin immers de enige buitenlander.’
De documentaire gaat over de gevoelens van ouders en het kind, en over de complexe procedure. ‘Een adoptieprocedure zou het meest strikte examen moeten zijn dat je in je leven aflegt, maar de praktijk is anders. Mijn adoptiemoeder had alcoholproblemen en een persoonlijkheidsstoornis. Bovendien woonden mijn adoptieouders boven een seksshop. Dit lijkt onbelangrijk, maar sommige geadopteerde kinderen zijn in het weeshuis seksueel misbruikt of hebben een moeder die in de prostitutie werkte. Voor een kind dat uit deze omstandigheden komt, werkt de nabijheid van een seksshops traumatiserend. Bij de screening weten de betrokkenen niet wat de achtergronden van het kind zijn. Dat zou in het rapport moeten staan. In geen enkel land is de adoptieprocedure waterdicht, maar er waren vooral misstanden in landen als Brazilië, Sri Lanka, Columbia en Indonesië. We hebben ons beperkt tot de procedure in Nederland. De huisarts van potentiële adoptieouders wordt niet geraadpleegd, want die zou niet altijd objectief zijn. Je kunt je wel laten keuren door een arts naar keuze. In ieder geval is het prozacgebruik van mijn moeder niet opgemerkt, net als haar alcoholproblemen.’
‘Een adoptieprocedure zou het meest strikte examen moeten zijn dat je in je leven aflegt’
Adoptieouders en hun kinderen werden in de jaren tachtig niet begeleid. ‘Als het kind in Nederland was, dan kon je het verder zelf uitzoeken. Er was geen nazorg voor de adoptieouders én de geadopteerden. Dat vind ik schrijnend. Inmiddels is dat wat verbeterd. Maar of die verbeteringen afdoende zijn, weten we eigenlijk pas over dertig jaar. Dan zijn de adoptiekinderen van nu echt volwassen. Je komt op een leeftijd waarop je zelf vader of moeder wordt en begint je te verplaatsen in je adoptie- en biologische ouders. Wat betekent het voor mijn moeder om mij te hebben afgestaan?’
Een adoptie gaat in Nederland langs een rechter, maar dat is vaak een formaliteit. Een rechter zegt vrijwel nooit nee. Al met al is het geen wonder dat er vijf rechtszaken van uit het buitenland geadopteerde volwassenen tegen de Nederlandse staat lopen vanwege gemaakte fouten tijdens hun adoptie. Het betreft vier individueel geadopteerden en een groep van acht geadopteerden.
Dankbaar
Adoptiekinderen uit het buitenland worden geacht dankbaar te zijn voor het feit dat ze naar Nederland zijn gehaald. Je krijgt te eten en veel kansen. Gelukkig zijn op commando, daar komt het op neer. ‘Adoptie is als een medaille: glanzend van buiten en van binnen verlies van cultuur en identiteit. Natuurlijk ben ik blij met wat ik heb dankzij de adoptie, maar ik ben niet zo blij met wat er werd achtergehouden bij de screening. Bovendien kunnen dankbaarheid en verlies best naast elkaar bestaan. Daar wordt aan voorbij gegaan. Alles wordt bekeken vanuit dankbaarheid en de rest wordt van tafel geveegd. Geadopteerde kinderen hebben vaker last van identiteitsproblemen, racisme en zelfmoordgedachten.’
‘Adoptiekinderen uit het buitenland worden geacht dankbaar te zijn’
Van Binsbergen benadrukt dat ze niet tegen adoptie is, maar ze is zeker kritisch over het huidige adoptiesysteem. ‘Niets is zo sterk als een kinderwens, maar er is een systeem nodig dat filtert. ‘Ik heb persoonlijk nog nooit een adoptiedossier gezien dat honderd procent klopt. Maar ik denk dat er zeker wel dossiers zijn die kloppen.” Adoptiedeskundige Ina Hut schat dat zeventig procent van de adoptiedossiers informatie mist of is vervalst in het land van herkomst. In Nederland wordt het goedgekeurd.’
Depressie
Er wordt weleens beweerd dat je als journalist niet aan de slag moet gaan met een onderwerp dat heel dicht bij je staat. Van Binsbergen overtrad dit advies. ‘Ik vond dat ik als mediamaker de taak en de mogelijkheid had om dit onderwerp onder de aandacht te brengen. Het was een zwaar proces, maar ik weet nu dat ik niet alleen sta met mijn problemen. Ik dacht altijd dat ik depressief was ingesteld. Tijdens het maken van De Afhaalchinees heb ik gemerkt dat depressiviteit bij adoptieproblematiek hoort. Adoptie is een proces wat nooit stopt. Soms lijkt het alsof geadopteerden voordat ze in Nederland kwamen niet bestonden. Ik was anderhalf toen ik in Nederland arriveerde, maar veel andere kinderen zijn twee à drie jaar, tot zelfs zeven jaar in de jaren zeventig. Voor een adoptie in een vreemd land is dat erg oud. Tegenwoordig gebeurt dat niet meer.’
Van Binsbergen dacht altijd dat haar ouders haar hadden afgestaan in verband met de éénkind-politiek in China. Ze wilden zeker liever een jongetje. ‘Ik heb ontdekt dat het mogelijk helemaal niet zo was, maar ik weet niet of dat klopt. Dat kun je niet weten tot je je biologische ouders ontmoet en ze je ook de waarheid willen vertellen.’
Brazil Baby Affair
De Brazil Baby Affair is een illegaal adoptieschandaal uit de jaren tachtig waarvan ook slachtoffers in Nederland wonen. Er wordt aandacht aan besteed in De Afhaalchinees. Alle betrokken partijen bleken destijds op de hoogte dat het omillegale adopties ging. Adoptieslachtoffer Patrick Noordoven kon er tijdens zijn zoektocht niet onderuit om zowel zijn juridische ouders als de Nederlandse staat voor de rechter te brengen. ‘Ik word al dertien jaar tegengewerkt door de staat. Het is zó frustrerend dat andere mensen veel meer over mij weten dan ikzelf. Toenmalig minister van Rechtsbescherming Sander Dekker gaf toe dat er in het verleden misstanden waren geweest. Hij wilde ‘geadopteerden verdergaand ondersteunen bij het vinden van hun biologische ouders en ervoor zorgen dat in de toekomst kinderen tegen adoptiemisstanden worden beschermd’. Maar hoe kan Dekker dit rijmen met het feit dat de dossiers rond de Brazil Baby Affair zijn vernietigd?’
In 2019 werd Noordoven uitgenodigd bij minister Dekker, die excuses aanbood. Alle Nederlandse betrokkenheid in Brazilië, van bijvoorbeeld diplomaten bij de Brazil Baby Affair, worden echter ontkend. De staat neemt geen verantwoordelijkheid om zich in te spannen. Dat heeft Noordoven zelf moeten doen. Hij heeft gesprekken gevoerd met talloze betrokkenen. ‘De Verenigde Naties hebben zich ongeveer een jaar geleden in een algemene verklaring uitgesproken over illegale buitenlandse adopties en rechtsverplichtingen om de slachtoffers te steunen. Daar merken we tot nu toe niets van.’
Het zit Noordoven enorm dwars dat buitenlandse adoptie blijft plaatsvinden. Zijn strijd, en die van veel andere slachtoffers, is er nog steeds. Net als het verborgen leed. Het is niet voor niets dat er kijkers die hier behoefte aan hebben na de uitzending contact kunnen opnemen met Korrelatie en later met de Progessio kliniek, gespecialiseerd in adoptie sensitieve therapie.
De Afhaalchinees is te zien op 5, 12 en 19 september om 21.10 uur op NPO 3 bij Omroep Zwart.
De populaire influencer Vonneke Bonneke, wiens echte naam Vonneke Ritfeld is, heeft zich tot de islam bekeerd, zo meldt jongerenzender FunX. In een video die ze afgelopen vrijdag op haar Instagram Stories plaatste, zien we haar de Shahada uitspreken, de islamitische geloofsbelijdenis, terwijl ze een hijab draagt.
‘Vandaag heb ik iets gedaan wat ik al langere tijd wilde doen’, schreef de 24-jarige influencer op Instagram. ‘Ik heb al langere tijd alles wat slecht voor me is achter me gelaten.’
Vonneke Bonneke nam deze zomer, na de geboorte van haar zoontje Aeden, de beslissing om zich tot de islam te bekeren. Afgelopen vrijdag was het zover, en sprak ze de islamitische geloofsbelijdenis uit: أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَٰهَ إِلَّا الله ، وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ الله (Ashadou an Lailaha Illallah wa ashadou ana Muhammadan Rasoulal lah; Ik getuig dat er geen God is behalve Allah en ik getuig dat Mohammed Zijn dienaar en boodschapper is).
Vonneke Bonneke heeft 330.000 volgers op Instagram. Ook is ze bekend van de Nederlandse speelfilm De Tatta’s, waarin ze Beauty speelt. Eind dit jaar zal ze deze rol opnieuw spelen in het vervolg: De Tatta’s 2.
De Tweede Kamerverkiezingen worden op de voet gevolgd in Turkije. Dat is niet alleen uit gezonde interesse voor wat er bij Navo-bondgenoot en handelspartner Nederland gebeurt. Het Turkse eigenbelang staat voorop met nationalistische frames over de Koerdische achtergrond van Dilan Yesilgöz (VVD) en interesse voor de Syrisch-orthodoxe vrouw van Pieter Omtzigt (NSC). ‘Wie wordt de nieuwe premier van Nederland? Aan de ene kant Dilan uit Tunceli en aan de andere kant Pieter, de schoonzoon van Mardin’, pakt Ensonhaber uit, een ultranationalistisch nieuwsmedium.
‘De schoonzoon van Mardin, Pieter Omtzigt, lijkt favoriet’, schrijft Ensonhaber. Daarna meldt de krant dat zijn vrouw een Syrisch-orthodoxe vluchteling uit Mardin is, zonder verder enige context te geven. Over zijn ‘rivaal’, Yesïlgöz ‘uit Tunceli’ heeft Ensonhaber meer te zeggen in fellere bewoordingen.
‘Ze is een dochter van een familie uit Tunceli, ze heeft uitspraken gedaan waarin ze het vrij vindt om Turken en president Erdogan te kunnen beledigen’, schrijft Ensonhaber.
‘Ook behoort Yesilgöz tot de vijf parlementariërs (met een Turkse achtergrond) die de zogenaamde Armeense genocide in 2018 erkenden in de Tweede Kamer’, aldus Ensonhaber. Staatsgezinde media voegen altijd het woord ‘zogenaamde’ toe, in lijn met de officiële ontkenning. ‘Zij pleit ook voor die een wettelijk verbod op de hoofddoek bij de Nederlandse politie’, aldus Ensonhaber over Yesilgöz.
Eerder maakte de regeringsgezinde krant Sabah een video waarin zij VVD-leider Dilan Yesilgöz beschuldigt van ‘Turkenhaat’. Ook verbindt Sabah haar indirect aan PKK-terrorisme.
De populaire, maar omstreden Amerikaanse psycholoog en activist Umar Johnson bracht zaterdagavond een goed gevulde zaal in Theater Zuidplein in vervoering over ‘zwart zelfbewustzijn. Zo meldt NRC.
Johnson plaatst patriarchaal zwart nationalisme op de voorgrond. Anderhalve eeuw na het afschaffen van de slavernij zouden zwarte mensen in Europa en de Verenigde Staten nog altijd onderdrukt worden. De enige manier om daar uit te breken is ‘zelfvertrouwen, politieke organisatie en volledige economische onafhankelijkheid’. Alleen zo kan de Afrikaanse gemeenschap net zo succesvol worden als ‘de Chinezen’, ‘de Arabieren’ en ‘de Joden’. ‘We zijn in oorlog!’ roept Johnson herhaaldelijk.
Nog meer controversiële uitspraken doet hij over homo’s, vrouwen en gemengde relaties tussen zwarte en witte mensen, waar hij tegen is, meldt NRC. Zo stelt Johnson dat er in prekoloniale Afrikaanse gemeenschappen geen plek was voor homoseksualiteit, een standpunt dat meermaals feitelijk is weerlegd, schreef Vers Beton eerder op.
‘Ik kan geen relatie hebben met een vrouw zonder black natural hair’, aldus Johnson in Rotterdam. Steilgemaakt haar, kunstmatige vlechtjes en krullen: allemaal pogingen om te voldoen aan een wit schoonheidsideaal, vindt hij. En dus niet oké. ‘Iedere man zou tegen zijn vrouw moeten zeggen: als je geen natural hair neemt, ga ik bij je weg.’
Dr. Umar heeft ook een boodschap speciaal voor Nederland, meldt NRC. ‘Nu premier Rutte en de koning excuses hebben aangeboden voor het slavernijverleden’, zegt hij, ‘moeten de nazaten zich niet blindstaren op herstelbetalingen’. Hij roept zijn publiek op om ‘groot te denken’: eis eigen zwarte scholen, banken, supermarkten. 25 procent korting op ‘alle grondstoffen’, dát zou redelijk zijn. Of nooit meer belasting betalen. ‘Onze voorouders hebben al genoeg belasting betaald.’
Ook heeft Johnson het over ‘kindertransgenderisme’. Dat zou een witte agenda zijn om zwarte mensen te ontvolken, ‘zwarte genocide’, zelfs.
‘The Prince of Pan-Africanism’, zoals Johnson zichzelf noemt heeft op Instagram bijna een miljoen volgers. De bijeenkomst met Dr. Umar zou aanvankelijk plaatsvinden in het Bijlmer Parktheater in Amsterdam. Maar na protest uit de lhbti-gemeenschap wilde het theater hem geen podium geven.
Er zijn afgelopen weekend 150 mensen gewond geraakt in Tel Aviv bij rellen tussen Eritrese asielzoekers. Voor- en tegenstanders van de Eritrese regering raakten met elkaar slaags. De Israëlische politie arresteerde tientallen mensen.
De aanleiding voor de rellen was de viering van de dertigjarige onafhankelijkheid van Eritrea, dat zich in 1993 – na een lange onafhankelijkheidsstrijd – van Ethiopië. Maar Eritrea zucht nu al lange tijd onder een dictatuur, die mensen dwingt voor onbepaalde tijd in het leger te dienen, met als gevolg dat veel Eritreeërs hun vaderland ontvluchten.
Nadat de Eritrese ambassade in Tel Aviv aankondigde een evenement te organiseren, besloten tegenstanders van het Eritrese regime om dit te verstoren. Ze hadden de Israëlische autoriteiten van tevoren gewaarschuwd en hen opgeroepen het evenement te annuleren, uit vrees dat de situatie anders uit de hand zou kunnen lopen.
Volgens BBC hebben meerdere gewonden schotwonden opgelopen, omdat de politie met scherp schoot. De politie heeft ook traangas en rubberkogels gebruikt.
Eerder hebben zich gewelddadige confrontaties voorgedaan tussen voor- en tegenstanders van het Eritrese regime in de Eritrese diaspora, meldt de NOS. Begin augustus waren er hevige rellen in Stockholm, de hoofdstad van Zweden, met vijftig gewonden tot gevolg. Een maand eerder leidde een Eritrees festival in Duitsland ook tot rellen. In mei van dit jaar vond er in Nederland een steekincident plaats waarbij meerdere mensen gewond raakten.
Lang niet alle migranten in Nederland zijn moslim. Er zijn grote en groeiende christelijke gemeenschappen, waaronder steeds meer mensen zonder verblijfsstatus. Hoe helpen de kerken deze nieuwkomers om hun weg te vinden in Nederland? We gaan op bezoek bij een katholieke kerk in Amsterdam Zuidoost.
Wie op zondagochtend een Nederlandse katholieke kerk binnenstapt, ziet naar alle waarschijnlijkheid het volgende: een veel te groot gebouw, ongeveer een eeuw geleden gebouwd, met in de banken hier en daar een grijs of kaal hoofd en de klanken van een statig orgel. En vooral veel leegte, want Nederland is geseculariseerd. Van de vier miljoen Nederlandse katholieken gaat rond de 3 procent nog elke zondag naar de kerk.
Totaal anders is het aan de Millingenhof in Amsterdam Zuidoost. Al op de parkeerplaats is het druk, op zondag 27 augustus tegen één uur. Bezoekers van de eerste viering vertrekken juist, en wie de volgende dienst wil meemaken, komt net aan. Op de parkeerplaats buiten het gebouw is de voertaal Engels, mensen groeten elkaar enthousiast.
Hier zit de kerk bomvol. Er klinkt, naast een goedkoop elektrisch orgel, ook ritmisch getrommel. De aanwezigen zijn op hun best gekleed. In een ander zaaltje zitten de tientallen kinderen al hun eigen programma te volgen. In de kerkzaal vallen vooral de vrouwen op: zij dragen prachtige jurken en zijn feestelijk opgemaakt, geheel volgens de traditie in Ghana en Nigeria, waar veruit de meeste kerkgangers vandaan komen. En ze wiegen en dansen, soms met de handen omhoog.
Is dit katholiek? Zeker! In deze ruimte is de toekomst van de Rooms-Katholieke Kerk zichtbaar, want die ligt in continenten als Afrika en Azië. Veel Afrikaanse migranten komen in Nederland te wonen in de Bijlmer. Op zoek naar houvast tijdens de integratie, zoeken ze hun vertrouwde gemeenschap op. En dan komen ze hier terecht, in de All Saints Church.
Een wit gezin stapt op zondag de kerk binnen. Netjes gekleed, maar toch hopeloos underdressed. Binnen is de viering al begonnen, maar de ingangen naar de kerkzaal worden geblokkeerd door ushers, duidelijk herkenbaar aan de groene band die ze dragen. Je kunt hier niet, als je drie minuten te laat bent, stiekempjes achterin in een kerkbank glijden. Pas na een tijdje, als de aanwezigen een lied inzetten, laten ze de nieuwe binnenkomers erin. De usher wijst vriendelijk en resoluut naar een kerkbank: daar mogen jullie gaan zitten. Al bij binnenkomst gaat bijna alles anders dan in een ‘witte’ katholieke kerk.
De Malawiaanse theologe Thandi Soko, die al jaren in Nederland woont, merkte in een interview deze maand op: ‘Ik ben welkom, maar de Nederlandse kerken zijn duidelijk niet voor mij ontworpen.’ Dat voelt ze al bij binnenkomst. Hier is het andersom: de All Saints Church is duidelijk niet voor witte mensen ontworpen.
In Nederland zijn er naast de overheersend witte kerk ook zwarte gemeenschappen (zie kader). Critici vinden deze ‘segregatie’ niet goed. Als we spreken met pastoor Emmanuel Andoh uit Ghana, wordt echter duidelijk dat die ‘kerkelijke concentratie’ van Afrikaanse katholieken in dit gebouw meer positieve dan negatieve kanten heeft.
Ongedocumenteerden
Liesbeth Glas is betrokken bij de Afrikaanse gemeenschap in Zuidoost, als coördinator van Stap Verder. Deze organisatie is een samenwerking van de katholieke Sociëteit Afrikaanse Missiën (SMA), het protestantse Pastoraal Diaconaal Centrum Bijlmermeer en Dokters van de Wereld, een onafhankelijke organisatie die zich ervoor inzet dat iedereen die dat nodig heeft zorg krijgt. Stap Verder huist in hartje Bijlmer op Hoogoord 187a, in een van de grote flatgebouwen die de wijk kenmerken.
‘In de jaren tachtig kwamen er aardig wat Ghanezen naar Nederland’, vertelt Glas. ‘Toen kon je makkelijker een verblijfsvergunning krijgen. Ze kwamen terecht in de Bijlmer. Van de 80.000 mensen in de Bijlmer zijn er ongeveer 25.000 witte Nederlanders, 25.000 Surinamers, 5000 tot 6000 Antillianen, en ergens tussen de 10.000 en 15.000 Ghanese en Nigeriaanse mensen.’
‘Een of twee SMA-paters vestigden zich hier vervolgens in een flat’, vervolgt Glas. ‘Ze zijn met mensen gaan spreken. De SMA is een sociëteit voor mensen in Afrika en ook voor Afrikaanse mensen in diaspora. Dus ze werken ook hier. We zetten ons voor iedereen in, het maakt niet uit of je tot de katholieke kerk behoort of tot de islam. Slechts een klein deel van de mensen die bij ons komen, is katholiek. Een deel is ook moslim.’
Zo ontstond het Afrikahuis, dat mensen opvangt die nieuw in Nederland aankomen vanuit Afrikaanse landen. En naast dat huis ontstond vervolgens de All Saints Church. Die kerk is juist een baken voor Afrikanen die al langere tijd in Nederland wonen, of die hier zelfs geboren zijn. Glas vertelt dat door strengere asielwetgeving door de jaren heen het aantal mensen zonder verblijfspapieren is toegenomen: ‘Van alle mensen die wij helpen is ruim de helft ongedocumenteerd.’
‘Gewoon laten werken’
Stap Verder richt zich vooral op sociale hulp aan mensen. Ook katholieke paters doen daaraan mee, vertelt Glas. ‘Zij doen hier het spreekuur voor allerhande problemen waarmee mensen zonder verblijfsvergunning te maken hebben. Je hebt geen inkomen, geen geld, geen woonplek. Maar je hebt wel kinderen, terwijl je ergens in onderhuur in een kamertje woont. Een keer per week zit Dokters van de Wereld hier om mensen te helpen die recht hebben op zorg, maar geen BSN of verzekering hebben. Ze leggen uit hoe je hier zorg krijgt. In Afrika ga je naar het ziekenhuis en betaal je. Hier ga je naar de huisarts en werkt het heel anders. Dokters van de Wereld bemiddelt naar huisartsen toe.’
Glas is kritisch op hoe we in Nederland het asielsysteem hebben ingericht. ‘Er is hier op de vergrijsde arbeidsmarkt veel ruimte voor mensen die willen werken. Maar Afrikaanse mensen die binnenkomen, sturen we eerst naar Ter Apel. Daarna circuleren ze jarenlang in asielzoekerscentra, waar ze niets mogen doen. Want stel dat je gaat wortelen. Je kunt het ook anders doen en mensen die zelf hun zaakjes kunnen regelen en willen werken, niet in het asielcircuit en daarna het uitkeringscircuit laten instromen. Nee: gewoon laten komen, laten werken, zichzelf laten bewijzen.’
Playbacken
De All Saints Church, die in Holendrecht is gevestigd, is er gekomen vanuit de behoefte van Ghanese en Nigeriaanse migranten. ‘De Bijlmer is bewust gebouwd als wijk zonder kerken’, legt Glas uit. ‘Omdat er toch behoefte aan was, zijn er twee oecumenische kerken gebouwd. In een daarvan zit ook een katholieke gemeenschap, waar je vooral Nederlandse oudere mensen hebt. De All Saints kwam daarbij en die zit altijd vol op de zondag. Dat bloeit, dat leeft. De dienst is nog heel traditioneel, want de kerk zoals die in Afrika is, is nog een beetje zoals we die in Nederland uit de jaren vijftig kennen. Daar wordt nog heel actief de rozenkrans gebeden, gebiecht – tradities die in Nederlandse kerken weg zijn geraakt.’
Daardoor voelen Afrikaanse christenen zich in ‘witte’ Nederlandse kerken vaak niet thuis. De cultuur is er anders dan zij gewend zijn. Glas: ‘Er wordt in Nederlandse kerken wel gezongen, maar de meeste mensen staan te playbacken. Er wordt niet gedanst of gedrumd. Een migrant zit in een vreemd land, omgeven door alles wat vreemd is. Zij zoeken in Nederland troost in eten en kerkgang. Je eet eten uit eigen land en doet ook kerkelijke vieringen zoals in het eigen land. En je kent elkaar, je kent de families.’
‘De behoefte aan het behouden van de eigen tradities zie je ook bij Nederlandse gemeenschappen in Canada’, vervolgt Glas. ‘En in Turkse gemeenschappen in Nederland. Ze blijven een beetje stilstaan in de tijd en dat zie je hier ook. Daarom willen ze graag een Ghanese pater. Die weet hoe hij hen aan moet spreken. Hij gebruikt iets sterkere, meer dramatische taal. Er wordt niet zacht gesproken. Mensen worden aangesproken op wat ze doen en hoe ze het doen. Nederlanders zouden zeggen: wij willen geen betutteling. Maar in een Ghanese of Nigeriaanse gemeenschap ervaren mensen dat niet zo.’
Segregatie
Pater Emmanuel Andoh, die hoort bij de SMA, is sinds een jaar in Nederland. Hij komt uit Ghana en is pastoor van de All Saints Church. ‘Ik werk nog aan mijn integratie, ben de taal aan het leren, de stad aan het leren kennen.’
Andoh ziet verschillen tussen de generaties in zijn kerk. ‘Sommige mensen hebben geen volledige verblijfsstatus, maar leven hier nog wel. Of ze kwamen hier jaren geleden om economische redenen, en hebben daarom geen volledige integratie nagestreefd. Zij wilden een baan en bleven verbonden met hun land. Zij hebben ook niet serieus Nederlands geleerd. Ze spreken Engels of een Afrikaanse taal.
Als kerk willen we mensen helpen hun geloof uit te drukken, terwijl ze seculiere trends weestaan die op gespannen voet staan met ons geloof en onze cultuur. Dat speelt hier bij alle generaties, maar de benadering verschilt wel. De jonge generatie worstelt met dilemma’s, terwijl de oude generatie zich nog steeds christelijk voelt. We proberen de jongere generatie in de gemeenschap te houden, terwijl we hen tegelijk aanmoedigen te groeien naar volledige integratie en te profiteren van de kansen die ze hebben om beter deel te nemen aan de Nederlandse samenleving.’
De Rooms-Katholieke Kerk is een wereldwijde kerk. Je zou op het eerste gezicht denken dat die kerk daarmee een uitstekende uitgangspositie heeft om te helpen bij de integratie: Afrikaanse katholieken vinden in Nederland in de katholieke kerk makkelijk een thuis. Maar dat is niet zo: All Saints Church is een eigen gemeenschap, die weinig van doen lijkt te hebben met de ‘witte’ Nederlandse kerken. Is die segregatie een probleem? ‘Segregatie komt doordat veel Afrikanen in dezelfde wijken wonen’, denkt Andoh. ‘In Zuidoost zijn er veel Ghanezen en Nigerianen, met specifieke uitdagingen. De kerk helpt ons om ons te redden en passende steun te krijgen. We identificeren ons echter ook met het bisdom van Haarlem-Amsterdam, we horen bij de normale katholieke gemeenschap.’
En dan zijn er nog andere migrantenkerken, ook protestantse. In Amsterdam Zuidoost zijn er bijvoorbeeld een pinkstergemeenten onder leiding van voorgangers Samuel Lee, de voormalige Theoloog van het Jaar, en Moses Alagbe. Beiden trekken veel Afrikanen. Zijn daar wel contacten mee? ‘Er zijn hier inderdaad veel andere kerken met veel Ghanezen, maar omdat ik hier pas zo kort ben heb ik hen nog niet ontmoet. Wel komen we samen met andere katholieke migrantengemeenschappen: Portugezen, Spanjaarden, Surinamers, Filipino’s. Als katholieken kijken we hoe we kunnen samenwerken.’
Luidruchtig
We zijn geneigd te spreken over Afrikanen in algemene zin, maar de diversiteit op dat continent is enorm. Zelfs tussen Nigerianen en Ghanezen zijn er duidelijke verschillen, vertelt Andoh, ook al liggen hun landen relatief dicht bij elkaar en zijn ze allebei voormalige Britse koloniën.
‘Er zijn zelfs heel veel verschillen’, vertelt hij. ‘Het eerste dat je zult zien is dat Nigerianen veel expressiever, uitbundiger zijn. Dat is niet negatief, dat is hun cultuur. West-Afrikanen zijn over het algemeen luidruchtig, en Nigerianen nog meer dan de rest. Ghanezen zijn iets voorzichtiger, terwijl Nigerianen meer risico nemen. We hebben natuurlijk verschillende talen en culturele dynamiek. Ons eten heeft weliswaar dezelfde basisingrediënten – mais, cassave, yam – maar de bereiding verschilt. En ook de manier van kleden is anders.
In de kerk zingen niet alleen in het Engels, maar ook liederen in elkaars taal. We hebben de ene keer een Ghanees koor, de andere keer een Nigeriaans koor. Alleen Nederlands doen we niet. Dat vind ik een beetje onhandig, want als je deel wilt uitmaken van Nederland moet dat ook in de kerk tot uiting komen. We moeten ons geloof in het Nederlands kunnen uitdrukken. Nu doen we dat niet en dat helpt zeker de jonge generaties niet. Zij zijn Nederlands, ze zijn geen vreemdeling in de Nederlandse gemeenschap.’
Andoh slaat een kruisje en zegt in het Engels: ‘‘In de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.’ Ik ken niemand in mijn gemeenschap die dat simpele gebed in het Nederlands kan doen. We moeten onszelf in dat opzicht meer uitdagen. Ik geloof in integratie in plaats van segregatie.’
In een volle All Saints Church dansen mensen op de muziek (beeld: Remco van Mulligen)
Christelijke migranten in Nederland
Hoeveel christenen met een migratieachtergrond er precies in Nederland zijn, is niet bekend. De meeste schattingen gaan uit van een miljoen mensen, verspreid over veel kerken (protestants, katholiek, pinksterbeweging, oriëntaals orthodox, oosters orthodox) en nationaliteiten (Nigeriaans, Ghanees, Russisch, Syrisch, Armeens, Egyptisch, Pools, Spaans, Portugees, Surinaams, Eritrees, Ethiopisch).
Het meest zichtbaar is de koepelorganisatie Samen Kerk in Nederland (SKIN), die tweehonderd migrantengemeenschappen in de regio Rotterdam vertegenwoordigt. SKIN heeft sinds kort ook een Amsterdamse tak. Het gaat hier vooral om protestantse kerken en pinkstergemeenten.
Ook zijn er Syrische gemeenschappen, zoals het Syrisch-orthodoxe St. Efrem-klooster in het Twentse Glane. Er is in Twente een grote gemeenschap van Syriacs, Syrische christenen. Daarnaast kennen de meeste grote christelijke kerken uit het buitenland hun Nederlandse filialen, zoals de Russisch-Orthodoxe Kerk (met vooral Russischtalige mensen) en de Anglicaanse Kerk (die bijvoorbeeld Engelstalige expats in de gemeenschap heeft).
Katholieke migranten zijn meestal georganiseerd naar nationaliteit. Zo komen in de All Saints Church in Amsterdam Zuidoost vooral West-Afrikaanse katholieken samen. In Den Haag is er HUB, een netwerk voor internationale en migrantengemeenschappen. In de parochie in Hoogvliet zijn er vieringen voor Antillianen. Er zijn daarnaast Surinaamse, Poolse, Koreaanse, Portugese, Spaanse en andere parochies. Migranten maken ook gebruik van de Engelstalige vieringen die veel ‘witte’ katholieke kerken in grote steden op zondagen organiseren. In Rotterdam en Den Haag doet de katholieke organisatie Mara veel sociaal werk onder migranten. Sinds vorig jaar bestaat er een Rooms-Katholiek Netwerk Migranten (ROKAMI).
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
