In Ootmarsum wordt jaarlijks met Pasen een lied met een anti-Joodse tekst gezongen. Na lobby van onder meer emeritus rabbijn Lody van de Kamp is besloten de gewraakte passages aan te passen.
In Ootmarsum vindt ieder jaar met Pasen het traditionele vlöggeln plaats. Poaskearls maken een rondgang door de stad en zingen het katholieke lied ‘Christus is Opgestanden’. Het lied ligt al enige tijd onder vuur vanwege de antisemitische passage: ‘De Joden, die met hun valse raad Jezus aan het kruis offerden’. Gister werd bekend dat het woord ‘Joden’ vervangen wordt door ‘mensen’.
Van de Kamp, emeritus rabbijn en columnist van de Kanttekening, is blij met de aanpassing. ‘Hopelijk kan het oude gebruik van het vlöggeln in Ootmarsum nu tot in lengte van jaren doorgang vinden, zeker als oud ritueel gebruik, zonder die negatieve connotatie die heeft geleid tot stappen waarvan wij vonden dat zij nodig waren.’
Van de Kamp beklaagde zich vorig jaar in de Twentse krant Tubantia over het lied. ‘Het zijn dit soort woorden, die door de eeuwen heen uiteindelijk hebben geleid tot de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog. We moeten niet bang zijn tradities onderuit te halen of met de kennis van nu aan te passen.’
Betrokkenen geven aan dat de traditie van het paaslied niet antisemitisch is bedoeld, maar dat zij desalniettemin bereid zijn om de tekst te veranderen, om te voorkomen dat het punt van discussie blijft.
In 1967 werd, na klachten van een Joodse advocate, de tekst van het paaslied ook veranderd en het woord ‘Joden’ vervangen door ‘mensen’. ‘Al na een jaartje was ‘Joden’ terug’, berichtte de website Jonet vorig jaar.
De Turkse president Erdogan heeft de verkiezingen in zijn land vervroegd naar 14 mei. Dat meldt de Turkse nieuwssite Duvar. De parlementaire en presidentiële verkiezingen in Turkije zouden in eerste instantie in juni plaatsvinden.
Erdogan dient in juni zijn tweede termijn als president uit en lijkt nog een termijn te ambiëren. De vraag is of dat mag. De Turkse grondwet kent een limiet van twee presidentiële termijnen. Een derde termijn zou ongrondwettig zijn, aldus critici. Zij noemen vervroegde verkiezingen een ‘truc’ omdat eventuele goedkeuring van de derde periode binnen zijn ambtstermijn plaatsvindt. Erdogan-gezinde media zeggen dat de president sowieso nog één termijn heeft, omdat het presidentiële systeem pas in 2017 is ingevoerd.
De vervroegde verkiezingen zetten de verdeelde oppositie verder onder druk. De verkiezingen zijn al over vier maanden, maar er is nog steeds geen consensus over de kandidaat. Zo is de populaire burgemeester van Istanbul Ekrem Imamoglu in een rechtszaak verwikkeld wegens opruiing. De leider van de seculiere partij (CHP) Kilicdaroglu heeft niet de steun van de gehele ‘Tafel van Zes’ – de verenigde oppositiepartijen met uitzondering van de pro-Koerdische HDP – en de Koerden willen met een eigen kandidaat komen.
Erdogan probeert met de nieuwe datum 14 mei de verkiezingen naar zijn hand te zetten. Voor islamisten heeft deze dag een symbolische betekenis. Op 14 mei 1950 won Adnan Menders, leider van de Democratische Partij van de seculiere CHP.
De Russische minister van Buitenlandse Zaken Serge Lavrov heeft voor ophef gezorgd door de westerse steun aan Oekraïne met de Holocaust te vergelijken.
Gisteren beweerde Lavrov dat de Verenigde Staten en hun Europese bondgenoten de handen ineen slaan voor ‘de Russische kwestie’ zoals Adolf Hitler een eindoplossing voor het Jodenvraagstuk nastreefde.
Het Witte Huis noemt de opmerkingen van Lavrov ‘beledigend’, meldt het internationaal persbureau Reuters. ‘Het is bijna zo absurd dat het niet de moeite waard is om erop te reageren, afgezien van de echt aanstootgevende manier waarop hij ons probeerde op te voeren met termen als Hitler en de Holocaust.’
Het Europees Joods Congres is geschokt ‘door deze beschamende vergelijking die minister Lavrov maakt tussen de acties van een coalitie van democratische landen en Hitlers vervolging en moord op zes miljoen Joden tijdens de Shoah’. De organisatie roept de minister op ‘ondubbelzinnig zijn excuses aan te bieden en deze opmerking in te trekken’.
Israël reageert ook woedend. ‘Elke vergelijking met Hitlers plan voor de Endlösung van het Joodse Volk verdraait de historische waarheid, ontheiligt de herinnering aan hen die zijn omgekomen en aan de overlevenden en moet ten stelligste worden verworpen’, zegt het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken.
Vorig jaar mei kwam Lavrov in het nieuws toen hij beweerde dat Hitler deels Joods was.
Over twee maanden zijn er verkiezingen voor de Provinciale Staten en het belooft spannend te worden. Vier jaar geleden was FvD nog de grootste partij, maar de meeste kiezers zijn inmiddels weggelopen. Zou JA21 een alternatief zijn? De partij van Joost Eerdmans heeft een belangrijk voordeel boven het FvD van vier jaar geleden: de partij heeft nu ervaring in de provincies. JA21 had zelfs al resultaten kunnen boeken. Het lijkt me een mooie vraag voor De Slimste Mens: weet u wat JA21 de afgelopen jaren in de provincies heeft bereikt?
Dit is geen vrijblijvende vraag: JA21 werpt zich op als het nette en constructieve alternatief voor Forum en heeft in Drenthe, Flevoland, Noord-Holland en Zuid-Holland een groot deel van de FvD-Statenfractie overgenomen. In Utrecht zelfs de hele fractie. Ook in Noord-Brabant en Friesland zijn Statenleden van Forum naar JA21 overgestapt. Zij zijn de lichtende voorbeelden van het daadkrachtige beleid dat we van deze partij kunnen verwachten, of dat nou op het gebied van klimaat, migratie of democratie is. U raadt het probleem al: niemand weet wat de Statenleden de laatste jaren hebben uitgespookt.
Tijd om het aan de vertegenwoordigers van JA21 zelf te vragen. Wat hebben ze de afgelopen jaren zoal neergezet en hoe kijken ze daar op terug? De afgelopen maanden mailde ik ruim twintig FvD-afsplitsers. De resultaten zijn ontnuchterend.
Oud-gedeputeerde Ruud Burlet – later overgestapt naar JA21 – wilde praten. Verder: slechts één Statenlid, maar alleen off the record. De uitkomst van dat gesprek? Het is niet duidelijk wat er precies in deze provincie is bereikt, maar de discussie over met name de energietransitie is nu anders dan in 2019. Vult u zelf maar even in of dit komt door het werk van Statenleden van JA21 of door de gestegen gasprijzen.
Mijn verzoek was een prachtige kans om met veel aplomb de eigen prestaties uit te venten
De rest? Annabel Nanninga (Noord-Holland) heeft ‘niet de minste behoefte’ om hierover te praten. Haar fractiegenoot Gerard Kohler gaat met pensioen, zegt hij, dus dat betekent vooruit- en niet terugkijken. Niek Beenen (Flevoland) heeft ‘geen interesse’ in een interview en Matthijs Sandmann (Zuid-Holland) wil ‘de FvD-tijd niet meer oprakelen’. Ivo Mantel (Noord-Holland) ‘bedankt hartelijk voor de eer’ en Sharon de Lely (Flevoland) begrijpt de vraag ‘maar staat er niet voor open’. Ook haar fractievoorzitter Gert-Jan Ransijn voelt er niets voor. Harry Omlo (Drenthe) zegt voorlopig nee en Frank Duijs (Noord-Brabant) heeft geen interesse. De Statenleden Daniel van den Berg – inmiddels opgewaardeerd tot lijsttrekker in Noord-Holland – en Stijn Hesselink (Overijssel) reageren helemaal niet.
Hoe vaak zou een journalist deze Statenleden naar hun werk vragen? We weten allemaal het antwoord, namelijk dat dit zo goed als nooit voorkomt. Mijn verzoek was dus een prachtige kans om met veel aplomb de eigen prestaties uit te venten. De massale weigering van vrijwel iedereen bij JA21 laat niet alleen zien dat Statenleden niet willen praten, maar vooral ook dat ze niets te melden hebben.
De Statenleden van JA21 stapten op bij Forum omdat ze de partij te extreem vonden. Dat is invoelbaar: Forum doet er alles aan om de democratie te ondermijnen en het siert iedereen die ooit bij die partij heeft rondgelopen dat ze afstand nemen. Toch wringt hier iets: als je de democratie echt serieus neemt, ben je als politicus bereid je werk te verantwoorden omdat je begrijpt dat kiezers die informatie in maart nodig hebben. Het gaat niet over de vraag of je hier als Statenlid behoefte aan hebt. Het is gewoon je plicht.
De grote vraag is: als Statenleden van JA21 hun werk niet willen verantwoorden, wat zegt dat dan over hun democratisch besef?
Dagblad Trouwgebruikt niet langer het woord ‘blank’. De krant vervangt het door ‘wit’ omdat die term inmiddels neutraler zou zijn. ‘Blank’ is verbonden aan ‘rechts-extremisme’, getuige de racistische leuzen die onlangs op de Erasmusbrug zijn geprojecteerd. Tijd dus om deze kwestie aan ons panel voor te leggen. Moet ‘blank’ in de ban?
Anushka Soekhradj (29), sociaal werker
‘De discussie an sich is niet ethisch. Ik vind ‘blank’, ‘getint’ en ‘gekleurd’ eigenlijk passender, maar gezien de beladenheid doe je daar tegenwoordig mensen tekort mee.
Denk er eens over na: je identiteit ontlenen aan huidskleur – een onderdeel van jezelf waar je niks voor hebt hoeven doen maar dat je denkt te moeten verdedigen. Met formuleringen als black/ white lives matter smeek je eigenlijk dat de ander jouw waardigheid erkent.
Deze trieste verdeeldheid onder mensen heeft een toppunt bereikt. Tegenwoordig kun je niets meer zeggen zonder een ander te beledigen. Woordgebruik zou verraden wat we van iets vinden en hoe we over iets denken. Misschien moet de gekte eerst door het plafond voordat we tot een balans komen: eerst het andere uiterste en dan het midden opzoeken.’
IbrahimÖzgül (38), finance- en project professional
‘Bij deze discussie vraag ik me als Turkse Nederlander met donkere ogen altijd af, ben ik zelf ook ‘wit’ of ‘blank’? Het is overduidelijk dat ik niet zwart ben. Maar als voormalig zwartharige met een migratieachtergrond is de ‘correcte’ term voor mij tegenwoordig ‘Nederlander van kleur’, begreep ik. Of nee, ik ben een ‘niet-zwarte’ Nederlander van kleur. Tja, maar wit is toch ook een kleur? Als je er heel puristisch naar kijkt, kom je er nooit uit. Daarom: laat iedereen maar gebruiken wat hij zelf wil gebruiken.’
Dimple Sokartara (29), communicatieadviseur
‘Ik kan me er als Indonesische ontzettend aan storen als ik ‘Indisch’ wordt genoemd. In Nederland is het verschil tussen Indisch (deels nakomelingen van koloniale Nederlanders) en Indonesisch (oorspronkelijke bewoners van Indonesië) nooit echt duidelijk gemaakt.
Wat betreft blank en wit heb ik twijfels. Want wit heeft een duidelijke betekenis, net als een wit papiertje. Het is de kleur wit. En mensen die lichter van kleur zijn, zijn niet wit. Is wit dan het juiste woord, technisch gezien? En wat betekent blank dan? Neutraal? Afgeleid van ‘blanco’ of van het Franse blanc wat weer wit betekent? Het is een interessante discussie. Nederlanders heb je in allerlei kleuren en maten.’
Ahmed Abdillahi (42), postbezorger
‘Zelf gebruik ik, in gesprek met allochtonen of met Nederlanders, de term ‘Nederlanders’, ‘autochtonen’ of ‘blanken’. Op het gebruik van de term ‘witte’ Nederlander heb ik mezelf nog niet betrapt. En eerlijk gezegd heb ik hier nog niet een keuze over gemaakt, want ik heb me niet echt in de materie verdiept. Maar als Trouw, en ik neem aan dat zij zich als landelijk dagblad wel in de materie hebben verdiept, die stap maakt en vindt dat ‘blank’ een koloniale connotatie heeft, dan lijkt me dat gelijkwaardiger tegenover biculturele Nederlanders. Ik kan zo’n stap dan alleen maar toejuichen.’
‘Dat Trouw heeft gekozen voor ‘witte mensen’ en niet ‘blanke mensen’, geeft aan dat ze weten dat de termen beladen zijn. De term ‘blank’ is gekaapt door extreemrechts.
Ik merk dat de term ‘wit’ irritatie kan oproepen. Net zoals het gebruik van ‘zwart’, om te verwijzen naar mensen met een donkere huidskleur. Overigens zie ik bij witte en zwarte mensen een afwijzende houding. ‘Ik ben niet zwart, ik ben bruin’, hoor ik van mensen van kleur. Echter, woorden kennen een lading en een betekenis. Door de tijd heen verandert de betekenis. Door de veranderingen in de maatschappij is het normaal om deze te gebruiken. En het gebruik van blank in relatie tot mensen geeft aan dat jij als spreker blind bent voor de veranderingen, of je tegen deze verzet.’
Mostafa Hilali (48),militair, actief in het maatschappelijk middenveld
‘Een lastige discussie. Kijk, ik ben niet wit en heb moeite om te begrijpen waar het knelpunt nou zit. Mensen die tegen de term ‘wit’ in verzet komen, prefereren blank, omdat ze zeggen niet wit te zijn. Maar goed, strikt genomen zijn ze dus roze of beige. Maar ik hoor ze ook niet termen zoals roze mensen of beige Nederlanders omarmen. Ze zijn strijdbaar blank. Terwijl blank toch een positieve connotatie van ‘schitterend’, ‘rein’ of ‘puur’ heeft.
Het is fascinerend. Eerlijk gezegd mag iedereen gebruiken wat hij wil gebruiken. Belangrijker is hoe we mensen behandelen. En als het gebruik van die termen met een negatieve behandeling komt, dan is dat problematisch. We moeten af van woorden gebruiken die negatieve labels op andere mensen plakken.’
Een Amerikaanse wetenschapper stelt dat de sterrenkunde doordrenkt is van ‘systematisch racisme’ en ‘witte suprematie’. Ze haalt zich met haar uitspraken de woede van rechtse media op de hals.
‘Als astrofysicus ben ik een product van instellingen die doordrenkt zijn van systematisch racisme en witte suprematie’, zegt Natalie Gosnell, docent aan het Amerikaanse Colorado College, tegen de universiteitskrant Colorado College News.
Gosnell, die voor haar werk een prestigieuze prijs won, hekelt de ‘hyper-masculine wereld van astrofysica’. ‘De principes van witte suprematie die naar voren komen (in de natuurkunde) van individualisme en exceptionalisme en perfectionisme… het is of-of-denken, en er is geen nuance, er is geen grijs gebied. Dat komt allemaal tot uiting in de manier waarop we over ons onderzoek denken, en wat telt als goed onderzoek; wat telt als belangrijk onderzoek?’
Dat de meeste natuurwetenschappers op een andere manier naar wetenschap kijken komt, volgens haar door ‘systematisch racisme en seksisme, waarin de natuurkunde-instelling is geboren’.
Veel twitteraars reageren kritisch op de nieuwe inzichten van Gosnell. ‘Deze dame is geen wetenschapper’, aldus een moleculair bioloog. ‘Dit krijg je als de standaarden worden verlaagd door progressieve docenten!’, reageert een ander.
Maatschappelijke organisaties luiden de noodklok na de zogenoemde ‘hetze’ tegen Op1-presentator Natasja Gibbs. Kritische vragen over Israël leiden volgens de organisaties ‘steevast tot lastercampagnes’.
Onder meer BDS Nederland, Een Ander Joods Geluid, Oxfam Novib en PAX maken zich sterk voor Natasja Gibbs. De presentator stelde onlangs in een tv-uitzending een kritische vraag aan voormalig ChristenUnie-voorman Gert Jan Segers waarbij ze Israël een ‘apartheidsregime’ noemde.
Volgens de organisaties werd de lastercampagne gestart door de rechtse opiniemaker Jan Dijkgraaf. ‘Helaas leidt het stellen van kritische vragen over het optreden van Israëlische autoriteiten richting Palestijnen in Nederland nog steeds tot heftige reacties. Zelfs als deze ondersteund worden door de onafhankelijke feitelijke bevindingen en juridische analyse van mensenrechtenorganisaties.’
Volgens een rapport van het European Legal Support Center uit 2021, waren er tussen 2015 en 2020 ‘76 gevallen van censuur, laster, pogingen tot deplatforming, beperkingen van academische vrijheden en zelfs fysieke bedreigingen’.
De nieuwe tekenfilmserie Velma, uitgezonden door streamingsdienst HBO, leidt tot commotie. Velma is uit de kast gekomen als lesbienne en maakt grappen over witte mannen.
Velma is een karakter uit de Scooby-Doo-serie van Hanna-Barbera. De serie gaat over het onaantrekkelijke meisje Velma, een brildragend karakter uit de bekende serie Scooby-Doo. De Velma-serie speelt zich af voordat de avonturen van een fictieve Deense dog Scooby-Doo – een van Amerika’s langst lopende animatieseries sinds 1969 – een aanvang namen. Iedereen uit de bende van Scooby-Doo doet mee aan de serie, behalve de hond Scooby-Doo zelf. Velma richt zich niet op kinderen maar op een oudere groep kijkers.
Ook onder links is Velma omstreden. Inmiddels gaat een complottheorie rond dat Mindy Karling, de maker van de serie, Velma met opzet zo slecht heeft gemaakt, om links een slechte naam te bezorgen. Het bewijs? Kaling heeft ooit een tweet van Harry Potter-auteur J.K. Rowling een like gegeven. Rowling ligt al jaren onder vuur bij links, omdat ze een transfoob zou zijn.
Daarentegen gaf de Britse krant The Guardian Velma vier sterren en Huffington Post noemt Velma ‘een slimme, pittige Scooby-Doo’.
‘Wat kan wel’, heet het nieuwe asielplan van JA21. Het plan bevat ’14 concrete voorstellen’ om asielinstroom te beperken. Joost Eerdmans licht het toe in een partijfilmpje en wil nu snel in debat.
‘We zien de asielinstroom alleen maar toenemen’, zegt Eerdmans. ‘We zien 1000 tot 1200 asielzoekers per week. Er zijn schattingen van 70.000 asielzoekers in een jaar tijd.’
Volgens de partijleider van JA21 zijn dat ‘extreme aantallen’, die Nederland ‘niet kan volhouden’, qua opvang, huisvesting of integratie. ‘De boel’ moet volgens hem ‘beperkt worden’, de instroom moet omlaag, zegt hij.
Hij beoogt met het plan tegen asielzoekers een ‘breed asieldebat’ aan te wakkeren. Zo wil hij bijvoorbeeld ontevreden VVD’ers bereiken die tegen de ‘dwangwet’ zijn – de vorig jaar aangenomen wet om asielzoekers gelijk te verdelen over alle gemeenten in Nederland. Eerdmans zegt op Twitter zo snel mogelijk in debat te willen over de ‘aanhoudende asielstroom’.
Met het plan wil JA21 onder meer de ‘automatische verstrekking’ van een nationale verblijfstatus voor onbeperkte tijd stoppen, de gezinsmigratie aan banden leggen en weer grenscontroles uitvoeren. Ook pleit Eerdmans voor een asielstop, wat volgens hem gewoon kan. ‘Andere landen, zoals Hongarije en Polen hebben dat in 2015 gedaan’, zegt hij.
Met deze plannen begeeft JA21 zich op een hellend vlak waar landen als Hongarije en Polen mee in opspraak raakten. Ze stroken niet met internationale wetgeving (zoals het VN-vluchtelingenverdrag). Intussen liggen al meer dan zeven uitspraken van Nederlandse rechters tegen de tijdelijke stop van gezinshereniging van het kabinet. Het kabinet heeft die stop dan ook opgeheven.
Wie een nieuwe middelbare school wil oprichten, kan dat sinds anderhalf jaar op een nieuwe en eenvoudigere manier doen. Islamitische initiatieven in diverse steden sprongen hierop in. Het resultaat is tot nu toe mager: alleen het Al Amana College in Utrecht redde het. Hoe komt dat?
In de grote en middelgrote steden wonen aanzienlijke aantallen moslims. Toch zijn er slechts twee islamitische scholen voor voortgezet onderwijs. In Rotterdam is er het Avicenna College, opvolger van het Ibn Ghaldoun College dat in 2013 failliet ging. Het Avicenna kende in 2000 een bestuurscrisis.
De geschiedenis van het Amsterdamse Cornelius Haga Lyceum is nog turbulenter. De overheid beschuldigt de school al jaren van slecht bestuur en banden met radicale islam. Burgemeester Femke Halsema en toenmalig onderwijsminister Arie Slob spanden zich in om de school gesloten te krijgen, maar vonden de rechter op hun pad – en uiteindelijk ook de Raad van State.
Met slechts twee islamitische middelbare scholen die ook nog eens wankelen, was de wetswijziging die Slob in 2021 doorvoerde een welkom geschenk. Wie een nieuwe school wil beginnen, kan dat sinds dat jaar doen door enkele honderden steunbetuigingen in te zamelen en een gedegen plan te presenteren. Dat is aanzienlijk eenvoudiger dan voorheen.
Vijf schoolinitiatieven meldden zich in 2021. Het eerste dat afviel was het Medina College in Eindhoven, dat niet voldoende steunbetuigingen wist te verzamelen. Initiatieven El Furkan in Schiedam, het Aida College in Den Haag, het El Amien Lyceum in Amsterdam en het Al Amana College in Utrecht hadden wel genoeg draagvlak. In 2022 wist ook Islamitisch College Fiducie in Amsterdam genoeg steun te vergaren.
Vorig jaar volgde echter voor de meeste initiatieven een domper. De Onderwijsinspectie had in de lente nog een gesprek gevoerd met de besturen van alle nieuwe schoolinitiatieven. Rond 1 juni kregen die echter vrijwel allemaal een negatieve beschikking van minister Dennis Wiersma van Onderwijs (VVD). De reden: het burgerschapsonderwijs zou ondermaats zijn.
Dit oordeel trof niet alleen de islamitische scholen. Wiersma keurde überhaupt slechts twee nieuwe initiatieven goed. Het Utrechtse Al Amana tekende bezwaar aan en won. De rechter besloot in december dat de school alsnog mag beginnen. Het Schiedamse initiatief wacht nog op een uitspraak van de rechter.
Al met al is het nog steeds een gevecht om vanuit islamitische hoek een school voor voortgezet onderwijs te beginnen. Wat is er aan de hand? Maakt de nieuwe wet het echt makkelijker een (islamitische) school op te richten of zit er een addertje onder het gras? Onderwijsexperts Nico van Kessel, Bahaeddin Budak en Ben Mom blikken terug op de afgelopen anderhalf jaar.
Dure grap
Voor 2021 was het systeem voor de oprichting van middelbare scholen heel anders, legt Nico van Kessel uit. ‘Als er scholen moesten komen in een nieuwbouwwijk, keek men naar het aantal basisscholen dat er in die gemeente al was. Als 33 procent daarvan bijvoorbeeld protestants-christelijk was, en in de nieuwe wijk was er ruimte voor drie middelbare scholen, dan zou minstens één daarvan protestants-christelijk moeten zijn.’
Nico van Kessel
Moslims hadden dan een nadeel, omdat er relatief weinig islamitische basisscholen zijn. De oplossing daarvoor was een dure grap, legt Van Kessel uit. ‘Je moest dan een zogeheten ‘directe meting’ laten doen via een enquête. Zo kon je aantonen dat er in een gemeente genoeg belangstellenden waren om een eigen school te kunnen oprichten. Dit kostte echter tienduizenden euro’s. Ibn Ghaldoun kwam via zo’n enquête tot stand – overigens betaald door de gemeente Rotterdam.’
Ben Mom adviseerde jarenlang nieuwe schoolinitiatieven. Hij omschrijft zich als ‘een echte vrijheid van onderwijs-man’. Hij ziet dat er onder moslims draagvlak is voor eigen scholen. Daarom is hij positief over de nieuwe regels. ‘Het was vrijwel onmogelijk een nieuwe school voor voortgezet onderwijs op te richten. Ook was het lastig financiën te krijgen voor het uitvoeren van een directe meting.’
Mom denkt niet dat dit de reden is waarom de regels voor het oprichten van nieuwe scholen zijn veranderd. ‘Dé reden daarvoor is dat het oude systeem was gebaseerd op een samenleving die niet meer bestaat. De verzuiling is voorbij. Om die reden was ik al heel lang voor andere wetgeving.’
Van Kessel was jarenlang betrokken bij het uitvoeren van de directe metingen. Naast de kosten van de enquête kende het oude systeem volgens hem nog meer nadelen. ‘Zo moest de gemeente nog een gebouw beschikbaar stellen. Als dat te ver verwijderd was van de wijken waar veel moslims woonden, kon een school alsnog mislukken. Bovendien hielden de enquêtes geen rekening met de achtergronden van moslims. Dan kwamen bijvoorbeeld alleen Turkse kinderen naar een school en Marokkaanse, Surinaamse en Pakistaanse niet, terwijl daar wel rekening mee was gehouden.’
Macht van gemeenten
‘Het goede aan de nieuwe wet is dus dat scholen zelf moeten aantonen dat er voldoende belangstelling is’, concludeert Van Kessel. Initiatieven als Al Amana en El Amien waren maandenlang bezig met werving. Wie deze scholen steunde, kon via DigID online een verklaring indienen.
Ben Mom
Ben Mom denkt dat de nieuwe regels een positieve verandering betekenen. Wel erkent hij dat het inzamelen van steunbetuigingen via DigID een drempel opwerpt. ‘Niet specifiek voor mensen met een Turkse of Marokkaanse afkomst, maar ook voor iedereen die de taal niet goed beheerst. Dus ook voor laaggeletterde Nederlanders. Toch is dit systeem nodig, het kan niet simpeler. Het alternatief, de direct meting, bestaat nog steeds, maar dit is nu nog duurder dan het al was.’
Ook Bahaeddin Budak, die in 2021 promoveerde op onderzoek naar de ontwikkeling van islamitisch onderwijs, relativeert de drempel die de DigID opwerpt. ‘Dat was te overzien, want diverse initiatieven hebben genoeg steunverklaringen ingezameld. Maar we weten wel dat er in de moslimgemeenschap mensen zijn die hierdoor hun steun niet hebben kunnen geven.’
Ingezamelde steunverklaringen zeggen nog niet alles. Gemeenten hebben nog steeds veel macht, ziet Mom. Recent hield de gemeente Westland jarenlang de komst van een islamitische basisschool tegen. Veel hangt volgens hem af van de politieke partijen die in een gemeente besturen. ‘Als die tegen islamitisch onderwijs zijn, kunnen ze besluiten dat een school een pand krijgt op een industrieterrein. Dan is de school niet levensvatbaar. Of ze stellen een slecht gebouw ter beschikking, waardoor de school snel weer moet verhuizen. De gemeente heeft veel macht.’
‘Als een school een gebouw kreeg dat te ver af lag van waar veel moslims wonen, kon het initiatief alsnog mislukken’
Met de nieuwe wet ligt de lat voor schoolinitiatieven inhoudelijk ook hoger. ‘Vroeger had je aan een schoolbestuur genoeg’, vertelt Van Kessel. ‘Je kon er makkelijk een puinhoop van maken. Nu moet je aan meer eisen voldoen. Dat is terecht, want het geeft meer zekerheid dat een school ook een goede school gaat zijn. Bovendien zijn er veel kosten met het stichten van een school gemoeid en dan is het jammer als zij geen bestaansrecht blijkt te hebben.’
‘Verbijsterd’
Volgens Budak heeft de nieuwe wetgeving nog niet gebracht wat die heeft beloofd. ‘De islamitische gemeenschap is teleurgesteld’, vindt hij. Terwijl vijf islamitische initiatieven in 2021 zo hoopvol waren begonnen met het verzamelen van steun.
Bahaeddin Budak
De Onderwijsinspectie toetste alle zestien middelbare schoolinitiatieven op diverse criteria. Veertien kregen een afwijzing. In alle gevallen was de conclusie dat ze aan acht criteria voldeden, maar dat het burgerschapsonderwijs niet voldoende was. Aanvraag afgewezen. Dat is des te zuurder omdat onderwijs over burgerschap volop in ontwikkeling is – ook bestaande scholen zoeken nog naar een goede manier om hier inhoud aan te geven.
Budak: ‘Je kunt een startende school niet afwijzen op gebrekkig burgerschapsonderwijs. De aanvragers zijn Nederlandse burgers, hier getogen en opgeleid. Ze hebben hier kinderen en geven de Nederlandse staat mede vorm. Ze willen verantwoordelijkheid nemen. Alleen al het feit dat ze een eigen school willen oprichten, toont aan dat ze burgerschap serieus nemen.’
Burgerschapsonderwijs was bij vrijwel alle scholen de reden om de aanvraag af te wijzen. Zelfs Het Martin Buber, een schoolinitiatief van de gemeente Kerkrade dat zich juist exclusief op burgerschap richt, is op die grond afgewezen. De gemeente was ‘verbijsterd’ en tastte in het duister over wat er precies aan het burgerschapsonderwijs zou schorten.
Ook Al Amana kreeg naar eigen zeggen een afwijzing zonder duidelijke motivatie. SGP-kamerlid Roelof Bisschop stelde naar aanleiding van de afwijzing van Het Martin Buber schriftelijke vragen aan Wiersma. De minister antwoordde dat hij zich niet herkent in de kritiek dat de inspectie de afwijzingen niet goed heeft onderbouwd.
Nico van Kessel kan deze beoordeling niet plaatsen. ‘Je zou zeggen dat nieuwe initiatieven hun plannen voor burgerschapsonderwijs gewoon kunnen overschrijven van bestaande scholen. Ik weet niet precies hoe de inspectie dit heeft beoordeeld.’
Kans krijgen
Bahaeddin Budak denkt dat er in de komende jaren meer islamitische middelbare scholen bij gaan komen. ‘In Utrecht komt er nu eentje. In Amsterdam, Den Haag, Eindhoven, Schiedam en Rotterdam is er genoeg draagvlak voor nieuwe scholen. Misschien komen er ook initiatieven in Arnhem, Deventer, Nijmegen, Ede en Veenendaal.’
Van Kessel vermoedt dat de kwaliteit van de nieuwe islamitische initiatieven een stuk hoger is dan die van de twee bestaande scholengemeenschappen. ‘Van een school die er uiteindelijk komt, mag je van verwachten dat die voldoende draagvlak heeft en dat de kwaliteit beter is, ook die van het bestuur. Veel islamitische schoolbestuurders waren vooral trouw aan hun religie. Ze waren geen beroepsbestuurders. Zij kregen een zak geld en moesten vervolgens voldoen aan alle wettelijke eisen. Dat vraagt veel.’
Ook Budak heeft vertrouwen in de nieuwe initiatieven. ‘De aanvragen zijn ingediend door mensen die zich al hebben bewezen als bestuurders in het onderwijs. Natuurlijk kan geen enkel schoolbestuur vooraf een absolute garantie geven van kwalitatief goed onderwijs en bestuur. Maar de islamitische gemeenschap moet de mogelijkheid krijgen haar verantwoordelijkheid te nemen.’
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
Anushka Soekhradj (29), sociaal werker 
Ibrahim Özgül (38), finance- en project professional
Dimple Sokartara (29), communicatieadviseur
Ahmed Abdillahi (42), postbezorger
Leontine Vreeke (45), salesmanager, wijkraadslid Katendrecht-Wilhelminapier Rotterdam (D66), zangeres
Mostafa Hilali (48), militair, actief in het maatschappelijk middenveld
