Vandaag zit de Turkse schrijver en journalist Ahmet Altan precies vijftienhonderd dagen achter de tralies.
De voormalige hoofdredacteur van de oppositiekrant Taraf werd in september 2016 gearresteerd vanwege zijn commentaar op de politieke situatie in Turkije, een nacht voor de mislukte staatsgreep van 15 juli 2016. Altan waarschuwde voor een mogelijke coup; het regime legde dit achteraf uit als verborgen steun voor die coup.
Altan werd in februari 2018 veroordeeld tot verzwaard levenslang, vanwege zijn ‘poging de grondwettelijke orde omver te werpen’. In november 2019 werd Altan vrijgelaten, omdat zijn rechtszaak volgens het Hooggerechtshof overnieuw moest. Acht dagen later werd hij echter opnieuw gearresteerd en werd de uitspraak van het Hooggerechtshof vernietigd.
Altan zit sindsdien weer vast. Diverse mensenrechtenorganisaties eisen vandaag dat hij onmiddellijk wordt vrijgelaten.
De familie van Altan maakt zich grote zorgen om zijn gezondheid, te meer omdat hij als zeventigjarige in de corona-risicogroep zit. ‘Als het virus de gevangenis binnenkomt, dan zal het zich verspreiden als een bosbrand’, waarschuwde Altan eerder zelf al.
De Grünen in Duitsland willen de ultranationalistische Turkse Grijze Wolven verbieden. Hun oproep komt enkele dagen nadat Frankrijk de organisatie heeft verboden. De Grijze Wolven in Duitsland tellen ongeveer twintigduizend leden.
De Grijze Wolven zijn nauw verbonden met de extreemrechtse MHP-partij uit Turkije, die samen met de islamistische AKP van president Erdogan een coalitie vormt. Volgens Grünen-parlementariër Cem Özdemir zijn de Grijze Wolven verantwoordelijk voor honderden moorden in Turkije, maar beperken ze hun activiteiten niet tot dat land.
‘Ze bedreigen ook leden van de Turkse oppositie en minderheden in Duitsland’, vertelt Özdemir aan de Duitse krant Die Welt. ‘Het kan toch niet zo zijn dat Turkse rechtsextremisten in het midden van Berlijn, Dortmund of Hamburg het leven van vreedzame burgers intimideren, in elkaar slaan of bedreigen? De Duitse staat moet deze mensen beschermen.’
Ook de uiterst rechtse Duitse politicus Alexander Gauland van Alternative für Deutschland wil de Grijze Wolven verbieden. Hij noemt de Grijze Wolven ‘Erdogans extremistische brigade’. Gauland wil dat Duitsland een voorbeeld neemt aan Frankrijk, dat islamitische en Turkse organisaties nu keihard aanpakt.
Ook in Nederland zijn Grijze Wolven actief. Een rapport van de antifascistische onderzoeksgroep Doorbraak stelt dat dat tien Nederlandse gemeenten subsidie geven aan organisaties die gelieerd zijn aan de Grijze Wolven.
Gisteren werd de belangrijke stad Shusha heroverd op de Armeniërs, meldt Azerbeidzjan. Denk-Kamerlid Tunahan Kuzu is blij.
‘Mooi nieuws’, schrijft Kuzu op zijn Facebookpagina. ‘Na 28 jaar is Shusha bevrijd.’ Turkse en Azerbeidzjaanse Nederlanders reageren enthousiast op zijn bericht.
Zo schrijft Facebookgebruiker Ali Agayev onder het bericht van Kuzu: ‘Wij hebben 28 jaar hierop gewacht. Shusha werd in 1992 etnisch gezuiverd. Nu kunnen tientallen duizenden bewoners terugkeren naar hun huizen!’
In 1992, tijdens de eerste oorlog om Nagorno-Karabach (1988-1994), werd de strategisch gelegen stad Shusha veroverd door de Armeniërs. Het was een keerpunt in deze oorlog, die door Armenië werd gewonnen.
In Nagorno-Karabach ligt de Armeense republiek Artsach, die door geen enkel ander land wordt erkend en de facto een provincie van Armenië is. De verovering van Nagorno-Karabach door Armenië leidde tot etnische zuiveringen van Azerbeidzjanen. Tegelijkertijd werd de rest van Azerbeidzjan van etnische Armeniërs gezuiverd.
In de huidige oorlog om Nagorno-Karabach heeft Azerbeidzjan de overhand, mede door de militaire steun die Turkije en in mindere mate Pakistan aan het Azerbeidzjaanse leger geven. Vooral de Turkse drones zijn uiterst effectief in het uitschakelen van Armeense militairen.
Turkije wil zijn macht uitbreiden en als grote mogendheid voor de belangen van de islamitische wereld opkomen. Het steeds assertievere buitenlandbeleid leidt tot grote frictie binnen de EU en de NAVO. Dit dreigt de internationale samenwerking te ondermijnen.
Ankara voert de druk steeds verder op. In de afgelopen jaren heeft Turkije zijn politieke en militaire macht in verschillende conflicten getoond. In het conflict in Nagorno-Karabach steunt het Azerbeidzjan met drones, in Libië leverde het troepen, in Syrië steunt het rebellen in de strijd tegen de Koerden en het regime van president Bashar al-Assad, en in de Middellandse Zee leiden Turkse plannen om naar gas te boren tot confrontaties met Griekenland.
De Turkse interventies, geïnitieerd door president Recep Tayyip Erdogan, leiden tot grote frictie binnen de EU en de NAVO. Turkije treedt assertief op, maar bondgenoten en Europese landen hebben tot nu toe geen manier gevonden om daar tegenwicht aan te bieden.
Niet alleen dialoog en vrede
Turkije is sinds 1952 NAVO-lid en beschikt over een van de grootste legers van het bondgenootschap. In de afgelopen jaren heeft Turkije meerdere operaties in Noord-Syrië uitgevoerd, waar ook Amerikaanse soldaten onder Turks vuur kwamen te liggen. De Verenigde Staten steunden in het conflict de Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF), die door Ankara juist bestreden werden.
In Libië heeft Turkije de door de Verenigde Naties erkende Regering van Nationale Eenheid (GNA) met wapens, financiële middelen en huurlingen ondersteund. NAVO-bondgenoot Frankrijk steunt juist het Libische Nationale Leger (LNA) van krijgsheer Khalifa Haftar, dat tegen de GNA strijdt.
Eerder dit jaar stuurde Turkije een onderzoeksschip onder militaire bescherming naar de kust voor een Grieks eiland voor proefboringen naar gas. Griekenland trommelde onder meer NAVO-bondgenoten Frankrijk en Italië op voor een oefening met gevechtsvliegtuigen in de buurt.
Duitsland bemiddelde tussen de landen om een militaire escalatie te voorkomen. Het conflict over de gasboringen – en in het verlengde daarvan – de controle over delen van de Middellandse Zee is daarmee echter niet opgelost. ‘Turkije wil dialoog en vrede, maar we willen ook onze rechten’, zei de Turkse minister van Defensie, Hulusi Akar.
Turkije en Griekenland maken aanspraak op dezelfde gebieden in de Middellandse Zee. Ze worden het al jaren niet eens over het precieze verloop van de grens en daarmee over de vraag van wie het gas is. Na de Duitse bemiddeling provoceerde Griekenland Turkije door een deal met het zuidelijke buurland Egypte over het grensverloop te sluiten, zonder Turkije.
Redenen voor Turkse ambities
Het Turkse optreden in de Middellandse Zee en elders wordt niet alleen uit economische motieven gevoed, maar vooral door een sterk gevoel van nationalisme en het streven van president Erdogan om zijn macht te tonen. Na jaren van sterke economische groei bevindt de Turkse economie zich in grote problemen, en staat Erdogan thuis onder druk. Ambitieuze plannen in het buitenland bieden een mogelijkheid om van economische zwaktes en interne problemen af te leiden, zeggen deskundigen.
‘In een tijd waarin een wedstrijd tussen grootmachten plaatsvindt, ziet president Erdogan zijn land graag als sterke speler opkomen’
Daarbij komt de Turkse ambitie om als leider van de islamitische wereld op te treden. ‘Turkije wil zijn invloed in de regio uitbreiden’, legt Asli Aydintasbas van de denktank European Council on Foreign Relations (ECFR) uit. ‘In een tijd waarin een wedstrijd tussen grootmachten plaatsvindt, ziet president Erdogan zijn land graag als sterke speler opkomen.’
Turkije richt zich daarbij vooral op het Oosten, het gebied dat eeuwenlang onderdeel was van het Ottomaanse Rijk (1299-1922). Ankara is door deze heroriëntatie minder geïnteresseerd in samenwerking met het Westen, stelt Aydintasbas. Het EU-lidmaatschap is veel minder belangrijk dan een paar jaar gelden, en ook de NAVO speelt voor de Turkse ambities in de islamitische wereld een kleinere rol. Turkije wil volgens Aydintasbas lid blijven van het bondgenootschap, maar tegelijk ook met andere spelers samen kunnen werken, zoals Rusland.
S-400
In 2019 heeft Turkije het luchtafweersysteem S-400 van Rusland gekocht. Een paar weken geleden is het systeem ondanks waarschuwingen, bezwaren en dreigingen van NAVO-bondgenoten voor het eerst getest. De S-400 is daarmee symbool geworden voor het streven naar militaire macht, de afkeer van de NAVO en de frictie die het Turkse optreden veroorzaakt.
Met name de VS reageerden fel op de recente tests. Het Pentagon veroordeelde de test in oktober en waarschuwde Turkije voor sancties. De Nederlandse minister van Defensie Ank Bijleveld uitte naar aanleiding van vragen uit de Tweede Kamer haar ‘grote zorgen over de aanschaf en het in gebruik nemen van het S-400 systeem’, en heeft Turkije herhaaldelijk op zijn gedrag aangesproken.
President Erdogan trekt zich van deze kritiek weinig aan. Waarom zou Turkije de middelen waarover het beschikt niet ook mogen testen, zei hij in oktober. ‘We gaan Amerika niet om toestemming vragen.’
Tot nu hebben de politieke ruzies vooral tot herrie op het politieke toneel geleid, zonder grote invloed op het functioneren van de NAVO te hebben. Achter de schermen gaat de militaire samenwerking gewoon door, zegt Dick Zandee van het Instituut Clingendael. ‘Turkije werkt nog steeds mee en Turkse militairen nemen bij voorbeeld aan oefeningen deel.’
Door het mogelijke gebruik van het S-400-systeem zou dit echter kunnen veranderen. Secretaris-Generaal Jens Stoltenberg liet bij een bezoek in Ankara in oktober doorschemeren dat Turkije het systeem niet zomaar kan gebruiken.
Omdat de systemen van alle NAVO-landen geïntegreerd zijn, zou het gebruik van Russische onderdelen door Turkije Rusland een deur naar het luchtafweersysteem van het hele bondgenootschap kunnen openen. Daarmee zou het Russische leger toegang tot gevoelige informatie kunnen krijgen. ‘Het inzetten van het Russische luchtafweersysteem zou betekenen dat Turkije op militair gebied niet meer overal mee kan doen’, legt Zandee uit.
Dat Turkije gedeeltelijk uit de militaire samenwerking stapt is onwenselijk, maar niet uniek, zegt hij. In het verleden hebben onder meer Frankrijk en Griekenland op bepaalde gebieden de samenwerking opgezegd. Frankrijk heeft bijvoorbeeld in de jaren zestig zijn troepen uit de NAVO-commandostructuren teruggetrokken en de samenwerking pas in 2009 hersteld.
De ruzie met Ankara lijkt daarentegen complexer en heviger, omdat Turkije met meerdere NAVO-leden in verschillende conflicten tegelijk verzeild is geraakt. In Nagorno-Karabach staat Turkije tegenover Frankrijk dat solidair is met Armenië, in de Middellandse Zee tegenover Griekenland, in Libië tegenover Frankrijk en in Syrië tegenover de Verenigde Staten.
‘Spanningen in de NAVO zijn er altijd’, zegt Zandee. Het hoogste belang was volgens hem tot nu toe het behouden van de eenheid. Hij erkent dat dit door de spanningen tussen Turkije en andere lidstaten steeds moeilijker wordt. Toch gaat hij ervan uit dat het door de gesprekken die achter de schermen druk gevoerd worden ook in dit geval weer lukt om de landen bij elkaar te houden.
Ook Nederland kan hierin ook een rol spelen. Nederland beschikt als relatief klein land over onvoldoende invloed om zelf de leiding te nemen om te bemiddelen, zoals Duitsland dat in de zomer gedaan heeft. Daarom is het volgens Zandee belangrijk dat Nederland samen met andere landen optrekt.
Hotline en drones
In oktober heeft de NAVO de instelling van een de-escalatie-mechanisme aangekondigd, waaronder een hotline tussen Ankara en Athene. Dit, om de spanningen tussen Turkije en Griekenland te verminderen en de risico’s op incidenten te verkleinen.
‘Spanningen in de NAVO zijn er altijd’
De NAVO kan lidstaten niet uit het bondgenootschap zetten en de landen hebben nog geen manier gevonden om met de Turkse ambities om te gaan. Consequenties voor Turkije zijn er daarom tot nu toe nauwelijks. Na de aankoop van het luchtafweersysteem is Turkije uit het programma voor de ontwikkeling van nieuwe F-35-jets gezet. Als reactie op de operaties in Syrië hebben meerdere landen, waaronder Nederland, afgelopen jaar de wapenexport aan Turkije opgeschort. En in oktober heeft Canada de export van drone-technologie aan Turkije stopgezet.
Drones spelen een belangrijke rol voor de Turkse militaire macht. Ankara is zich gaan specialiseren op de ontwikkeling en productie van militaire drones die inmiddels een belangrijk onderdeel vormen van het gemilitariseerde buitenlandbeleid. In het conflict in Nagorno-Karabach gebruikt het Azerbeidjaanse leger Turkse drones. Ook in Libië zijn militaire drones uit Turkije ingezet. Reden voor het Canadese besluit zijn de geweldsescalatie en het hoge aantal doden in Nagorno-Karabach in de afgelopen weken, die voor een groot deel aan het gebruik van onbemande Turkse drones toegeschreven worden.
Gebrek aan strategie
Sommigen zijn kritisch over de houding van vooral Europese landen ten aanzien van de Turkse ambities. Marc Pierini van het centrum voor Midden-Oostenstudies van denktank Carnegie bekritiseert dat er geen eensgezindheid bestaat over de aanpak en de reactie op de Turkse machtsvertoningen, het instellen van sancties of het gebruik van hardere taal. Toelaten dat Turkije conflictueuze stappen zet aan de Zuidoostelijke rand van Europa is geen strategie, schreef hij in oktober naar aanleiding van een Europese top waar het Turkse optreden werd besproken. ‘Het is slechts een uitweg die de Europese leiders zal gaan achtervolgen.’
Vooral Europese NAVO-lidstaten zitten klem en durven niet te hard op te treden. Er vinden gezamenlijke inspanningen plaats om de huidige situatie niet nog te verergeren, zei een NAVO-diplomaat afgelopen jaar tegen persbureau Reuters. Nadat de Amerikaanse president Donald Trump door zijn uitlatingen, terugtrekkingen en onvoorspelbare besluiten het bondgenootschap in de afgelopen jaren heeft ondermijnd, zorgen de spanningen met Turkije voor extra druk. Maar Turkije is volgens de diplomaat té belangrijk om te verliezen.
De ligging van het land tussen Europa, Azië, Noord-Afrika en het Midden-Oosten geeft Turkije een strategisch belangrijke plek. Daarnaast liggen Amerikaanse kernwapens op de Turkse luchtmachtbasis Incirlik opgeslagen en is de EU afhankelijk van de samenwerking met Turkije bij de uitvoering en naleving van de vluchtelingendeal. De NAVO en Europese landen hebben daardoor belang bij een functionerende relatie met Ankara. Zij schipperen tussen de afhankelijkheid van hun bondgenoot en de noodzaak om op te treden waar Turkije grenzen overschrijdt.
‘Verdachte literatuur’ is de term die door het Indiase antiterrorismebureau wordt gebruikt om publicaties te beschrijven die in het bezit zijn van Hany Babu (54), hoofddocent Taalwetenschap aan de universiteit van Delhi. Enkele van deze zogenaamd gevaarlijke publicaties: een historische studie naar het kastensysteem en een sociologische studie naar opstanden op het Indiase platteland tegen landontvreemding en ontwikkelingsprojecten.
Babu werd deze zomer gearresteerd wegens ‘het propageren van naxalisme en maoïstische ideologieën’. In het huidige Indiase regeringsjargon verwijst de term ‘naxal’ naar het lidmaatschap van een verboden communistische partij. Maar deze term wordt ook algemeen gebruikt om iedereen die de staat durft te ondervragen als interne vijand te brandmerken. Dit ‘rechtvaardigt’ hun opsluiting, met angst onder intellectuelen tot gevolg.
De taskforce terrorismebestrijding deed zonder huiszoekingsbevel een inval in Babu’s woning en nam zijn laptop, harde schijven, mobiele telefoon en meerdere boeken in beslag. Ook zijn vrouw en tienerdochter werden tijdens de inval in de woning vastgehouden en kregen geen toegang tot een advocaat. Pas twee maanden na zijn arrestatie werd Babu aangeklaagd. De aanklachten vormen een ongeveer tienduizend pagina’s tellend document.
Eén van de aanklachten: zijn betrokkenheid bij de campagne voor de vrijlating van een andere gevangen academicus met een ernstige lichamelijke handicap, G.N. Saibaba, die volgens de overheid ‘banden met maoïsten’ heeft. Het aanwijzen van de talrijke inconsistenties, fouten en regelrechte onjuistheden in de aanklachten heeft tot nu toe niet geleid tot seponering.
Onder de politieke gevangenen bevinden zich wetenschappers die zich jarenlang hebben beziggehouden met onderzoek naar kastendiscriminatie, landrechten, schendingen van de mensenrechten in Kashmir en Noordoost-India en geweld tegen vrouwen. Veel arrestanten zitten al meer dan twee jaar vast, zonder dat er een hoorzitting heeft plaatsgevonden. Er zijn veel besmettingen in de Indiase gevangenissen en de arrestanten kennen een hoge leeftijd, met alle gezondheidsrisico’s van dien.
De beperkingen van de academische vrijheid in India zijn verontrustend
Begin oktober bevroor de regering-Modi de rekeningen van Amnesty International India, dat zich verzette tegen de arrestaties. Nu wordt de organisatie gedwongen haar activiteiten in het land stop te zetten en alle medewerkers te ontslaan. Dit hardhandige optreden was een reactie op kritische rapporten van Amnesty over politiegeweld bij de rellen tussen hindoes en moslims in Delhi van afgelopen februari, de militaire bezetting van Kashmir, de nieuwe burgerschapswet en het toenemende anti-moslimgeweld in India, met duidelijk bewijs van overheidsbetrokkenheid.
Terug naar Babu, net als veel van de gearresteerden en beschuldigden een gerespecteerde autoriteit. Zelf behorend tot de eerste generatie moslims uit een zogeheten ‘overige achtergestelde kaste’, ging hij de strijd aan met kastendiscriminatie. Als secretaris van het Academisch Forum voor Sociale Rechtvaardigheid voerde hij campagne voor verplichte rekrutering in het hoger onderwijs van personen uit de historisch achtergestelde kasten. Daarbij legde hij de gebrekkige maatregelen tegen kastendiscriminatie aan de universiteiten bloot.
In zijn verzet tegen het kastenstelsel heeft Babu niet alleen kritiek geuit op de heersende klasse, die nauw verbonden is met hindoe-nationalistische krachten zoals het ‘nationale vrijwilligerskorps’ Rashtriya Swayamsevak Sangh. Hij hekelt ook de traditionele linkse bewegingen en partijen, die volgens hem impliciet profijt hebben gehad van de privileges van de hogere kasten. Hij heeft zich eveneens actief uitgesproken tegen het vastzetten van andere academici, waarvan een toenemend aantal afkomstig is uit gemarginaliseerde groepen.
Sinds zijn arrestatie hebben honderden voormalige en huidige studenten van Hany Babu hun stem laten horen op social media en zijn vrijlating geëist. Sommige van deze studenten zijn ook aangehouden en ondervraagd door de Indiase autoriteiten. Ook hen hangt arrestatie boven het hoofd.
‘Publieke verontwaardiging ontstaat meestal alleen over schendingen die de bezittende macht raken’, schreef Hany Babu in een artikel (2015) over hoe bepaalde vormen van kastendiscriminatie meer publieke aandacht krijgen dan andere in India. De uitspraak is uitermate actueel, zowel wat betreft zijn eigen zaak als de zaak van talloze anderen in India. Een dezer dagen vindt Babu’s borgtochthoorzitting plaats.
De Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de VN riep onlangs de Indiase regering op om iedereen vrij te laten die op grond van de ‘wet ter voorkoming van onwettige activiteiten’ worden beschuldigd. Ook de Nederlandse overheid, die nauwe economische samenwerkingsbanden met India onderhoudt, zou dit moeten doen. De beperkingen van de academische vrijheid in India zijn verontrustend. Ze duiden op het verder afbrokkelen van de democratische instituties van het land.
Gisteravond organiseerde Denk een paneldiscussie naar aanleiding van de aanslagen in Frankrijk en Oostenrijk: ‘Aanslagen in Europa: Wat betekent dit voor Nederland?’ Denk-lijsttrekker Farid Azarkan, imam Azzedine Karrat en rabbijn Lody van de Kamp, de panelleden van deze avond, vinden allemaal dat de bestrijding van moslimhaat prioriteit verdient.
Denk heeft er grote moeite mee dat als er in Europa een terroristische aanslag plaatsvindt, criticasters naar de islam wijzen. ‘De islam staat voor vrede. Verspreid vrede’, zei Karrat (foto, links). Volgens hem zijn moskeeën hier nu actiever mee bezig dan vroeger, door het organiseren van interreligieuze bijeenkomsten met anderen die spanningen in de samenleving zouden moeten voorkomen.
Volgens Azarkan (foto, rechts) is het belangrijk dat moslims het gevoel krijgen dat ze worden geaccepteerd, maar gebeurt dat niet. Niet alleen moeten moslims na elke aanslag afstand hiervan nemen, zei hij, maar als ze op een democratische manier hun ongenoegen laten blijken over Mohammed-cartoons is het ook niet goed.
De Nederlandse samenleving neemt moslimhaat niet serieus, stelt Azarkan. De Nederlandse politie heeft bovendien onlangs besloten moslimhaat niet meer apart te registreren, maar als een gewoon racistisch misdrijf. Doordat moslims door de samenleving, politiek en de media telkens in een hoek worden gedreven raken jongeren gefrustreerd, zei hij, waardoor sommigen foute dingen gaan doen.
Azarkan ziet overeenkomsten tussen de hedendaagse ‘islamofobie’ en de Jodenvervolging. Rabbijn Lody van de Kamp beaamde dit (foto, midden). ‘Antisemitisme is het haten van Joden; islamofobie gaat over eenzelfde mechanisme richting moslims.’
Het gaat volgens Van de Kamp pas echt fout als het conservatieve midden zich allieert met ‘extreemrechts’, wat in 1933 in Duitsland gebeurde. Hij waarschuwt hiermee impliciet VVD en CDA.
Het Denk-panel organiseerde ook een opiniepeiling getiteld: ‘Hoe reageer jij op een gevoelige spotprent?’ 52 procent van de kijkers gaf aan een petitie te zullen ondertekenen.
Op dit moment loopt er een petitie om het beledigen van de profeet Mohammed strafbaar te stellen. De teller staat nu op zo’n 120.000 handtekeningen.
Raadslid Hassan Buyatui (foto) van Nida Almere zorgde vorige week voor ophef, toen hij een PVV-motie erger noemde dan de terroristische aanslag in Nice. Gisteren stemde de meerderheid van de gemeenteraad voor een motie van afkeuring, maar Buyatui neemt zijn woorden niet terug.
De PVV in Almere riep de gemeente via een motie op aandacht te besteden ‘aan het gevaar van radicale islam voor de vrijheden van vrouwen, homoseksuelen en zij die niet de islam aanhangen’. Aanleiding was de terroristische aanslag op een kerk in Nice, waarbij drie doden vielen.
Buyatui stelde dat de PVV met deze motie verdeeldheid zaait. ‘Verschrikkelijk wat in Frankrijk gebeurde, maar wat deze motie doet is nog veel erger’, ‘Deze motie is nog erger dan die ene dader wat hij daar allemaal verricht heeft, onschuldige mensen die hij heeft kunnen ombrengen. Deze motie pleit voor verdeeldheid in Almere. Deze motie, voorzitter, had niet ingediend moeten worden.’
De uitspraken van Buyatui zorgden voor rumoer in de raad. Gisteravond stemde een meerderheid van de gemeenteraad voor een motie van afkeuring tegen het Nida-raadslid. GroenLinks en de PvdA stemden tegen.
Buyatui wil zijn woorden niet terugnemen. Ook stond hij nog steeds achter zijn tweet aan het adres van PVV-fractievoorzitter Toon van Dijk, die door het Nida-raadslid voor ‘fascist’ werd uitgemaakt.
In De partij dat ben ik schetst ‘partijbiograaf’ Chris Aalberts hoe Forum voor Democratie steeds meer het speeltje werd van één man en de partij nog meer naar rechts opschoof. ‘Baudet heeft voor een nieuwe positie gekozen die nog extremer is dan de PVV.’
Journalist en columnist Chris Aalberts (ThePostOnline, Noordhollands Dagblad, de Kanttekening) was er al bij toen Forum voor Democratie in 2015 nog een denktank was en in een keldertje aan de Herengracht ‘borrellezingen’ hield over de Europese Unie, de euro en de vluchtelingencrisis. Toen het niet lukte om de politiek van buitenaf te beïnvloeden, transformeerde Forum in een politieke partij. Partijleider Thierry Baudet trok volle zalen en hield de aandacht van de media gevangen. Zijn kompaan Henk Otten bouwde op de achtergrond een goed geoliede partijmachine waar leden echter niets te vertellen hebben.
Toen Otten in 2019 vertrok kreeg Baudet alle touwtjes in handen, radicaliseerde de partij en werd de sfeer grimmiger. Zo werd Aalberts zelf er persona non grata. Eind 2019 maakte hij op een partijbijeenkomst een intimiderende sfeer mee die gericht was tegen zijn persoon. Veel FvD-politici en -medewerkers willen niet meer met hem praten. Hij is inmiddels niet langer welkom op congressen. Op Twitter wordt hij door – veelal anonieme – FvD-aanhangers geïntimideerd.
We vroegen Aalberts waarom FvD zo geradicaliseerd is. Vandaag verschijnt zijn boek De partij dat ben ik, het resultaat van vijf jaar verslaglegging van een periode van stormachtige groei, even stormachtige controverses en uiteindelijk een neerwaartse spiraal in de peilingen. Anderhalf jaar geleden kon FvD nog bijna dertig zetels in de peilingen noteren, maar nu bungelt de partij nog net boven de vijf zetels.
Beeld: Jurgen Maas
Hoe hangt de vlag er bij het Forum voor Democratie nu voor, vier maanden voor de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart?
‘Niet goed. Forum voor Democratie is een buitengewoon ondemocratische club. Dat is FvD altijd al geweest. Maar vroeger had je nog Henk Otten. Hij heeft wél een goed gevoel van wat er in de samenleving leeft. Toen Otten nog in het partijbestuur zat, leidde de ondemocratische partijstructuur tot een middenkoers. Maar nu zit er iemand aan kop die grillig, eigengereid en bij vlagen extremistisch is. Dat is voor een hele hoop kiezers niet aantrekkelijk.’
Waarom niet?
‘Als je nu naar het partijpolitieke landschap kijkt, heb je een paar soorten rechts. We hadden lange tijd alleen VVD-rechts en PVV-rechts, maar nu zijn er twee nieuwe smaken bij gekomen. Allereerst het rechts dat tussen VVD en PVV inzit. Dat was het FvD tot maart vorig jaar, toen Baudet zijn radicale boreale speech hield. De tweede nieuwe smaak is FvD nieuwe stijl. Baudet zit niet meer tussen VVD en PVV in, maar heeft voor een nieuwe positie gekozen die nog extremer is dan de PVV. Hier zijn maar weinig stemmen te halen.’
Na deze beruchte ‘boreale speech’ was het ineens voor veel mensen duidelijk dat FvD een extremistische partij is, ook intern. Maar Baudet had het reeds in 2017 over de ‘homeopathische verdunning’ van Nederland; in 2014 al zei Baudet dat hij Europa ‘dominant blank’ wilde houden.
‘Forum voor Democratie kon je in het begin niet goed duiden. Baudet zei weliswaar extreme dingen, maar de partij leek toch gematigder dan PVV. Dat vonden niet alleen buitenstaanders, maar ook partijleden. Dit is veranderd. Je kunt de uitspraken van Baudet nu niet meer wegrelativeren. Dát is de grote verandering geweest. Het is nu veel gemakkelijker om de partij te plaatsen. In het begin was er verwarring, die is er nu niet meer. Met de kennis van nu was Baudet ook in 2015 fouter dan fout.
‘Door de tijd heen ontdekten Henk Otten, toenmalig medewerker Robert Baljeu en veel Statenleden – ook Statenleden die nog niet zijn opgestapt – dat FvD geen gematigde club is. Dit is misschien wel het echte verhaal, wat echter moeilijk is om op te schrijven: veel Nederlanders kampen met het Fortuyntrauma en zijn politiek verweesd. Pim Fortuyn is dood, Geert Wilders bereikt niets. Ze hebben rondgelopen in rechtsige kringen, om weer een nieuwe Fortuyn te vinden. Baudet was in ogen van velen die nieuwe Fortuyn. Sommige mensen vonden Baudet al snel een rabiate gek, bij anderen duurde het bewustwordingsproces wat langer.’
‘Met de kennis van nu was Baudet ook in 2015 fouter dan fout’
Hoe zat dat bij jouzelf?
‘Ikzelf was in zekere zin ook verweesd en hoewel ik er niet op zou hebben gestemd, vond ik FvD aanvankelijk ook wel interessant. Maar toen de partij in 2017 met Yernaz Ramautarsing – het kandidaat-gemeenteraadslid dat beweerde dat zwarte mensen een lager IQ hebben dan witte mensen – op de proppen kwam, had ik het wel gezien.’
De uil van Minerva vliegt pas op in de avondschemering. Pas achteraf zie je het totaalplaatje, en kun je iets duiden. Dat kun je niet als je ergens middenin zit.
‘Die metafoor van Thierry Baudet snapte ik nooit. Maar nu wel, zoals jij het nu uitlegt, haha. Ik bedoel: mensen die welwillend staan tegenover Baudet, vanwege hun Fortuyntrauma, hebben pas laat door, of misschien nog steeds niet, dat de FvD-leider een extremist is. Voormalig Europarlementariër Judith Sargentini van GroenLinks zei onlangs tegen mij: ‘Fijn dat je eindelijk inziet dat Baudet fout is. Dat riepen wij al de hele tijd.’ Maar sommige mensen hebben die tijd blijkbaar nodig. Voor anderen was de boreale speech het moment waarop ze wakker werden uit hun roze droom. En sommige mensen dromen nog steeds.’
Deze Fortuyndromers vertellen dat Baudet extreemrechts is, dat helpt zeker niet?
‘Het opplakken van labels vind ik contraproductief. Racistisch, extreemrechts, radicaal rechts, enzovoort, daar verstaan verschillende mensen verschillende dingen onder. Je moet uitleggen waarom Baudets gedachtegoed fout is, zonder het plakken van die labels. Want als je Baudet extreemrechts noemt, daar overtuig je zijn aanhangers niet mee. Die schieten dan meteen in de verdediging. Ze kijken naar ‘het grote plaatje’. Baudet doet misschien af en toe een bizarre uitspraak, maar daar gaat het niet om, vinden ze. Het gaat om zijn stevige standpunten over de EU, migratie en de islam. De foute uitspraken van Baudet worden met de mantel der liefde bedekt. Of Baudet wordt volgens hen geframed en gedemoniseerd door de linkse media.’
Baudet bood zijn proefschrift aan bij de antisemiet Jean-Marie le Pen, borrelde uren met de Amerikaanse racist Jared Taylor en trok een boel extreme figuren aan, waaronder leden van de nationaalsocialistische Nederlandse Volks Unie en het alt-rechtse genootschap Erkenbrand. Hoe extreem is Baudet nu werkelijk?
‘Welnu, als je echt tegen extreemrechts bent, dan doe je dit allemaal niet. Als je denkt dat je van die Taylor iets kunt leren, kun je heel duidelijk uitleggen waarom je met hem uren hebt geborreld. Maar dat heeft Thierry nooit gedaan.’
Zou je hem zelf extreemrechts noemen?
‘Het probleem van die term is dat die feitelijk niks betekent. Het is een term die stamt uit de jaren tachtig. Extreemrechts viel samen met de Centrumpartij en de persoon van Hans Janmaat. Extreemrechts was fout. Daar mocht je niet naar luisteren. Wetenschappers zeggen nu dat extreemrechts tegen democratie is. Baudet is dat denk ik niet. Wel is Forum een club die geen afstand neemt van homofobie en antisemitisme, de partij heult met het idee dat je grondrechten af kunt pakken van Nederlanders met een migratieachtergrond en zet mensen op tegen de democratische instituties.’
Je zei eerder in ons gesprek dat Baudet extremer is dan Geert Wilders. Hoezo?
‘Baudet is een echte complotdenker. Wilders zegt volgens mij niet dat GroenLinks meer migranten wil om de sharia in te voeren. Baudet daarentegen gelooft wel in een links complot: dat de linkse elites erop uit zijn om ons auto-immuunsysteem te verzwakken, omdat ze ‘oikofoob’ zijn.’
‘Baudet is tegen alles wat uit het buitenland komt, dus ook tegen islam’
Wilders richt zijn pijlen voornamelijk op de islam. Baudet doet dat niet. Is Baudet eigenlijk wel ‘islamofoob’?
‘Baudet is tegen alles wat uit het buitenland komt, dus ook tegen islam. Maar het valt minder op. Het is een ding uit een lange lijst van dingen die niet deugen. Hij heeft van die rijtjes: de publieke omroep, het cultuurmarxisme, enzovoort. De islam ziet hij ook als een gevaar. Maar hij benoemt het niet zo nadrukkelijk. Wel dat hij tegen de publieke omroep is, omdat die de islam niet zou durven te bekritiseren.’
Met andere woorden..?
‘Als je moslim bent kun je er niet van uitgaan dat Baudet je godsdienstvrijheid respecteert. Dat zou naïef zijn in het licht van alle andere dingen die hij roept. Het is heel aannemelijk dat hij niet voor de islam is, ook al laat hij er zich niet voortdurend over uit.’
Thierry Baudet en Chris Aalberts voor het FvD-keldertje aan de Amsterdamse Herengracht, 2015 (Beeld: Chris Aalberts)
In je boek schrijf je over de verschillende problemen waarmee Forum voor Democratie kampt: is extremisme het grootste probleem?
‘Ja, want dit spreekt veel burgers natuurlijk niet aan. Ook zorgt dit gedachtegoed ervoor dat het voor andere partijen onmogelijk is om met FvD samen te werken. Met Henk Otten kun je in theorie in een coalitie zitten: hij is weliswaar kritisch over migratie, maar hij is geen extremist. Sterker nog, FvD heult nu met extremisten die CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt hebben belaagd voor het Tweede Kamergebouw – dezelfde Omtzigt die formateur moest worden voor het zakenkabinet dat FvD in 2017 voorstelde. Het CDA is nu niet meer voor een coalitie met FvD, terwijl de partij hier eerder wel open voor leek te staan.
‘Vroeger, toen Otten nog in het partijbestuur zat, was het extremisme van Baudet nog beheersbaar. Otten relativeerde extreme uitspraken. Forum voerde een gematigde koers. Nu is FvD alleen nog maar Baudet en voert extremisme de boventoon.’
De titel van je boek heet niet voor niets De partij dat ben ik. Hoe komt het dat Baudet intern zo weinig tegenstand kent?
‘Baudet bepaalt zelf naar wie hij luistert. Mensen om hem heen kunnen invloed hebben, maar hebben geen doorzettingsmacht. Otten had dat voor zijn vertrek nog wel. Hij zat toen ook in het bestuur. Je had daarnaast ook Rob Rooken in het landelijk bestuur, maar die deed niets. Daarom waren Baudet en Otten tot elkaar veroordeeld en hielden ze elkaar in evenwicht.’
FvD-lid Wilco Boender van het Conservatief Café vertelde mij dat hij heel blij was dat Otten weg moest, omdat hij bot en autoritair was.
‘Dat Otten bot is valt inderdaad niet te ontkennen. Dat hij veel vijanden heeft gemaakt klopt ook. Maar tegelijkertijd had FvD toen een betere uitstraling dan nu. Thierry Baudet deed en doet veel dubieuze uitspraken. Andere FvD-politici ook. Weet je hoeveel dubieuze uitspraken Otten heeft gedaan? Nul. Je kon, toen Otten nog een rol speelde in de partij, nog wel volhouden dat FvD een nette club mensen was. Dat kan nu niet meer.’
Tegelijkertijd is Otten wel verantwoordelijk voor het ondemocratische partijmodel, waarin de leden niets te vertellen hebben en waar Baudet nu de vruchten van plukt.
‘Dat klopt. Otten heeft dit zo bedacht, maar iedereen is daar ingetuind. Niemand stelde kritische vragen over de statuten. En nu Otten weg is, is de partij niet gedemocratiseerd. De ondemocratische structuur bestaat nog steeds. FvD hanteert het PVV-model van coöptatie: de partijleider en de kring van getrouwen wijzen nieuwe mensen aan die de partij moeten vertegenwoordigen, de achterban heeft niets te vertellen. FvD kent in tegenstelling tot de PVV weliswaar leden, maar afdelingen die moties voorbereiden voor op het congres en mede verantwoordelijk zijn voor de partijkoers zijn er niet.’
Maken Baudet zijn – volgens velen – extraverte, egocentrische en impulsieve karakter hem niet ongeschikt als alleenheerser van FvD?
‘Ja. Punt. Haha. Kijk, het extraverte en eigengereide van Baudet is niet het probleem. Dat hij zijn vleugel naar de Tweede Kamer liet overbrengen, die naaktfoto, enzovoort – dat is allemaal niet zo erg. De mensheid heeft amusement nodig, zeg maar. Maar zijn inhoudelijke impulsiviteit is dodelijk.’
Leg uit.
‘Corona wordt hét thema van de komende verkiezingen. Hier heeft FvD de meest grillige visie op van allemaal. Eerst was de partij voor een strenge lockdown. Toen opeens moest alles worden opengegooid. En toen opeens flirtten Baudet en anderen met extremisten die ontkennen dat het coronavirus een gevaar is. Dat hier electorale kansen liggen is een gok. We zijn nog lang niet uit de coronacrisis. En vinden mensen nog steeds dat het meevalt als hun moeder straks op de intensive care ligt? Want dat gaat een deel van deze mensen wel overkomen.’
Annabel Nanninga – nu raads-, Staten én Senaatslid – nam als enige afstand van het FvD-journaal, toen daar muzikant Tisjeboy Jay op kwamen draven als ‘virusdeskundige’. In je boek schrijf je dat Nanninga tegenwoordig nauwelijks meer door Thierry Baudet wordt geretweet. Haar partner Willem Jan Hilderink zegde zijn baan bij FvD op. Ligt een breuk van Nanninga met FvD in het verschiet?
‘Het eventuele vertrek van Nanninga is een doorlopende bron van speculatie. Het heeft ook te maken met de wens van allerlei mensen dat de partij uit elkaar valt. Nanninga is de meest geschikte kandidaat om op te stappen. Sowieso vloekt die ‘viruswappiekoers’ die FvD nu heeft ingeslagen met alles wat Nanninga in het verleden voor GeenStijl en ThePostOnline heeft geschreven over kwakzalvers en de antivax-beweging. Nanninga is in een fuik gezwommen. Ze kan er moeilijk uit. Maar ze hoopt misschien dat het weer de goeie kant uitgaat met FvD. Hoewel ik mij afvraag of dat gebeurt, en hoe dat zou moeten. Misschien als Baudet zelf opstapt. Daarover wordt ook gespeculeerd, maar ik geloof er niets van. Geld stinkt niet. Baudet wil graag in de Tweede Kamer blijven omdat de schoorsteen moet blijven roken. Van de verkoop van boeken wordt hij niet rijk. Ook bij Nanninga kun je een financieel motief vermoeden. De banen in de journalistiek liggen tegenwoordig niet voor het oprapen. En bij FvD verdient ze meer.’
‘Baudet wil graag in de Tweede Kamer blijven omdat de schoorsteen moet blijven roken’
Forum begon met een kruistocht tegen het partijkartel, vervolgens ging het over ‘boreale’ zaken en nu allieert de partij zich met al ‘viruswappies’. Wat is volgens jou de constante in de ideologie van FvD? Of is die constante er niet?
‘De constante is dat Baudet een complotdenker is die niet maalt om feiten. Het partijkartel is natuurlijk ook een complottheorie, dat de grote partijen feitelijk allemaal hetzelfde willen en tegen het ‘volk’ samenspannen. Dat geldt ook voor de kritiek op het ‘mediakartel’, op de EU, op migratie en nu op het coronavirus. Zo hebben we elke keer weer een nieuw complot.’
Ook op de Facebookpagina ‘Dank Thierry Baudet Memes’, die normaliter pro-FvD is, slaat in oktober 2020 de twijfel toe over de ‘wappiekoers’ van Forum voor Democratie (Beeld: Facebook)
Eerder schreef je een boek over de ‘puinhopen van rechts’. In hoeverre is FvD te vergelijken met mislukte voorgangers als de LPF, Trots op Nederland en EénNL?
‘Ik wil niet zeggen 100 procent, maar het komt wel erg in de buurt. LPF, Trots op Nederland en EénNL waren minder extreem dan de PVV, terwijl FvD juist extremer is dan de partij van Geert Wilders. Maar de structuur van al deze partijen is hetzelfde. Het draait om de loyaliteit aan de leider, die een eigen koers vaart. Je werd iets bij Trots op Nederland als Rita Verdonk je leuk vond. Dat zie je ook bij FvD: je komt verder als je een vriendje van Baudet bent. Maar als je kritisch bent, dan lig je er meteen uit. Hard werken wordt niet beloond, loyaliteit wel.
‘FvD was het vehikel om Baudet in de Tweede Kamer verkozen te krijgen. Dat patroon zag je ook terug bij Trots op Nederland en de LPF. Verdonk kwam na de VVD nergens anders aan de bak. Fortuyns academische carrière was mislukt, dus hij wilde de politiek in. Net als bij die andere partijen zijn voor FvD vrijwilligers onbelangrijk en worden zij geschoffeerd. Het gevolg is dat goede mensen die iets kunnen niet bij FvD terechtkomen. Als je de keuze hebt, dan ga je naar iets anders toe. De mensen die hopen dat zij op de slippen van Baudet de Tweede Kamer in kunnen komen zijn niet de besten. Zij bereiken ook niks, veranderen niks – zorgen er juist voor dat er niks gebeurt.’
Hoezo?
‘Wat je zou willen is dat er mensen in de Kamer komen die ervaring en kunde hebben. Maar deze mensen worden daar niet op geselecteerd. Het gaat er vooral om dat ze Baudet leuk vinden.
‘Daarnaast reproduceren populistische partijen de onvrede in de samenleving, in plaats van dat ze problemen proberen op te lossen. Als deze problemen worden opgelost, hebben populisten een probleem, want dan is er geen onvrede meer en hebben ze hun bestaansrecht verloren. Het is dus beter voor ze om niets te bereiken.’
‘Ik denk niet dat FvD ‘2019’ zal herhalen, maar dat het één grote mislukking wordt’
Wil Baudet wel een grote partij? Of wil hij liever een mars door de instituties, zoals historicus Geerten Waling onlangs stelde in zijn column in Elsevier Weekblad?
‘Die mars door de instituties gaat sowieso niet lukken. De mensen die op Baudets avonden komen moeten dan in schoolbesturen gaan zitten. Maar dat doen ze niet, want dat is saai. Het blijft bij leuke retoriek. Verder is het probleem niet zo ingewikkeld. Baudet werd door zijn achterban en aanvankelijk ook door de media op het schild gehesen. De mensen lagen aan zijn voeten. Daar is hij gewend aan geraakt. Baudet is daarnaast zo heilig overtuigd van zijn eigen grote gelijk, dat hij denkt dat als ze naar hem luisteren, ze vanzelf wel overtuigd raken van de waarheid van zijn kijk op de wereld. Baudet denkt dat de mensen straks wel weer naar hem toe zullen gaan.’
Maar gebeurt dat ook?
‘Opiniepeilingen zijn een momentopname. De peilingen van nu, waar FvD tussen de vijf en tien zetels scoort, zijn minder belangrijk dan die van komende februari. Eind 2016 leek het er niet op dat FvD in de Kamer zou komen, maar het lukte de partij wel. Dit was mede dankzij het organisatorische werk van Henk Otten. Ik denk niet dat ze het huzarenstukje van toen volgend jaar zullen herhalen. Ik denk dat het één grote mislukking wordt. Natuurlijk is het koffiedik kijken, maar er zijn weinig aanwijzingen dat het goed komt met FvD.’
Het is geen leugen. Er zijn extremistische krachten die onze samenlevingen uit elkaar willen drijven. Religieuze demagogen zetten jongeren aan tot terreur om onschuldige burgers om het leven te brengen, zoals recent in Frankrijk en Oostenrijk gebeurde. Politieke demagogen grijpen deze tragische incidenten vervolgens aan om angst te zaaien over een etnische en religieuze minderheid.
Het vereist moed en wijsheid om onze samenlevingen niet in de valstrik van religieuze en politieke rattenvangers te laten lopen. Moed is nodig om radicale krachten te veroordelen en te bestrijden, wijsheid is noodzakelijk om te investeren in wat ons bindt in plaats van wat ons scheidt.
Het maakt niet uit welke hoek van de wereld we afkomstig zijn: er zijn fundamentele normen en waarden die ons verbinden. Dat laat Nicholas A. Christakis zien in zijn boek Blueprint: The evolutionary origins of a good society (2019). Hierin concludeert de Amerikaans-Griekse socioloog en arts dat het gedrag van mensen wordt bepaald door dieperliggende instincten en sociale vaardigheden. Dit staat allemaal los van het land waar ze zijn geboren.
Deze instincten en sociale vaardigheden vormen een blauwdruk. Ze zijn in onze genen gecodeerd en zorgen ervoor dat wij universele gedragingen vertonen. Denk aan het vermogen om lief te hebben en vriendschappen te maken, maar ook het vermogen om van anderen te leren en anderen te onderwijzen. Helaas hebben mensen over de hele wereld ook de neiging om voorkeur te geven aan mensen die tot hun eigen groep behoren.
Een studie uit 2011 liet zien dat vijfjarigen met een rood shirt de neiging hadden om kinderen die ook een rood shirt droegen leuker te vinden, terwijl zij kinderen met een shirts van een andere kleur discrimineerden. Zelfs toen de kinderen te horen kregen dat de shirts willekeurig werden verspreid, bleven zij alsnog de voorkeur geven aan kinderen met shirts van dezelfde kleur. Mensen hebben een dieperliggende drang om een voorkeur te geven aan mensen die op ons lijken, ondanks het feit dat wat ons verbindt willekeurig is.
De paradox is dat wij anderen haten en discrimineren omdat wij wat ons lief is willen beschermen. Dat verklaart waarom politieke en religieuze demagogen het gerechtvaardigd vinden om andere groepen te ontmenselijken. Het is de schuld van de Joden, de moslims, de asielzoekers, het Westen. Door een onderscheid tussen ‘wij’ en ‘zij’ te maken, en door die ander als een bedreiging voor het eigene te presenteren, scheppen demagogen een voedingsbodem voor discriminatie en haat. Zelfs terreur wordt gerechtvaardigd uit liefde voor de eigen groep en angst voor de ander.
Daarom moeten we de politiek van angst actief bestrijden. Dit kunnen we doen door te investeren in waarden die ons met elkaar verbinden. Het blijkt telkens weer dat als wij mensen uit andere culturen, landen en geloven leren kennen, we eerder geneigd zijn ze als onderdeel van onze eigen groep te zien.
Als vader, moeder, vriend, collega, imam, dominee, politicus en werkgever moeten wij actief tegen angst strijden en investeren in gezamenlijke waarden
Ik denk aan Nederlanders die mij vertellen dat als ze tegen migranten zijn, ze het niet over mij hebben. Ik ben natuurlijk een Nederlander in hun ogen. Ik denk ook aan Nederlanders die aanvankelijk tegen de komst van azc’s waren, maar zodra die centra een paar jaar later gesloten dreigden te worden, zij de eersten waren om tegen de sluiting te protesteren. Zij hadden ‘de asielzoekers’ van dichtbij leren kenen. Ze deelden samen een maaltijd, speelden samen en werden vrienden. Zij zagen in dat ze naast de verschillen ook veel overeenkomsten hadden.
Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Als vader, moeder, vriend, collega, imam, dominee, politicus en werkgever moeten wij actief tegen angst strijden en investeren in gezamenlijke waarden.
Uit de menselijke geschiedenis blijkt telkens weer dat wij in staat zijn om grote bedreigingen te overleven, omdat wij samenwerking boven het kortzichtige eigenbelang hebben geplaatst. Diep van binnen streven wij mensen naar een waardig bestaan. We moeten ons niet laten gijzelen door politieke en religieuze demagogen, die garen spinnen bij angst en verdeeldheid.
Shantie Singh is schrijver, theatermaker en bestuurskundige. Voor de Kanttekeningzal zij een maandelijkse column schrijven.
Ze werd geboren in Almelo, groeide op in Alphen aan den Rijn en studeerde in Rotterdam. Daar werkt Singh voor de gemeente als bestuurskundige, waar ze zich inzet voor vrouwenrechten, het recht van meisjes en vrouwen op zelfbeschikking, keuzevrijheid, gelijkwaardigheid en een veilig thuis.
Haar debuutroman Vervoering (2015, De Geus) is gebaseerd op haar eigen familiegeschiedenis, met ouders uit Suriname en grootouders uit India. Haar tweede roman De Kier kwam recentelijk uit. Daarin krijgt de Hindoestaanse Uma, rijzende ster in het ambtenarenapparaat, de opdracht om tot thuis weggestopte, ‘verborgen’ vrouwen door te dringen.
‘Mijn vader gaf mij altijd mee dat ik van alles kan worden in het leven. Politicus, schrijfster, ondernemer, niets was te gek’, aldus Singh. ‘Nooit werd gesproken over de noodzaak van een huwelijk. Het ging om zelfontplooiing en op je eigen benen kunnen staan. Voor mij was dit lange tijd normaal, totdat ik de wereld leerde kennen. In mijn familie zijn er ook vrouwen voor wie het niet vanzelfsprekend was dat zij zelf hun huwelijkspartner konden kiezen. In mijn basisschoolomgeving had je de zwartekousenkerk, de meisjes liepen alleen in lange rokken en hadden geen vrijheid. Ook in Nederland komt dat voor.’
Singhs eerste column verscheen vandaag. Daarin schrijft zij dat we huiselijk geweld bij de bron moeten aanpakken: giftige mannelijkheid. ‘De samenleving is de optelsom van hoe wij denken, onze ideeën over mannelijkheid en vrouwelijkheid en hoe we daarnaar handelen. Dat maakt ons allen medeverantwoordelijk.’
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
