Volgens de bij kennelijk gebrek aan beter gekwalificeerde partijgenoten tot minister van Buitenlandse Zaken gepromoveerde Halbe Zijlstra heeft Nederland voorbij Zundert en Zevenaar te maken met drie verschillende soorten landen. Vijanden, die op onze ondergang uit zijn; vrienden, waarmee je probleemloos zaken kunt doen; en ‘ongemakkelijke vrienden’, waarmee je dat wat Zijlstra betreft ook ongegeneerd kunt doen. Daartoe rekent hij landen met autocratische regimes die van oudsher westerse bondgenoten zijn, zoals Turkije en Saoedi-Arabië. Regimes die met de liberaal-democratische mensenrechten weinig op hebben.

Dat is voor Zijlstra evenmin een punt als voor Donald Trump, die andere nieuwkomer in de wereldpolitiek, want ook Trump heeft weinig op met de liberaal-democratische mensenrechten. Mensenrechten mogen, geheel in de geest van werkgeversvoorzitter Hans de Boer, het Nederlandse handelsbelang niet in de weg staan. Waar gehandeld wordt, vallen nu eenmaal spaanders.

Pal staat Zijlstra slechts voor het mensenrecht van Henk en Ingrid op het behoud van Zwarte Piet. Hij kan het, zoals hij enige jaren terug op tv verklaarde, namelijk niet aan zijn zoontje uitleggen wanneer de assistent-manager van Sinterklaas zich af zou moeten schminken. Wordt Zijlstra’s zoontje naast de gewone man van Buma voor Rutte III de nieuwe maatstaf om de wenselijkheid van beleidsmaatregelen te toetsen? Zo ja, dan kan Zijlstra het dus klaarblijkelijk wel aan zijn zoontje uitleggen dat Den Haag vrolijk zaken doet met lieden die voor een martelingetje meer of minder hun hand niet omdraaien.

Binnen de VVD staat Zijlstra in zijn opvatting van ‘realistische’ buitenlandpolitiek niet alleen. Neem de omgang met Egypte, waar de huidige dictatuur inmiddels veel onderdrukkender is dan ooit in de dagen van Hosni Mubarak. Typisch zo’n ‘ongemakkelijke vriend’. De VVD-delegatieleider in het Europees Parlement Hans van Baalen, die we nog eens opgewonden hebben zien staan springen op het Maidan-plein in Kiev, verklaarde na de met zo’n duizend doden gepaarde coup die het democratisch experiment ginds in de knop brak, dat Abdel Fattah al-Sisi ‘het juiste’ had gedaan. Tot zover de opvattingen van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie over vrijheid en democratie.

Westerse landen kopen massaal olie van Saoedi-Arabië en verkopen en verkopen het land middels koninklijk geleide handelsdelegaties even massaal wapens. Met een deel van dat oliegeld wordt een salafistische ideologie gefinancierd die IS heeft voortgebracht en de radicalisering van een deel van de Europese moslimjeugd heeft gevoed. Met de massaal gekochte wapens wordt nu in een proxy-oorlog met de grote geostrategische concurrent Iran in gestaag tempo Jemen vernietigd. De één z’n dood is nu eenmaal de ander z’n brood.

Als vervolgens vanuit Jemen miljoenen ontheemde burgers op de vlucht slaan en straks aan de poorten van Europa aankloppen, staat de VVD uiteraard met hartverwarmende gastvrijheid gereed om hen met behulp van al die door ons aan die wapens verdiende euro’s een nieuwe betere toekomst te bezorgen. Oh nee, dat is een vergissing, op instigatie van de VVD is nét een andere passage in het regeerakkoord opgenomen: er mag juist niemand meer in. Opvang in de regio is het doel. Nederland kan met ruim zeventien miljoen inwoners namelijk niet nog eens tienduizend vluchtelingen aan. Libanon met een paar miljoen inwoners een ruim miljoen vluchtelingen uiteraard probleemloos wel. En dan is de grote VVD-coryfee Frits Bolkestein verbaasd dat niet iedereen voorbij de Balkan het Westen als superieur baken van vrijheid beschouwt. Why do they hate us, om de vraag te stellen die de Amerikanen zich na nine eleven al stelden. Nu, precies om die hypocrisie.

Op zich valt na het mislukken van het Amerikaanse democratiseringsproject in Irak en Afghanistan enige terughoudendheid bij de militante verbreiding van westerse waarden best te billijken. Eén-op-één-import daarvan in andere culturen is een illusie; immateriële waarden vallen bovendien ook niet los te zien van de materiële werkelijkheid. Maar om van de dominee volledig in de koopman te vervallen is het andere uiterste.

In filosofische zin betoont de VVD zich met de Zijlstra’s die de mensenrechten bagatelliseren een club orthodoxe marxisten, met hun opvattingen over de verhouding tussen economische onderbouw en culturele bovenbouw: idealen als zodanig zijn hersenschimmen, het economische belang is allesbepalend. Wat dat betreft vindt de VVD een geestverwant in de nieuwe kroonprins van Saoedi-Arabië. U weet wel, het land waar vrouwen in het openbaar niets mogen, niet eens autorijden en zelfs niet hun gezicht laten zien. Daarin komt nu, als het aan kroonprins Mohammad bin Salman al-Saoed ligt, verandering. Vrouwen mogen voortaan ook achter het stuur, althans dat van een auto, niet aan dat van hun eigen leven natuurlijk, zij blijven onmondig, afhankelijk van een mannelijk familielid dat fungeert als hun voogd. Salman belooft een verlichte islam, maar het is niet de behoefte aan verlichting die hem drijft. Van meer vrijheid en democratie is geen sprake, het regime blijft even autocratisch als altijd. Nee, het land kan eenvoudig niet zonder de arbeidskracht van vrouwen want dan blijft de helft van het economisch potentieel onbenut. En om te kunnen werken, moeten vrouwen zich kunnen verplaatsen. Het gaat om hun nut ten dienste van het BNP. Kijk, dat is een motief dat ook Zijlstra alleszins begrijpt. Hij kan het vast aan zijn zoontje uitleggen, daar heb ik echt alle vertrouwen in. Een hoger BNP is goed voor meer cadeaus met Sinterklaas. Zelfs zonder Zwarte Piet.