16.5 C
Amsterdam
Home Blog Pagina 155

EU Future 100: het progressieve antwoord op extreemrechts

0

Tussen 6 en 9 juni vinden de Europese verkiezingen plaats. Analisten vrezen een opmars van extreemrechtse partijen, maar de Duitse ngo Brand New Bundestag biedt een progressief alternatief met de EU Future 100: honderd kandidaten die strijden voor een inclusief en duurzaam Europa. Zeven kandidaten komen uit Nederland.

In juni worden de leden van het Europees Parlement gekozen. Analisten vrezen voor een overwinning van de extreemrechtse partijen: PVV, Vlaams Belang, Rassemblement National, Fox en anderen. Maar er is ook een tegengeluid.

Op 8 mei lanceerde Brand New Bundestag, een Duitse ngo tegen racisme en voor inclusiviteit, een lijst met 100 progressieve Europese kandidaat-Europarlementariërs, waar je op kunt stemmen door een voorkeurstem op een van hen uit te brengen. ‘De EU Future 100 is ons antwoord op de dreigende verschuiving naar rechts bij de Europese verkiezingen’, zegt Samuel Brielmaier, directeur van de ngo. Het alternatief voor populisme en extreemrechts zijn ‘100 democratische politici die de toekomst van ons continent vorm zullen geven en duurzame oplossingen zullen aanwakkeren.’

Nederlandse kandidaten

7 van de EU Future Top 100 zijn Nederlandse kandidaten: Laura de Vries (nr. 8 van D66); Lily Maaref (nr. 4 CDA);  Kim van Sparretak (nr. 4 GroenLinks-PvdA, nr. 2 GroenLinks); Anja Hazekamp (lijsttrekker Partij voor de Dieren); Anna Strolenberg (nr. 2 Volt) en Mohammed Chahim (nr. 2 GroenLinks-PvdA, nr. 1 PvdA).  Ze zijn uitverkoren door Ian van der Kooye van het platform Kleur de Kamer en Devika Partiman van Stem op een Vrouw. Kleur de Kamer is een platform dat diversiteit in de Tweede Kamer, de Provinciale Staten en andere gremia wil bevorderen, Stem op Vrouw is een stichting die zich inzet om meer vrouwen in vertegenwoordigende functies te krijgen.

Kleur de Kamer en Stem op een Vrouw keken voor de EU Future Top 100 naar een aantal criteria. Van der Kooye: ‘Hoor je bij een progressieve partij? Welke inspanningen heb je in je werkzame politieke en maatschappelijke leven al geleverd voor een progressieve agenda? Ben je van kleur, en/of een vrouw? En maak je een redelijke kans om gekozen te worden? We hopen dat de Nederlandse kiezers straks op een van deze zeven kandidaten een voorkeurstem zullen uitbrengen.’

‘Progressieve kandidaten vind je heus niet alleen bij de linkse partijen’

Er staan geen kandidaten van de VVD bij. Dat is opmerkelijk, want de lijsttrekker van de VVD is de Marokkaans-Nederlandse Malik Azmani, die een verklaard tegenstander is van samenwerking met extreemrechts. Maar, zo legt van der Kooye uit: ‘Hij is lijsttrekker van de VVD en komt sowieso wel in het Europees Parlement.’

Niet rechts of links

De lijst is niet partijdig, benadrukt Van der Kooye. ‘We zijn niet links of rechts, wel voor een progressief Europa. En progressieve kandidaten vind je heus niet alleen bij de linkse partijen, maar ook bij CDA, D66 en Volt. Er bestaat ook zoiets als redelijk rechts, en daar kun je prima mee samenwerken.’

Het initiatief krijgt geen subsidie van Europa of van de Nederlandse overheid. ‘We doen dit omdat we erin geloven’, benadrukt Van der Kooye. ‘We komen wekelijks online bijeen, we trainen kandidaten en helpen hen bij hun campagne. We zullen ook na de verkiezingen van 6 juni contact houden. En we hopen dat de kandidaten die in het Europees Parlement worden verkozen straks met elkaar zullen samenwerken, dwars door de Europese fracties heen.’

Natascha van Weezel wint Pim Fortuyn Prijs

0

Journalist Natascha van Weezel heeft de Pim Fortuyn Prijs gewonnenDe Parool-columniste krijgt deze prijs vanwege haar kritiek op Israël, terwijl ze zelf Joods is. ‘Zij weigert het principe van de vrijheid van meningsuiting op te geven, ondanks alle tegenwind die ze ervaart’, aldus de jury.

De jury stond onder voorzitterschap van Simon Fortuyn, een jongere broer van wijlen Pim Fortuyn naar wie de prijs is vernoemd. De winnaar, de 37-jarige Van Weezel, is de dochter van journalistenechtpaar Max van Weezel (1951-2019) en Anet Bleich (1951).

In zijn speech stond Simon Fortuyn even stil bij vader Max. Natascha had hem in 2015 een brief geschreven over het Israëlisch-Palestijnse conflict. ‘Waarom lopen de emoties aan alle kanten zo hoog op? En hoe kunnen we ervoor zorgen dat we op een redelijke manier het gesprek kunnen (blijven) aangaan?’, schreef ze toen. Simon Fortuyn prees de moed van Natascha, die het ‘redelijke geluid’ zou laten horen ondanks ‘alle bedreigingen en intimidatie’.

De Pim Fortuyn Prijs is vernoemd naar wijlen professor doctor W.S.P. Fortuyn (1948-2002). De controversiële politicus stond aan de basis van de populistische politiek in Nederland. Op 6 mei 2002 werd hij vermoord op het Mediapark in Hilversum. Het is de tiende keer dat de Pim Fortuyn Prijs is uitgereikt. Vorig jaar won de atheïstische schrijfster Lale Gül, ook columniste bij het Parool, de prijs vanwege haar ongezouten kritiek op de islam.

Op sociale media is er ook kritiek op het feit dat Van Weezel de prijs heeft geaccepteerd. ‘Als ze deze ‘prijs’ accepteert, staat ze straks op een dubieus antisemitisch, islamofoob en xenofoob lijstje’, schrijft de invloedrijke anonieme X-gebruiker SafaTweets. De Leidse historica Nadia Bouras beaamt dit. ‘Volgens jurylid Joost Eerdmans moet Gaza platgebombardeerd worden. Jurylid Esther van Fenema beweerde eerder dat ‘antisemitisme hoort bij moslim-zijn’.’

Expositie over femicide: elke acht dagen wordt een vrouw vermoord in Nederland

0

‘Dit is haar hoekje, waar iedere dag een kaarsje brandt’, vertelt de moeder van Nalini Bhoelai aan de Amsterdamse stadszender AT5. Nalini werd in 2013 dood aangetroffen in het trappenhuis van het gebouw waar ze woonde. Ze is vermoedelijk slachtoffer van femicide. De dood van Nalini is een van de twaalf verhalen in een tentoonstelling in Amsterdam over vrouwenmoord.

In het AT5-item vertellen de ouders van Nalini met verdriet over de moeizame relatie van hun dochter met haar ex-partner. Ze laten foto’s zien van Nalini met haar zoontje. ‘Lekker bol koppie he’, zegt vader Jaap over zijn kleinzoon.

De expositie in Amsterdam Nieuw-West vraagt aandacht voor vrouwenmoord. Elke acht dagen wordt een vrouw in Nederland vermoord door haar partner of ex-partner. Nabestaanden blijven voor het leven getekend achter.

Vader Jaap zegt dat ze met de deelname aan de tentoonstelling hun dochter niet terugkrijgen. Maar toch kiezen ze ervoor om mee te doen. ‘Om nieuwe slachtoffers te voorkomen’, zegt hij. ‘Mochten er signalen zijn, dan zou ik dat meteen met de huisarts, een buurman of wie dan ook bespreken.’

Regeren op drijfzand

0

Het hoge woord is eruit. Eindelijk hebben we een nieuwe regeringscoalitie. Het werd tijd. Het oude, demissionaire, kabinet leek ver over haar houdbaarheidsdatum heen. Het was aan het regeren alsof het eigenlijk stiekem niet demissionair was. En premier Mark Rutte leek meer bezig te zijn met zijn toekomstige baan bij de NAVO dan met Nederland.

De meest rechtse coalitie ooit gaat dus het stokje overnemen. De totstandkoming van dit kabinet liep allesbehalve vloeiend. Er lijkt tussen de partijen vooral sprake te zijn van een verstandshuwelijk. Dit hoeft overigens  niet te betekenen dat deze coalitie snel ten val zal komen. Rutte III was immers toentertijd ook een verstandshuwelijk tussen de VVD, D66, het CDA en de ChristenUnie en hield het vier jaren uit.

Velen in Nederland hadden wellicht op een ander resultaat van de onderhandelingen gehoopt. Maar hoe je het ook went of keert, deze coalitie doet wel recht aan de verkiezingsuitslag. Voor veel andere Nederlanders is dit simpelweg de coalitie waar ze op gestemd hebben. Democratisch gezien verdienen deze partijen samen dus een kans.

Rutte III was toentertijd ook een verstandshuwelijk

Rechtstatelijk gezien lijken er ook niet al te grote problemen op te doemen. Vooraf werd gevreesd voor het antirechtstatelijke sentiment van Geert Wilders en zijn PVV. Maar Wilders heeft op dit punt flink ingebonden, terwijl Pieter Omtzigt en zijn NSC  juist op veel punten de rechtsstaat lijken te willen gaan versterken in dit kabinet. Een goede zaak.

Wat minder goed is, is de wankele basis waarop deze coalitie op een aantal fundamentele punten is gebouwd. De gemaakte afspraken drijven allereerst op de belofte dat asielmigratie fors wordt teruggedrongen, het belangrijkste punt voor de PVV. Daarnaast bestaat er de wens om het  begrotingstekort binnen de Europese normen te willen houden, wat Europees gezien verplicht is, maar ook een sterke wens van VVD en NSC is. Ten slotte is er de hoop dat we met een andere koers uit de stikstofcrisis kunnen komen, een afspraak die nodig is om BBB binnenboord te houden.

Voor veel van deze punten zijn uitzonderingen van de EU nodig. Zo hoopt de toekomstige regering een uitzondering van de EU op migratie te krijgen. Dit gaat niet lukken, omdat  omdat vrijwel elk EU-land dat wil. Daarnaast hopen de partijen ook een korting op de afdracht aan Brussel te kunnen bewerkstelligen. Dit gaat ook niet gebeuren om dezelfde redenen. Het kabinet hoopt tevens het Brusselse beleid ten aanzien van natuur en mest aan te kunnen passen. Maar dit zal eveneens mislukken, aangezien vorige kabinetten dit ook al – tevergeefs – hebben geprobeerd.

Het gevolg: crises als asiel, stikstof (en daarmee ook de wooncrisis) blijven gewoon bestaan, het begrotingstekort dreigt de spuigaten uit te lopen en Den Haag zal dan onvermijdelijk in de clinch komen te liggen met Brussel. Echte hervormingen, onder meer op het terrein van de woningmarkt, het belastingstelsel, de landbouwsector enzovoort blijven uit. Er zullen amper investeringen in de toekomst worden gedaan  en het nationaal groeifonds is straks verleden tijd. En last but not least:  veel kiezers die nu ontevreden over het heden en angstig voor de toekomst zijn, zullen dat blijven.

Als politici niet in staat zijn om crises tot een goed einde te brengen, fundamentele hervormingen door te voeren en de zorgen van kiezers weg te nemen, dan zullen maatschappelijke onvrede en onrust blijven bestaan. De coalitiepartijen hebben veel beloftes aan de kiezer gedaan die ze niet waar  kunnen maken. Met alle gevolgen van dien.

Ongetwijfeld zullen rechters, Brussel, de vorige kabinetten, de media, de toekomstige premier en anderen de schuld in de schoenen geschoven krijgen door Wilders en consorten. Maar kiezers die verder kijken dan hun neus lang is, weten dat alleen de coalitiepartners er verantwoordelijk voor zijn als het nieuwe kabinet zijn beloften niet waar maakt straks.

Goed besturen betekent een regering bouwen op een sterk fundament. PVV, VVD, NSC en BBB regeren op drijfzand.

VN stemt over Srebrenica-herdenkingsdag

0

Een VN-resolutie om 11 juli als herdenkingsdag voor de genocide in Srebrenica aan te nemen, wordt vandaag in stemming gebracht. De Servische regering, die de genocide ontkent, is er niet tevreden mee. Vermoedelijk komt de officiële herdenkingsdag er niet vanwege een Russische veto, meldt ANP.

‘We zullen tot het laatste moment ons ertegen verzetten’, verklaarde de Servische president Aleksandar Vucic vorige week.

In 1995 werden er meer dan 8000 moslimmannen vermoord door Servische troepen onder leiding van generaal Ratko Mladic. Het bloedbad vond plaats onder de ogen van het Nederlandse VN-bataljon Dutchbat, dat ten doel had de duizenden opeengepakte Bosnische vluchtelingen in de ‘veilige haven’ van Srebrenica te beschermen en daarin faliekant faalde.

De historicus Coen Verbraak maakte daar vier jaar geleden de spraakmakende documentaire Srebrenica – de machteloze missie van Dutchbat over, waar de Kanttekening meerdere columns aan wijdde, zoals een oproep tot excuses voor het Nederlandse falen door historicus Thomas von der Dunk. Bosnische Nederlanders wachten nog steeds op excuses.

De VN-resolutie is geïnitieerd door Duitsland en Rwanda en wordt onder andere gesteund door de VS, Frankrijk en Nederland. In 2015 is eveneens een VN-resolutie in stemming gebracht om 11 juli als herdenkingsdag voor de genocide in Srebrenica aan te nemen, maar die kreeg geen doorgang vanwege een Russisch veto. Vermoedelijk zal dat vandaag opnieuw gebeuren.

Universiteitsbesturen kijken weg bij Gaza

Soms schampt de geschiedenis even aan je eigen bestaan, en heel soms oefen je daar als gewone burger zelfs nog invloed op uit ook.

Zo schijn ik min of meer de inspiratiebron te zijn geweest van het zestal dat bij Dodenherdenking op de Dam demonstratief Martin Bosma de rug toe heeft gekeerd, waarover ik in een vorige column schreef. Door een eerder stukje van mij zouden zij op het idee zijn gebracht.

Dat is inmiddels al weer ruim twee weken geleden. Die twee weken hebben zich politiek in Nederland, behalve met een voorlopig bij Ronald Plasterk gestrande zoektocht naar een enigszins presentabele premier voor een extreemrechts kabinet, vooral gevuld met de uit Amerika overgewaaide universiteitsbezettingen. Dit uit protest tegen het excessieve Israëlische geweld tegen de bevolking van Gaza.

Het Bushuis, waar ik zelf als gastonderzoeker bij het Duitslandinstituut werkzaam ben, was er zelf weliswaar als gebouw niet bij betrokken. Maar omdat het Binnengasthuis, dat samen met het Roeterseiland het brandpunt van de demonstraties vormt, om de hoek ligt, werd ook het Bushuis al een paar keer plots gesloten. Daarbij ken ik collega’s die aan de demonstraties hebben deelgenomen en bij de gewelddadige politie-ontruiming aanwezig waren.

Misschien was die laatste, de noodzaak van de betoonde mate aan hardhandigheid even in het midden latend, gezien de inmiddels ontstane situatie als zodanig inderdaad onvermijdelijk. Een vreedzaam begonnen demonstratie was in een ontoelaatbare, deels direct gevaarlijke situatie ontaard: barricades op straat en als projectielen verzamelde bakstenen in de dakgoot, grootschalig vandalisme, waarbij ook dure kunstwerken vernield werden, intimidatie van de pers door radicale gemaskerde beroeps-activisten, die slechts in het Engels communiceerden en waarvan de relatie tot de universiteit onduidelijk bleef. Zij overschaduwden met hun agressieve optreden de overgrote meerderheid van de goedwillende demonstranten, studenten en docenten beide.

Het College van Bestuur van de UvA gaat namelijk niet vrijuit

Maar dat laat de vraag onverlet, hoe het zover heeft kunnen komen, nog los van het feit dat er sprake lijkt te zijn geweest van doelbewuste provocatie door agressieve rechtse tegendemonstranten, die daarmee het politiegeweld zouden hebben willen uitlokken.

Het College van Bestuur van de UvA gaat namelijk niet vrijuit. Dit verklaart ook waarom de boosheid zich inmiddels niet alleen tegen het Israëlische optreden in Gaza, maar ook tegen het optreden van het universiteitsbestuur richt.

Dat heeft namelijk de demonstranten, met hun eis om de banden met Israëlische universiteiten vanwege hun institutionele medeplichtigheid aan ‘Gaza’ te verbreken, vanaf het begin inhoudelijk niet serieus willen nemen. De kritiek werd met nietszeggende verklaringen afgewimpeld.

Zoals bij bedrijfsregenten wel vaker het geval is: de koers staat niet ter discussie en daarover wil men dus ook niet in discussie gaan. De afstand tussen de bestuurders, die vooral op het imago bedacht zijn, en de bestuurden, die het om de inhoud gaat, is groot. Beleidsmakers verschuilen zich dan achter een muur van voorlichters. Zij komen het beleid uitleggen, maar kunnen er niets aan veranderen. Zij die dat wel zouden kunnen, houden zich zorgvuldig onbereikbaar.

In theorie worden door het bestuur een kritische houding van studenten en een vrije discussie in de academische gemeenschap toegejuicht. In de praktijk ziet men die liever niet, zodra die kritische houding zich tegen de opvattingen van dat bestuur zélf keert. Terwijl daar toch alle reden voor is: waar het na 24 februari 2022 direct alle banden met Russische universiteiten verbrak, schiet men hier in een kramp. Gewoon dezelfde maatstaven voor Israël aanleggen? Onbespreekbaar.

En juist dát zet bij talloze studenten en docenten extra kwaad bloed, maakt zowel de woede over de bestaande contacten als over het buiten discussie daarvan plaatsen nog groter. Kennelijk telt de wereld bij voorbaat twee soorten landen: enerzijds Israël, dat alles ongestraft mag doen, en anderzijds de rest.

De verbijstering daarover is niet alleen een zaak van herkomst – de UvA telt veel buitenlandse studenten – maar ook van generaties: veel jongeren kijken anders naar Israël. De wijze waarop sommige oudere journalisten, grootgebracht met de morele verplichting tot altijddurende onvoorwaardelijke solidariteit met Isräel, zich nu in allerlei bochten wringen om zelfs nu nog elke sanctie te kunnen blijven afwijzen, ervaren velen van hen terecht als onbegrijpelijk, zo niet ronduit gênant.

Fransen willen niet meer in EU-fractie met AfD

0

Rassemblement National (RN) van Marine le Pen voelt zich na vergoelijkende uitspraken over de Duitse SS-bataljons in de Tweede Wereldoorlog niet meer senang bij Alternative für Deutschland. Er zouden ‘niet alleen maar criminelen zitten bij de SS’, verklaarde de Europese fractievoorzitter Maximimilian Krah van AfD.  De Europese samenwerking tussen de Franse en Duitse rechtsextremistische partijen wordt beëindigd. Zo meldt de Duitse nieuwssite Welt.  

De paramilitaire Schutzstaffel van de nazi’s was grotendeels verantwoordelijk voor de uitvoering van de Holocaust in concentratie- en vernietigingskampen. Ook heeft de SS talloze andere oorlogsmisdaden gepleegd in de oorlog. Krah verklaarde in een interview dat er veel ‘boeren’ onder de 900.000 SS’ers zaten. ‘Daar zaten veel criminelen bij, maar niet allemaal’, aldus Krah.

Een brug te ver voor het Franse RN die de samenwerking voor de Europese verkiezingen heeft stopgezet. Reuters meldt dat AfD inmiddels alle campagne-activiteiten van Krah heeft beëindigd en hem zijn voorzitterschap heeft ontnomen. Het is niet bekend of de Franse RN nu wel weer met AfD geassocieerd wil worden.

Marine le Pen was eerder dit jaar ook al kritisch op de AfD, toen het duidelijk werd dat de extreemrechtse partij geheime deportatieplannen had gemaakt voor Duitsers met een migratieachtergrond. Toen kwam het niet tot een breuk.

Ierland, Noorwegen en Spanje erkennen Palestijnse staat

0

De Ierse premier Simon Harris zegt dat het ‘moment is aangebroken’ voor de erkenning van de Palestijnse staat. Samen met Noorwegen en Spanje gaan de Ieren volgende week over tot de officiële erkenning van de Palestijnse staat. 

‘We geloven dat vrijheid en gerechtigheid fundamentele principes zijn van internationaal recht en dat permanente vrede alleen mogelijk is op basis van de vrije wil van een vrij volk’, aldus Harris die de stap van de drie Europese landen ‘historisch’ noemt.

Ook de premiers van Noorwegen en Spanje, Jonas Gahr Store en Pedro Sanchez, maakten de stap bekend. ‘Er kan geen vrede in het Midden-Oosten zijn zonder erkenning’, aldus Gahr Store. En Sanchez verklaarde dat Spanje niet zal toestaan dat Israël de tweestaten-oplossing ‘vernietigt’.

Harris denkt dat meer landen zullen overgaan tot de erkenning van Palestina als staat.

Een meerderheid van de wereld erkent Palestina. Eerder deze maand werd bij een VN-stemming duidelijk dat 143 landen dat al doen.

In Europa is er nog lang geen meerderheid voor een onafhankelijke Palestijnse staat. Slechts acht van de 27 EU-lidstaten erkennen Palestina op dit moment. Nederland valt daar niet onder en onthield zich vorige maand van een VN-stemming over Palestina als volwaardig lid.

De Ierse premier legt bij de verklaring voor een Palestijnse staat ook een link met de Ierse onafhankelijkheidsstrijd. ‘Op 21 januari 1919 was de Ierse boodschap tot de vrije naties van de wereld dat er erkenning moet komen voor onze onafhankelijkheid, onze identiteit, onze historische strijd en ons recht tot zelfbeschikking en gerechtigheid’, aldus Harris. ‘Vandaag gebruiken we exact dezelfde taal voor de erkenning van Palestina als staat.’

Symboolpolitiek: Kamer steunt PVV-motie om pro-Palestijnse leus strafbaar te stellen

0

Een rechtse meerderheid in de Tweede Kamer steunt de motie van PVV-parlementariër Maikel Boon, om de veel gebruikte leus ‘From the river to the sea, Palestine will be free’ strafbaar te stellen. De leus zou antisemitisch zijn. Maar een motie is geen wet, zegt advocaat Sidney Smeets.

De leus is nu niet strafbaar. Op 15 augustus 2023 oordeelde het Gerechtshof Amsterdam dat een activist die in 2021 de leus bezigde tijdens een pro-Palestijnse demonstratie zich niet schuldig gemaakt had aan een strafbaar feit.

Activist Frank van der Linde deelde de uitspraak een dag later op Twitter. ‘From the river to the sea’ is een bekende leus onder mensen die zich inzetten voor de Palestijnse zaak. Het is een uiting van hoop, dat voor de Palestijnen in het land tussen de Jordaan (river) en de Middellandse Zee (sea) ooit mensenrechten en vrijheid gegarandeerd mogen zijn.

Rechtse politici, journalisten en opiniemakers menen echter dat deze uitspraak impliceert dat die staat van de kaart moet worden geveegd en vinden dit antisemitisch – en dus strafbaar. Volgens Boon is de leus ‘een oproep tot geweld tegen alle Joden wereldwijd’. Zijn motie werd na een hoofdelijke stemming nipt aangenomen: 74 Kamerleden stemden voor, 73 tegen.

Maar dat een motie is aangenomen betekent niet automatisch dat de motie ook wordt uitgevoerd, bericht de nieuwssite NU.nl. Het kabinet kan beslissen om de motie naast zich neer te leggen.

Daarnaast is het een motie, geen wet die is aangenomen door de Tweede en Eerste Kamer. Advocaat Sidney Smeets, gespecialiseerd in smaad- en lasterzaken is dan ook heel kritisch over deze symboolmotie: ‘Sinds wanneer is de rechter of het Openbaar Ministerie aan een motie gebonden?’, zegt hij tegen de Kanttekening. ‘Dat slaat helemaal nergens op. Zolang er geen wetgeving is, waarin expliciet staat dat deze leus verboden is, kan de rechter zelf bepalen wat er strafbaar is en wat niet. Binnen de grenzen van de wet natuurlijk. Het is niet opeens zo dat een rechter iets moet doen omdat de Tweede Kamer een motie heeft aangenomen. Zo werkt de rechtsstaat niet.’

Nationaliteit ontnemen bij ex-jihadisten is spierballentaal en gevaarlijk

In het Hoofdlijnenakkoord dat vorige week werd gepresenteerd staat dat het kabinet wil onderzoeken of en hoe het Nederlanderschap kan worden afgenomen van veroordeelde terroristen. Dit is een gevaarlijke tendens, vindt jurist en onderzoeker Christophe Paulussen. 

Nationaliteit ontnemen is al mogelijk bij mensen met een dubbele nationaliteit. De nieuwe coalitie wil deze maatregel dus uitbreiden naar mensen met alleen de Nederlandse nationaliteit, veronderstelt Paulussen. Hij is verbonden aan het T.M.C. Asser Instituut, onderzoekscentrum voor internationaal en Europees recht en het Internationaal Centrum voor Contra-Terrorisme (ICCT).

Veroordeelde Syrië-gangers van wie de nationaliteit is afgenomen maar Nederland niet verlaten, verdwijnen in de illegaliteit en vormen daarmee een veiligheidsrisico. Hiervoor waarschuwden de gemeenten Rotterdam, Amsterdam, Utrecht en Den Haag al twee jaar geleden, in een brandbrief aan de minister van Justitie, Dilan Yesilgöz. Hoewel er sindsdien wordt nagedacht over een pilot om deze groep mensen toch in de gaten te houden, komt dit in de schaduw te staan van de nieuwe plannen, die de risicogroep alleen maar groter zouden maken. 

Sinds 2013 zijn negentig Nederlanders die met jihadistische intenties naar Syrië en Irak zijn afgereisd, teruggekeerd naar Nederland. Zij kregen hier een gevangenisstraf en in sommige gevallen werd hun nationaliteit ontnomen – een maatregel die nu nog alleen kan worden genomen ten aanzien van mensen met twee of meer nationaliteiten – met het idee om ze later, als ongewenst vreemdeling, naar het land van de tweede nationaliteit te laten vertrekken. 

Dit bleek echter niet altijd de realiteit. De mensen om wie het ging – in een recent rapport van het ICCT in Den Haag wordt gesproken over 29 ontnemingszaken – hebben veelal een Marokkaanse nationaliteit. Marokko weigert echter de oud-Syriëgangers op te nemen. Het gevolg is een groep mannen en vrouwen die niet langer onderdeel zijn van de maatschappij in Nederland of in Marokko. En juist hierdoor zouden zij kunnen terugvallen op hun oude netwerk van jihadisten, denken de gemeenten.  

Vormen deze mensen een gevaar?

‘De NCTV (Nationale Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid) heeft al eerder aangegeven: deze situatie zou mogelijk kunnen leiden tot een verhoogde dreiging tegen de nationale veiligheid. Ik heb geen enkele reden om te twijfelen aan dit logische oordeel’, zegt Paulussen. 

‘Mensen die in de illegaliteit in Nederland verdwijnen, verdwijnen uit het zicht’

Een van de bekendste onderzoekers op het gebied van zogenaamde ‘foreign fighters’, David Malet, liet ook al weten op basis van zijn eigen onderzoek dat je het initiatief moet behouden. Hij schreef: ‘Keep your friends close and your enemies closer’ (Houd je vrienden dichtbij, en je vijanden nog dichter bij). Paulussen begrijpt deze redenering: ‘Als je kijkt naar de aanslagen in Parijs in november 2015, dan zie je dat verschillende aanslagplegers buiten het zicht van de autoriteiten waren teruggekeerd uit het Midden-Oosten. Mensen die in de illegaliteit in Nederland verdwijnen, verdwijnen ook uit het zicht.’

Wat weten we over deze mensen? Wat hebben ze gedaan?

‘Het probleem is dat we in sommige gevallen niet weten wat ze precies hebben gedaan. Het is namelijk heel lastig voor officieren van justitie om te bewijzen wat er gebeurt in een chaotische conflictsituatie. Om deze reden zie je dat veel officieren, ook in het buitenland, deelname aan een terroristische organisatie ten laste hebben gelegd. Dat is makkelijker te bewijzen dan bijvoorbeeld een oorlogsmisdrijf.

‘Daar staat tegenover dat de straf hiervoor lager is en veroordeelden relatief snel weer op vrije voeten komen. Deze relatief lage straf, plus de onduidelijkheid wat er nu precies is gebeurd in Syrië en/of Irak, is waarschijnlijk de reden dat de Nederlandse overheid denkt: we vertrouwen het niet helemaal, we moeten toch ook een bestuurlijke maatregel opleggen.’ 

Een bestuurlijke maatregel, wat is dat?

‘Dat is een preventieve maatregel tegen mensen van wie een gevaar voor de nationale veiligheid uitgaat, maar die strafrechtelijk (nog) niets verweten kan worden. Je kan dan denken aan een contactverbod. Of een verbod om een bepaald gebied te betreden, zoals bijvoorbeeld een bepaalde moskee, waar extremistische recruiters aanwezig zouden kunnen zijn. En dus ook het ontnemen van nationaliteit.’

Inderdaad, de minister van Justitie en Veiligheid heeft van een aantal mensen de nationaliteit ontnomen, maar in slechts vijf gevallen leidde dit tot een vertrek uit Nederland. Kan je dit zien als een effectieve maatregel?

‘Ik zie het ontnemen van nationaliteit als pure symboolpolitiek. Spierballentaal, om te laten zien dat deze mensen niet meer bij Nederland horen, en dus Nederland uit moeten. Ik denk dat veel politici vooral denken: not on my watch. Dat ze er oprecht voor willen zorgen dat Nederland veilig is in de tijd dat ze aan de knoppen zitten. Want stel je voor dat een Syriëganger na zijn/haar veroordeling in Nederland een aanslag pleegt. Dan komt er natuurlijk heel veel kritiek richting de autoriteiten, inclusief de verantwoordelijke bewindspersonen. Daarom schuiven politici dit probleem het liefst van zich af. 

‘Hiermee is het probleem niet opgelost, maar doorgeschoven’

Hoewel dit politiek misschien dus wel begrijpelijk is, is hiermee het probleem natuurlijk niet opgelost, maar slechts doorgeschoven. Gevolg van deze aanpak is dat je potentieel gevaarlijke mensen het probleem maakt van andere landen. Een ander land moet de verantwoordelijkheid maar nemen over iemand die jij ziet als een risico. Dat idee – we gooien ons probleem over de schutting en hopen dat het zo verdwenen is – is vanuit een moreel oogpunt zeer verwerpelijk.’

En in het geval van Marokko zie je dat er nóg grotere problemen ontstaan, als het land weigert deze mensen op te nemen.

‘Ik snap de Marokkaanse autoriteiten wel. Waarom zouden zij moeten zorgen voor onze probleemgevallen? Bovendien moet je je afvragen waar mensen het veiligst kunnen terugkeren in de samenleving. Dat moet je doen in het land waar de persoon in kwestie de sterkste band mee heeft. Er zijn meerdere gevallen bekend van westerse landen die de nationaliteit afnemen van mensen terwijl deze geen of een flinterdunne band hebben met het land van (vermeende) tweede nationaliteit. Ze spreken de taal soms niet, hebben er geen familie, sociaal netwerk etc. Shamima Begum, de Britse tiener die zich aansloot bij IS,  is misschien wel het beste voorbeeld: haar Britse nationaliteit werd ontnomen met het argument dat dit mogelijk was (en niet tot staatloosheid zou leiden) omdat ze de Bengaalse nationaliteit kon verwerven via haar moeder. Maar Begum zou zelfs niet eens in Bangladesh geweest zijn. Hoe kan zo iemand daar veilig rehabiliteren en re-integreren?  

‘Dit leiden tot een verhoogde dreiging tegen de nationale veiligheid’

‘Stel dat niet de westerse landen, maar de landen van tweede nationaliteit als eerste de nationaliteit zouden ontnemen en zouden aangeven: ze zijn nu jullie probleem. Hoe zouden wij daar dan op reageren? Daar lijkt niet goed over te zijn nagedacht.

Marokko heeft nu besloten deze mensen niet meer terug te nemen, terwijl ze ook bij ons geen aanspraak meer hebben op voorzieningen. Het gevolg is dat deze groep in Nederland in de illegaliteit belandt en we geen zicht meer hebben op potentieel gevaarlijke mensen. Zoals de NCTV al aangaf, kan dit leiden tot een verhoogde dreiging tegen de nationale veiligheid.’

Hadden deze mensen wel toegang tot een reclasseringstraject, zoals anderen die hun gevangenisstraf hebben uitgezeten?

‘Ook ex-jihadisten hebben toegang tot reclassering. Maar op het moment dat de Nederlandse nationaliteit wordt ontnomen, wordt alles afgebroken. Opeens kunnen ze geen gebruik meer maken van voorzieningen. 

‘Dit leidt tot veel frustratie. Bij de officieren van justitie, die mogelijk nog bezig zijn met een (andere) strafzaak, want zo kan iemand niet berecht worden voor zijn/haar daden, en dat is weer een klap in het gezicht van de slachtoffers. Maar ook bij de mensen van de reclassering zelf, die bezig waren om iemand veilig te laten terugkeren in de samenleving. We zouden vertrouwen moeten hebben in onze professionals. Goede begeleiding is heel belangrijk. Critici zeggen: waarom moeten wij deze mensen helpen als zij zich hebben aangesloten bij een terroristische organisatie? Maar wat willen we nu precies? Een veilige samenleving toch? Dan moet je alles op alles zetten om te voorkomen dat potentieel gevaarlijke mensen van de radar verdwijnen.’ 

Nu kan de maatregel alleen worden toegepast ten aanzien van personen met een dubbele nationaliteit. Wat vindt u hiervan? En van de plannen van de fracties van PVV, VVD, NSC en BBB om de maatregel uit te breiden?

‘Het ontnemen van nationaliteit van iemand met een enkele nationaliteit leidt tot staatloosheid, hetgeen volgens het internationaal recht vermeden moet worden. Het kan dus inderdaad alleen worden toegepast bij mensen met twee of meer nationaliteiten. 

‘Het probleem van deze maatregel is dat deze twee klassen burgers creëert: een voor Nederlanders met een enkele nationaliteit (die kunnen worden aangepakt op de ‘gewone’ manier) en een voor Nederlanders met een dubbele nationaliteit (aan wie deze zeer vergaande maatregel kan worden opgelegd). Nu is het zo dat minderheidsgroepen disproportioneel door deze maatregel worden getroffen. Zo vertegenwoordigen Nederlanders met een Marokkaanse of Turkse achtergrond bijna de helft van alle Nederlanders met een dubbele nationaliteit, terwijl elke groep apart niet meer dan 2,5 procent van de totale Nederlandse bevolking vertegenwoordigt. We moeten niet het effect onderschatten van het feit dat zo groepen disproportioneel worden geraakt, niet omdat ze zwaardere misdrijven hebben gepleegd, maar enkel en alleen omdat ze meer dan één nationaliteit hebben. Dit is meten met twee maten. En uitsluiting, marginalisering en (vermeende) discriminatie kunnen juist een van de factoren zijn die een rol kunnen spelen bij radicalisering. Dit is de beruchte ‘terrorist trap’, waar autoriteiten vooral niet in moeten trappen.

‘De minst vergaande maatregel moet gekozen worden’

‘Bovendien, en nu wordt het wat juridisch, geeft het internationaal recht aan dat elke inbreuk tegen de mensenrechten noodzakelijk en proportioneel moet zijn. Ook moet de minst vergaande maatregel gekozen worden. Gebeurt dat niet, dan is een maatregel arbitrair en daarmee onrechtmatig. En daar gaat het bij deze maatregel fout in mijn optiek.

‘Stel, twee Nederlanders gaan naar Syrië, sluiten zich aan bij een terroristische organisatie en gedragen zich identiek. De een heeft alleen de Nederlandse nationaliteit, de andere zowel de Nederlandse als de Marokkaanse nationaliteit. In dat geval kan van die laatste persoon de nationaliteit ontnomen worden. Niet omdat hij een groter veiligheidsrisico vormt of meer betrokken is geweest bij misdrijven, maar enkel en alleen omdat hij een tweede nationaliteit heeft. De eerste persoon zal echter via de normale procedures behandeld worden, bijvoorbeeld middels berechting en oplegging van minder vergaande bestuurlijke maatregelen, zoals een contact- of gebiedsverbod. Als dat voor die persoon mogelijk is, dan is dat volgens mij dus ook mogelijk voor die persoon met een dubbele nationaliteit. 

‘De plannen van de fracties van PVV, VVD, NSC en BBB om nationaliteit te ontnemen bij veroordeelde terroristen, ook als deze maar één nationaliteit heeft, gaan nog verder: dit zal leiden tot staatloosheid en druist dus volledig in tegen het internationaal recht.’ 

Wat zou volgens u wel een gepaste maatregel zijn?

‘Een contactverbod, of een gebiedsverbod vind ik passender, afhankelijk van de omstandigheden van het geval. Het ontnemen van de nationaliteit is een zeer vergaande maatregel die gevolgen heeft voor verschillende mensenrechten. Je nationaliteit geeft je de mogelijkheid om te werken, te wonen, een burger te zijn. De bekende filosoof Hannah Arendt sprak over het recht om rechten te hebben. Er wordt daarom ook wel gezegd dat ontneming van de nationaliteit tot een civil death (civiele dood) leidt. Bovendien maakt nationaliteitsontneming, zoals eerder aangegeven, het onmogelijkheid voor hulpverleners om mensen weer veilig te laten terugkeren in de samenleving. Dus niet alleen vanuit een moreel en internationaalrechtelijk perspectief, maar ook vanuit een veiligheidsperspectief is dit een zeer problematische maatregel.’ 

Wordt er naar u geluisterd?

‘Ik geef vaak onderwijs op dit onderwerp aan professionals werkzaam in de terreurbestrijding in Nederland. De grote meerderheid van mijn cursisten deelt de mening dat het veiliger is voor Nederland om het initiatief te behouden, mensen gecontroleerd terug te laten komen, gewone (strafrechtelijke) procedures te volgen en bij bestuurlijke maatregelen geen gebruik te maken van nationaliteitsontneming. Dit zijn de mensen uit de praktijk die weten wat er echt speelt en wat de gevolgen zijn van bepaalde maatregelen. Daar zit het probleem niet. Het probleem zit bij de politiek. 

‘In de wereld van terrorismebestrijding neemt de emotie het helaas vaak over van de ratio’

‘Uiteraard probeer ik ook de politiek te bereiken: ik heb presentaties gegeven, opiniestukken geschreven en stukken ingediend om mijn visie te geven over bepaalde wetsvoorstellen, Ook ben ik in juni 2021 uitgenodigd voor een rondetafelgesprek in de Tweede Kamer over de dreiging van Syriëgangers voor de nationale veiligheid en mocht ik datzelfde jaar ook in debat gaan, in de Balie in Amsterdam, met onder meer Dilan Yesilgöz-Zegerius, toen nog geen minister van Justitie en Veiligheid maar VVD-Kamerlid. Maar je kan met nog zoveel cijfers en bewijs komen, in de wereld van terrorismebestrijding neemt de emotie het helaas vaak over van de ratio. Het is de taak van onderzoekers om met ‘evidence-based’ inzichten te blijven komen en in dit geval te blijven pleiten voor maatregelen die vanuit een moreel, internationaalrechtelijk en veiligheidsperspectief de beste oplossing zijn. 

De Kanttekening heeft het ministerie van Justitie en Veiligheid om commentaar gevraagd, maar dat heeft niet gereageerd. Aan NOS en Nieuwsuur heeft het ministerie laten weten dat er een landelijke pilot komt om de voormalige Nederlanders toch in de gaten te houden. Die pilot is nog niet van start gegaan. Het is bovendien maar de vraag of deze plannen zullen standhouden in de komende kabinetsperiode. Inmiddels zijn de gemeenten gestopt met het volgen van de ex-jihadisten en leggen ze de verantwoordelijkheid voor eventuele veiligheidsrisico’s bij het Rijk.