Als je een verjaardagsfeestje gezellig wilt houden, kun je maar beter niet over politiek, religie of voetbal praten. Mensen kunnen dan onevenredig sterk emotioneel reageren, met alle gevolgen van dien. Recent onderzoek maakt duidelijk dat maar liefst 8,2 miljoen Nederlanders liefhebbers zijn van betaald voetbal. Ze kijken voetbal op tv of in een stadion en praten er geregeld over in hun vrije tijd. De immense populariteit van betaald voetbal staat in schril contrast met dat andere beladen thema voor verjaardagsfeestjes: politiek. Slechts 321.000 Nederlanders zijn lid van een politieke partij. Wat kunnen politieke partijen leren van succesvolle voetbalclubs in het binden en boeien van (potentiële) leden?

De eerste liefde van mijn leven was geen mooi meisje met schitterende ogen en met de naam van een Griekse godin. Nee, mijn eerste liefde was een Griekse held: Ajax. Ik identificeerde me met voetballers met een Surinaamse achtergrond, net als ik. Seedorf, Rijkaard, Davids en Kluivert: zij waren mijn helden en gaven me het gevoel dat ook een zwarte jongen als ik de top kon bereiken. Ajax is nog steeds een zeer multiculturele voetbalclub. Een club met voetballers, tegenwoordig gelukkig zowel mannen als vrouwen, met wortels uit alle delen van de wereld. De culturele diversiteit binnen veel politieke partijen daarentegen is marginaal. Terwijl de Ajax-selectie lijkt op de multiculturele Nederlandse samenleving is dat bij een gemiddelde gemeenteraadsfractie of Tweede Kamerfractie allesbehalve het geval.

Ook geeft Ajax van nature jeugdspelers alle ruimte door te breken tot het eerste elftal. 37,4 procent van de speeltijd van dit Eredivisieseizoen was bij Ajax beschikbaar voor spelers uit de eigen jeugd. Ver boven het Europese gemiddelde en het resultaat van een bewuste strategie. ‘Ajax wil het publiek vermaken door wedstrijden te winnen met attractief en aanvallend voetbal. De club wil dit bewerkstelligen met zoveel mogelijk zelfopgeleide spelers in de A- selectie.’ En dan constateer ik tegelijkertijd dat het gemiddelde gemeenteraadslid 53 jaar is. Politieke partijen weten onvoldoende jongeren te verleiden politiek actief te worden en ontberen een succesvolle strategie om het tij te keren.

Die keuze voor de jeugd én voor attractief en aanvallend voetbal is een andere reden voor mijn liefde voor Ajax. Juist in een tijd waarin het algehele beeld is dat profvoetbal enkel en alleen gaat om zoveel mogelijk geld verdienen. Kapitalisme boven voetbalromantiek. Maar niets is minder waar. Bij Ajax gaan waarden boven winst. Een lid van bijvoorbeeld GroenLinks betaalt gemiddeld 85 euro per jaar voor contributie, een Ajaxsupporter betaalt minimaal 228 euro per seizoen voor een seizoenkaart; goed voor zeventien thuiswedstrijden. Voetbalsupporters krijgen meer waar voor hun geld dan een lid van een politieke partij. Ze worden bij een club als Ajax actief vermaakt. Ze kunnen na een lange werkweek even hun gedachten verzetten. Voelen zich onderdeel van een voetbalgemeenschap, een groep voetbalgeestverwanten. Allen toegewijde aanhangers van hetzelfde voetbalgeloof en liefhebbers van dezelfde Griekse held. Liederen zingen die verbroederen. Samen in de voetbaltempel, die de ArenA heet, rouwen om een dramatische nederlaag en samen uit volle borst juichen voor een winnende goal in de laatste minuut. Het gevoel van saamhorigheid tussen leden van een politieke partij is in potentie aanwezig, vanwege de verbindende ideologie en de mogelijkheid om tastbare successen te behalen. Wetten die bijdragen aan het oplossen van maatschappelijke problemen, maar ook een verkiezingsoverwinning. Terwijl voetbalclubs volop inspelen op het clubgevoel van hun loyale achterban, lijken Nederlandse politieke partijen in dit kader op zoekende amateurs.

Voetbalsupporters krijgen meer waar voor hun geld dan een lid van een politieke partij

Natuurlijk zijn voetbal en politiek niet volledig met elkaar te vergelijken. Desondanks valt er altijd iets van elkaar te leren. Helemaal omdat er ook de nodige parallellen zijn tussen beide takken van sport, met een evident grote maatschappelijke rol en betekenis. Dat vond Louis van Gaal ook, toen hij in 2006 het CDA met Heerenveen vergeleek, de PvdA met Feyenoord en de VVD met PSV. En laat bij de laatstgenoemde voetbalclub nu net VVD’er Klaas Dijkhoff per 1 juli toetreden tot de Raad van Commissarissen. De VVD is in de Tweede Kamer weliswaar de grootste partij, maar met hun slechts 25.000 leden nemen ze de negende plek in – achter partijen als de ChristenUnie en SGP. Het is een kwestie van tijd totdat de VVD, dankzij de voetballessen van partijcoryfee Dijkhoff, ook qua ledenbinding weer terugkeert in de top van de politieke Eredivisie.

Heftige beelden uit Israël. Rellen in Jeruzalem. Raketten op Tel Aviv. Bommen op Gaza. De moeder van alle conflicten in het Midden-Oosten, het Israëlisch-Palestijnse conflict, leeft weer op. Al decennialang ondervinden mensen de dodelijke en traumatische gevolgen van dit conflict. En er lijkt nooit een einde aan te komen.

Het is om wanhopig van te worden. De vrede lijkt steeds verder weg. En het lot van het Palestijnse volk is een van de meest tragische in de recente wereldgeschiedenis.

De geschiedenis lijkt zich te herhalen. Ik moet weer denken aan mijn studententijd. In zowel de Verenigde Staten als in Londen was ik actief binnen pro-Palestijnse actiegroepen. Tijdens mijn studie Midden-Oostenstudies nam ik regelmatig deel aan demonstraties en voerde ik felle discussies met mijn pro-Israëlische medestudenten. Uiteraard was je in hun ogen een antisemiet wanneer je op kwam voor de rechten van de Palestijnen. Ook in dat opzicht is er helaas geen vooruitgang geboekt.

Op een zeker moment had ik de mogelijkheid om stage te lopen bij een mensenrechtenorganisatie in de Gazastrook. De moord op een Italiaanse activist, kort daarop in Gaza, zorgde er echter voor dat dat deze stage werd geannuleerd. Maar op dat moment had ik niets liever gedaan dan mij daar ter plekke inzetten voor de rechten van de Palestijnen. Het systematische onrecht wat hen is aangedaan en nog steeds wordt aangedaan raakt mij. Tegelijkertijd besef ik dat er geen perspectief is op verbetering van hun situatie.

Nu bekijk ik het conflict meer van een afstandje, niet meer vanuit de emotie. Daardoor ben ik steeds meer gaan beseffen wat ik eerst niet wilde accepteren, namelijk dat dit conflict eigenlijk uitzichtloos is. Bovendien lijkt Israël simpelweg te hebben gewonnen. Zal er ooit recht komen voor de Palestijnen?

Veel activisten in het Westen geloven dat we recht voor de Palestijnen kunnen afdwingen door demonstraties en het boycotten van Israël, iets wat de BDS-beweging nastreeft. Maar de harde realiteit is dat de staat Israël niet verdwijnt, ook al willen linkse demonstranten overal in Europa dat zo graag. En een tweestatenoplossing is een illusie. Israël en Palestina claimen hetzelfde land en dezelfde heilige plaatsen. En er is geen enkel uitzicht op vreedzame co-existentie.

De harde realiteit is dat de staat Israël niet verdwijnt, ook al willen linkse demonstranten overal in Europa dat zo graag

De Palestijnen hebben mijn sympathie. Ze zijn slachtoffer van een ongekend onrecht. Eenieder die zich voor vrede en mensenrechten wereldwijd hard maakt moet zich het lot van de Palestijnen aantrekken. Maar tegenwoordig snap ik de positie van Israël beter. Een land opgebouwd door vluchtelingen uit de hele wereld, een baken van democratie en vrijheid in het Midden-Oosten, met hoogstaande prestaties op onder andere technologisch en medisch gebied en een veilige haven voor Joden wereldwijd. Een dergelijk land heeft in het heden meer dan ooit bestaansrecht en zou daarin nooit bedreigd mogen worden. Het waren juist mijn ervaringen in het actiewereldje die mij dit deden inzien.

Veel pro-Palestijnse activisten zien Israël graag van de kaart verdwijnen. Ze laten zich leiden door blinde Israëlhaat, die radicaal-links of sektarisch-islamitisch geïnspireerd is. De verontwaardiging over wat Israël allemaal doet is selectief. Er worden dubbele standaarden gehanteerd. Over de onderdrukking van de Koerden in Turkije en de Riffijnen in Marokko hoor je pro-Palestijnse activisten zelden of nooit, ook niet over het feit dat Turkije Noord-Cyprus feitelijk heeft bezet en Marokko de Westelijke Sahara heeft geannexeerd. Die dubbele maat heeft ervoor gezorgd dat ik me niet langer in deze kringen thuis voel. Ik demonstreer niet meer. En antisemitische incidenten die plaatsvonden tijdens deze demonstraties bevestigen mij in mijn overtuiging dat ik de juiste keuze heb gemaakt.

Toch moeten we ons het lot van de Palestijnen aantrekken. Er moet een einde komen aan het onrecht, het geweld, de huisuitzettingen in Jeruzalem, de bommen op Gaza. Het beleg van Gaza. Al sinds de Nakba van 1948 lijdt het Palestijnse volk.

De leiders van zowel Israël als Hamas lijken er baat bij te hebben dat dit schijnbare uitzichtloze conflict uitzichtloos blijft. De gewelddadigheden lijken voor nu – mede dankzij druk van de VS – opgehouden te zijn. Maar dit betekent niet dat de moeder van alle conflicten in het Midden-Oosten is opgelost. Helaas.

Hoe eurocentrisch is de westerse bestudering van de Klassieke Oudheid? Wordt wel voldoende duidelijk gemaakt dat de Grieken en Romeinen niet op elk terrein zelf het wiel hadden uitgevonden, maar veel aan oudere beschavingen hadden ontleend?

Leidt de witte dominantie in de wetenschap niet tot een eenzijdige blik, waaraan een nieuwe, cultureel veel diversere generatie van studenten zich terecht stoort? Ook onze brave classici, zo valt aan een schets van het strijdperk door Ewout Klei op de Kanttekening te ontlenen, zijn inmiddels in een dekoloniseringsdebat beland.

Ik weet niet hoe het er nu precies voor staat, maar in elk geval begonnen we in de jaren zeventig op mijn middelbare school na de prehistorie keurig met de oude Egyptenaren en Babyloniërs, voordat de blik iets meer westwaarts werd gericht.

Nee: India en China werden inderdaad hooguit in een bijzin genoemd, maar verder kun je niet zeggen dat de Buiteneuropese bijdrage aan het begin doodgezwegen werd. Het kan zijn dat inmiddels door de algehele afbraak van het onderwijs ook de farao’s over boord zijn gevallen, maar dat geldt dan tevens voor heel veel ander essentieels.

Ik ben overigens best benieuwd hoe dat geschiedenisonderwijs in China zélf eruit ziet, want volgens het eeuwenlang gangbare Chinese wereldbeeld begon voorbij de grenzen van het Rijk van het Midden aan alle kanten de barbarij, waarvan nadere bestudering derhalve maar tijdverspilling was. Dus of daar hunnerzijds in de boekjes een hoekje voor Rome is ingeruimd?

De neiging om bij beschouwing van de buitenwereld vooral cirkels rond jezelf te trekken, is een algemeen menselijke. Hoe dichterbij, hoe belangrijker het is om het verleden te kennen: eerst de historische gevoeligheden binnen de eigen familie, dan van de directe omgeving.

Altijd zal men eerder meer (willen) weten van de eigen stad dan van een andere stad, van het eigen land meer dan van een ander land, van het eigen geloof meer dan van een ander geloof. Dat maakt overigens een correctie van die natuurlijke neiging vaak best tot een zinnige exercitie. Zo uniek als gedacht blijkt het ‘wij’ dan regelmatig niet.

Leidt de witte dominantie in de wetenschap niet tot een eenzijdige blik?

Twee kwesties uit de Oudheid lijken, afgaande op het stuk van Klei, thans in het bijzonder een steen des aanstoots te vormen. De eerste is het karakter van het oude Egypte, het tweede het karakter van Alexander de Grote. Volgens de zwarte publicisten Sandew Hira en Djehuti Ankh-Kheru wordt het zwarte karakter van Egypte ontkend en is de menselijke beschaving in Afrika begonnen.

Wat het laatste betreft: de homo sapiens komt oorspronkelijk inderdaad uit Afrika, en heeft zich van daaruit over de rest van de aardbol verspreid. Maar dat gebeurde al in de oertijd.

En topografisch behoort Egypte weliswaar tot Afrika, maar voor de imposante bouwwerken van de farao’s moeten de contemporaine tegenhangers toch eerder in het Aziatische Midden-Oosten gezocht worden. Op grond van hun eigen muurschilderingen is er ook weinig reden om aan te nemen dat de bevolking een zwarte huidskleur bezat. Zeker, helblonde Edelgermanen waren het evenmin.

Volgens Hira en Ankh-Kheru moet daarentegen Alexander de Grote voortaan Alexander de Verschrikkelijke genoemd worden, omdat hij een aanvalsoorlog tegen Perzië was begonnen en zich daarbij aan allerlei wreedheden schuldig had gemaakt.

Daarmee kaarten ze een interessant punt aan. Wie het hele rijtje vorsten beziet dat in de loop der eeuwen met het epitheton ‘de Grote’ is vereerd, stuit op één gemeenschappelijke trek: het gaat vrijwel steeds om de stichters van grote rijken, of tenminste om heersers die zo’n groot rijk nog eens fors verder hebben vergroot. Daartoe behoort ook de laatste, en tevens de enige vrouw in de reeks: Catharina II van Rusland.

In een tijd dat het Handvest voor de Rechten van de Mens nog niet boven elk bestuurdersbed prijkte vormde een wereldrijk zelden de uitkomst van polderoverleg. Dat gold voor Alexander, maar ook voor de even agressieve stichters van het Perzische Rijk dat hij op de knieën dwong – inderdaad: die heten Cyrus de Grote en Darius de Grote.

De allereerste ‘de Grote’ was overigens de Egyptische farao Ramses II. Ook die heeft zijn territorium niet met theedrinken alléén vergroot. Zijn slachtoffers vonden hem vast erg verschrikkelijk. Voor Hira en Ankh-Kheru toch een Afrikaan om trots op te zijn?