21.8 C
Amsterdam
Home Blog Pagina 667

Onderwijsvrijheid impliceert onverdraagzaamheid

0

God en seks, en vooral godsdienst en ‘recreatieve seks’: dat vormt vanouds een probleem voor de drie monotheïstische wereldreligies – jodendom, christendom en islam – die hun wortels in het Midden-Oosten hebben. De oude Grieken en Romeinen deden er minder moeilijk over. Op hun Olympus was het een liederlijke boel. Eros stond in hoog aanzien, en Venus was de godin van de liefde, niet van de preutsheid.

Buitenechtelijke relaties: oppergod Jupiter ging regelmatig vreemd. Het kwam dus goed uit dat het juist bij de gelijknamige reuzenplaneet – toevallig, maar dat konden de Romeinen nog niet weten, de grootste van ons zonnestelsel – was dat Galilei in 1610 met zijn gloednieuwe telescoop de eerste vier niet-aardse manen ontdekte. De namen van dit grote viertal lagen voor de hand: Io, Europa, Callisto en Ganymedes, vier liefjes van Jupiter – de laatste van zijn eigen geslacht. Ook toen vanaf het eind van de negentiende eeuw nog een hele reeks nieuwe manen werd ontdekt, kon men voor de naamgeving op deze wijze gelukkig nog even voort.

Met de Middeleeuwen kwam in Europa aan al die promiscue levensvreugde een eind. Eros verdween van het toneel. Sinds kerkvader Augustinus geldt seks hier in feite als zondig. Alleen omdat zonder dat de mensheid spoedig zou uitsterven, was het onder condities toch toegestaan – maar inderdaad alleen onder die conditie dat het daaraan bijdroeg. Alle andere vormen, en zeker de gelijkslachtelijke varianten ervan, waren taboe. Een oppassend christen vertrok daarom het beste als kluizenaar naar de woestijn, of anders toch tenminste naar een klooster.

Later, tijdens de Reformatie, zou het verwijt van seksuele losbandigheid een populaire stok zijn om de Katholieke Kerk mee te slaan, en met de populaire tv-serie The Borgias maakte het grote publiek in 2011 opnieuw kennis met Alexander VI, de renaissancepaus die meer kinderen dan kardinalen had. De ondergang van het oudtestamentische Sodom – een verhaal dat ook in de heilige boeken van christenen en moslims belandde – stond model voor dit duivelse alternatief voor een zedig godvruchtig leven.

Voor fundamentalisten blijft het recht op je eigen seksualiteit ondergeschikt aan vermeende eeuwige goddelijke voorschriften

Sodomie was in feite de term voor alle geslachtsverkeer die niet de voortplanting diende. Voor orthodoxe gelovigen – of, met een moderne term: fundamentalisten – geldt dat nog steeds.

Het kan dus niet verbazen dat op hun scholen nog steeds zulke opvattingen verkondigd worden, die ooit gemeengoed waren, maar sinds de secularisatie van de jaren zestig haaks op de moderne moraal van de meeste Nederlanders zijn komen te staan. Dat leidt regelmatig tot onrust. Vorig jaar belandden islamitische schoolboeken in de schijnwerpers, afgelopen weken zorgde de anti-homo-verklaring die reformatorische scholen van ouders verlangen voor onrust, en een volgende keer is vast wel weer een rare aberratie in orthodox-joodse kring aan de beurt.

Een deel van het conflict van Brussel met Warschau gaat in feite ook daarover: dat de (ditmaal katholieke) fundamentalistische Poolse regering niet alleen de rechtstaat om zeep helpt, maar ook de burgerrechten van seksuele minderheden schendt. En dat terwijl paus Franciscus juist pleit voor een geregistreerd partnerschap voor homoseksuelen – zij het zeker niet met instemming van iedereen binnen het Vaticaan, waar men overigens al tweeduizend jaar tussen leer en leven weet te onderscheiden. Want dat alle critici van Franciscus zich op dit punt zélf aan de celibataire voorschriften houden, is bepaald niet iets dat kan worden gezegd.

De tournure van Arie Slob was een onvermijdelijke, waar in Nederland de wettelijkheid steeds meer op de wenselijkheid botst. Want ja: op grond van de wet kunnen bijzondere scholen nog steeds eisen dat ouders de grondslag ervan onderschrijven. En over wat die grondslag was, gingen zij vanouds zelf. Dat impliceert al snel onverdraagzaamheid jegens gedragingen die met het eigen geloof in strijd worden geacht.

Het punt is dat die grondslag elementen bevat die de meeste Nederlanders vandaag juist als strijdig met een ander belangrijk mensenrecht beschouwen: het recht op je eigen seksualiteit. Voor fundamentalisten blijft dat ondergeschikt aan vermeende eeuwige goddelijke voorschriften. Voor de niet-fundamentalisten is het niets anders dan de schriftelijke neerslag van de tijdgebonden – en daarmee gedateerde – opvattingen van drieduizend jaar terug.

Amerikaanse moslima-influencer uit vliegtuig gezet

0

De Jordaans-Amerikaanse activiste en blogster Amani al-Khatahtbeh is in Londen uit een vliegtuig gezet van American Airlines. Een medepassagier voelde zich ‘oncomfortabel’ bij haar aanwezigheid, schrijft de Britse krant the Independent.

Al-Khatahtbeh (foto) is bekend van haar website Muslim Girl en probeerde dit jaar als eerste moslima voor de staat New Jersey in het Amerikaanse parlement te komen, wat mislukte.

Ze twitterde uitgebreid over het incident op de luchthaven van Londen. Een man besloot zomaar voor te kruipen in de rij, zegt ze, omdat hij een eersteklas kaartje had. Al-Khatahtbeh zei hier vervolgens iets van.

Volgens een woordvoerder van American Airlines – die zich op verhalen van ooggetuigen baseert – heeft Al-Khatahtbeh daarna de hele tijd met deze man geruzied, totdat ze aan boord gingen. Ze zou hem daarbij ook hebben gefilmd.

Niet veel later werd Al-Khatahtbeh uit het vliegtuig gezet, omdat een passagier – het is niet duidelijk of het dezelfde man was – had geklaagd over haar. De passagier zei zich ‘oncomfortabel’ te voelen bij haar aanwezigheid.

De Council on American-Islamic Relations (CAIR), een Amerikaanse moslimraad die vaak rechtszaken voert na ‘islamofobe’ voorvallen, vindt dat American Airlines maar eens moet uitleggen waarom Al-Khatahtbeh uit het vliegtuig werd gezet. Ze werd juist vernederd door de man, aldus CAIR.

Advertentieverbod voor grootste Turkse oppositiekrant

0

Een Turkse rechtbank heeft bepaald dat Cumhuriyet, de grootste Turkse oppositiekrant, 28 dagen lang geen advertenties mag plaatsen.

De rechter volgde het oordeel van een overheidsorganisatie die beslist over het mogen plaatsen van advertenties. Die vond dat Cumhuriyet gestraft moet worden vanwege vijftien kritische artikelen die in krant er verschenen over president Erdogan en zijn beleid. De advertentiestop betekent een forse financiële klap voor Cumhuriyet.

De productiekosten voor de gedrukte media waren de afgelopen jaren sterk gestegen, vanwege de steeds zwakkere Turkse lira. Om financieel te overleven zijn mediabedrijven steeds meer afhankelijk van inkomsten uit advertenties, die de Turkse advertentiewaakhond evenredig aan de oplage verdeelt.

Meer dan 12.000 journalisten zijn aangeklaagd voor de artikelen die zij hebben geschreven. Ook heeft Turkije 72 journalisten opgesloten in de gevangenis. Maar Turkije is nog niet klaar met het muilkorven van de pers, waarschuwen Turkse journalistenverenigingen en internationale mediawaakhonden.

Utrecht: SP, CDA, VVD en PVV willen optreden tegen alFitrah-moskee

0

De fracties van VVD, SP, PVV en CDA in de Utrechtse gemeenteraad hebben het college opgeroepen om handhavend op te treden tegen de salafistische alFitrah-moskee in Overvecht. Deze moskee zou vrouwenbesnijdenis, polygamie en ‘illegale shariahuwelijken’ goedpraten, schrijft de Utrechtse Internet Courant.

Het balletje is gaan rollen na een klacht van Femmes For Freedom van Shirin Musa. De organisatie diende een handhavingsverzoek in bij de gemeente Utrecht. De gemeente wees dit verzoek af, want de uitingen van de moskee vielen onder de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van onderwijs.

De rechtse fracties in de gemeenteraad, en de SP, blijven volharden en steunen Femmes For Freedom. Ze vinden nu dat het college alsnog handhavend moet ingrijpen.

‘In hoeverre valt volgens het college het beschermen van meisjes, meiden en vrouwen tegen genitale verminking, polygamie en illegale shariahuwelijken onder fundamentele mensenrechten?’, vragen de partijen zich af.

De Tweede Kamer deed deze zomer al aangifte tegen alFitrah. De Kamercommissie tegen ‘ongewenste invloed uit het buitenland’, waarvoor alFitrah-voorman Suhayb Salam begin dit jaar moest opdagen (foto), vermoedt dat hij meineed pleegde tijdens dit verhoor onder ede.

Het Verwey-Jonker Instituut bracht vorig jaar een rapport uit over koranlessen aan kinderen in de alFitrah-moskee, waarbij het melding maakte over lijfstraffen en het leren van kinderen om zich af te keren van de Nederlandse samenleving

Ook op Musa klonk afgelopen jaren kritiek omdat ze zou samenspannen met ‘radicaal rechts’ en moslimhaat aan zou wakkeren. Zo werkte ze voor een postercampagne in Rotterdam samen met Leefbaar, verdedigde ze GeenStijl tijdens een advertentieboycot en sprak ze op een eveement van de Forum-jongeren. Anderen, waaronder journaliste Fidan Ekiz, nemen voor Musa op omdat zij thema’s aansnijdt die anderen binnen de moslimgemeenschap zouden laten liggen.

Waarom horen we niets van Kauthar Bouchallikht?

0

Onlangs presenteerde GroenLinks de kandidatenlijst voor de Tweede Kamerverkiezingen. Binnenkort wil ik voor de Kanttekening een serie interviews maken met kandidaten met een migratieachtergrond. Een collega appte me: je moet Kauthar Bouchallikht interviewen. Geen idee wie ze is, dacht ik nog, maar ik noteerde haar naam. Eerst maar eens afwachten of de GroenLinks-leden de lijst nog veranderen. Misschien horen we nooit meer iets van haar.

Inmiddels hangt de vlag er heel anders bij: de ster van Bouchallikht is rijzende, al is het misschien niet op de manier die ze gehoopt had. Ze is na Jesse Klaver inmiddels de bekendste kandidaat van GroenLinks. Ze is bestuurslid van een onbekende club van islamitische jongeren- en studentenorganisaties en die zou dan weer banden hebben met de Moslimbroederschap. Half Nederland in de gordijnen.

Het relletje ging zoals dat altijd gaat. Het begon met een blog, die leverde wat verkeer op sociale media op, waaronder een verklaring van Bouchallikht dat ze van GroenLinks is en niet van de Moslimbroederschap. Jesse Klaver steunde haar, er volgden nog wat artikeltjes en dinsdag mocht Klaver haar verdedigen voor de camera’s van de NOS en GeenStijl. Het heeft veel weg van een mediahype: er komt steeds meer aandacht voor de zaak omdat de media er aandacht aan besteden. Hoeveel interesse de gemiddelde kiezer normaliter in de nummer negen van GroenLinks heeft laat zich raden.

Als u wilt begrijpen hoe echoputten werken, moet u dezer dagen op Twitter zoeken op de naam Bouchallikht.

Veel critici zijn eruit: Bouchallikht heeft banden met de Moslimbroederschap gehad en dat maakt haar een ongeloofwaardige kandidaat voor GroenLinks, waar men simpelweg veel progressiever is. Ze ontkent deze banden weliswaar, maar dat is volgens allerlei oud-leden, onderzoekers en overheden een leugen. De kandidatencommissie van GroenLinks heeft haar werk gewoon niet goed gedaan door een conservatieve moslima op het schild te hijsen.

Voor anderen geldt het omgekeerde, namelijk dat de rel het ultieme bewijs is van islamofobie, aangewakkerd door populistisch rechts. Een uitstekend voorbeeld hoe moslims in Nederland worden bejegend en wat islamitische jongeren dagelijks moeten doormaken, namelijk dat er aan je loyaliteit aan Nederland wordt getwijfeld. Anders gezegd: als je een hoofddoek draagt zou je niet progressief kunnen zijn. Alle vragen over Bouchallikht zijn ongeïnteresseerd, want de politieke tegenstanders hebben hun conclusies toch al getrokken. GroenLinks kan er beter over zwijgen, want moslims doen het toch nooit goed.

Laat ik een poging doen deze uitersten te verbinden. Bouchallikht is kandidaat. Het is heel gewoon dat er vragen worden gesteld over iemands achtergrond, bijvoorbeeld over bestuurswerk. Die vragen kunnen zeker als doel hebben een kandidaat te beschadigen of verdacht te maken, maar dat is in de regel geen reden om er geen antwoord op te geven. Het klopt dat antwoorden niet altijd worden geaccepteerd: sommige kandidaten zullen in de ogen van critici altijd ongeloofwaardig blijven.

Waarom moeten we het doen met de halfslachtige antwoorden van Jesse Klaver en wat tweets van Bouchallikht?

Het punt is: er zijn ook andere mensen. Er zijn ook mensen die niet de hele dag bezig zijn met de islam. Er zijn mensen die denken dat moslims individuen zijn die allerlei eigen meningen en karaktereigenschappen hebben, die zelfstandig nadenken en keuzes maken en die achteraf trots terugkijken op wat ze hebben gedaan en in andere gevallen dingen liever vergeten. Of iets ertussen in. Er zijn mensen die moslims niet willen reduceren tot een huidskleur, hoofddoek of geloof, maar hen zien als mensen waar je misschien iets van kunt leren, die een verhaal hebben. Misschien wel over een wereld die ze zelf niet kennen.

Mijn vraag is: waarom moeten die mensen het doen met de halfslachtige antwoorden van Jesse Klaver – die ook niet alle details kent – en wat tweets van Bouchallikht? Waar blijft het interview waarin ze vertelt wie ze is, wat haar drijft en hoe ze in het leven staat? Welke keuzes ze maakte en hoe ze daarop terugkijkt? Veel mensen zouden het graag lezen en zich dan een oordeel vormen. Wat is daar eigenlijk op tegen?

Kauthar is verdorie mijn Kamala Harris

0

Waarom haat je mij? Is het omdat ik moslim ben?

Ik ben moslim. Maar ik ben ook echtgenote, moeder, fervente (halal) vleeseter, chocoladeliefhebber, Netflix bingewatcher, breister, lezer en schrijver.

Ik ben moslim. Ik geloof in God, en doe mij best om mijn leven zodanig te leiden zoals God dat van mij vraagt in de Koran, een van Zijn Heilige Boeken. Dat gaat mij soms gemakkelijk af, maar soms ook niet.

Ik ben moslim. Ik leg niemand iets op. En als ik iets vind van hoe iemand zijn leven leidt, dan doet het er niet toe. Ook niet omdat ik moslim ben. Ik houd mijn (voor)oordelen voor mijzelf, gebruik ze als voer voor reflectie om meer te weten te komen over mijn eigen denk- en gedragspatronen, en wat ik daaraan kan verbeteren. Mijn vooroordelen, en ja, die heb ik, gebruik ik vervolgens niet als munitie om in een verrekte Facebook-comment mijn gal te spuien, zodat ik mensen kan kwetsen en bevestiging kan vinden.

Hoi. Dit ben ik, en ik ben moslim.

Wat is er mis met mij? Ik zal je vertellen wat er mis is.

Ik ben moslim. Moslims geloven in de Koran. En die staat vol met vrouwonvriendelijke, homohatende, en ondemocratische passages die niet passen bij hoe het leven geleid wordt in de eenentwintigste eeuw. Het doet er niet toe wie bepaalt hoe het leven in de eenentwintigste eeuw wordt geleid, welke normen en waarden daarbij horen, en of ze überhaupt bij het leven horen. Dat levens nog steeds kapot worden gemaakt door wandaden die precies niets met het geloof te maken hebben, maar alles met waarom geloof juist hoognodig is. Nee, dat maakt helemaal niets uit.

De islam is de bron van al het kwaad. Moslims haten homo’s, slaan vrouwen, onthoofden leraren, bombarderen alles aan gort en willen ook nog eens slachtoffertje spelen. Moslims hebben geen recht van spreken, want de islam, dat is het probleem. Alles wat ze verkeerd doen, in de Koran staat dat ze dit kunnen of moeten doen. Dus als je moslim bent, kun je maar beter verklaren waarom je dat bent. En goed verklaren ook.

Nu kan je me vertellen dat ik gek ben. Dat de meeste mensen niet zo denken. En dat de mensen die wel zo denken vaak jarenlang op een uitkering leven, een kort pittig kapsel hebben, pindasaus op hun patat kwakken, op Geert Wilders of zelfs Thierry Baudet stemmen, en totaal geen macht of invloed kunnen uitoefenen op alles wat er wel toe doet. Maar is dat wel zo?

Hoe zit het dan met die zogenaamde onderbuikgevoelens die moslims dwingt om numero uno expert te zijn op het gebied van hun geloof? De onderbuikgevoelens die moslims dwingt om subiet in standje verdediging te schieten wanneer we worden bevraagd waarom we in een God geloven die van alles verbiedt?

We noemen ze onderbuikgevoelens, maar ik kan ze zo door vele haattirades, ‘intelligente’ gesprekken, en zelfs overheidsbeleid – denk aan het boerkaverbod – heen prikken. Die onderbuikgevoelens komen steeds meer naar boven drijven.

Het zijn dezelfde onderbuikgevoelens die Kauthar Bouchallikht, een intelligente, welbespraakte en damn capable vrouw en moslim, willen zwartmaken, omdat zij in de Tweede Kamer wel het verschil wil en kan maken. Zo prijkt haar naam op nummer 9 van de kandidatenlijst van GroenLinks. Een geweldige prestatie.

Als een Kamala Harris wordt geroemd als vice president-elect, omdat voor het eerst in de Amerikaanse geschiedenis niet een witte man, maar een vrouw van kleur de lakens gaat uitdelen en daarmee een boegbeeld mag zijn voor andere vrouwen van kleur, dan is Kauthar verdorie mijn Kamala Harris. Mijn boegbeeld. Mijn rolmodel.

Kauthar Bouchallikht, een intelligente, welbespraakte en damn capable vrouw en moslim

En je kunt proberen dat van me af te pakken, door te zeggen dat Kauthar vicevoorzitter is van een moslimjongerenorganisatie waarvan je associaties met de Moslimbroederschap hebt ontdekt, en dat met haar als kandidaat bij GroenLinks de democratie in het geding komt, omdat zij moslim is, in de Koran gelooft, en daarom homo’s haat en vrouwen slaat, maar dan blijven toch die twee vragen in mijn hoofd rondspoken.

Waarom haat je mij? Is het omdat ik moslim ben?

Leger VS koopt locatiegegevens op van populaire islamitische apps

0

Het Amerikaanse leger koopt de locatiegegevens op van veelgebruikte islamitische apps, meldt het online medium VICE.

Een van de apps is Muslim Pro, een gebedsapp die bijna 150 miljoen keer is gedownload door gebruikers. Ook de datingapp Muslim Mingle verkoopt data door aan het Amerikaanse leger.

Eerder werd bekend dat het Amerikaanse leger vaak drone-aanvallen uitvoert op basis van locatiedata afkomstig van mobiele telefoons. Een woordvoerder van het leger bevestigt nu de aankoop van de locatiedata vanuit apps:

‘Onze toegang tot de software wordt gebruikt om de missie-benodigdheden van de Special Operations Forces in het buitenland te ondersteunen. We houden ons strikt aan de vastgestelde procedures en het beleid voor de bescherming van de privacy, burgerlijke vrijheden, grondwettelijke en wettelijke rechten van Amerikaanse burgers.’

X-Mode, een van de bedrijven die de gegevens doorverkoopt, zegt dat het maandelijks 65 miljoen mobiele toestellen in de gaten houdt. Het gaat om 25 miljoen toestellen in Amerika en 40 miljoen in Europa, Latijns-Amerika en Azië. X-Mode verdedigt zijn werkwijze met de mededeling dat het terrorisme wil tegengaan.

Vice heeft geen informatie over specifieke operaties waarbij het Amerikaanse leger informatie gebuikte op basis van deze apps.

De VS koopt niet enkel gegevens op van islamitische apps. Wel zijn moslims oververtegenwoordigd als het gaat om het gebruik van de apps die zaken doen met het Amerikaanse leger.

 

PVV: bibliotheken overtreden wet door Zwarte Piet te verbannen

0

Openbare bibliotheken in Nederland hebben kinderboeken met daarin Zwarte Piet in de ban gedaan. Dit besluit is volgens de PVV Utrecht in strijd met de grondwet.

Ook de Bibliotheek Utrecht heeft in al haar dertien vestigingen in de stad boeken Zwarte Piet verwijderd. Steeds meer ouders ervaren deze kinderboeken als kwetsend of discriminerend. De PVV noemt het een ‘politiek gemotiveerde keuze’.

‘De boeken met Sinterklaas en Zwarte Piet zijn onderdeel van de Nederlandse cultuur, die gewoon te leen moeten zijn voor iedereen die dat wil’, zegt Sjors Nagtegaal van de PVV Utrecht tegen de lokale variant van het AD. ‘De bibliotheek heeft een groot aanbod van boeken, zoals het hoort. Daar staan misschien ook boeken tussen waar ik het niet mee eens ben, of die ik niet wil lezen. Maar die boeken hoef ik ook niet te lenen als ik dat niet wil.’

Volgens de PVV is het uit de collectie halen van kinderboeken waarin Zwarte Piet voorkomt ‘censuur’. Het zou in strijd met de vrijheid van meningsuiting, artikel 7 uit de grondwet.

Ook doet de partij een beroep op de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen, waarin ‘publieke waarden’ als onafhankelijkheid, toegankelijkheid en pluriformiteit worden genoemd als voorwaarden waaraan een bibliotheek moet voldoen. De PVV heeft hierover vragen gesteld aan het Utrechtse bestuurscollege.

Aboutaleb niet geraakt door cartoons: ‘Ik weet niet hoe de profeet eruit ziet’

0

De Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb neem geen aanstoot aan Mohammed-cartoons, vertelt hij aan RTV Rijnmond.

‘Ik vind het heel naar dat mensen het idee hebben dat een tekening, een verzameling potloodstrepen, dat dat heiligschennis is’, zegt hij. ‘Ik ben zelf moslim en ik zie in geen enkele tekening de profeet. Ik weet niet hoe de profeet eruit ziet.’

In Rotterdam moest een docent onderduiken, omdat in zijn klaslokaal een cartoon hing van een jihadist. Mede hierom hebben de Rotterdamse onderwijsinstellingen een brief geschreven, waarin ze hun handelswijze uitleggen. Aboutaleb staat helemaal achter deze brief.

‘Eigenlijk zeggen de onderwijsinstellingen: vertrouw ons. Wij zijn goede onderwijsinstellingen, wij hebben goede vakdocenten, pedagogisch goed onderlegd en die zijn heus wel in staat om kun klassen goed te taxeren en een heel fijn gevoel hebben in hoe ze hun klas kunnen benaderen in het praten over dingen die kunnen schuren. We kunnen dat. Kijk ons niet zo op de vingers. Geef ons ruimte. En daar ben ik het helemaal mee eens.’

Een voorstel van Leefbaar Rotterdam om Mohammed-cartoons af te drukken in de gemeentelijke Stadskrant heeft het vorige week niet gehaald in de Rotterdamse gemeenteraad. Hetzelfde geldt voor een voorstel van de VVD om de hal van het stadhuis vol te hangen met spotprenten.

 

Duurzaamheid: vooral een privilege voor witte hoogopgeleiden?

0

Wie zich actief bezighoudt met duurzaamheid, die krijgt het verwijt steeds vaker om de oren: mensen met een migratieachtergrond worden te weinig betrokken bij de groene transitie.

Zo bereiken duurzaamheidssubsidies vooral hoogopgeleide witte mensen en komen mensen met een migratieachtergrond minder op evenementen over duurzaamheid af. Dat schreef Fawaka, een stichting die op inclusieve wijze jongeren wil betrekken bij het duurzaamheidsvraagstuk, al in 2017. In de drie jaar erna is het debat rond duurzaamheid dan wel verder gevorderd, maar het gaat nog steeds te weinig over diversiteit en inclusie.

Dat stelt Darko Lagunas, onderzoeker bij Fawaka, die de beeldvorming van duurzaam gedrag onder het vergrootglas hield. Hierin leek vooral een witte duurzame elite naar voren te komen. Maar zodra hij corrigeerde voor factoren als opleiding, leeftijd, religiositeit en gender, bleek dat er weinig verschillen overbleven tussen Nederlanders met en zonder migratieachtergrond.

‘Hoe maken we die duurzaamheid iets voor iedereen? Dat is een onderwerp waar nog veel mee geworsteld wordt’, herkent Lagunas. Want in duurzaamheidscommunicatie wordt toch eerder gefocust op die witte elite.

En die worsteling is merkbaar in gesprekken met HIER en Natuur & Milieu, twee organisaties die strijden voor een duurzame toekomst voor iedereen. ‘We moesten wel even denken – wat doen we eigenlijk precies aan diversiteit, vroegen we ons af’, vertelt Eva van der Weiden, directeur van HIER. ‘We zijn bezig met het klimaat te redden, en daarvoor willen we iedereen in beweging brengen. In zoverre is het inclusief, maar dat is misschien wat te gemakkelijk gezegd.’

Daarom stelde Van der Weiden deze vraag ook binnen haar organisatie. ‘Een moslima die stukjes voor ons schrijft, vertelde hoe wij ons eerder focussen op Sinterklaas en Kerst dan op het Suikerfeest. Ze had hier hele goede ideeën over en dat is niet de eerste keer. Zo bedacht zij ook eens om gebedshuizen in het zonnetje te zetten die klimaatneutraal willen worden.’

Dit soort ideeën zijn volgens Darko Lagunas dan ook erg belangrijk. ‘Als je als organisatie alleen maar spreekt over Nederlandse verhalen, dan ga je voorbij aan mensen die niet per se dezelfde historische culturele achtergrond hebben. Veel mensen met een migratieachtergrond hebben mogelijk een veel sterkere relatie met het Suikerfeest dan bijvoorbeeld Sinterklaas.’

Fawaka Nederland stelde daarnaast voor om duurzaamheidsorganisaties zelf ook inclusiever te maken. ‘Zo kun je ambassadeurs van kleur aanstellen, zij spreken mensen van kleur weer eerder aan.’ Lagunas noemt het gedeeltelijk symboolpolitiek, maar toch is het een stap in de goede richting. ‘Je krijgt hierdoor mensen van kleur in nieuwe posities die nieuwe ideeën kunnen inbrengen en belangrijke vragen kunnen stellen.’ Toch benadrukt hij dat het ook niet dé oplossing is. ‘Maar het is wel een weg naar een meer inclusieve samenleving.’

Directeur Marjolein Demmers van Natuur & Milieu vertelt hoe ze zich sinds deze zomer meer richten op een doelgroep van ‘lichtgroene Nederlanders’ in de communicatie: een brede groep mensen die minder met duurzaamheid bezig is, maar hier wel open voor staat. De organisatie spreekt hen anders aan op gedragsverandering. Er ligt minder de focus op de voordelen voor het milieu, maar meer op de voordelen voor de individu, bijvoorbeeld dat isoleren uiteindelijk ook geld bespaart.

En als mensen dit niet kunnen betalen? ‘Deze week hebben we een campagne opgezet om iedereen te helpen met isoleren. Daarmee kan bijvoorbeeld een adviseur ingeschakeld worden om te vragen wat je met je woning kan doen.’ Verder noemt Demmers een inkomensbeleid dat ervoor kan zorgen dat iedereen mee kan blijven doen, en een burgerraad die sneller een brug kan slaan tussen de ervaringen van mensen en het beleid. Zo wil Natuur & Milieu alle mensen betrekken bij het onderwerp duurzaamheid.

Toch zag Fawaka Nederland in het onderzoek van 2017 hoe duurzaamheidssubsidies vooral mensen bereiken met een hoog opleidingsniveau in rijkere buurten – daar waar minder mensen met migratieachtergrond wonen. Laadpalen voor elektrische auto’s worden alleen gebruikt door mensen die een elektrische auto kunnen betalen en nudging – het gedrag beïnvloeden door middel van prijsvoordelen – naar biologische producten werkt vooral bij mensen met een hoger opleidingsniveau.

Darko Lagunas merkte hoe de duurzaamheidstransitie vaak weinig mensen bereikte met een migratieachtergrond. ‘Er zijn wel al verbeteringen te zien, er is steeds meer aandacht voor diversiteit en inclusie. Maar van een rechtvaardige en inclusieve duurzaamheidstransitie is nog geen sprake’, stelt de onderzoeker.

Het monopolyspel

Lagunas vertelt hoe de term duurzaamheid in het leven geroepen werd door een boekhouder in 1713, toen er zorgen ontstonden over oprakende grondstoffen door overexploitatie. ‘Er was angst dat de westerse civilisatie niet door bleef bestaan zoals hij was. Duurzaamheid is dus van oorsprong een term die ontstond om een bepaalde industriële dominantie in het Westen te behouden.’ Volgens hem moet het eerder gaan om andere zaken: verbinding, representatie en dekolonisatie.

‘Allerlei – ook groene – technologieën die we nu bedenken zijn er mede op gericht om geld te verdienen. We spelen nog steeds volgens de spelregels van het monopolyspel, dat erop gericht is om spelers tegen elkaar uit te spelen. We blijven investeren in groei en beschermen de Westerse dominantie, maar met duurzaamheid gooien we het in een groen jasje.’

‘Als je ongelijkheid binnen de duurzaamheidssector wilt veranderen, dan moet je ook kijken naar racisme en discriminatie in de samenleving’

Om thema’s zoals rechtvaardigheid en inclusie te analyseren bepleit Lagunas het idee van intersectionaliteit, een model dat laat zien dat deze verschillende ongelijkheden met elkaar samenhangen en elkaar in het leven kunnen roepen. Dominante categorieën zijn mensen die wit, man, hetero en niet gehandicapt zijn en de taal goed spreken. Minder privilegieerde groepen zijn mensen die zwart, vrouw, LHBT+ of gehandicapt zijn.

Lagunas zou de tool graag hanteerbaar maken in de duurzaamheidssector. Met dit kompas wordt onder andere duidelijk hoe Nederland een sterke mate van institutioneel racisme heeft, zegt hij. ‘Mensen van kleur hebben minder goede uitgangsposities, bijvoorbeeld in het onderwijs. Als je ongelijkheid binnen de duurzaamheidssector wilt veranderen, dan moet je ook kijken naar racisme en discriminatie in de samenleving.’

Hij noemt het dan ook veel belangrijker dat dit monopolyspel verandert, dan dat duurzame organisaties alleen focussen op hoe zij mensen met een migratie-achtergrond of mensen van kleur kunnen betrekken. ‘Zolang de klasse ongelijkheid niet bestreden wordt, zal er niet veel veranderen.’

Representatie

Zowel HIER en Natuur & Milieu zien dat hun organisaties geen directe afspiegeling zijn van de maatschappij. De directeur van HIER geeft eerlijk toe dat ze het een lastig vraagstuk vindt. ‘Zodra je diverser bent, spreek je ook meer diverse mensen aan. Dus dat is niet zomaar te veranderen. Maar daarom kan het misschien verschil maken als we onze activiteiten diverser maken. Zo kunnen we meer mensen aanspreken’, aldus Van der Weiden.

‘Zodra je diverser bent, spreek je ook meer diverse mensen aan. Dus dat is niet zomaar te veranderen’

Volgens Demmers probeert Natuur & Milieu al te streven naar diversiteit binnen de organisatie. Maar ze noemt hoe het altijd lastiger is voor een NGO om de juiste medewerkers te vinden. ‘Onze vijver waar we in vissen is minder groot. We kijken bijvoorbeeld wel naar de uitstroom bij universiteiten, zeker als dit meer diversiteit meebrengt.’ Op de vraag of dit de gewenste diversiteit met zich meebrengt, zegt ze: ‘Diversiteit neemt natuurlijk toe binnen de universiteit. En we hebben in onze vacatures nu eenmaal vaak een baan die een universitaire opleiding vereist.’ Daarnaast proberen ze via collega’s bredere groepen aan te boren.

Lagunas is wel voorzichtig met gericht zoeken op mensen van kleur binnen de organisatie. ‘Als jouw organisatie helemaal wit is en je zoekt daar mensen van kleur bij, doe je dat dan omdat je open staat voor verandering en andere denkbeelden omarmt? Of heb je slechts een beter ‘diversiteit imago’ nodig voor betere PR?’ 

Stappen naar diversiteit en inclusie

Ondertussen zijn er steeds meer organisaties bezig met duurzaamheid, en dat vindt Lagunas positief. Zo hebben steeds meer mensen van kleur clubs opgericht die ook strijden voor duurzaamheid, zoals Stichting Groene Moslims.

‘Hoe meer organisaties er mee bezig zijn, hoe beter’, zegt hij. ‘Maar als duurzaamheid een verhaal blijft van doorlopende groei en dominantie doorzetten, dan maak ik me zorgen over hoeveel er gaat veranderen. Het moet ook gaan over onze relatie met onze planeet en met onszelf. Daarom ben ik veel bezig met dekolonisatie binnen dit onderwerp. We moeten onszelf anders gaan verhouden tot onszelf en anderen om ons heen.’

Fawaka heeft een adviestak voor organisaties die met diversiteit en inclusie aan de slag gaan. Daarnaast geeft Lagunas workshops hierover op kunstacademies. Hij hoopt vooral dat organisaties die zich bezighouden met duurzaamheid eerst goed kijken naar de oorsprong van de term. Vanuit dat beginpunt kunnen ze nadenken over diversiteit en inclusie.

‘En als er organisaties zijn die niet weten waar te beginnen, dan zou ik zeggen: ga met mensen praten. Ga advies inwinnen. Dat lijkt me een slimme stap en een fijn startpunt om met jouw organisatie bij te dragen aan een meer inclusieve duurzaamheidtransitie.’