Er zit een bepaalde rusteloosheid in mij. Die wordt constant gevoed door ‘westerse’ vijandschap en achterdocht tegenover moslims en andere minderheden in de media en een gebrekkige representatie van hen.

Het kan om kleine dingen gaan. Zoals de stukjes van Sylvia Witteman in de Volkskrant, waar Turken en Marokkanen negen van de tien keer verschijnen als bakker, groenteman of ‘islamitische slager’. Maar ook woede om serieuze dingen, zoals het wél benoemen van 58.320 gestorven Amerikanen in de Vietnamoorlog of 25 Nederlandse soldaten in Afghanistan, en dan het onvermeld laten van het aantal Vietnamezen of Afghanen die per honderduizenden zijn kapotgemaakt door westers geweld in exact diezelfde oorlogen.

Achteraf is het misschien ook wel makkelijker om dat onvermeld te laten. Wie heeft immers al die naamloze niet-westerse slachtoffers bijgehouden?

Dat laatste is waarschijnlijk ook de oorzaak van mijn rusteloze verbetenheid. De constante drang om jezelf als ‘niet-westerse allochtoon’ of ‘geracialiseerde moslim’ te moeten humaniseren tegenover racistische machtssystemen die je van het ene moment kunnen optuigen tot een geslaagd product van Nederland als ‘verbinder’, ‘een toonbeeld van integratie’, en daarna als een baksteen laat vallen als ‘Moslimbroeder’ of ‘infiltrant’.

Natuurlijk heb ik het over GroenLinks-kandidaat Kauthar Bouchallikht. Echter gaat dit niet alleen over haar. Dit overkomt bijna alle niet-witte Nederlanders op dagelijkse wijze. Dat jij dit niet ziet, witte Nederlander, betekent niet dat het niet bestaat. Het laat alleen maar zien aan welke kant van de door witte suprematisten getrokken lijn men staat.

Een voorbeeld. Ik las onlangs op Twitter een draadje over de extreemrechtse uitspraken en affiliaties van Thierry Baudet met Front National-kopstuk Julien Rochedy (vriend van Forum-kandiaat nummer vijf Eva Vlaardingerbroek). Het is te misselijkmakend wat voorbij kwam. Sommige vrouwen zouden verkrachting verdienen omdat ze pro-immigratie zijn volgens Rochedy, schaamteloos antisemitisme binnen de FvD en JFVD en een foto van Rochedy samen met de massamoordenaar Assad – het hield niet op.

Aan witte mensen die openlijk Assad steunen blijft geen term als ‘Assad-aanhanger’ kleven

Ik app een vriend: ‘Erdogan-aanhanger is een gevleugelde term geworden en wordt te pas en te onpas geplakt op Turkse Nederlanders of zelfs mensen die zich met Turkse Nederlanders een keer hebben geassocieerd. Het kan hun hele leven achtervolgen. Dit terwijl deze mensen Assad openlijk steunen, en toch kleeft een term als ‘Assad-aanhanger’ niet aan hun witte lichamen.’

Inderdaad, het glijdt er zo makkelijk af als een gladde aal tussen je handen. Geen NOS-journalist die zegt: ‘Het ontkennen van liefde voor nazi’s is juist een kenmerk van nazi’s’, zoals over de Moslimbroederschap wel wordt gezegd. Het gaat hier dan ook om wat Zoë Papaikonomou en Annebregt Dijkman ‘definitiemacht’ hebben genoemd in hun boek Heb je een boze moslim voor mij? Wie bepaalt het gesprek? Wie heeft het vermogen om te beslissen welke betekenis wordt gegeven aan een verschijnsel?

Is dat een Zihni Özdil, een Erdal Balci, een Aylin Bilic? Allemaal niet-westerse ‘seculiere’ namen die zich vijandig hebben opgesteld tegen Bouchallikht en ‘de islam’ in het algemeen. Hoezeer zij ook overtuigd zijn van hun eigen gelijk, lijkt mij hun geschreeuw juist een teken van niet-witte onmacht die alleen zo hard klinkt vanwege witte facilitatie in een islamofobe context. Deze stemmen worden gretiger opgepikt in een mediastelsel dat wordt gedomineerd door witheid. Ik heb er zelf ook ‘baat’ bij als ik over de Armeense Genocide of onderdrukking van de Koerden in Turkije spreek.

Maar zo hoeft niet voor altijd te gaan. Er zijn nieuwe initiatieven gaande. Omroep Zwart heeft de grens van 50.000 leden bereikt en hiermee een horde genomen naar het Mediapark in Hilversum. Toch maakt één zwarte zwaluw nog geen zwarte zomer, en daarbij bedoel ik zwart in de positieve zin van het woord. Ik hoop van harte dat alle stemmen die structureel ongehoord blijven de 50.000 leden halen. Succes, Omroep X, M24, IslamOmroep, Groen en PAC. Tijd voor een eindsprint tot 31 december!

Dan blijft nog mijn rusteloosheid. Ja, die ebt alleen weg in het aanzien van de pure onschuld en onbevangenheid in de ogen van mijn neefjes. Ik vind troost in de hoop dat deze nieuwe generatie Amsterdammers niet zo onbeholpen zullen staan, zoals mijn generatie stond voor en na 9/11. En ik vind rust in de mooie dingen. Een moslima achter een kanun die losgaat op een nummer van Metallica. Sheer perfection!

Dat petities vaak sneuvelen door gebrek aan politieke wil is een bekend gegeven, zelfs al is de petitie ondertekend door 200.000 personen, zei politicoloog Menno Hurenkamp onlangs nog in het Parool. Een debat over godslastering naar aanleiding van de petitie over het strafbaar stellen van het beledigen van de profeet – zelfs van álle profeten, zoals in de petitie stond te lezen – viel dan ook niet te verwachten.

Toch kwam deze petitie zelf wel ter sprake bij het afgelopen Kamerdebat over de vrijheid van meningsuiting – althans, dat wat een debat had moeten voorstellen. Wat we zagen was een schouwspel van verontwaardigde, stampende Kamerleden, geleid door het schreeuwende Kamerlid Madeleine van Toorenburg (CDA) en Farid Azarkan (Denk) als een zich kranig verdedigend lijdend voorwerp.

Azarkan had tijdens het debat begrip getoond voor de moslimgemeenschap om de petitie te starten. Dit veroorzaakte een storm van woede, waarin Kamerleden zich beriepen op de onbeschaamde ‘timing’ om de petitie te starten en aan de orde te stellen. Over de redenen van de petitie werd niet gedebatteerd, maar het was duidelijk dat het initiatief was ingegeven door aanhoudende kwetsingen van moslims in de samenleving. Hoe haaks deze ongelijke behandeling ook staat op de kernwaarden van de democratie, de petitie werd door de hele Kamer afgeserveerd met als argument dat de ‘timing’ niet goed was.

De timing-kaart is niets minder dan een morele terechtwijzing

Deze timing-kaart is niet nieuw en wordt vaker ingezet om discussies te smoren over ongelijkheid. Het meest bekende voorbeeld is de discussie over Zwarte Piet. Er is nooit een ‘goed’ moment om het erover te hebben of om acties op te zetten. De zomer en de herfst worden beschouwd als te vroeg, en in december mag men het er niet over hebben omdat anders het kinderfeest wordt verpest. Demonstraties worden al helemaal veroordeeld. De timing-kaart is niets minder dan een morele terechtwijzing.

Wie wijst terecht? Degene die boven je staat: je ouders, de schoolmeester, de politieagent, je baas, dus iemand die jou beoordeelt en niet zelf wordt beoordeeld. Over morele superioriteit is bekend dat die voortkomt uit het zelfbeeld erg rechtvaardig, deugdzaam en moreel hoogstaand te zijn. Kenmerkend is ook dat mensen die zich moreel superieur voelen weinig empathisch vermogen hebben. Althans, ze vinden het meestal niet nodig om die te tonen. Daardoor staat morele superioriteit elk debat in de weg: het staat haaks op gelijkwaardigheid, het kernbeginsel van de democratische rechtsstaat.

Deze attitude van morele superioriteit was zichtbaar bij een blaffende Van Toorenburg, gedrag dat overigens opvallend genoeg door de Kamervoorzitter Khadija Arib werd toegestaan. In de uitzending van Buitenhof van afgelopen zondag werd Arib op deze opmerkelijke tolerantie aangesproken. Ze probeerde haar permissiviteit uit te leggen met het argument dat de emotie in de samenleving ook in Kamer moet worden toegelaten. Zou dat ook gelden voor racisme, vernederingen en andere ongelijkheden?

Een democratie dient gelijkwaardigheid als belangrijkste principe te hebben. De Tweede Kamer zou de plek moeten zijn waar men dit grondbeginsel hoog houdt. De Kamer is een politieke arena waarin mensen uit verschillende werelden, met verschillende perspectieven, en verschillende achtergronden elkaar ontmoeten. Juist dáár zou men moeten proberen elkaar te begrijpen en sámen bekijken wat er speelt en welke kant we op moeten gaan. Maar het ‘debat’ in de Kamer liet wederom zien dat juist daar bijna niemand bereid is om het op democratische wijze te voeren.

Zolang morele superioriteit overheerst en laatdunkendheid een geaccepteerde norm is, wordt het principe van gelijkwaardigheid aangetast. Juist nu de polarisatie in de samenleving sterk is toegenomen, is het belangrijk dat niet vanuit morele superioriteit, maar vanuit principes van gelijkwaardigheid en empathie van gedachten wordt gewisseld en gehandeld.

Eerlijk is eerlijk: de zichtbare ontlading van Van Toorenburg is een spotprent waard die ‘zelfs’ bij moslims niet verkeerd zou vallen.

Sommige Nederlanders zullen sterven zonder ooit een voet op Amerikaanse bodem te hebben gezet. Toch vertoonden wij deze maand een collectieve obsessie met de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Volgens Thomas Erdbrink, chef Noord-Europa van The New York Times, komt dat omdat wij Amerikanen zien als het volk dat ons 75 jaar geleden uit het Nazi-moeras heeft bevrijd. Daarnaast zijn Amerikaanse presidentsverkiezingen heel gemakkelijk te volgen. Je hebt na afloop een duidelijke winnaar en een verliezer. Dit contrasteert met de Europese politiek, waar het draait om coalities en onderhandelingen.

Een derde, culturele verklaring lijkt mij nodig om onze collectieve verslaving aan de Verenigde Staten en de presidentsverkiezingen in dat land te begrijpen. Wij Nederlanders, maar ook anderen, nemen de Amerikaanse culturele praktijken over. Netflix, McDonalds, Hollywood, Sillicon Valey, de iPhone in jouw broekzak en de muziek die op de radio draait. Wij consumeren Amerikaanse cultuur alsof het ons dagelijkse brood is. Daarom kunnen we zonder ooit in de Verenigde Staten te zijn geweest ons toch wel verwant voelen met de Amerikaanse samenleving.

Dat cultuur onze houding ten opzichte van de wereld om ons heen mede bepaalt, blijkt ook uit de recente nationale debatten. De discussie over Zwarte Piet legde afgelopen week voor de zoveelste keer bloot hoe ver mensen bereid zijn om voor een eigen cultuur en traditie te vechten. Rapper Akwasi werd bij zijn eigen woning door als Zwarte Pieten vermomde burgers geïntimideerd. En in Maastricht moesten activisten van Kick Out Zwarte Piet door de politie en de ME worden beschermd tegen pro-Pieten. Zwarte Piet, zo lieten deze terroriserende pro-Pieten wederom weten, is onderdeel van de Nederlandse cultuur en moet tegen elke prijs worden verdedigd. Ook als daar geweld aan te pas komt.

Cultuur laat zich, anders dan mensen, niet door landsgrenzen en paspoorten tegenhouden

In diezelfde week debatteerde politiek Den Haag hevig over fundamentele grondrechten. Arie Slob, onze minister van onderwijs, kreeg een storm van kritiek over zich heen toen hij het recht van orthodox-christelijke scholen verdedigde om homoseksualiteit te weren. De vrijheid van onderwijs was niet absoluut in de ogen van de progressieve Kamerleden. Een paar dagen later viel bijna de hele Tweede kamer over Denk-fractievoorzitter Farid Azarkan heen, omdat hij vond dat er serieus moest worden geluisterd naar islamitische Nederlanders die via een petitie de belediging van hun profeet strafbaar willen stellen. Vrijheid van godsdienst mag niet ten koste gaan van de vrijheid van meningsuiting, kreeg Azarkan van zijn seculiere collega’s te horen.

In Nederland woedt een cultuuroorlog. Deskundigen spreken over ‘culturalisering’. Dat betekent dat Nederlandse burgers – die met elkaar gemeen hebben dat ze een Nederlands paspoort delen – hun identiteit laten bepalen door cultuur en religie. En dit komt weer omdat het land waarin je woont steeds minder bepaalt welke cultuur jij als burger consumeert. Culturen zijn – als we even dure woorden gebruiken – ‘grensoverschrijdend’ en ‘deterritoriaal’ geworden. Ze zijn dus niet gebonden aan een vast geografisch grondgebied.

Technologie maakt deze loskoppeling van cultuur en geografie mogelijk. Via televisie, de telefoon en social media worden mensen in het ene land makkelijker verbonden met culturele ontwikkelingen in een ander land. Zo krijg je dus te maken met mensen die nooit in de Verenigde Staten zijn geweest, maar zich gedragen alsof ze Amerikanen zijn. Met hun lichaam zitten ze in Nederland, maar met hun hoofd in de VS. Maar tegelijkertijd heb je hier ook mensen wonen die in Nederland zijn geboren en getogen, maar zich in eerste instantie Marokkaan, Surinamer of Turk voelen. Cultuur laat zich, anders dan mensen, niet door landsgrenzen en paspoorten tegenhouden.