Vorige maand was de vrije pers in Marokko opnieuw doelwit van de overheid. De politie arresteerde de zoveelste journalist van de Arabischtalige krant Akhbar al Yaoum, dit keer Soulaiman Raissouni (foto). Hij wacht nu zijn proces af. Dat kan met de huidige sanitaire toestand in het land nog wel even duren.
Soulaiman Raissouni is de oom van de eerder opgepakte en veroordeelde journaliste Hajar Raissouni. Zij trok in de zomer van 2019 lokale en internationale aandacht, nadat zij samen met haar dokter en verloofde werd gearresteerd voor het plegen van abortus en het hebben van buitenechtelijke seks. De druk van internationale mensenrechtenorganisaties en landelijke protestacties leidde uiteindelijk tot gratie van de koning voor de journaliste, waarna ze werd vrijgelaten.
In mei werd haar oom, werkzaam bij dezelfde krant, opgepakt. De Marokkaanse politie arresteerde Soulaiman Raissouni bij zijn huis in Casablanca, nadat een homoseksuele man uit de stad Marrakesh hem had beschuldigd van aanranding. De reden die de autoriteiten geven voor de aanhouding is opvallend, zegt Mohammed Masbah, directeur van het Marokkaanse Instituut voor Beleidsanalyse. Hij wijst op het feit dat homoseksuelen in Marokko wel vaker om hulp van de politie vragen, maar dat eigenlijk nooit krijgen.
‘Meestal worden ze juist veroordeeld’, licht hij toe. In Marokko is seks tussen twee mensen van hetzelfde geslacht verboden. Homoseksuelen kunnen een gevangenisstraf van zes maanden tot drie jaar opgelegd krijgen. ‘Ik heb nog nooit eerder gezien dat de autoriteiten homoseksuelen verdedigen, zoals in dit geval.’
Het heeft er alle schijn van dat Raissouni is gearresteerd voor zijn werk als journalist. Recentelijk schreef Raissouni over de verdwijningen van persinformatie van de politie en de manier waarop de officier van justitie zaken behandelt van Marokkanen die zich niet aan de lockdown hielden. Beide zijn gevoelige onderwerpen in Marokko en het bekritiseren van de officier van justitie wordt journalisten niet in dank afgenomen.
Volgens perswaakhond Reporters Without Borders was Raissouni in de dagen voorafgaand aan zijn arrestatie al het doelwit van een lastercampagne door staatsmedia. Raissouni stond al langer op de radar bij de Marokkaanse autoriteiten.
Toen Hajar Raissouni afgelopen zomer werd gearresteerd, was Masbah zelfs verbaasd: ‘Waarom pakken ze Hajar op en niet haar oom?’, dacht hij. De theorie is nu dat de arrestatie van Hajar slechts een boodschap was aan Soulaiman Raissouni. ‘Hij schreef toen al over gevoeligere onderwerpen dan zij deed, en is daar nooit mee gestopt. Nu is hij daar zelf de dupe van.’
‘Eigenlijk heeft vrijheid van meningsuiting niets met het virus te maken, maar toch zijn mensen nu extra bang om zich uit te spreken’
Andere journalisten van de krant Akhbar al Yaoum waren al eerder doelwit. Journalist Hamza Habhoub vluchtte vorig jaar naar Frankrijk uit angst voor arrestatie nadat hij berichtte over de Hirak-beweging. Voormalig hoofdredacteur Taoufik Bouachrine zit op dit moment een celstraf uit van vijftien jaar. Hij is veroordeeld voor seksueel misbruik en mensenhandel.
‘Je kunt nooit zeker weten of dit soort beschuldigingen waar zijn. Aanranding zou in principe hebben kunnen plaatsvinden, maar mensenhandel is zeer onwaarschijnlijk. Wat wel waarschijnlijk is, is dat de Marokkaanse overheid deze beschuldigingen verzon om de arrestatie en de veroordeling te rechtvaardigen, ook aan de internationale gemeenschap’, zegt Masbah.
Slechts enkelen durven kritiek te hebben
Een week na Raissouni’s arrestatie stond de politie bij de Marokkaanse acteur Rafik Boubker voor de deur. Hij plaatste kort daarvoor een video op internet waarin hij de islam belachelijk maakte. ‘Deze arrestatie vond plaats in een andere context’, zegt Masbah. ‘Boubker werd opgepakt om de islamitische leiders in het land een plezier te doen.’ Boubker werd later weer vrijgelaten.
Toch is er sprake van een duidelijke trend. De laatste weken vonden er meerdere arrestaties plaats, ook arrestaties die het nieuws niet haalden. Door de volledige lockdown waar Marokko sinds 20 maart in zit, worden aanhoudingen van minder beroemde Marokkanen alleen bekend via sociale media, zoals de arrestatie van rapper Weld Lgriya.
Een collega-rapper postte vorige week op Instagram dat Weld Lgriya was gearresteerd voor gebruik van geweld en het niet betalen van een boete. Weld Lgriya werkte mee aan het protestlied Lange leve het volk, dat eerder al de aanleiding was voor de arrestatie van de bekende rapper Gnawi.
Voor onder meer deze arrestatie vorige week was in de grotere Marokkaanse media nauwelijks aandacht. Dat maakt de weg vrij voor de Marokkaanse overheid om de crisis met beide handen aan te grijpen, de vrijheid van meningsuiting verder in te perken en elke kritiek in rap tempo te smoren.
‘De huidige situatie geeft de autoriteiten meer ruimte dan eerst’, legt Masbah uit. ‘Begrijp mij niet verkeerd, er waren altijd al manieren waarop de overheid mensen onderdrukte’, zegt hij. ‘Maar nu is er een soort begrip onder Marokkanen, waardoor zij de beperking van hun vrijheden accepteren uit de angst voor het coronavirus. Eigenlijk heeft vrijheid van meningsuiting niets met het virus te maken, maar toch zijn mensen nu extra bang om zich uit te spreken. Slechts enkelen doen dat nog.’
De kritiek vanuit GeenStijl is een beetje raar. Wat is er mis om vaker voor diverse experts te kiezen? Alsof de kwaliteit dan omlaag zou gaan. En denk eens aan de verrijking van het perspectief in de media, als je zo nu en dan ook eens mensen vanuit een andere cultuur of etniciteit aan het woord laat. De kwaliteit neemt hierdoor eerder toe dan af.
Maar dat die redacties zo wit zijn komt ook door iets anders. Op mijn school, het Media College, waren allochtonen op een hand te tellen. Dus ja, dan krijg je ook minder gekleurde mensen op redacties. Bij omroepen als FunX of Salto in Amsterdam, waar veel mensen van kleur rondlopen, zie je wel weer meer gasten van kleur.
Maar voor de jongere generatie met een diverse achtergrond – mensen die hier zijn geboren en getogen zijn, acteurs, journalisten, experts van kleur die er in de media niet tussenkomen – is het erg pijnlijk dat zo’n bokaal nodig is. Dat zij zich de laatste tien jaar roeren is goed. Maar hoe verander je de blinde vlek in de media voor diverse experts? Je kunt het niet opleggen. Het enige dat helpt zijn meer diverse redacties, het kweken van bewustzijn op verschillende niveaus. Er zijn mensen nodig die inzien dat het niet alleen een verrijking is, maar ook gewoon een normale representatie.
Het zal best nog wel een aantal jaren duren voordat de ‘pool’ van experts of woordvoerders op televisie of radio van een acceptabele mix is. Maar die pool moet wel bestaan uit mensen die op eigen kracht expertise hebben opgebouwd.
Het zal heus wel niet de bedoeling zijn, maar als allochtonen in de media komen is het bijna altijd negatief. Kijk naar de krantenkolommen. Een Marokkaanse of Turkse columnist komt bijna niet voor in de grote kranten, of ze moeten twee keer zo goed zijn.
