Zou het er dit keer dan toch echt van komen? Dat een bloedbevlekte ex-dictator, ofschoon inmiddels via normale verkiezingen verkozen, niet alleen voor dat bloed wordt veroordeeld, maar ook daadwerkelijk achter de tralies belandt? En wel, terwijl hij nog aan de macht is? Dus van het presidentieel paleis direct in de cel?
Als dat nu inderdaad zou gebeuren, schrijft Suriname geschiedenis. Zeker: de veroordeling van de zittende president voor een moordpartij van bijna vier decennia terug was een ongekend moedige stap van de Krijgsraad. In dat opzicht heeft de rechtsstaat met de scheiding der machten gefunctioneerd, hoezeer die Krijgsraad ook door de verdachte voortdurend werd geïntimideerd.
Ik zie dat nog niet gebeuren met pakweg Poetin of Erdogan, die immers ook formeel in een democratisch systeem fungeren, maar de rechterlijke macht volledig naar hun hand kunnen zetten. Iets wat overigens ook de Poolse regeringspartij poogt en steeds beter lukt – een groot probleem voor de Europese Unie, omdat elke poging om de Polen tot de orde te roepen dankzij een veto van Boedapest, dat hier met Warschau één lijn trekt, wordt gefrustreerd.
Zal in Paramaribo de president uiteindelijk wél het hoofd voor de rechterlijke macht moeten buigen? Want een veroordeling is op zich natuurlijk mooi, maar als die puur symbolisch blijft doordat die niet ten uitvoer kan worden gebracht, dan is dat niet echt een uitkomst die tegemoet komt aan het rechtsgevoel. Vooral als de veroordeelde niet aan die tenuitvoerlegging ontkomt door, zoals veel criminelen, ijlings het hazenpad naar een ver buitenland te kiezen, maar brutaal in eigen land blijft rondlopen, en nog wel als president.
Trouwens, in Dubai schijnt het bijvoorbeeld goed toeven te zijn voor gevluchte criminelen, althans zolang de emir je duldt, zoals hij in Vught bij die andere drugscrimineel, Ridouan T., kan navragen.
Steeds meer criminelen zoeken hun toevlucht tot het presidentschap
Tot nu toe lijkt het er op dat Bouterse brutaal in eigen land blijft rondlopen, bijvoorbeeld door er op in te zetten ook de komende Surinaamse president te worden.
Hij moest, nadat hij tot nu toe nooit voor de rechtbank was verschenen, ditmaal weliswaar zijn gezicht laten zien om te voorkomen dat zijn veroordeling definitief zou zijn, wat zeker een morele overwinning voor de krijgsraad was.
Maar hij verscheen wel, temidden van ettelijke militairen, in uniform, waarvan een dreigende boodschap uitging. Ook wist hij, door er voor te zorgen dat hij massaal door aanhang zou worden vergezeld, zijn komst in een publieke verkiezingsmanifestatie om te zetten.
‘Steeds meer criminelen zoeken hun toevlucht tot het presidentschap’, zo kopte al medio december de satirische site de Speld. ‘Het is een steeds populairdere ontsnappingsroute voor criminelen: president worden. Als staatshoofd ben je onschendbaar en kun je niet worden veroordeeld voor misdaden die je in het verleden hebt gepleegd.’
De site noemt in dit verband ook de Amerikaan Donald T., ‘gezocht voor belastingontduiking, oplichting en het betalen van zwijggeld, maar zolang-ie president is kan niemand hem iets maken. Heel frustrerend, want je weet gewoon precies in welk huis die zich schuilhoudt. Namelijk het grootste huis van de stad.’
Inderdaad: ook voor de bewoner van het Witte Huis kleeft, na het overleven van de impeachmentprocedure, aan herverkiezing dit jaar een persoonlijk belang. Hetzelfde geldt voor een derde regeringsleider die in 2020 weer voor verkiezingen op moet gaan, de van corruptie verdachte Israëlische premier Netanyahu. Ook voor hem is continuering van zijn functie een belangrijk middel om uit de gevangenis te blijven.
Noch in Washington, noch in West-Jeruzalem, noch in Paramaribo staan helaas de electorale kansen voor de zittende machthebbers slecht. Netanyahu is het keer op keer gelukt – en zijn eigen partij durft hem niet te wippen.
Dat laatste geldt tot nu toe ook voor Trump, die de Republikeinse Partij heeft gekaapt: ook in die kring is tot nu toe het aantal senatoren dat in elk geval nog voor een serieus onderzoek naar Trumps handel en wandel openstaat, beschamend klein.
En zal de Surinaamse president zich bij een veroordeling neerleggen, of via een nieuwe verkiezingsoverwinning zijn vrijheid veilig stellen? Zal bij een nederlaag zijn ook dan nog vast omvangrijke aanhang zich bij daadwerkelijke arrestatie van zijn idool neerleggen? Of komt het dan tot verzet, of zelfs tot een soort militaire staatsgreep? En wat doet de bevolking dan?
Voor Nederland zou een effectuering van het vonnis ongetwijfeld een grote opluchting zijn. De veroordeling indertijd voor drugshandel had weliswaar de internationale speelruimte van de veroordeelde fors beperkt (ook letterlijk fysiek), maar was verder zonder veel gevolg gebleven. Den Haag moest machteloos toezien hoe het vonnis door de veroordeelde vol minachting naast zich neer werd gelegd.
Het vormde bovendien koren op zijn electorale molen: als blijk van koloniale arrogantie, waartegen juist hij, de veroordeelde, zich manmoedig had gekeerd, waar zijn voorgangers braaf uit de hand van Nederland hadden gegeten. Daarmee vallen in Suriname nog steeds veel stemmen te winnen, en niet alleen daar. Ook Mugabe wist met het bespelen van dat register indertijd in Zimbabwe zijn eigen autocratie ondanks toenemend wanbeleid steeds weer opnieuw electorale legitimiteit te verlenen.
Het is zeer te hopen dat, anders dan veel collega’s, de Surinaamse president niet aan de tenuitvoerlegging van zijn vonnis ontsnapt. Tegelijk moeten we het ook wel in proporties blijven zien. Zeker: hij heeft vijftien doden op zijn geweten, maar hij is geen Assad of Saddam Hoessein. Die zijn als massamoordenaars toch nog altijd van een heel ander kaliber – en de eerste loopt nog steeds vrij rond.
