Hoe moeten de media omgaan met extreemrechtse prietpraat? Die vraag is opnieuw actueel geworden met de rel rond de toespraak van de controversiële Franse intellectueel Eric Zemmour op de Convention de la Droite, een symposium voor radicaal-rechtse politici en geestverwanten.
Hij grossierde in samenzweringstheorieën, zoals dat de oorspronkelijke Europese bevolking doelbewust door islamitische migranten zou worden vervangen. Zijn hele betoog werd desalniettemin ongeveer integraal door de Franse tv uitgezonden.
Zemmour is geen onbekende van Thierry Baudet, die soortgelijke ideeën ventileert. Hij had zelfs diens in wetenschappelijk opzicht uiterst dubieuze proefschrift over De aanval op de natiestaat in 2015 lovend in een recensie besproken.
Ook bij Baudet, die zich als een getalenteerde aandachtstrekker heeft ontpopt, staan de media voortdurend voor de vraag: moet men steeds aandacht aan zijn capriolen besteden, omdat hij nu eenmaal politiek belangrijk is, of maakt men hem daardoor juist politiek pas echt belangrijk?
Negeren is door de opkomst van sociale media veel moeilijker geworden dan vroeger. Ook toen liepen er heel wat idioten met samenzweringstheorieën rond, maar jammerden die nog zielsalleen op hun eigen zolderkamertje over het onrecht dat hen, door hen niet te willen horen, door de buitenwereld werd aangedaan.
Ze stonden niet met elkaar in verbinding, er bestond nog geen landelijk propagandaplatform voor. Brievenredacties van kranten konden al te onzinnige beweringen van hun pagina’s weren zonder dat buiten de gebruuskeerde brievenschrijver iemand dat ooit te weten kwam.
Internet heeft dat veranderd: de ‘democratisering’ van de publieke opinieruimte die de uitvinding ervan met zich meebracht, heeft ook ruimte gegeven aan de gemakkelijke verbreiding van de meest infantiele voorstelling van zaken: men vindt elkaar in de eigen niche veel makkelijker dan voorheen.
Dat geeft ook vrij baan aan het verspreiden van de grootst mogelijke onzin. Niet alleen in het geval van Donald Trump hebben serieuze factcheckers er tegenwoordig een dagtaak aan.
Baudet als klimaatontkenner uitnodigen voor een discussie over het klimaat is onzinnig
Sinds de dagen van Pim Fortuyn worstelt de serieuze pers met het trauma dat zij Fortuyn niet heeft zien aankomen – een trauma dat door Fortuyns echte en vermeende erfgenamen doelbewust wordt uitgebuit om steeds weer aandacht te genereren. Krijgt ze die niet, dan heeft de ‘linkse pers’ met haar nepnieuws andermaal de Stem des Volks gemist. Krijgt ze die wel, dan kan ze zich als veel belangrijker voordoen dan ze in feite is.
Sowieso bestaat er, ook om commerciële redenen, in de media de neiging om meer aandacht te besteden aan de scherpe extremen dan aan de bedachtzame tussenmoot. Vandaar dat een schreeuwlelijk als Wierd Duk, woordvoerder van een groep die steevast verkondigt nooit aan het woord te komen, steeds aan het woord is.
De angst de nieuwe Fortuyn te missen doet ook kritische journalisten teveel achter elke rechtspopulistische eendagsvlieg aanrennen, want de uitspraken van zo’n eendagsvlieg zijn altijd goed voor reuring. Dat is des te wranger, omdat het vrijwel steeds om eenrichtingsverkeer gaat: Geert Wilders en Thierry Baudet willen alleen maar zenden en zijn eigenlijk nooit voor een kritisch interview beschikbaar.
Te vaak zien we op tv journalisten voor een quote achter hen aanhollen, zonder in de gelegenheid te zijn op die quote met een kritische tegenvraag te reageren. Als gemankeerde dictators willen ze geen verantwoording afleggen. Wilders heeft daarom niet eens een partij met leden die hem bekritiseren kunnen, en Baudet heeft weliswaar een partij met leden, maar kan even slecht omgaan met kritiek. Met een klein clubje medestanders houdt hij intern alle touwtjes in handen.
Het is evident dat zowel Wilders als Baudet door alle media-aandacht groter zijn gemaakt dan zij electoraal feitelijk zijn. Gezien de onevenwichtigheid in deze leek het aan de vooravond van de Statenverkiezingen bijna alsof beide tezamen op weg waren naar de absolute meerderheid.
Wel, bij de Europese verkiezingen vloog de PVV Brussel uit – nul zetels – en scoorde FvD zo matig dat Thierry’s secondant Hiddema eerst niet geloven wilde dat dat echt de uitslag was. Het rechts-populistische electoraat omvat zo’n 15 procent van de kiezers – een stevig aantal, maar tegelijk betekent dit dat 85 procent iets anders stemt. Dat wordt teveel vergeten.
Het andere uiterste zou overigens deplatforming zijn, zoals nu ook bij Zemmour door sommigen bepleit. Er was natuurlijk geen enkele zinnige reden om diens speech integraal op tv uit te zenden, evenmin als dat bij Thierry’s boreale babbeltoespraak na de Statenverkiezingen noodzakelijk was. Dan wordt het teveel gratis zendtijd voor politieke partijen. Maar helemaal doodzwijgen gaat ook niet.
Zeker in het geval van politici, waarvan we moeten weten wat ze vinden, is dat onmogelijk. Evenmin kunnen we een congres zomaar afschrijven als door één van de genodigde sprekers onappetijtelijke of ridicule dingen worden verkondigd, zoals bij die gewraakte Franse conventie van rechts waar Zemmour optrad.
De vraag is of je zo iemand moet uitnodigen, een platform moet bieden – maar als hij eenmaal uitgenodigd is, maakt de uitgenodigde deel uit van het nieuws. Anders gezegd: Baudet, niet gehinderd door enige natuurwetenschappelijke kennis, als klimaatontkenner uitnodigen voor een discussie over het klimaat, is onzinnig. Maar zijn onzinnige klimaatuitspraken in de Tweede Kamer doodzwijgen omdat ze onzinnig zijn, is met het oog op een gewenste brede nieuwsvoorziening ongewenst.
Tussen nodeloos een platform bieden en stelselmatig elk platform ontzeggen zit nog heel wat ruimte. In elk geval moeten we niet de kant uit van de Amerikaanse universiteiten met hun safe spaces, waar allerlei gevoelige thema’s taboe geworden zijn omdat kritische opvattingen soms als kwetsend worden ervaren.
