Honderden jonge kinderen leven met hun moeders in Turkse gevangenissen onder moeilijke omstandigheden, melden Turkse media en de Duitse omroep Deutsche Welle. Turkse mensenrechtenactivisten zijn kritisch over de overheidsaankondiging dat er ‘familievriendelijke verblijven’ zullen worden gebouwd.
‘Onze dochter Safiye moesten we een dag na haar geboorte met haar moeder naar de gevangenis sturen.’ Dit vertelt Hüseyin Sahnaz, wiens vrouw Hatice met hun baby in een streng bewaakte gevangenis in de buurt van Antalya zit. Ze is volgens de Turkse rechter lid van Hizmet: de beweging die geënt is op de ideeën van de Turkse geestelijke Fethullah Gülen, die tegenwoordig als balling in Amerika leeft. De Turkse overheid voert een klopjacht tegen vermeende Gülenaanhangers, die zij verantwoordelijk houdt voor de mislukte coup in 2016.
Safiye is niet het enige jonge kind dat met haar moeder is opgesloten in de gevangenis. In Turkije verblijven 743 kinderen onder de zes jaar in gevangenissen. In 343 gevallen zijn de kinderen zelfs minder dan drie jaar oud, bevestigt een parlementaire onderzoekscommissie voor mensenrechten in Turkije.
De Turkse wet kent een bepaling dat de straf word uitgesteld voor vrouwen met kinderen die jonger zijn dan zes maanden. Hier geldt echter één uitzondering op: als de vrouw lid is van een terroristische organisatie. Voor Hatice – die volgens de Turkse rechter lid is van de door de overheid als terroristische organisatie bestempelde Hizmet-beweging – en haar dochtertje Safiye kende justitie daarom geen genade.
Mede omdat ook de staatsgezinde media in Turkije over de kwestie schrijven, zegt de Turkse regering dit probleem nu te gaan aanpakken. De Turkse minister van Justitie heeft aangekondigd dat er ‘familievriendelijke verblijven’ zullen worden gebouwd, zodat de jonge kinderen in betere omstandigheden zullen opgroeien. Hüseyin Sahnaz is kritisch, want het zal nog wel even duren voordat die betere verblijven er zijn en tot die tijd heeft zijn jonge dochtertje het heel zwaar.
De Turkse mensenrechtenorganisatie İnsan Hakları Derneği (IHD) is ook niet overtuigd. IHD vindt dat het hele gevangenissysteem moet worden veranderd. Vrouwen zouden pas naar de gevangenis moeten worden gestuurd als hun kinderen de leeftijd van zeven jaar hebben bereikt. Ook zou men de mogelijkheid van elektronisch huisarrest moeten overwegen en kinderen niet moeten beboeten voor de vermeende misdaden van hun moeders, aldus IHD.
Tayfun Balcik is historicus en programmacoördinator bij The Hague Peace Projects. Voor de Kanttekening zal hij een tweewekelijkse column schrijven.
The Hague Peace Projects is een non-profitorganisatie die zich inzet voor mensenrechten en vrede. Balcik geeft er leiding aan de Armeens-Koerdische-Turkse werkgroep, die de spanningen tussen deze etnische groepen wil verminderen.
Balcik is is geboren en getogen in Amsterdam en studeerde geschiedenis in Leiden. Zijn masterscriptie heeft de Armeense Genocide als onderwerp. Als historicus geeft Balcik lezingen en workshops over de moderne geschiedenis van Turkije. Tevens is hij lid van de ‘Nieuw Amsterdamse Raad’ van debatcentrum Pakhuis de Zwijger. Deze raad adviseert over thema’s zoals migratie, discriminatie en sociale cohesie.
Balciks eerste column verscheen vandaag: over hoe hij als ‘jonge leider’ op een internationale conferentie in Singapore het idee van multi-loyaliteit besprak. ‘Is de natiestaat niet aan een update toe in deze tijden van globalisering?’
De Tibetaanse geestelijke wil niet dat Europa verandert in ‘een islamitisch of Afrikaans land’.
De Dalai Lama, de 83-jarige geestelijk leider van het boeddhistische Tibet, zei vorig jaar in een toespraak dat vluchtelingen terug naar huis zouden moeten keren: ‘Europa is voor de Europeanen’. Deze opmerking zorgde voor nogal wat controverse. Toch herhaalt de Dalai Lama tegenover de Britse zender BBC dit standpunt.
‘Een beperkt aantal’ vluchtelingen opnemen is volgens de Dalai Lama ‘OK’, maar hij wil niet dat Europa ‘een islamitisch of Afrikaans land wordt’. Hij stelt dat vluchtelingen weliswaar opgevangen moeten worden en een opleiding moeten krijgen, maar dat ze de opgedane vaardigheden uiteindelijk niet in Europa maar in het land van herkomst moeten benutten.
De BBCschrijft dat dit een herinnering is ‘dat de Dalai Lama is niet alleen een spirituele leider is, maar ook een politicus met meningen zoals iedereen die heeft’.
Ook uit de Dalai Lama kritiek op de Amerikaanse Donald Trump. Hij laakt Amerika’s terugtrekbeweging uit het klimaatakkoord van Parijs en de manier waarop het land de migrantencrisis bij de grens met Mexico te lijf gaat. ‘Ik werd verdrietig van foto’s die ik zag van een paar van die jonge kinderen (die daar worden vastgehouden, red.)’.
Behalve over vluchtelingen en Trump laat de Dalai Lama zich bij de BBC ook uit over vrouwen. Als hij na zijn dood zou worden opgevolgd door een vrouw, dan moet dat wel een mooie vrouw zijn, stelt de geestelijk leider. In het boeddhisme draait het volgens de Dalai Lama niet alleen om innerlijke schoonheid, maar ook om het uiterlijk.
Het Sociaal en Cultureel Planbureau heeft voor het eerst onderzocht hoe Nederlanders aankijken tegen dé Nederlandse identiteit. Een van de opvallende conclusies is dat Nederlanders de islam als een bedreiging zien. Nederlanders zien de islam, na polarisering, als de meest bedreigende factor voor Nederland. Islamitische tradities worden gemiddeld genomen als weinig typerend gezien voor Nederland, en zijn voor het overgrote deel van de Nederlanders geen reden om zich met Nederland verbonden te voelen. Reflecterend hierop dacht ik: Waar komt die angst nou vandaan? Dit is iets dat serieus genomen dient te worden. Het gaat hier om het veiligheidsgevoel van mij en mijn medeburgers.
Blijkbaar zijn niet alleen islamofoben en islamcritici bang voor de islam, maar ook de gewone Nederlanders. Toen ik dit las dacht ik aan Geert Wilders. Hij stelde in 2006: ‘De islam is een als godsdienst vermomde totalitaire, onverdraagzame en gewelddadige politieke veroveringsideologie. Ze streeft de vernietiging na van onze democratie en de vervanging van ons rechtssysteem door de islamitische wet, de sharia. Het doel van de islam is de vestiging van een islamitisch wereldrijk. Dit doel staat niet alleen haaks op onze cultuur, onze normen en waarden, onze rechten en onze vrijheden, maar bedreigt die ook.’
In de moties die de PVV indient wordt continu de nadruk gelegd op het idee dat de islam geen religie is maar een allesomvattend ideologie. Opmerkelijk genoeg lijkt de partij hierin te slagen. VVD, CDA en SGP hebben tegenwoordig minder moeite te hebben met het bestempelen van de islam als een (politieke) ideologie. Ze spreken in ieder geval PVV en Forum voor Democratie niet tegen als deze partijen weer tegen de islam ageren.
Maar dat Wilders de islam een ’ideologie’ noemt is manipulatief en misleidend. Het is duidelijk dat extreemrechts de islam voor eigen gewin ideologiseert en problematiseert. Dit is een vorm van symboolpolitiek. Populisten schuilen achter het begrip ‘totalitaire ideologie’ om de islam aan te vallen en moslims in hun vrijheden te beperken. Natuurlijk is de islam voor veel moslims een levenswijze die hun hele leven beïnvloedt, ook de politieke voorkeuren, maar het is absoluut geen ideologie en al helemaal geen totalitaire ideologie. Het is daarom naïef om van moslims te verwachten dat zij hun geloof tussen haakjes zetten, om maar te mogen meedoen aan de Nederlandse samenleving. Als het geseculariseerde deel van de maatschappij van moslims blijft eisen dat ze hun geloof alleen mogen belijden achter de voordeur, dan zullen moslims zich niet geaccepteerd voelen. En dat is nadelig voor iedereen.
Wederzijdse acceptatie en respect zijn de belangrijkste fundamenten van een gezonde samenleving. De samenleving is van ons allemaal, van alle Nederlanders, dus ook van de moslims. Wij hebben recht op eigen opvattingen, denkwijzen en (politieke) voorkeuren.
Maar de islamofobe opvatting dat de islam geen religie is maar een politieke ideologie wordt steeds meer genormaliseerd. Dat is zorgwekkend. Je kunt misschien doen alsof de opvattingen van Geert Wilders en de zijnen onschuldig zijn, maar daarmee misleidt je jezelf. Niet alleen heeft ‘ideologie’ een negatieve connotatie – communisme en nazisme zijn ook ideologieën en waren verantwoordelijk voor miljoenen onschuldige slachtoffers – maar ook wordt de vrijheid van ideologie niet bij de wet beschermd. De vrijheid van godsdienst daarentegen is wel een grondrecht.
Ideologieën claimen, in tegenstelling tot religies, de ‘perfecte oplossing’ voor de samenleving te hebben en zijn ‘allesomvattend’. De grondleggers van een bepaalde ideologie vertrekken meestal vanuit het idee dat hun ‘systeem’ of ‘oplossing’ het beste systeem is. Het communisme en het nazisme hebben laten zien waar dit denken in het ergste geval toe kan leiden.
Kritiek mag niet ten koste gaan van de godsdienstvrijheid van moslims
In de islam komt ideologisch denken wel voor. Denk aan het wahabisme, de Moslimbroederschap en de organisatie Hizb ut-Tahrir, die een wereldkalifaat nastreeft. We mogen echter niet de context negeren waarin deze islamitische bewegingen zijn ontstaan. Het was een reactie op kolonialisme en onderdrukking. Zoals Karl Marx opkwam voor de arbeiders die werden uitgebuit door de fabrieksdirecteuren, zo streed Hassan al-Banna (de oprichter van de Moslimbroederschap, red.) tegen de Britse koloniale overheersers in Egypte en hun lokale handlangers.
Ideologie is altijd gestoeld op menselijke ideeën en opvattingen die in een specifieke context gevormd worden. Zulke ideeën kunnen worden ondersteund door religieuze teksten, maar in essentie is het mensenwerk, feilbaar dus. Daarom zien wij in de geschiedenis vaak dat ideologieën worden herijkt, opnieuw worden beoordeeld. De moslimbroeders deden dit ook. Dit resulteerde in Murāj’āt al-ikhwān (in het Arabisch: مراجعات الإخوان), oftewel de herbeoordelingen en reflecties van moslimbroeders. Tijden veranderden, dus veranderde ook de visie van de moslimbroeders op de politiek en op de democratie.
De islam is geen politieke ideologie, maar er zijn wel moslims die hun geloof politiseren en ideologiseren. Dit maakt de discussie extra ingewikkeld. De ‘geïslamiseerde politiek’ of de ‘gepolitiseerde islam’ komt niet zomaar uit de lucht vallen. Volgens Sami Zemni, auteur van het boek Politieke islam, 9/11 en jihad (2006), is de politieke islam in de negentiende eeuw ontstaan, als reactie op grote maatschappelijke veranderingen in de Arabische wereld.
Belangrijk is ook dat er sinds 1923, met de val van het Ottomaanse Rijk, geen kalifaat meer bestaat. Maar veel moslims, ook veel oprechte moslims, dromen over het herstel van het kalifaat. Vandaar ook dat er veel bewegingen zijn opgericht, zoals de Hizb ut-Tahrir, die de terugkeer van het kalifaat nastreven. Het wahabisme, de staatsideologie van Saoedi-Arabië, streeft echter niet het herstel van het kalifaat na. Het wahabisme of neo-salafisme was het religieuze en politieke antwoord van puriteinse Arabieren op het Ottomaanse Rijk, dat niet vroom genoeg zou zijn. Toen de Saoediërs in 1925 de heilige plaatsen Mekka en Medina veroverden, kozen ze er bewust niet voor om het kalifaat te herstellen. Dit, omdat de leiders simpelweg niet bevoegd waren om een kalifaat te stichten, gezien het feit dat ze één familie zijn en niet door de moslimgemeenschap gekozen zijn om als kalief te functioneren. Bovendien zijn zij degene die de strijd tegen het kalifaat hebben gevoerd.
Veel mensen zien salafisme als een probleem, hoewel je ook wetenschappers hebt – denk aan antropoloog Martijn de Koning – die hier heel anders over denken. We moeten genuanceerd zijn. Salafisme is een containerbegrip, zonder eenduidige inhoud. Salafisme is afgeleid van het Arabische woord salaf (سلف), dat ‘voorgangers’ betekent. Salafisten willen terug naar de wortels, terug naar de islam uit de tijd van de profeet. Met dit theologische ideaal is in principe niets mis. Het uit Saoedi-Arabië geïmporteerde en door dit koninkrijk aangestuurde neo-salafisme beschouw ik daarentegen wel als een probleem. Het is een staatsideologie die de ultieme waarheid claimt en anderen uitsluit.
Omdat de geïdeologiseerde islam en de islam als religie elkaar overlappen, zal elke confrontatie met de ideologie van invloed zijn op de religie zelf en haar volgelingen. Miljoenen ‘gematigde’ moslims hebben hier last van, want islamfoben spreken hen ten onrechte aan op de denkbeelden en handelingen van de radicale ideologieën. Op de geïdeologiseerde islam kun je kritiek hebben, maar deze kritiek mag niet ten koste gaan van de godsdienstvrijheid van moslims in Nederland.
Kortom: veel Nederlanders – ook moslims – zijn niet bang voor de islam, maar voor een geïdeologiseerde en gepolitiseerde islam. Wij zouden de krachten moeten bundelen om elkaar te leren kennen en te begrijpen. Moge Allah Nederland toleranter maken en ons in alle vrijheid ons geloof laten beleven.
Martin Sellner van de Identitäre Bewegung Österreich, de Oostenrijkse tak van de anti-islamitische actiegroep Identitair Verzet, mag Groot-Brittannië nooit meer in. Dit meldt de Britse krant the Guardian.
Volgens het Britse Ministerie van Binnenlandse Zaken promoot Sellner sociale onrust en extremisme, waarmee hij een ernstige bedreiging voor het Verenigd Koninkrijk zou vormen.
Sellner werd vorig jaar op de luchthaven London Stansted tegengehouden bij de douane. Hij mocht Groot-Brittannië niet in omdat Identitair Verzet daar wordt gezien als een extremistische haatgroep, die negatieve verhalen over moslims en vluchtelingen verspreidt en publieke acties tegen moslims organiseert. Er waren aanwijzingen dat Sellner dit jaar weer zou proberen om Groot-Brittannië binnen te komen, om de Britse tak van Identitair Verzet te helpen met acties tegen moslims.
Er loopt nog een politieonderzoek naar Sellner vanwege zijn connecties met Brenton Tarrant. De Australische Tarrant wordt verdacht van de aanslag op moslims in de Nieuw-Zeelandse stad Christchurch, waarbij 51 mensen omkwamen. Tarrant doneerde voordat hij zijn aanslag pleegde 1500 dollar aan de Identitäre Bewegung Österreich.
Andere extreemrechtse activisten die betrokken zijn bij Identitair Verzet, zoals de Hongaar Abel Bodi en de Amerikaanse vlogster Brittany Pettibone, mogen Groot-Brittannië eveneens niet in. Tegen Pettibone loopt ook een politieonderzoek.
62 procent van de Nederlanders ziet de islam als een bedreiging, zo blijkt uit onderzoek door het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP).
In het rapport ‘Denkend aan Nederland’ doet het SCP voor het eerst onderzoek naar wat Nederlanders van de Nederlandse identiteit vinden. Bijna twee derde van de respondenten zegt daarin de islam als een bedreiging te zien. Vijf procent noemt de islam een versterking voor Nederland, 33 procent is neutraal.
Immigratie wordt door 48 procent van de respondenten als een bedreiging gezien, tegenover twaalf procent die het als een versterking voor Nederland ziet. Ook stelde het SCP de vraag hoe erg mensen het zouden vinden als hun (eventuele) kleindochters een hoofddoekje zouden dragen in Nederland. Daarop antwoordt 65 procent ‘erg’ of ‘heel erg’, dertien procent zou het niet erg vinden en 22 procent is neutraal.
Het SCP vroeg ook mensen met een migrantenachtergrond naar hoe zij de Nederlandse identiteit beleven. Ze voelen zich het meest verbonden met andere Nederlanders bij sportwedstrijden, zoals wanneer het Nederlands elftal speelt (ruim 80 procent) en op Koningsdag (bijna 80 procent). Op de vraag ‘Hoe belangrijk vindt u de volgende zaken om een echte Nederlander te zijn?’ scoort het antwoord ‘Nederlands kunnen spreken’ (bijna 70 procent) het hoogst.
Een Marokkaanse dame is niet iemand die als kind anderen in elkaar slaat en meedoet met voetballen, maar Rahma el Mouden deed dat wel. In haar ‘beloofde land’ Nederland schopte ze het tot eigenaar van een miljoenenonderneming, die ze eigenhandig opzette: MAS, Multicultureel Amsterdams Schoonmaakbedrijf.
El Mouden heeft haar eigenzinnigheid niet van een vreemde. Haar moeder verliet twee keer een man, omdat ze werd mishandeld, en moest daarbij zelfs een kind achterlaten. ‘Mijn moeder is mijn grote voorbeeld, samen met Lalla Khadija. Zij was de eerste vrouw van de profeet Mohammed. Zij was vijftien jaar ouder dan Mohammed, toen al een ondernemer en gaf leiding aan zestig mannen. Alle inspiratie haal ik uit hen. Zij zijn zo sterk, echt een voorbeeld. Ik heb niet het idee dat ik een rolmodel ben, maar ik krijg wel veel vragen, vooral van vrouwen, maar ook van mannen. Daar ga ik altijd op in. Ik wil iedereen helpen. Dat kan ook, nu ik de dagelijkse leiding van het bedrijf aan mijn dochter heb overgedragen. Ik heb twee stichtingen opgericht: de MAS-Familie – daar helpen wij jonge en kwetsbare mensen en vrouwen die hun situatie willen verbeteren – en het Rahma Fonds, waar de opbrengsten van mijn boek De weg naar mijn vrijheid naartoe gaan. Dat fonds helpt vrouwen om aan de top te komen van het bedrijfsleven en om hun weg korter te maken dan die van mij.’
De wil om iets te bereiken
‘Mijn wil om dingen te doen, om iets te bereiken is enorm’, vertelt El Mouden. ‘Daarmee heb ik het zover geschopt. Als je iets echt wilt, kan er heel veel. Dat vraagt ook een hoop van je. Ik werkte meestal tachtig uur per week en ik kon daardoor niet zoveel bij mijn man en kinderen zijn als ik wilde. Dat waren de offers die ik maakte, maar daardoor maakte ik ook verschil en drong ik een wereld binnen die tot die tijd alleen uit mannen bestond. Het was ondenkbaar dat een vrouw hoog op de ladder in een schoonmaakbedrijf zou komen, assistent-manager was het hoogst haalbare. Daarbij was ik ook nog eens allochtoon, wat het nog moeilijker maakte. Maar ik heb laten zien dat het wel kan. Nu help ik graag anderen om hetzelfde te bereiken of nog meer.’
‘Ik heb nooit begrepen waarom jongens en mannen meer zouden zijn dan vrouwen’
(On)gelijkheid
Het opzetten van een eigen bedrijf was niet gemakkelijk. Dat El Mouden werd gepasseerd bij promoties en dat een man die onder haar stond wel de promotie kreeg en daarmee haar leidinggevende werd, stuitte haar tegen de borst. Op (letterlijk) hoge hakken stapte ze naar de directie van het schoonmaakbedrijf waar ze toen werkte. Al snel werd duidelijk dat ze nooit verder zou komen dan assistent-manager, het hoogst haalbare voor een vrouw. ‘Ik snapte dat echt niet. Ik heb nooit begrepen waarom jongens en mannen meer zouden zijn dan vrouwen. Dat klopt ook niet met wat er in de Koran staat. Wij zijn als mannen en vrouwen gelijk aan elkaar. Niemand staat boven de ander. Ik begreep nooit waarom jongens wel buiten mochten spelen en kattenkwaad uit mochten halen en wij meisjes niet. Als kind was ik al dwars en moeilijk. Mijn moeder zei altijd dat het voor mij erg moeilijk zou worden om een man te vinden, want daarvoor was ik veel te rebels en dat wilden mannen niet.’
Het beloofde Nederland
El Mouden groeide op in Marokko. Als klein meisje zag ze Nederland al als het ‘beloofde land’. Daar mocht je zijn wie je wilde en droegen vrouwen korte rokken en make-up. ‘Mijn vader nam kleding voor ons mee van zijn werk in Gibraltar. Dat was Europese kleding. Uiteraard was dat not done in onze omgeving, maar ik droeg het graag. Ik ‘showde’ het aan iedereen die het wilde zien, een gruwel voor mijn moeder en iedereen in onze gemeenschap. Wat was ik voor een raar kind, dat zich niet aan de normen en waarden van de gemeenschap wilde houden? Ik had toen al besloten dat Nederland het land was waar ik naartoe wilde en waar ik gelukkig zou worden.’
Desondanks bleek er allang iemand te zijn voor El Mouden: Bachir had zijn oog laten vallen op dat kleine, eigenwijze meisje. Hij nam zich voor om met haar te trouwen, ook al was hij tien jaar ouder. Hij wilde eerst een toekomst opbouwen, zodat hij El Mouden wat te bieden had. Dat hij in Spanje terechtkwam, terwijl El Mouden ontzettend graag naar Europa wilde, kan geen toeval zijn. Hij kwam terug naar Marokko om de hand van El Mouden te vragen bij haar vader. ‘Ik dacht toen: Waarom niet? Dit was mijn kans om naar Europa te gaan, mijn droom. Oké, mijn echte droom was Nederland, dat leek me echt een geweldig land, maar in Spanje was ik toch wat dichterbij.’
Toch kwamen ze in Nederland terecht. El Mouden was zeventien toen ze trouwde en in Nederland kwam wonen. Ze kende niemand en beheerste ook de taal niet. ‘Dat was een heel eenzame periode. Ik moest mij echt behelpen in contacten met anderen, veel met handen en voeten werken. Gelukkig leerde ik wat Nederlanders in de buurt kennen die me wilden helpen, maar het duurde een paar jaar totdat ik de taal onder de knie kreeg. Daar heb ik wel spijt van, want eigenlijk moet je een taal meteen leren.’
Nog meer Marokkanen
El Mouden en haar man trokken voornamelijk op met andere Marokkanen. Het was een periode waarin steeds meer ‘gastarbeiders’ naar Nederland kwamen. Die mensen vonden haar veel te vrij en spraken haar man daarop aan. ‘Hij zat tussen twee vuren, eigenlijk een beetje zoals mijn moeder. Aan de ene kant wil je er graag bij horen en meedoen aan de tradities van je eigen groep, maar aan de andere kant zie je ook dat er dingen niet kloppen en moeten veranderen. Met de meeste Marokkanen uit onze omgeving hadden we uiteindelijk geen contact meer. Ik vind de Marokkaanse cultuur prachtig, maar de gewoontes waren vreselijk. Dat is nu al een stuk beter gelukkig, maar in die tijd werden jongens en mannen op een voetstuk gezet terwijl ze dit niet verdienden. Ik wilde ook meedoen aan de gesprekken die mannen met elkaar voerden, want Marokkaanse vrouwen spraken alleen maar over kinderen krijgen en roddels. Ook mijn zussen hadden het moeilijk met mijn gedrag, maar een paar zijn het uiteindelijk wel stoer gaan vinden. Met hen praat ik graag en ik laat ze zien dat we gelijk zijn, in alles.’
Het duurde een paar jaar voordat El Mouden besloot dat het tijd was om Nederlands te leren. ‘Tot die tijd redde ik het aardig. Maar het werd wel duidelijk dat ik het hier niet vol zou houden zonder de taal te leren, daarom ging ik op les. Dat had ik veel eerder moeten doen, maar ja, wat weet je als je als zestienjarige in een onbekend land komt? We gingen iedere zomer terug naar Marokko, tenminste: totdat we hier zat van waren. Het was nogal een rit… Ik haalde mijn rijbewijs wel in Nederland, maar ik was een gevaar op de weg. Daarom reed mijn man meestal. Pas toen we het geld hadden om onderweg een overnachting te boeken, waren de trips naar Marokko te doen.’
‘Het is mijn islamitische plicht om te delen wat ik heb’
Trots en dankbaarheid
El Mouden werd al snel zwanger. Ze kregen twee kinderen, een zoon en een dochter. Niets hield haar tegen om haar eigen bedrijf groot te maken. Na een tijd kwam zelfs haar man in haar bedrijf werken. ‘Het was aanpoten, hard werken, maar de voldoening is enorm. Ik heb mij nooit ergens te goed voor gevoeld. Ik ben er trots op dat ik het zover heb geschopt als vrouw. Ik had gelukkig mijn omgeving mee. Ouders moeten aan hun kinderen leren dat werk een deel van het leven is.’
Elke dag brengt weer nieuwe kansen met zich mee, die kun je pakken en nieuwe contacten kunnen je verder helpen. ‘Ik ben heel dankbaar, niet alleen God, maar ook alle mensen die bij mij willen komen werken. Het is ook onze plicht om voor anderen te zorgen, want niet iedereen heeft de mogelijkheid om voor zichzelf op te komen en te doen wat ik heb gedaan. Het is mijn islamitische plicht om te delen wat ik heb. Daarom help ik nu ook kansarme jongeren op weg naar een goede toekomst, vooral vrouwen die hogerop willen komen in het bedrijfsleven.’
Als directeur van een schoonmaakbedrijf dat steeds grotere projecten binnen wist te halen, telde El Mouden mee. Ze werd gevraagd om in het bestuur van de Kamer van Koophandel in Amsterdam zitting te nemen. Ze werd ook gevraagd om bij belangrijke evenementen aanwezig te zijn en om de koning van Marokko en Beatrix, toen nog koningin, te ontmoeten. Ze kreeg diverse onderscheidingen, wat haar heel trots maakt.
Oumaima, de dochter van El Mouden, is nu de directeur van MAS. El Mouden vond het wel lastig om los te laten. ‘Het was mijn kindje, ik heb MAS gemaakt. Het kostte me vier jaar om de dagelijkse leiding aan mijn dochter over te geven. Nu weet ik dat dat goed is en dat het bedrijf alleen maar groter wordt.’
Een vrije leeuwin
Met het recente boek De weg naar mijn vrijheid wil El Mouden haar lezers levenslessen meegeven. ‘Dit boek is voor iedereen, niet alleen voor vrouwen. Daarom heb ik expres ook geschreven over mijn geloof, want het is een groot deel van mijn leven. Zonder God had ik het niet gered. Voor mij zijn alle geloven gelijk, of je het God of Allah wil noemen, of je moslim of gereformeerd of pinkster bent. Alle mensen zijn in Nederland gelijk en dat principe volg ik graag. Van mij mag je je haar groen verven en een spijkerbroek met gaten aantrekken, dat is prima. Weet wel dat je daardoor ook problemen kunt tegenkomen en dat niet iedereen het waardeert. Zolang jij je afspraken nakomt en de telefoon aanneemt of mensen terugbelt, is er niets aan de hand. Maar als je je niets van de hele wereld aantrekt en alleen maar doet waar jij zin in hebt, dan loop je tegen problemen aan. Dat is je eigen verantwoordelijkheid en die moet je nemen.’
El Mouden stopte met haar fulltime job, mede omdat haar man kanker kreeg. ‘Het leven is kostbaar, het kan zo voorbij zijn. Er is meer in het leven dan alleen werken en ik wil mijn man bijstaan. Gelukkig is hij nu vrij van kanker, het is al een paar jaar in remissie. Maar het zette mij wel even met de voeten op de grond. Mijn prioriteiten liggen nu bij mijn man, de rest komt daarna.’
‘Vroeger was ik een gekooide leeuwin, maar ik heb mij vrijgevochten’
El Mouden is een leeuwin. ‘Vroeger was ik een gekooide leeuwin, ik werd beperkt door de regels die de maatschappij mij had opgelegd. Maar ik heb mij vrijgevochten en ben nu een vrije leeuwin. Het is erg dat nog steeds zestig procent van alle vrouwen in de wereld in angst voor mannen leeft. Dat is niet alleen in Marokko zo, maar ook in Nederland. De situatie is in Marokko gelukkig wel sterk verbeterd. Vrouwen zouden niet bang moeten zijn, hier valt nog veel winst te behalen. Ik heb het getroffen met mijn man die mij de vrijheid gaf, maar ik eiste die ook op. Ik weet dat veel mensen nog in oude patronen vastzitten, ik help ze er graag uit. Nu ik gestopt ben als directeur heb ik meer tijd voor het sociale werk en dat doe ik graag. Ik zie graag mensen groeien.’
Zondag gingen de burgers van Istanbul opnieuw naar de stembus, omdat het verkiezingsresultaat van maart dit jaar onder druk van Erdogan door de kiesraad ongeldig was verklaard. Ekrem Imamoglu van de Republikeinse Volkspartij CHP won de verkiezingen. Wat betekent de nederlaag van Erdogans AKP voor Turkije? De Kanttekening vroeg journalist Yavuz Baydar van het Turkse medium Ahval News om het verkiezingsresultaat te duiden.
Zondag gingen de burgers van Istanbul opnieuw naar de stembus, omdat het verkiezingsresultaat van maart dit jaar onder druk van Erdogan door de kiesraad ongeldig was verklaard. Ekrem Imamoglu van de Republikeinse Volkspartij CHP won de verkiezingen. Wat betekent de nederlaag van Erdogans AKP voor Turkije? De Kanttekening vroeg journalist Yavuz Baydar van het Turkse medium Ahval News om het verkiezingsresultaat te duiden.
Komt de uitslag als een verrassing?
‘Turkije verrast waarnemers wel vaker, maar deze overwinning was een extra grote verrassing. We dachten dat de polls, die ook een overwinning van de oppositie voorspelden, een tikkeltje overdreven waren. Maar het klopte. Het oppositieblok boekte een overweldigende overwinning.’
Wat betekent de overwinning van Imamoglu in Istanbul voor Turkije?
‘Het een gebeurtenis die tot hele ingrijpende gevolgen zal leiden. Er is sprake van een enorme verschuiving in het politieke landschap. Vergeleken met de lokale verkiezingen van maart dit jaar heeft het oppositieblok in Istanbul meer dan een half miljoen extra stemmen gekregen. Binali Yildirim van het coalitieblok heeft een kwart miljoen stemmen verloren. Zes procent van de kiezers die bij de verkiezingen in maart nog stemde op de lijst van AKP en de ultra-nationalistische MHP is naar het oppositieblok overgestapt.’
Waarom zijn deze kiezers overgestapt?
‘Dit heeft met de economische crisis in Turkije te maken, maar ook met een sterk gevoel van onrechtvaardigheid. Erdogan heeft de kiescommissie dusdanig onder druk gezet, dat de verkiezingen in Istanbul opnieuw gehouden moesten worden. Veel mensen waren bang dat dit het einde zou inluiden van de eerlijke stembusgang in Turkije, dat Erdogan de democratie definitief de nek om zou draaien. Maar het is uitgedraaid op een overwinning van het stembussysteem, het enige wat nog blijvend was nadat Erdogan stap voor stap de democratische rechtsstaat in het land heeft ontmanteld.’
‘HDP-aanhangers stemden niet voor Imamoglu, maar tegen Erdogan’
Wat zal Erdogan doen na deze gevoelige nederlaag?
‘Op maandagavond gaf de president een statement. Erdogan zei dat hij zal doorgaan met de huidige coalitie met de MHP. Maar hoe dit zich gaat uitspelen is lastig om te voorspellen. We weten dat de coalitie onder druk is komen te staan door de economische crisis en Erdogans onderdrukkende beleid, en dat er barsten zijn gekomen in het AKP-bolwerk. De verwachting is dat ontevreden AKP-politici zich gaan roeren en een nieuwe partij gaan oprichten. Ahmet Davutoglu, oud-premier en minister van Buitenlandse Zaken, is de mogelijke leider van deze nog op te richten partij. Erdogan heeft de feeling met een deel van zijn achterban verloren. Istanbul was de stad waar hij groot is geworden, waar hij burgemeester werd voordat hij Turkije zelf ging leiden. Maar Erdogan is te ver gegaan. Hij wordt gezien als de leider die zichzelf in een hoek heeft gemanoeuvreerd.’
Is Erdogan zijn greep op Turkije aan het verliezen?
‘Erdogan is zijn munitie kwijt. Hij heeft wel sterke retoriek, maar mensen zijn daar nu minder van onder de indruk. Vroeger luisterden mensen ademloos naar hem, alsof ze in een trance verkeerden. Maar nu is zijn boodschap zwakker. Erdogan valt vaak in herhaling, hij gebruikt dezelfde frasen, dezelfde argumenten. De realiteit is nu anders. Turkije kampt met een ernstige economische crisis. Als het slecht gaat, dan stoppen mensen met luisteren. Kijk naar Venezuela. De mensen zijn gestopt met het luisteren naar president Maduro, vanwege de diepe economische crisis waarin dat land zich bevindt. Erdogan is nu een zwakkere leider geworden.’
Erdogan staat natuurlijk niet alleen, hij wordt gesteund door de legertop en door andere sleutelfiguren. Tot de opkomst van Erdogan was de Turkse elite een seculier-nationalistisch bolwerk. Is de elite nu een islamitistisch bolwerk geworden?
‘Dat ligt genuanceerder. De cirkel rond Erdogan bestaat uit isolationisten, die anti-EU en antiwesters zijn, maar niet per se islamitistisch. Het is een mix van beide, islamisme en nationalisme. Maar de ideologie is eigenlijk niet zo heel belangrijk, het gaat er om wie er de macht hebben.’
Houden deze krachten hem in toom?
‘Erdogan is als politicus een avonturier, een conflictzoeker. Zijn politiek brengt veel risico met zich mee. De geschiedenis heeft laten zien, dat als een sterke man het vertrouwen verliest, hij heel gevaarlijk wordt. Dan zijn er geen grenzen meer, dan zijn ze tot alles in staat.’
Yavuz Baydar (Foto: YouTube)
Voor welke uitdagingen staat de CHP nu?
‘De CHP heeft de verwachtingen meer dan waar gemaakt. De partij is populair bij vrouwelijke kiezers, bij de jeugd en bij de middenklasse. Istanbul is een microkosmos van Turkije en deze groepen kiezers kunnen ook landelijk voor de CHP worden gewonnen. Maar voor Imamoglu ligt er nu een taak. Veel mensen hebben niet zozeer voor de CHP gestemd, maar tegen Erdogan en zijn kliek. Een deel van de CHP denkt dat de partij de overwinning helemaal aan zichzelf te danken heeft. Maar met zo’n arrogante houding loop je het risico dat bondgenoten bij je weg zullen lopen. De CHP kon winnen dankzij de Koerdische kiezers, dankzij de steun van de pro-Koerdische HDP van Selahattin Demirtas. De CHP is een mix van hardline nationalisten, reformisten, secularisten en sociaaldemocraten. Het is gaat belangrijk worden welke stroming dominant wordt en de koers uitzet. Als de CHP zichzelf als de enige winnaar ziet en zich van het Koerdische electoraat vervreemdt, dan leidt dit tot nog meer instabiliteit. Maar als de alliantie met de HDP versterkt wordt, ook op grassroots-niveau, dan kan er een nieuwe democratische alliantie ontstaan. En dat is precies wat HDP-leider Demirtas wil.’
Het worden nog onzekere tijden, dus?
‘Ja. Turkije moest aan de handrem trekken om de groeiende dictatuur van Erdogan een halt toe te roepen. Istanbul heeft dit gedaan. Maar welke kant moet Turkije nu op?’
Wat betekent de nederlaag van Erdogan voor zijn reputatie in het buitenland? Heeft hij nu een probleem?
‘Erdogan is een pragmaticus, een politieke kameleon. Als hij het lastig heeft, dan maakt hij een draai van 180 graden en verandert hij van kleur. Met Donald Trump kan Erdogan goed overweg. Hij ziet de Amerikaanse president als iemand als hemzelf: een leider die doet wat hij wil, die aan de top van het systeem staat. Erdogan zal wellicht proberen om op persoonlijk niveau met Trump zaken te regelen. Als hij de steun van Trump heeft, dan heeft Erdogan meer legitimiteit. Maar de positie van Erdogan tegenover Rusland is zwakker. Rusland heeft in het Midden-Oosten veel invloed, vooral in Syrië. De rakettendeal met Turkije heeft Rusland voordelen opgeleverd, om zo controle te krijgen over Noord-Syrië. De groeiende invloed van Rusland is een probleem voor Ankara. En minstens zo’n groot probleem is de economische crisis in Turkije. Het IMF kan Turkiéje wel een lening aanbieden, maar hier zijn strenge voorwaarden aan gebonden. Daardoor zou Erdogans positie worden verzwakt.’
Maar kan Erdogan dan niet voor een isolationistische autarkische koers kiezen, net als Zimbabwe en Noord-Korea? Dat is weliswaar slecht voor de economie, maar zo blijft hij wel aan de macht.
‘Pessimisten zijn hier inderdaad bang voor. Erdogan doet er alles aan om aan de macht te blijven. Hij kan als president en via de provincie Istanbul, waar de AKP aan de macht is, Imamoglu flink tegenwerken. In het algemeen zorgt een strategie waarin constant het conflict wordt opgezocht, de crisis in stand wordt gehouden, ervoor dat een zittende elite aan de macht kan blijven. De crisis kan immers worden aangegrepen om burgerlijke vrijheden op te schorten en dissidente stemmen te onderdrukken. De coalitie van AKP en MHP bezit nog steeds alle sleutelinstituties. Als ze voor een nog repressievere koers kiezen dan blijft de crisis en krijgt het leven in Turkije pas écht een donkere dimensie.’
‘Turkije moest aan de handrem trekken om de dictatuur van Erdogan een halt toe te roepen’
Wat zijn de gevolgen van de gebeurtenissen van afgelopen dagen voor de Koerden? Zullen zij het beter krijgen?
‘Omdat de Koerden solide oppositie bleven voeren, vormden zij de sleutel voor de overwinning van zondag. Dankzij de HDP-kiezers verloor de AKP, alleen stemden zij niet voor Imamoglu maar tegen Erdogan. Ze verwachten door de CHP beloond te worden voor hun steun. Als de CHP hiervoor open staat, dan wordt de samenwerking versterkt. Het is mogelijk dat CHP en HDP samen aan een strategisch front bouwen voor democratisering, ook om de Turkse grondwet te veranderen. Op de Turkse grondwet is veel aan te merken: die zorgt er voor dat het land van de ene crisis in de andere belandt. CHP en HDP zouden een roadmap moeten maken, om uit de crisis te komen waarin Turkije en de Koerdische minderheid zich bevinden. Een behoorlijke uitdaging, die veel moeite zal kosten.’
Tot slot: hoe zal de toekomt er voor Turkije uitzien?
‘Alle opties staan open. Erdogan heeft de limiet bereikt met zijn politiek van social engeneering. Hij loopt tegen een muur op. De Koerden laten zich niet meer door Erdogan kneden, zij zijn vastberaden, en de Koerden vormen nu de sleutel. Ook het seculiere blok is standvastig. Ze laten niet meer over zich heen lopen. Het machtsmisbruik, de corruptie, het mismanagement en het grillige buitenlandse beleid roepen veel weerstand op. Erdogan heeft nu de positie van een lame duck, een zwakkeling. Natuurlijk heeft hij Turkije in een halve eenpartijstaat veranderd en beheerst hij de staatsbureaucratie, die hij kan inzetten tegen tegenstanders, maar zijn macht is niet oneindig. Op meerdere niveaus is er nu kritiek op hem.’
Yavuz Baydar (1956) is hoofdredacteur van het Turkse medium Ahval en is zo’n veertig jaar journalist. Baydar was in 2013 een van de oprichters van het onafhankelijke mediaplatform P24, datde staat van de journalistiek in Turkije volgt. Zijn opinieartikelen zijn verschenen in the Guardian, Süddeutsche Zeitung, New York Times, El Pais, Svenska Dagbladet, the Arab Weekly en de Index on Censorship. Baydar heeft daarnaast blogs geschreven voor Huffington Post en Al Jazeera en werkte voor de Zweedse televisie en BBC World Service. Baydar was de eerste nieuwsombudsman van Turkije: hij begon hiermee bij Milliyet in 1999 en werkte tot 2014 in deze rol. Baydar werd tot tweemaal toe gedwongen om te stoppen met zijn baan, na kritische columns over slechte journalistiek en nepnieuws. In 2014 voltooide hij aan de Harvard Kennedy School of Government een onderzoek naar zelfcensuur en corruptie in de Turkse media, onderdrukking door de staat en journalisten die na de Gezi-protesten zijn bedreigd. Baydar won de prestigieuze ‘Journalistenpreis’ (2018) van het in München gevestigde SüdostEuropa Gesellschaft en ontving de speciale prijs van de Europese Persprijs (2014) voor ‘excellentie in de journalistiek’.
Hoewel de Euro Fatwa-app door experts wordt aangemerkt als tool voor radicalisering, blijft Apple de applicatie aanbieden in haar App Store.
Volgens de beschrijving in de App Store is de Euro Fatwa-app ‘een simpele, beknopte gids om Europese moslims te helpen zich aan de voorschriften van de islam te houden en zo hun verantwoordelijkheden als moslimburger na te komen, met oog voor de juridische en culturele normen en waarden van de Europese samenlevingen.’
De app roept niet expliciet op tot terrorisme, maar stelt wel het volgende: ‘Terrorisme bestrijkt geen toegestane vormen van wettelijke weerstand tegen buitenlandse bezetting, met alle beschikbare middelen, inclusief gewapend verzet’.
De app is in mei gelanceerd door de Europese Raad voor Fatwa en Onderzoek, opgericht door Yusuf al-Qaradawi. Deze omstreden islamitische theoloog wordt beschouwd als de hoofdideoloog van de Moslimbroederschap. Al-Qaradawi heeft zich in het verleden positief uitgesproken over zelfmoordterroristen in Israël en noemde de Holocaust een ‘goddelijke straf’ voor de joden. Tevens is hij om die reden verbannen uit de Verenigde Staten, Frankrijk en Groot-Brittannië.
De Duitse veiligheidsdienst noemt de app, die in een derde van alle Europese landen in de top 100 van meest gedownloade apps staat, ‘een bouwsteen in het proces van radicalisering’. En al snel na de lancering verwijderde Google de applicatie vorige maand uit haar Playstore, omdat de app haatdragende taal en antisemitische uitingen zou bevatten. Maar Apple zegt in een reactie dat de Euro Fatwa-app haar richtlijnen niet schendt.
In Frankrijk hebben moslimvrouwen gedemonstreerd tegen het boerkiniverbod van een zwembad in Grenoble. Het verzet vond plaats in het zwembad zelf, terwijl ze baadden in boerkini.
Bij het betreden van het zwembad in boerkini attendeerden de badmeesters de vrouwen erop dat dit soort zwempakken niet zijn toegestaan. Toen ze desondanks het water inliepen, juichten de andere zwembadgebruikers hen toe. Ruim een uur lang hebben ze er rondgedobberd en gezwommen, waarna de groep werd verhoord door de politie. Ze hebben ieder een boete van 35 euro gekregen voor het overtreden van de zwembadregels.
In Frankrijk is een boekiniverbod in veel zwembaden de norm. Veel Fransen zien de boerkini als aanstootgevend, omdat het een symbool zou zijn van de politieke islam en in contrast zou staan met het secularisme.
De groep, die zichzelf Citizen Alliance of Grenoble noemt, claimt geen religieuze motieven te hebben, maar zegt dat de ludieke actie een manier was om aandacht te vragen voor vrouwenrechten. Zij zeggen zich hierbij te hebben laten inspireren door Rosa Parks, de geruchtmakende Amerikaanse burgerrechtenactiviste. Parks werd met name bekend werd doordat zij in 1955 weigerde haar zitplaats – in het ‘zwarte’ gedeelte achterin de bus – af te staan toen het ‘blanke’ gedeelte – voorin de bus – volliep.
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
