Schrijver Racheda Kooijman verzweeg jarenlang dat ze een Marokkaanse vader had. In haar roman Vossenjacht gaat haar hoofdpersoon, net als Kooiman zelf, naar hem op zoek – en naar zichzelf.

‘Ik ben de nep-buitenlander, maar ook geen échte Nederlander. Waar ik ook ben, ik voer altijd mijn precaire balanceer-act uit. Ik weet hoe Nederlanders over Marokkanen praten en hoe Marokkanen over Nederlanders praten. Ik ben de spion, maar dan eentje die in beide werelden undercover is.’

Aan het woord is Nadia Smits, een twintiger uit Amsterdam-West. Half van Marokkaanse, half Nederlandse afkomst. Zij is de hoofdpersoon van Vossenjacht, de debuutroman van journalist en redacteur Racheda Kooijman (1975). Kooijman is net als Nadia opgegroeid bij haar Nederlandse moeder, maar zonder de aanwezigheid van haar Marokkaanse vader.

Veel biculturele jongeren weten niet zo goed hoe ze zich moeten opstellen, vertelt Kooijman. Zo ook haar hoofdpersoon Nadia. Ze maakt geen deel uit van de Marokkaanse gemeenschap. Door de slechte naam die Marokkanen bij veel mensen hebben, zegt ze op school dat haar vader Spaans is. ‘Dat deed ik ook,’ geeft Kooijman toe. ‘Om precies dezelfde reden.’

Vossenjacht wordt gelukkig positief ontvangen door de Nederlandse pers. Zo schrijft het AD dat iedere scholier op de middelbare school Vossenjacht zou moeten lezen. Inmiddels is er al een tweede druk van haar roman verschenen.

‘Ik heb het verhaal geschreven dat ik wilde, omdat ik dat nodig vond, niet omdat ik de lezer tegemoet ben gekomen’ zegt Kooijman. ‘Wel vermoedde ik dat er behoefte zou bestaan aan zo’n verhaal.’

Dit is het boek dat ze zelf als jong meisje had willen lezen, gaat ze verder. ‘Op de middelbare school moest ik voornamelijk boeken lezen geschreven door oudere witte mannen.’ Maar de nieuwe generatie schrijvers in haar middelbare schooltijd, zoals Joost Zwagerman, Manon Uphoff en Ronald Giphart, hebben haar weten te inspireren.

‘Hun werk sprak mij aan, ook omdat ik bij een Nederlandse moeder ben opgegroeid. Destijds was ik mij er niet van bewust dat ik een boek miste zoals Vossenjacht. Vaak gaat het bij biculturele boeken om bijvoorbeeld Turkse Nederlanders binnen de Turkse cultuur. Maar ik zweefde juist níet tussen verschillende culturen. Daarom vind ik het belangrijk om dit geluid te laten horen. Deze smaak is er ook.’

‘Vaak gaat het bij biculturele boeken om bijvoorbeeld Turkse Nederlanders binnen de Turkse cultuur. Maar ik zweefde juist níet tussen verschillende culturen’

Haar hoofdpersoon Nadia zit in dezelfde positie. Qua naam en voorkomen is Nadia Marokkaans, maar haar gedachten en gebruiken zijn zo Nederlands als maar kan. Toch wordt Nadia door anderen aangesproken op iets dat ze niet is.

Haar vriend Reyn, met wie ze een losse relatie heeft, neemt haar zoals ze is. Hij kijkt verder dan het plaatje. Reyn heeft geen vooroordelen, waardoor je je gaat afvragen waar die vooroordelen vandaan komen. Zijn die misschien aangeleerd?

Botsing van culturen

De zoektocht van Nadia naar haar vader blijkt meer een zoektocht naar haarzelf te zijn. Want wie is ze eigenlijk? Nadia wil weten hoe het destijds allemaal is gegaan met haar ouders, terwijl haar hardwerkende moeder dit hoofdstuk uit haar leven juist graag wil afsluiten.

Ook deze geschiedenis van Nadia is autobiografisch. En net als de vader van Nadia staat de vader van Kooijman gewoon in het telefoonboek. Voor Nadia is dit een schok, waarvan haar ogen bijna uit haar hoofd rollen. Maar voor Kooijman is het een bekend feit. Een andere overeenkomst is dat hun vaders Nederlands spreken. Maar daar houdt de gelijkenis ook op.

‘Mijn vader is een moderne man, en hij is veel liever dan de vader in mijn boek. Er is contact tussen ons. De deuren staan open, maar we lopen niet bij elkaar naar binnen. We hebben nooit een manier gevonden om het gemis te compenseren. Ons contact verwatert zoals sommige vriendschappen kunnen verwateren.’

Ze legt uit: ‘Er werd een claim op me gelegd die ik niet kon waarmaken. Ik ben een vrije vogel die haar eigen pad bewandelt. Plotseling van mij eisen dat ik elke week langskom, dat werkt bij mij niet. Het contact bleef zo oppervlakkig, het was een beetje een doodlopende weg.’

In Vossenjacht is het Reyn, de vriend van Nadia, die haar aanspoort om haar vader te gaan zoeken nadat ze heeft bekend waarom ze dat niet wilde: ze durft het niet. Dat heeft vooral te maken met het feit dat haar vader haar moeder kort na haar geboorte heeft verlaten.

Uit Vossenjacht: ‘Ik ben bang. Dat hij mij niet wil zien. Als je wegloopt van een schattige bruinogige baby met de allerliefste zwarte krulletjes, waarom zou je dan de volwassen versie wel in je leven willen hebben? Per slot van rekening heeft hij mij ook nooit opgezocht. Allemaal overwegingen waar ik niet te lang over wil nadenken.’

Als Nadia voor het eerst van haar leven haar vader ontmoet, zijn er eigenlijk in de eerste minuten al tekenen van cultuurbotsingen. Alles gaat anders dan ze verwachtte. ‘Na de eerste blik volgt het ongemak van elkaar gedag zeggen. Een hand of een omhelzing? Bij Spoorloos vallen ze elkaar wenend in de armen, maar dat is televisie. Die mensen zijn opgejaagd door een op kijkcijfers beluste regisseur die tranen wil zien. Dit is de realiteit en die is altijd ongemakkelijker.’

De vader van Nadia begrijpt er niet zo veel van. Ze is 25 jaar, woont alleen en is niet gehuwd? Naar de Kunstacademie? Verven doe je in je eigen tijd. Toch houdt ze contact met hem en ontmoet ze haar familie. Maar de antwoorden waar ze naar zoekt vindt Nadia niet bij haar vader. Net als haar moeder heeft hij alles wat 25 jaar geleden gebeurde onder de grond gestopt.

Nadia gaat daarom ook in Marokko op zoek naar zichzelf. Reyn gaat mee op reis, wat heel prettig voor Nadia is omdat hij meer reiservaring heeft. Helaas begint hun reis niet zoals ze zich had voorgesteld. De witte Reyn mag meteen doorlopen. Een strenge Marokkaanse douanier vraagt Nadia waar haar Marokkaanse paspoort is, maar dat heeft ze niet.

Deze adembenemende ervaring brengt een oude angst naar boven, dat ze straks in Nederland zal worden vervolgd omdat er Marokkaans bloed in haar aderen stroomt. ‘De angst dat op een dag de jacht op de Marokkanen wordt geopend zoals ooit in nazi-Duitsland de Joden eraan moesten geloven. Zoals honden jagen op vossen.’

Niet zo platonisch

Eigenlijk is Reyn haar friend with benefits, wat ze niet tegen haar Marokkaanse familie kan zeggen. Hen wordt verteld dat de vriendschap tussen Nadia en Reyn platonisch is, maar haar familieleden doen voor de zekerheid heel erg hun best om te voorkomen dat Reyn en Nadia samen in bed belanden.

Volgens Kooijman is Reyn zelfverzekerder dan Nadia. Daarom is hij haar spiegel. ‘Ik heb willen laten zien wat een goede relatie is. Samen ben je sterker. De liefde komt op je pad om je te helpen. Reyn houdt haar ondeugende kant niet tegen. Hij ziet in haar een bepaalde levensvreugde.’

In het boek zitten wel een paar gedetailleerde seksscènes. ‘Mijn uitgever zei tegen mij of ik besefte hoe daar misschien op gereageerd kan worden’, zegt Kooijman hierover. ‘Maar toch ben ik niet bang dat ouders hun kinderen verbieden dit boek te lezen. Turks Fruit van Jan Wolkers was tijdens mijn schooltijd verplichte kost. Ik kan me niet herinneren dat er leerlingen waren die dit niet mochten lezen. Maar ergens is het gunstig voor mij als ouders dit boek zouden verbieden, want dan wordt het voor jongeren extra interessanter om het te lezen. Er zijn tegenwoordig veel manieren om boeken stiekem te lezen, zoals via Storytel of op een e-reader.’

Ze hoopt dat de ouders die haar boek lezen verder zullen kijken dan de seksscènes. ‘Nadia is liefdevol en vreugdevol. Haar lichaam geeft dingen aan, bijvoorbeeld dat ze aan de bak moet. Ze moet alles eruit gooien!’