De gewelddadige dood van de zwarte Amerikaan George Floyd op 25 mei triggerde een wereldwijde protestgolf tegen racisme. Dit schreven de Kanttekening en onze columnisten deze zomer over Black Lives Matter:

‘Wat zou jij doen als ik minutenlang werd doodgedrukt door een agent?’, vroeg columnist Tayfun Balcik zich vlak na de moord op George Floyd af. ‘Zou je de ambtenaar in dienst ongestoord zijn gang laten gaan of is proportioneel geweld in dit geval gerechtvaardigd?’

Op 1 juni in Amsterdam vond de veelbesproken demonstratie tegen racisme plaats. Verslaggever Ewout Klei sprak demonstranten van kleur. ‘Als Amerika een tien is, dan scoort Nederland een zesje. Maar dat is ook erg en dat moet dus ook veranderen.’

Columnist Tomas von der Dunk verwonderde zich over de ophef na het – volgens critici partijdige – optreden van Femke Halsema rond de Dam-demonstratie: ‘Het valt wel degelijk te beargumenteren dat sommige demonstraties belangrijker zijn dan andere.’

‘De hel brak niet los op de Dam, maar in Den Haag, in de kranten en op Twitter’, schreef columnist Jaswina Elahi over deze demonstratie.

Racisme is diep verankerd in ons systeem, stelde columnist Azzedine Karrat: in de media, de politiek en in de sport, maar ook in de kerk, de tempel en de moskee. ‘Dit moet veranderen. We moeten ons van onze eigen – onbewuste – racistische vooroordelen bewust worden.’  

Wat doet het met biculturele Nederlanders wanneer de overheid etnisch profileert? Wij zochten het uit. ‘Als je niet wit bent, moet je jezelf altijd blijven bewijzen.’

In Amersfoort wordt het werk van vijftig Afro-Amerikaanse kunstenaars tentoongesteld. Kunstenaar en activist Quinsy Gario nam op verzoek van de Kanttekening een kijkje. ”Kunst voor de kunst’ is onzin. Het bestaat niet.’

Ter bestrijding van het complexe racismevirus zou ons kabinet een soort OMT moeten instellen, betoogde columnist Kiza Magendane. ‘We hebben racisme-adviseurs nodig.’

Ook journalist en gastcolumnist Fitria Jelyta boog zich over het veelkoppige, dodelijke racismemonster. ‘Kun je jezelf nog mens noemen, als je een ander zijn mensheid ontneemt?’

In tien jaar deed Rutte niets tegen institutioneel racisme in zijn land, zijn partij, ‘zijn’ belastingdienst, betoogde Sylvana Simons, leider van BIJ1 in een gastcolumn. ‘Sterker nog: Rutte heeft een geschiedenis met racistische uitspraken en beleid.’ 

Denk-leider Kuzu toonde zich solidair met Black Lives Matter. Het maakte op Tayfun Balcik geen indruk. ‘Of heeft Kuzu het over het hardnekkige anti-zwarte racisme binnen de Turkse en Marokkaanse gemeenschappen zelf, als hij opereert onder #BlackLivesMatter?’

In de week na het Dam-protest was er een antiracisme-manifestatie in de Bijlmer. Gekleurde gemeenschappen lijken nauwelijks iets te merken van de aanwezigheid van gekleurde politici, schreef columnist Chris Aalberts hierna.

Sommige antiracisten dwalen af van waar de strijd tegen racisme in de kern om gaat, schreef Gert Jan Geling. Terwijl die strijd zo hard nodig is. ‘Juist daarom mag deze strijd niet ontaarden in een beeldenstorm, boekverbrandingen, censuur en een ‘cancel culture’.’

De Amerikaanse predikant Jesse Jackson mengde zich, in de slipstream van de Black Lives Matter-protesten, in het debat over Zwarte Piet. In een brief riep Jackson Rutte op ‘de kwetsende en racistische Zwarte Piet definitief te verbieden. De wereld kijkt toe.’

In de afgelopen weken werd er volop gepraat over het verwijderen van ‘koloniale’ standbeelden. Maar zijn er ook nieuwe, diverse helden die een standbeeld verdienen?

Massale demonstraties tegen racisme, Zwarte Piet die steeds meer terrein verliest, meer aandacht voor onze zwarte bladzijden in het curriculum. ‘Er hangt iets in de Nederlandse lucht’, concludeerde Kiza Magendane.

‘Negerzoen’, ‘moorkop’ en de ‘Jodenkoek’: deze benamingen liggen onder vuur. Is dit ‘culinair racisme’ voor biculturele Nederlanders een doorn in het oog, of valt het wel mee?

Volgens een bekende hadith wees de profeet Mohammed racisme nadrukkelijk af. Toch beleven sommige moslims wel degelijk racisme binnen de islamitische gemeenschap. Vier moslims vertellen over hun ervaringen.

De tijd van alleen maar babbelen over gevoelens is voorbij, betoogde Tayfun Balcik. ‘Onze tijd vraagt om rauwe cijfers over racisme en discriminatie. Juist omdat het probleem zo wijdverspreid is, is een systematische en nationale aanpak geboden.’

Heeft, tegen de achtergrond van eerst #MeToo en vervolgens #BlackLivesMatter, de dominantie van blanke heteromannen van boven de vijftig nu dan toch echt zijn langste tijd gehad? Thomas von der Dunk vroeg het zich af.

We spraken met Linda Nooitmeer, voorzitter Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis (NiNsee), over ons slavernijverleden, de nieuwe Canon en de protesten van nu. ‘Tijdens de slavernij is de basis gelegd voor institutioneel racisme.’

In de Kamer zitten geen zwarte Nederlanders. Gooien de partijen het roer om voor de komende verkiezingen? Bij de progressieven leeft de discussie, bleek uit een rondgang langs prominente leden. ‘Geen partij geniet legitimiteit als er geen afspiegeling is.’

In juli organiseerde de NPO een themadag tegen racisme. Een goed teken, schreef Kiza Magendane. ‘Wij zijn toe aan een nieuwe upgrade tegen racisme.’

Had Jort Kelder  plaats moeten maken als presentator van het NPO-racismedebat? Hoe dan ook: de rel rond Kelder was geen noviteit. Media- en opiniemakers betichten elkaar steeds meer van het willen weren van ‘foute’ meningen en het optuigen van een ‘cancel culture’.

‘Racisme is geen mening’, luidde een veelgehoorde klacht over het NPO-racismedebat. Toch is de beste bestrijding van racisme het voeren van een debat hierover, schreef Chris Aalberts. ‘Zonder debat blijft iedereen in zijn eigen definitie hangen.’

Sinds de antiracismeprotesten zijn huidbleekproducten uiterst controversieel. Toch is huidbleken nog altijd doodnormaal in met name Afrika en Azië. We doken in de wereld van de huidbleekcrèmes. ‘Alsof je genezen moet worden van een donkere huid.’

Amerikaanse termen in het Nederlandse racismedebat worden omarmd en beschimpt. We spraken een voor- en een tegenstander van de levendige import van Amerikaans lingo.

Niet-witte agenten, boa’s of beveiligingsmedewerkers worden regelmatig racistisch bejegend – ook door mensen van kleur. Hoe moet hiermee worden omgegaan? ‘Ik zeg weleens dat we wel hetzelfde kunnen zijn, maar ik ben hier gewoon aan het werk.’