Cyprus wil dat het Europese beleid tegen Syrische vluchtelingen wordt herzien, nu er steeds meer vluchtelingen op het eiland arriveren. ‘Sommige delen van het land zouden veilig genoeg zijn voor terugkeer’, aldus de Cypriotische minister van Binnenlandse Zaken Constantinos Ioannou. Zo schrijft de nieuwssite Middle East Online. Cyprus wil het voorstel formeel op de agenda in Brussel zetten. ‘We hebben vijf keer zoveel migranten dan elke andere lidstaat in de frontlinie’, zegt Ioannou. Cyprus breidt de opvangcapaciteiten in het land uit, maar wil dat de EU een ander beleid gaat voeren. Twee Syrische provincies, Damascus en Tartous, zouden veilig zijn, volgens Ioannou die een rapport van het Europese Agentschap voor Asielzaken aanhaalt. Door de mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW) werd hij daarop bekritiseerd. Het klopt dat er in regio’s waar het Syrische regime de dienst uitmaakt geen algemene vorm van geweld meer is, maar volgens HRW vergat de minister een ander stuk uit hetzelfde rapport, waarin staat dat terugkerende Syriërs toch vervolgd kunnen worden en dus hun leven niet zeker zijn. Meer dan vijf miljoen Syriërs zijn het land ontvlucht vanwege de burgeroorlog, waarvan de meesten terechtkwamen in Libanon en Turkije. Vorig jaar piekte het aantal Syrische vluchtelingen in Cyprus met 21,565. Ook dit jaar was er een toename te zien in de maanden oktober en november, maar er zijn nog geen jaarcijfers.
Vorige week werd schrijver en Trouw-columnist Babah Tarawally verkozen tot persoon van het jaar 2023 door de Centrale Unie van de Sierra Leonische gemeenschap in Nederland. Tarawally, zelf afkomstig uit Sierra Leone, kreeg deze titel vanwege zijn bijdragen aan de Nederlandse literatuur en journalistiek.
Helaas kon Tarawally vanwege zijn werk niet aanwezig zijn op de uitreikingsceremonie, daarom besloot hij een video te sturen waarin hij iedereen bedankt. Hij is erg trots op zijn prijs. ‘Ik zal mijn best doen om jullie trots te maken als Sierra Leoners.’ Nederland ziet hij als zijn tweede thuis.
Babah Tarawally ontvluchtte eind jaren negentig zijn moederland Sierra Leone vanwege de bloedige burgeroorlog aldaar. Na een asielprocedure van zeven jaar werd hij Nederlands staatsburger. In 2010 verscheen zijn debuutroman De god met blauwe ogen. Zes jaar later verscheen zijn tweede roman, getiteld De verloren hand. Beide romans gaan veel over Afrikaanse spiritualiteit en het leven van een asielzoeker.
Babah Tarawally is moslim, maar laat zich ook inspireren door de Afrikaanse ubuntu-filosofie. Deze levensovertuiging, die onder andere werd gepropageerd door de voormalige Zuid-Afrikaanse president Nelson Mandela, gaat uit van een geloof in een universeel gedeeld verbond dat de gehele mensheid bevat.
‘Als je een dubbele nationaliteit hebt of moslim bent en je houdt je niet aan de wet, dan ben je – volgens de PVV – een tweederangsburger en kan je harder worden aangepakt’, verweet Rob Jetten Geert Wilders tijdens het debat over de verkiezingsuitslag dat gisteren plaatsvond. De D66-leider beschuldigde de PVV van discriminatie.
In het debat kwam het tot een harde confrontatie tussen Rob Jetten en Geert Wilders over Nederlanders met een dubbele nationaliteit. Volgens de PVV mogen zij worden uitgezet bij ernstige misdrijven. Voor Jetten en andere linkse politici is dat discriminerend.
Jetten, maar ook andere politici voelden Wilders aan de tand over ‘de mildere variant’ die hij nu zegt te zijn, en of hij er nu echt ‘voor iedereen’ is in Nederland.
Zo denkt Volt-Kamerlid Marieke Koekkoek dat dit niet het geval is en wijst daarbij op het voorstel van de PVV om mensen met een dubbele nationaliteit hun Nederlandse paspoort te ontnemen bij ernstige misdaden. Dat vindt zij ‘niet rechtsstatelijk’.
Ook Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) vindt dat Wilders het onderscheid tussen Nederlanders wil vergroten, bijvoorbeeld wanneer ze een dubbele nationaliteit hebben. Hij wil dat Wilders afstand neemt van dergelijke standpunten en ze niet in ‘de ijskast’ plaatst, ‘want daar kunnen ze ook weer uit’, aldus Timmermans.
Wilders reageert dat de wet nu al toestaat om onderscheid te maken, bijvoorbeeld als het gaat om terrorisme. Daar is niets niet rechtsstatelijk aan. Uw partij verzet zich daar ook niet tegen’, zegt hij tegen de PvdA, die een handtekening onder die wet heeft gezet. Ook Pieter Omtzigt van Nieuw Sociaal Contract herinnerde Timmermans aan het feit dat de PvdA daar niet op tegen is.
Jetten bracht vervolgens in dat Wilders wel mensen met een dubbele nationaliteit harder aan wil pakken, maar afblijft van PVV’ers die door de rechter zijn veroordeeld en maar één nationaliteit hebben.
‘Dat is helemaal prima, want dat zijn witte Nederlanders, dat zijn PVV’ers. Daar gaan we niet zo hard tegenin’, zegt Jetten sarcastisch en vervolgt: ‘Maar als je anders bent, als je afwijkt van de norm van de heer Wilders dan pakken we je aan, dan discrimineren we je, dan zetten we je weg. Dan ben je dus niet de premier van alle Nederlanders. Dan ben je dus niet geschikt voor dat premierschap, aldus Jetten.
De Iraans-Nederlandse musicus Farid Sheek (29) stamt uit een familie van soefi-musici. ‘Pas in Nederland leerde ik de soeficultuur echt kennen.’
In het Soefihuis in Rotterdam-Zuid is de mystiek bijna tastbaar. Aan de muur hangen talloze Perzische voorwerpen en naast het raam staat een kast vol met boeken over de islam en andere wereldreligies, zoals het christendom en jodendom. Farid Sheek wijst naar een vitrinekast, waarin een fraai Perzisch gewaad hangt. ‘Dit was van mijn grootvader Mahdi Sheikhbahai, ook wel bekend als Safi Ali Shah de tweede. Hij wijdde zijn leven aan het verspreiden van de soefitraditie.’
Sheek werd geboren in Iran. Hij emigreerde op 17-jarige leeftijd naar Nederland. Hier volgde hij een opleiding tot componist. Op jonge leeftijd leerde hij van zijn vader al Iraanse muziekinstrumenten te bespelen.
Het soefisme – ook bekend als tasawwuf, wat ‘een soefi zijn’ betekent – is een spirituele traditie binnen de islam. Deze stroming wordt vandaag de dag vooral gepraktiseerd onder moslims in Iran, Afghanistan, Turkije, Pakistan en India. Soefigeleerden, waaronder de beroemde Perzische dichter Jalal ad-Din Rumi, staan ook bekend om hun mystieke leer, poëzie, muziek en dans.
Perzische daf ‘Ik ben geboren in Isfahan. Mijn vader was muzikant, mijn moeder had een mooie stem en mijn opa was een soefimeester. Toen ik zeven was drukte mijn grootvader mij een muziekinstrument in handen en zei: ‘Jij hebt een missie om mensen te inspireren.’ Ik begon toen met de daf, een Perzisch muziekinstrument. Later leerde ik ook pianospelen.’
Hij haalt zijn daf tevoorschijn; een rond percussie-instrument met een versierd houten frame, bedekt met leer. Door de ruimte galmen de klanken van het instrument, dat oogt als een trommel maar een zwaarder geluid maakt.
‘Ik wist dat ik muziek nodig had om pijn en verdriet om te zetten in vreugde’
De daf is een antiek Perzisch en Koerdisch instrument. Het dateert van voor de komst van de islam. ‘Voor de soefimuziek is de daf het instrument’, zegt Sheek. ‘Het is een heilig instrument, omdat het vroeger in Iran werd bespeeld tijdens religieuze soefidiensten. Tegenwoordig dient dafmuziek ook als entertainment, bijvoorbeeld op bruiloften en feesten. Voor mij is het instrument nog steeds heilig. De klanken geven zoveel energie dat je niet stil kunt blijven zitten. Dat maakt het voor mij bijzonder.’
Ondanks dat hij uit een muzikale familie komt, dacht Sheek vroeger niet aan een muzikale carrière: ‘Ik was niet van plan om musicus te worden, want ik wist dat zo’n leven niet makkelijk zou zijn. Het leven als musicus in Iran is zwaar omdat het moeilijk is om je brood met muziek te verdienen. Ik wist wel dat ik muziek nodig had om pijn en verdriet om te zetten in vreugde. Muziek is voor mij altijd de uitlaatklep. Muziek speelde een essentiële rol in mijn jeugd. Het zorgde ervoor dat ik uiteindelijk de juiste weg vond en mijzelf bleef.’
Fareed Sheek. Beeld: Hans Tibben
Misschien komt het omdat ik de genen ervoor heb en omdat ik dagelijks heb geoefend, maar ik heb een hoog niveau bereikt. Mensen willen mij graag horen spelen. Dat was vroeger ook al zo. Familie en vrienden, op school, er werd steeds gevraagd, wil je optreden?’
Verhalen vertellen Nadat hij een kop koffie heeft klaargemaakt, gaat hij weer rustig zitten op het Perzische tapijt. ‘Toen ik op mijn zeventiende aankwam in Nederland, kende ik de taal niet. Maar met hulp van de taal van de muziek kon ik een beetje communiceren met mensen. Ik liet zien waar ik vandaan kwam en wat ik daar leerde. Langzamerhand werd de muziek ook mijn werk. Muziek kan verhalen vertellen die groter zijn dan woorden, dat is mijn overtuiging.’
In Nederland, waar hij een nieuw leven opbouwde, leerde Sheek de essentie van het soefisme kennen. ‘Dat kwam doordat ik in het Soefihuis, dat was opgericht door mijn grootvader die ook was geëmigreerd, in aanraking kwam met muzikanten uit allerlei culturen, die ook met soefimuziek en spiritualiteit bezig waren.’
Wat maakt een plek spiritueel? ‘Niet de plek zelf, maar de mensen brengen spiritualiteit mee’, aldus Sheek. ‘Als een spiritueel mens een café binnengaat, wordt er spiritualiteit gebracht. Als hij naar een moskee gaat, wordt de moskee een spirituele plek.’
Nu Sheek zich meer heeft ontwikkeld als componist probeert hij instrumenten en melodieën uit oost en west met elkaar te mixen. ‘Muziek voegt emotie toe aan verhalen’, vertelt hij, ‘waardoor mensen elkaar beter kunnen begrijpen. Zo probeer ik culturen samen te brengen.’
‘Soefisme is een levenspad’
Afgelopen jaar trad hij op in het Muziekgebouw in Eindhoven, samen met de Russische celliste Maya Fridman. En begin november speelde hij opnieuw met Fridman in het Concertgebouw in Amsterdam. De opbrengst van de voorstelling ging naar de slachtoffers van de oorlog in Israël en Gaza.
Puzzelstukjes Zijn inspiratie om mensen dichter bij elkaar te brengen, haalt Sheek uit het soefisme. Wat hem betreft bestaan er talloze interpretaties en uitingen van soefisme en islam. Net als bij andere religies. ‘Ik ben ervan overtuigd dat religies stukjes zijn van een plattegrond. Samen vormen ze een geheel. Er is geen enkele profeet die de leer van een andere profeet heeft afgewezen. Ze hebben alleen dingen toegevoegd. Dingen waarvan ze dachten dat die pasten bij de tijd, mensen en cultuur waarin ze leefden. De opvolgers van de profeten vochten vaak over de essentie, de waarheid van het geloof. Maar die gevechten hebben niets te maken met de boodschap van religie.’
Volgens Sheek draait religie om harmonie. ‘Muziek is hier het geluid van. Ik zie de islam als een zee van schoonheid, vrede, rust, samenzijn en broederschap.’
Het soefisme, vertelt Sheek, is een levenspad. Een pad waarop ontmoetingen plaatsvinden met andere tradities en geloven. ‘Je kunt het levenspad van soefisme combineren met andere religies. Dat is niet per se verboden.’
Terwijl hij zijn daf bespeelt in de verschillende concerthallen in het land vertelt Sheek zichzelf om nederig te zijn. ‘Ik wil student blijven en van anderen leren. Met mijn muziek wil ik de vrede, harmonie en vriendschap in de wereld bevorderen. Kijk niet naar wie de muziek maakt, maar luister naar de klanken en melodieën die gespeeld worden. Dat is de boodschap die ik wil vertellen.’
Elke maand gaat de Kanttekening in gesprek met vluchtelingen en statushouders in Nederland. Hoe zijn ze hier gekomen? En hoe hebben zij hun nieuwe leven in Nederland opgebouwd? Deze maand: Ramazan Ince. Zijn vrouw en hij zijn van oorsprong Turks, maar ze woonden en werkten in het buitenland toen duidelijk werd dat ze niet meer terug konden naar Turkije. Ze moesten een beslissingen nemen, maar twee dingen stonden als een paal boven water. Het gezin bleef bij elkaar en het woord ‘opgeven’ kenden ze niet.
Ramazan Ince en zijn vrouw waren docenten. Zijn vrouw gaf Engels en Ince wiskunde. Het is overduidelijk dat hij van zijn vak houdt. Tijdens het gesprek komt wiskunde verschillende keren ter sprake. ‘Wij hebben in verschillende landen gewoond en daar les gegeven. Eerst een jaar in Ghana, daarna elf jaar in Nigeria, twee jaar in Irak en tot slot weer in Nigeria. Onze twee oudste kinderen zijn in Nigeria geboren. Alles ging goed tot in 2017. De paspoorten van mijn vrouw en mij werden in verband met bepaalde activiteiten geannuleerd. Helaas konden we ook geen hulp vragen bij de Turkse ambassade. Dit mochten ze ook niet. Onze paspoorten werden niet verlengd. We zijn teruggegaan naar Nigeria, maar daar konden we ook niet op steun rekenen. We moesten iets doen. Daarom zijn we vanuit Nigeria gaan solliciteren in de VS en Canada. Dat stuitte op problemen, want we konden geen visum krijgen. We stonden met onze rug tegen de muur. Mijn vrouw en ik hadden gedacht dat we zelfstandig alles konden oplossen. Toch moesten we tot de conclusie komen dat dit niet zou gaan lukken. We moesten serieus gaan nadenken over het aanvragen van asiel en we moesten handelen. We hadden immers de verantwoordelijkheid voor onze kinderen.’
Alleen weggaan en zijn gezin achterlaten in Nigeria was géén optie. Daar wilde Ince niet aan denken. Het moment waarop de paspoorten van de kinderen zouden verlopen kwam steeds dichterbij en ze waren in Nigeria zonder visum. Ze konden daar dus ook niet werken. De enige vlucht die ze vanuit Nigeria mochten boeken, was naar Amsterdam. Het was een gok, maar wel een gok die ze durfden te wagen. Voor zichzelf en voor hun kinderen. In mei 2018 vertrok het complete gezin naar Nederland.
Ter Apel
Vanaf het eerste moment bewandelden ze de legale weg. Ince benadrukt dat de politie op Schiphol heel vriendelijk was. Ze belandden in Ter Apel, waar ze acht à negen dagen moesten verblijven. ‘Destijds was het er goed. We kregen een echte kamer. Niet groot, maar we sliepen beslist niet buiten. Dat was niet aan de orde. Vervolgens zijn we naar een azc in Budel gegaan, waar we drie maanden zijn gebleven. Daar was het ook redelijk rustig. Sommige gebouwen stonden zelfs leeg. Alleen hadden we slechts één kamer. De badruimte en het toilet moesten worden gedeeld met anderen, wat gevolgen heeft voor je privacy. Vooral voor mijn vrouw was dat niet prettig als ze voor het bidden haar handen, armen en voeten wilde wassen. In Nigeria hadden we een groot huis met meerdere badruimten. Bovendien gingen mijn vrouw en ik naar ons werk en de kinderen naar school. In Nigeria werkten we op een kostschool en daar was altijd wel iets te doen. We gaven niet alleen les, maar op een kostschool werken is een way of life. Nu zaten we ineens in één kamer, waardoor we meer dingen samen gingen doen. Daardoor werd onze onderlinge band wel steviger dan ooit. De kinderen vonden het leuk, maar minder leuk was dat er in Budel geen school voor hen was.’
Na Budel verhuisde het gezin Ince naar Gilze Rijen, waar ze ook gesprekken met de IND hadden. De kinderen gingen er naar school. Na een week stond de volgende verhuizing voor de deur, namelijk naar Leersum.
De enige vlucht die ze vanuit Nigeria mochten boeken, was naar Amsterdam
Fietsen ‘Vanaf 3 september 2018 kregen de kinderen in het azc Nederlandse les van leraren van een school. In december kregen we te horen dat onze zoons na de kerstvakantie naar de gewone school mochten. Dat was in Doorn. Mijn vrouw en ik waren trots op onze jongens, maar we kregen wel met iets nieuws te maken. In Nigeria woonden we op de campus. De kinderen gingen daar naar school op ons eigen terrein. Nu moesten onze zoons een paar kilometer fietsen om op school terecht te komen. Natuurlijk stemden we ermee in, maar het was een nieuwe ervaring. We merkten dat er op school heel goed op onze kinderen werd gelet.’
De oudste zoon is inmiddels 16 jaar, de middelste 12 jaar en de jongste, die in Nederland werd geboren, is 16 maanden. De oudste twee spreken accentloos Nederlands, wat onlangs ook op de school van een van de twee werd gezegd. Ince is daar erg trots op.
Cursus Microsoft Ince en zijn vrouw wilden ontzettend graag aan de slag. Na negen maanden kregen ze het felbegeerde BSN. Zonder dat nummer mag je in Nederland niet werken. ‘Natuurlijk was ik dolblij met de toewijzing van dat nummer, maar dan ben je er nog niet. Ik solliciteerde wel, maar ik kreeg overal te horen dat ze niet begonnen aan iemand die nog geen verblijfstatus had en geen Nederlands sprak. Bovendien vond ik dat een vader die niet werkte geen goed voorbeeld was voor de kinderen. Online vond ik een cursus van Microsoft en die ben ik gaan volgen. Via Hack your future ontdekte ik de ICT-cursus webdesign. Nu zagen mijn kinderen een vader die ook huiswerk had en bezig was.’
Op een moment ontmoette Ince iemand die bij Microsoft werkte en hem vertelde over de Azure Academy. Dat is een initiatief van de ITPH Academy in samenwerking met Microsoft. Iedereen, mensen met een beperking, werklozen, werkzoekenden, studenten en ook vluchtelingen krijgen via de Azure Academy hulp bij het opbouwen van een carrière in de IT door middel van het organiseren van opleidingen voor deze doelgroep. Je hoefde geen werkervaring in de IT te hebben. De opleiding stond open voor iedereen. Of Ince interesse had.
Hogeschool Utrecht
‘Reken maar dat ik ja zei! Het duurde zes maanden, maar het was in Amsterdam. Vanuit Leersum was het een beetje lastige reis, plus dat ik een abonnement had gekregen voor de daluren. Dit betekende dat ik ’s ochtends het azc al om half zes moest verlaten om de trein van half zeven te halen. Ik moest in Amsterdam zijn voordat de daluren voorbij waren. ’s Avonds was het precies hetzelfde. Naar huis gaan kon pas als de daluren waren ingegaan. Het was een heel zware periode, maar ik ben heel blij dat ik het heb gedaan. Eigenlijk is er een uitzondering voor me gemaakt, want de opleiding staat open voor statushouders en niet voor asielzoekers. De kans dat ik asiel zou krijgen was groot en daarom mocht ik meedoen. Er waren 15 deelnemers die allemaal zijn geslaagd. Ik kreeg de kans om stage te lopen bij Fujitsu en kwam daar in vaste dienst. Alleen ben ik een onderwijsman. Hoe blij ik ook was met het hebben van een baan, ik wilde naar het onderwijs terug. Ik vond een baan bij de Hogeschool Utrecht. Deze werkplek is beter voor me. Ik werk veel vanuit huis, maar als ik op mijn werk ben moet ik Nederlands spreken. Bij Fujitsu was de voertaal Engels. Mijn collega’s bij de Hogeschool Utrecht zeggen tegen me dat ik Engels mag praten als ik er niet uitkom. Heel aardig van ze, maar ik moet Nederlands leren en dus Nederlands spreken. Voor mij is het als bèta lastig om te wennen aan een nieuwe taal. Toch is het beter om zoveel mogelijk te oefenen. Als mijn Nederlands goed genoeg is, dan kan ik misschien weer docent wiskunde worden.’
Kort voordat Ince aan de slag ging bij Fujitsu kreeg het gezin een woning toegewezen in de omgeving van Utrecht.
Ziek geweest
Vorig jaar werd Ince ziek en moest naar het ziekenhuis. Uiteindelijk is hij geopereerd, waardoor ook de heimwee toesloeg. ‘In Turkije staat je complete familie aan je bed, maar dat kon natuurlijk niet. Wij kunnen beslist niet naar Turkije gaan en geen van onze familieleden kreeg een visum. Mijn broer heb ik wel gezien, want hij moest voor zijn werk in Duitsland zijn. De broer van mijn vrouw heeft ons ook bezocht. We hebben geprobeerd om een visum te krijgen voor mijn moeder, wat niet lukte. De ambassade in Turkije zei nee. We hebben bezwaar gemaakt bij de IND, die wel een visum gaf. Mijn moeder is tijdelijk hier. Dat is écht een cadeau. Ik had haar zeven jaar niet gezien. In januari gaat ze terug.’
Mensenrechten binnen het onderwijs
Samen met een vriend heeft Ince in oktober 2020 de stichting Broken Chalk opgericht. Deze stichting roept op tot erkenning van geweld tegen vrouwen en meisjes en de invloed hiervan op het onderwijs. Daarnaast richten ze zich op het schenden van mensenrechten binnen het onderwijs. Hoeveel problemen Ramazan Ince zelf ook heeft, hij vergeet zijn medemens niet. Bovendien is hij een onderwijsman in hart en nieren.
Een grote meerderheid in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties wil een staakt-het-vuren in de Gazastook. Net als in oktober onthield Nederland zich vannacht opnieuw van stemming, aldus NOS.
Israël en de Verenigde Staten stemden tegen het staakt-het-vuren, evenals een handjevol andere landen waaronder Oostenrijk, Tsjechië, Liberia en Nauru, een eilandstaatje in de Stille Oceaan. De lidstaten van de Europese Unie stemden verdeeld. Frankrijk, Spanje, Portugal en Polen stemden, net als de islamitische landen, voor een staakt-het-vuren, maar Nederland, Duitsland en Italië onthielden zich van stemming. Dat deden ook het Verenigd Koninkrijk en Oekraïne.
Het feit dat Nederland, net als op 27 oktober, zich onthouden heeft van stemming leidt tot commotie onder sociale mediagebruikers. Volgens oud-Kamerlid Tofik Dibi van GroenLinks geeft Nederland helemaal niets om de universele mensenrechten. Hij heeft stevige kritiek op minister Hanke Bruins Slot (CDA) van Buitenlandse Zaken, die eerder deze week een berichtje deelde waarbij ze stilstond bij de 75e verjaardag van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.
In de door de Algemene Vergadering aangenomen resolutie wordt niets gezegd over Hamas, dat op 7 oktober Israël aanviel. De VS hadden een extra paragraaf voorgesteld, waarin de vergadering ‘de gruwelijke terroristische aanslagen van Hamas ondubbelzinnig verwerpt en veroordeelt’, maar dit amendement werd verworpen. Ook een Oostenrijks amendement, waarin Hamas werd opgeroepen alle gijzelaars vrij te laten, haalde het niet.
De SP laat er na het vertrek van politiek leider Lilian Marijnissen geen gras over groeien en heeft in Jimmy Dijk alweer een nieuwe leider gevonden. Dat maakte de partij vanmorgen bekend.
‘Dat ik het vertrouwen krijg om leiding te geven aan deze fractie is een grote eer’, zegt Dijk tijdens een persconferentie. Hij moet naar eigen zeggen meteen aan de bak en heeft het gemunt op de PVV en VVD.
‘Zij blijven tegenstellingen tussen mensen op basis van afkomst maken en willen de tegenstelling tussen de werkende klasse en de graaiende klasse niet kraken. De echte tegenstelling zullen we samen moeten kraken. Dit is de strijd die we moeten voeren. Tegen tweedeling en voor herverdeling’, aldus Dijk.
Wie is deze man? Hij wordt door NOS een ‘straatvechter’ genoemd, die de SP weer uit het slop moet trekken. Hij is pas negen maanden Kamerlid, maar wordt beschouwd als ‘echte partijman’, aldus NOS. Van 2010 tot 2023 zat hij voor de SP in de gemeenteraad van Groningen.
De Groninger werkte tien jaar bij een kartonfabriek, deels naast zijn studie sociologie.
Er komt volgens partijgenoot Theo Coskun nu geen ander verhaal bij de SP. De focus blijft het socialistische gedachtegoed. ‘Je moet het wel op een nieuwe en moderne manier brengen’, aldus Coskun tegen Trouw.
Hollywood-acteur Brian Cox draagt in een video het laatst gepubliceerde gedicht van de Palestijnse dichter Refaat Alareer voor. De voordracht vond plaats in het kader van het Palestina Literatuur Festival en wordt op sociale media veel gedeeld. Alareer kwam vorige week om bij een Israëlische luchtaanval in Gaza.
Het gedicht werd op 1 november 2023 gepubliceerd. Brian Cox droeg het gedicht voor in het Engels, de Kanttekening schreef een vertaling:
Als ik dood moet
Moet jij leven
Om mijn verhaal te vertellen Mijn spullen te verkopen Om een stuk stof te kopen
En wat touwtjes (maak het wit, met een lange staart)
Opdat een kind, ergens in Gaza, terwijl het de hemel in de ogen kijkt
(Wachtend op vader, die in een vlammenzee vertrok En niemand vaarwel zei Zelfs niet zijn eigen bloed Zelf niet zichzelf)
De vlieger, die jij hebt gemaakt, boven ziet zweven En voor een moment denkt dat daar een engel is Die liefde brengt
Als ik dood moet Laat het hoop brengen Laat het een verhaal zijn
Het Palestina Literatuur Festival werd in 2008 opgericht met als missie ‘de macht van cultuur te laten prevaleren boven de cultuur van macht’. Het heeft als doel de ‘culturele belegering’ van Palestina te ‘doorbreken’.
Het Britse Lagerhuis heeft een nieuw wetsvoorstel goedgekeurd om asielzoekers naar Rwanda te kunnen sturen. Een eerdere versie van deze wet werd tegengehouden door het Britse Hooggerechtshof.
313 parlementariërs stemden tijdens de eerste stemming voor de tekst, 269 stemden tegen. In de nieuwe tekst wordt Rwanda als een veilig ‘derde land’ gedefinieerd. Vluchtelingen die naar Rwanda worden uitgezet mogen niet worden teruggestuurd naar hun land van herkomst, waar ze mogelijk gevaar lopen.
In het wetsvoorstel staat ook dat bepaalde bepalingen uit de Britse mensenrechtenwetgeving niet toegepast hoeven te worden op uitzetting, om op deze manier mensenrechtenadvocaten de pas af te snijden die er alles aan proberen te doen om de migranten in het Verenigd Koninkrijk te houden.
Volgens minister James Cleverly van Binnenlandse Zaken is het wetsvoorstel een gamechanger en ‘in overeenstemming met de voorwaarden uit het vluchtelingenverdrag’.
Labour, de Britse zusterpartij van de PvdA, is tegen het conservatieve wetsvoorstel. ‘We kunnen Rwanda niet veilig maken door het alleen maar te zeggen’, zei Lagerhuislid Chris Bryant gisteren tijdens het debat.
Maar de rechtervleugel van de Conservatieve Partij is ook kritisch, omdat het wetsvoorstel niet ver genoeg zou gaan. Om die reden hielden sommige Lagerhuisleden zich van stemming, bericht internationaal persbureau Reuters. Ze vinden dat het Verenigd Koninkrijk zich moet terugtrekken uit het Europees verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en andere mensenrechtenverdragen, om op die manier te voorkomen dat Britse wetgeving om de migratie aan te pakken door internationale wetgeving wordt overruled.
Vormt Geert Wilders een bedreiging voor de democratische rechtsstaat? En wat kunnen we leren van de lessen uit Amerika? Historicus Frans Verhagen en oud-Kamerlid en advocaat Sidney Smeets leggen uit dat er reden tot bezorgdheid is.
Geert Wilders vormt wel degelijk een bedreiging voor de rechtsstaat, begint Verhagen, Amerika-kenner en schrijver van Geschiedenis van de Verenigde Staten (2017). Niet omdat Wilders daadwerkelijk de rechtsstaat omver kan werpen, maar vanwege de polarisatie en de haatzaaiende retoriek die de PVV-leider jegens moslims en minderheden hanteert.
Verhagen acht de Nederlandse situatie complexer dan die in de Verenigde Staten. In Nederland hebben we een meerpartijenstelsel, wat de kans op een al te autoritair bewind verkleint, legt hij uit. Bovendien is de constitutionele context anders, benadrukt Sydney Smeets, zelfstandig advocaat en voormalig Kamerlid voor D66. ‘Wij toetsen wetten niet aan de grondwet, maar aan internationale wetgeving.’ Toch is er volgens beide mannen reden tot zorgen.
Democratische rechtsstaat Wilders en zijn PVV vormen geen acute bedreiging voor de democratische rechtsstaat, aldus Verhagen. Het staat mensen en partijen immers vrij om programmapunten te maken die haaks staan op de rechtsstaat. ‘Het wordt pas een probleem als die voorstellen daadwerkelijk worden uitgevoerd’, zegt de historicus. ‘Het is namelijk niet gemakkelijk om de rechtsstaat te bedreigen. Die beschermt zichzelf ook, met wettelijke normen. Je kunt de rechtsstaat alleen om zeep helpen als je de grondwet verandert, maar dat is in Nederland heel moeilijk.’
Maar ook zonder dit specifieke gevaar is Wilders een gevaarlijke politicus, omdat hij haat zaait tegen moslims en andere minderheden, zo gaat hij verder. ‘Ik las een interview in de Britse krant the Guardian met de Arnhemse burgemeester Ahmed Marcouch. Hierin vertelde hij dat zijn kinderen bang zijn dat ze uit Nederland worden gedeporteerd nu Wilders de verkiezingen heeft gewonnen. ‘Haat zaaien is Wilders’ handelsmerk, zijn modus.’
Volgens Verhagen is het optreden van Wilders een vervolg op de islamkritiek van VVD-leider Frits Bolkestein. ‘Bolkestein is begin jaren negentig begonnen met het geneuzel over de islam. Hij zei dat moslims geen democraten kunnen zijn en de islam nooit een Verlichting heeft gehad. Bolkestein zette de toon van het debat, waarin niet-moslims het gevoel hebben te worden bedreigd en moslims dat ze niet worden geaccepteerd. Het tegengeluid werd onder meer vertolkt door Job Cohen, toen nog burgemeester van Amsterdam. Hij ging theedrinken met moslims en bouwde met hen een band op.’
Volgens Smeets hebben we te maken met een paradox. ‘De PVV en andere ultrarechtse partijen willen een beleid dat haaks staat op de rechtsstaat. We hebben geen cordon sanitaire tegen de PVV ingesteld, maar de partij salonfähig gemaakt. De VVD wil een kabinet met de PVV mogelijk steunen. Daarmee brengt het de democratische rechtsstaat in gevaar. Het is de paradox beschreven door de Oostenrijks-Britse filosoof Karl Popper: als je antidemocratische krachten in een democratisch bestel de vrije loop laat dan help je de democratie om zeep.’
Hij voelt daarom voor een verbod op antidemocratische, antirechtsstatelijke partijen. ‘FvD komt voor zo’n verbod in aanmerking, maar ook de SGP. Je kunt deze partij natuurlijk zien als onschuldige folklore, maar dat is deze fundamentalistisch christelijke partij niet. Een partijverbod is ingegeven door het idee: stel, wat gaat die partij doen als ze aan de macht komt? De SGP wil een theocratie invoeren. Niet ten onrechte wordt deze partij door critici de christelijke Taliban genoemd.’
Sidney Smeets. Screenshot Youtube
Rechtsstaat niet veilig bij VVD Maar het gevaar komt ook van democratische partijen, zoals de VVD, waarschuwt Smeets. ‘De PVV heeft de VVD nodig om te regeren. De rechtsstaat is echter niet veilig bij de VVD. Deze partij pleitte er in het verleden voor dat Nederlandse wetten niet langer worden getoetst aan internationale verdragen. Pas toen de VVD hier veel kritiek op kreeg van staatsrechtdeskundigen haalde de partij dit voorstel uit haar programma. Toch ben ik er niet gerust op, want de VVD kan hier in de toekomst wederom voor pleiten.’
Smeets gelooft niet dat de VVD de media aan banden wil leggen, zoals nu in Hongarije gebeurt onder premier Viktor Orban. Tegelijkertijd maakt hij zich wel grote zorgen over de persvrijheid in Nederland. ‘De PVV noemt journalisten ’tuig van de richel’ en FvD riep op tot het instellen van ’tribunalen’ voor wetenschappers en journalisten die verantwoordelijk zouden zijn voor het coronabeleid. Dat is eng. Voor een deel van de Nederlandse bevolking is het geen taboe meer om de pers, de wetenschap en de rechterlijke macht aan banden te leggen. Dat wil ultrarechts omdat journalisten, wetenschappers en rechters links zouden zijn. Maar dit is echt klinkklare onzin, ze zijn onafhankelijk. Ze willen gewoon ultrarechtse journalisten, wetenschappers en rechters. De media geven behoorlijk toe aan ultrarechts en geven PVV, FvD en BBB een podium. Een NOS-journalist noemde een kabinet met de PVV ‘centrumrechts’. Dat is een aanwijzing dat het Overton-venster (het gedachtegoed dat het grote publiek accepteert, red.) enorm is verschoven. Wat vroeger extreemrechts was, heet nu centrumrechts.’
Als voorbeeld noemt Smeets, opnieuw, de VVD. ‘Eind jaren negentig heb ik voor de VVD gewerkt. Dat was toen, onder leiding van Hans Dijkstal, nog een hele liberale partij. De meeste mensen die er toen werkten zouden nu worden weggezet als linkse VVD’ers, als D66’ers. De VVD is enorm naar rechts opgeschoven.’
De PVV ‘inkapselen’ Verhagen maakt zich minder zorgen over een kabinet-Wilders, omdat Pieter Omtzigt van Nieuw Sociaal Contract de PVV-leider wil ‘inkapselen’. ‘Als Wilders de grenzen die zijn afgesproken overschrijdt dan trekt Omtzigt de stekker eruit en valt het kabinet.’ Volgens Verhagen sluit Omtzigt de radicale ideeën van Wilders uit, maar de PVV-leider als persoon niet. ‘Wilders zou zichzelf moeten verloochenen om premier te worden. Dat is Omtzigts strategie. Hij wil Wilders in een kooitje stoppen. De vraag is of dit gaat lukken. Maar gelukkig geldt in Nederland de regel ‘wie breekt betaalt’. De VVD liet afgelopen zomer het kabinet vallen en heeft de verkiezingen verloren. Als Wilders het kabinet laat vallen dan gaat hem dat zetels kosten.’
De historicus gelooft dat er geen kabinet-Wilders komt, maar een extraparlementair kabinet met een andere premier. ‘Wilders, Omtzigt, VVD-leider Dilan Yesilgöz en BBB-voorvrouw Caroline van der Plas zullen in de Tweede Kamer blijven om het kabinet overeind te houden.’
Een andere vraag is of de PVV wel voldoende mensen kan vinden die minister of staatssecretaris kunnen worden. ‘Daarom wordt het dus een extraparlementair kabinet’, denkt Verhagen. ‘In Nederland hebben we twee van zulke kabinetten gehad. In 1939 was dat het vijfde kabinet-Colijn, dat echter meteen viel omdat de Tweede Kamer hiermee niet akkoord ging. En in 1973 was er het kabinet-Den Uyl. De christendemocratische partijen ARP en KVP steunden dit kabinet op punten en leverden zes ministers, maar schaarden zich – in tegenstelling tot PvdA, D66 en PPR – niet achter het kabinetsprogramma Keerpunt ’72. Het kabinet-Den Uyl was ‘rood met een witte rand’.’
Frans Verhagen, screenshot Youtube
Lessen uit Amerika Kan Nederland wat leren van de lessen uit de Verenigde Staten, waar Donald Trump van 2017 tot begin 2021 president was? Is dit het toekomstbeeld van Nederland met een kabinet-Wilders?
De verkiezingswinst van Wilders is aan Donald Trump totaal voorbijgegaan, aldus Verhagen. ‘Trump weet niet eens waar Nederland ligt, haha.’ Tijdens het presidentschap van Trump is ‘de verharde toon in het maatschappelijk debat genormaliseerd.’ Deze ontwikkeling is echter al eerder begonnen. ‘Sinds de Republikein Newt Gingrich in de jaren negentig een confrontatiestrategie ging voeren waarin iedereen die het niet eens is de vijand is, niet enkel van jouw ideeën maar van de hele beschaving, is de toon in Amerika van kwaad naar erger gegaan. Trump was enkel het laatste station van een lange rit en als zijn huidige campagne een indicatie is, gaat hij nog wel even door.’
Kun je de Republikeinse partij, die Trump tolereert, vergelijken met de VVD die Wilders niet langer uitsluit? Verhagen vindt van niet. ‘De Republikeinse partij bestaat uit lafaards die geen kritiek durven te hebben op Trump. Ze hebben gezwegen na 6 januari 2021, toen extreemrechtse Trump-aanhangers het Capitool bestormden om te protesteren tegen de verkiezingsuitslag. Het is onvoorstelbaar dat Trump, die zijn aanhangers heeft opgehitst, hiervoor niet is aangeklaagd toen ze daartoe in februari 2021 de mogelijkheid hadden. Dat komt omdat de Republikeinen geen principes hebben. Ik weet niet of VVD’ers lafaards zijn. Maar de VVD zal niet toestaan dat Wilders als haatzaaier aan de macht komt, ze accepteren alleen ‘Milders’. Tegelijkertijd is de VVD wel bereid tot heel veel om een regering over rechts te vormen.’
Volgens Verhagen is het in de Verenigde Staten 1932. ‘In dat jaar behaalde de NSDAP een enorme verkiezingsoverwinning in Duitsland, maar Hitler werd nog geen kanselier. Dat gebeurde een jaar later. Toen hij aan de macht kwam, schakelde hij de democratie uit. Zoals Viktor Orban dat in Hongarije heeft gedaan. Autoritaire, populistische leiders komen op democratische wijze aan de macht, maar hollen daarna de democratie van binnenuit uit. Dat gebeurt ook in Polen, India en Turkije.’
Aanval op de democratie De gebeurtenissen van 6 januari waren volgens Verhagen een regelrechte aanval van Trump op de democratie. ‘Trump erkende zijn verlies niet. Hij respecteert het democratische proces niet. Republikeinen tolereren het gedrag van Trump, ook zijn rol bij de bestorming van het Capitool. Als deze man, Trump, nog een keer aan de macht komt dan gaat hij morrelen aan de randvoorwaarden van het Amerikaanse politieke bestel en bewegen de VS zich in autoritaire richting. Het is maar de vraag of het huidige Supreme Court voldoende vangrails biedt.’
Ook in Nederland werd na 22 november op verschillende plekken gedemonstreerd tegen de verkiezingsuitslag, door linkse activisten. ‘Dat slaat nergens op’, zegt Smeets. ‘Je moet de verkiezingsuitslag respecteren. Maar extreemlinks heeft nauwelijks invloed, in tegenstelling tot extreemrechts. Wel bestaat het risico dat de extreemrechtse kant nog verder radicaliseert, in reactie op de extreemlinkse beweging. Er is op zich veel sympathie voor de klimaatbeweging, maar als je daar ‘From the River to the Sea’ gaat roepen (de pro-Palestijnse leus die door tegenstanders als een oproep tot etnische zuivering van de Joden wordt uitgelegd, red.), dan werkt dat contraproductief.’
De advocaat zegt dat een vergelijking tussen Nederland en de Verenigde Staten lastig is, omdat de Amerikanen een heel ander soort grondwet hebben. Ook is het Amerikaanse Supreme Court een constitutioneel hof, dat wetten toetst aan de grondwet. De rechters van dit hof worden bovendien door de politiek benoemd. ‘Soms wordt het hooggerechtshof hierdoor te politiek. Dat is een slechte zaak. Maar tegelijkertijd is zo’n hof een zekere garantie dat dingen die echt tegen de constitutie ingaan geen wet worden.’
Nederland kent in tegenstelling tot de VS geen constitutioneel hof. ‘Wel hebben we een Eerste Kamer, die wetten toetst’, zegt Smeets. ‘En daarnaast natuurlijk de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en andere internationale verdragen waaraan Nederland zich moet houden, zoals het VN-Vluchtelingenverdrag.’ De rechtsstatelijke bescherming die deze internationale verdragen bieden moeten we echter niet overschatten, zo waarschuwt Smeets. ‘Nederland wordt regelmatig op de vingers getikt door het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Daar hoor je in de media nooit iets over, want er staan geen sancties op. Het enige wat dit hof kan doen is geldboetes uitdelen. Een fatsoenlijke staat wil voorkomen dat hij nog een keer de regels overtreedt. Maar de ervaring leert dat Nederland de regels regelmatig overtreedt. Bovendien duren procedures aan het Europese Hof jaren, gemiddeld zo’n zeven jaar. Als er een uitspraak komt is het kalf verdronken. Europese landen kunnen al die tijd doorgaan met mensenrechtenschendingen.’
‘De enige manier om landen echt te sanctioneren is door het bevriezen van subsidies, wat de Europese Unie nu doet bij Hongarije’, gaat Smeets verder. ‘Maar Hongarije houdt zich nog steeds niet aan de Europese regels en krijgt mogelijk straks toch weer subsidies. De kans hierop is groter als er in Europa meer van dit soort regeringen aan de macht komen. Als de PVV gaat regeren in Nederland, bijvoorbeeld.’
Nederland zal echter niet snel in een autoritair land veranderen, denkt Verhagen. ‘Hier is het lastiger omdat ons land een meerpartijenstelsel kent. De kans dat Wilders aan de macht komt is kleiner, de kans dat hij grenzen overschrijdt ook. Het doel van Omtzigt is om Wilders in te kapselen, de PVV-leider te laten doen wat de andere partijen willen. Wel is het de vraag of Wilders zich inhoudt. Op X is hij nog steeds grof en provocerend. Daarin lijkt hij op Trump. Ze kunnen zichzelf niet beheersen. De vraag is of Wilders wel een mildere versie van zichzelf kan zijn. Als hij dit niet kan, dan is een kabinet met de PVV geen lang leven beschoren.’
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
