Bij de steundemonstratie van de Extinction Rebellion-blokkade van de A12 sprak ik zaterdag met een hoogleraar van Indiase afkomst. Hij had zich op deze snikhete dag in een zwartfluwelen toga met baret en bef gehuld. Dat was een zeer bewuste keuze zei hij, niet alleen om zijn standpunt en expertise te tonen, maar ook om met trots uit te dragen hoe ver hij, afkomstig uit een voormalig westerse kolonie, het had geschopt. Aanwezig en eveneens van Indiase oorsprong was hoogleraar Joyeeta Gupta, spreekster in het supportprogramma op het Malieveld, winnares zowel van de Nobel- als de Spinozaprijs.
En daarmee waren zij enkele van de gekleurde uitzonderingen in een zee van witte mensen op de demonstratie. Nu zal ik de laatste zijn om te ontkennen dat er in Nederland racisme, islamofobie en antisemitisme bestaan. Maryam Hassouni beschuldigt Extinction Rebellion (XR) er op One World van bij demonstraties geen rekening te houden met mensen van kleur. Zo zou het disproportioneel gevaar opleveren voor mensen van kleur om zich bewust te laten arresteren. Op hen heeft de politie het inderdaad meer gemunt. Maar klopt het wat Hassouni zegt?
Allereerst zijn verreweg de meeste klimaatdemonstraties geweldloos. Bij de blokkade van de A12 is er een supportgroep, die ver van de gevarenzone blijft. Daar waren de bovengenoemde wetenschappers aanwezig. Zo kan iedereen toch de macht van het getal laten gelden, zonder gevaar of het risico van een strafblad. De mensen die op de A12 gingen zitten werden, zonder onderscheid van leeftijd en achtergrond, systematisch door agenten weggevoerd. Waar de politie elders in Nederland inderdaad discrimineert op uiterlijk, gebeurde dat deze keer niet.
XR kent noch hiërarchie noch leden en heeft een sociocratische structuur. Iedereen kan zich via de site aanmelden bij een lokale afdeling. Niemand is de baas, de coördinatie van lokale groepen wisselt eens in de zoveel maanden en besluiten worden genomen op basis van consensus. Oud en jong, queer en straight, hoog- en laag opgeleid zitten zij aan zij. Maar wel zijn bijna alle activisten wit.
Dus ga ik hier de impopulaire vraag stellen of de grote afwezigheid van Nederlanders van kleur bij XR niet aan henzelf ligt? Ik zie ze namelijk wel op demonstraties tegen de Israëlische bezetting, het Iraanse regime en de Marokkaanse koning. Kortom, demonstreren is geen specifiek witte hobby, of een wit privilege. Iedereen wil op zaterdag liever uitslapen en barbecueën.
Het antwoord op mijn vraag kan ik helaas niet geven. Ik leg die vraag graag bij mensen van kleur zelf neer. Want er is geen enkel onderzoek waaruit blijkt dat er sprake is van racisme bij klimaatactivisten en XR. De bal ligt in het kamp van mensen van kleur en een migrantenachtergrond, die de urgentie van de klimaatverandering voor alle kinderen erkennen om zich aan te sluiten. Eigen migrantenorganisaties voor klimaat heb ik nog niet gezien, maar hoe mooi zou het zijn als zij zich als groep zouden aansluiten.
Er is geen enkel onderzoek waaruit blijkt dat er sprake is van racisme bij klimaatactivisten en XR
Hier wil ik wel iets anders ding kwijt. Hassouni’s houding doet mij denken aan het echtpaar dat met de auto half boven een klif bungelt en elkaar verwijten maakt over het slechte huwelijk. Beter bundelen ze krachten en bedenken ze hoe ze uit de penibele situatie kunnen komen om hun kinderen op te achterbank te redden.
Wie na deze zomer nog meent tijd te hebben voor achterhoedegevechten, herinnert zich het debacle van BIJ1 niet meer noch de branden en temperaturen in Zuid-Europa. Die begrijpt niet dat de biodiversiteit elke dag afneemt, evenals de leefbaarheid op onze planeet. En die heeft zich evenmin voldoende verdiept in het urgente probleem van de fossiele subsidies en de belastingvoordelen voor bedrijven. Van het winnen van met name olie hebben de volkeren in Afrika en het Midden-Oosten nauwelijks geprofiteerd. Ze werden onderdrukt door dictators, die vanuit eigenbelang door het Westen in het zadel werden gehouden. De baten vloeien grotendeels terug naar westerse landen. Daarbij heeft Afrika meer dan Europa te maken met klimaatverandering, door gebrek aan geld en dus maatregelen. En juist klimaatactivisten eisen compensatie voor die landen. Dat is meer dan Hassouni doet voor de groep voor wie ze zegt te spreken.
‘It is only a little planet, but how beautiful it is’, stond op het bord dat de Indiaas-Nederlandse hoogleraar bij zich droeg. Juist wereldwijde mobilisering om de klimaatverandering tegen te gaan, waarbij zich een schitterende regenboogcoalitie vormt, kan zinloze polarisatie overbruggen. ‘We cannot walk alone’, zei burgerrechtenactivist Martin Luther King eerder.
De urgentie van klimaatverandering zou bovenaan ieders politieke programma moeten staan. Wie de klimaatdemonstraties meemaakt, voelt ware verbroedering, hoop en het gezamenlijke doel dat van ieder van ons offers vraagt.
