Onder moslims is veel diversiteit. Toch wordt de islam in de media, in discussies tussen moslims onderling en door niet-islamitische Nederlanders vaak geassocieerd met de Marokkaanse en Arabische cultuur. Té vaak, vinden veel moslims zonder Marokkaanse achtergrond. Ze storen zich eraan. ‘Niet alle moslims zijn Marokkanen.’

Nederland kent moslims met onder meer een Turkse, Somalische, Syrische, Afghaanse, Pakistaanse, Indonesische, en ja, ook Marokkaanse achtergrond. Toch hoorden we in de mediadiscussie over de term ‘Suikerfeest’ met name Marokkaanse Nederlanders die dit willen vervangen door het Arabische ‘Eid al Fitr’. Ook het Contactorgaan Moslims en Overheid schaarde zich achter ‘Eid al Fitr’. Veel moslims zijn hier niet blij mee. Sommige beweren dat er sprake is van ‘Arabische dominantie’, waarbij het gebruik van Arabische termen wordt opgelegd en de vele soorten niet-Marokkaanse moslims buiten de discussie worden gelaten.

Turks-Nederlandse moslims wensen elkaar geen ‘Eid al Fitr’, vertelt Mehmet* (47). ‘Die term is bij mij in de familie en in mijn omgeving haast onbekend. Wij gebruiken de term ‘Bayram’ of ‘Ramadanfeest’. Vroeger, in de Ottomaanse tijd (1299-1922, red.), werd wel de term ‘Eid’ gebruikt. Maar naarmate dit rijk zich uitbreidde, kwam de term Bayram ervoor in de plaats.’

Mehmet is werkzaam bij de Fatih-moskee in Amsterdam en geeft rondleidingen aan geïnteresseerden. Tijdens zijn rondleidingen geeft hij les over islam en de verschillende interpretaties van het geloof. Hij legt uit dat de term ‘Suikerfeest’ zijn oorsprong heeft in de seculiere geschiedenis van het moderne Turkije.

‘Tijdens de seculiere periode, dat was vanaf 1923, werd de term ‘Shukur’ of ‘Dankbaarheidsfeest’ gebruikt. Omdat mensen destijds niet allemaal konden lezen en schrijven, werd het woord ‘Shukur’ met het woord ‘Seker’ (Turks voor ‘suiker’, red.) verward. Tijdens de jaren zestig, toen er spanningen tussen links en rechts plaatsvonden, werd de term ‘Suikerfeest’ door de seculiere Turken genormaliseerd.’

Volgens Mehmet heeft de discussie rondom ‘Suikerfeest’ en ‘Eid al Fitr’ weinig nut. ‘We hebben een benaming nodig die voor iedereen acceptabel is en ook makkelijk uit te spreken. Door de Arabische term te gebruiken geef je er een bepaalde richting aan. Mensen moeten ook rekening houden met de samenstelling van de islamitische gemeenschap in Nederland. Bovendien komt de term ‘Eid al Fitr’ niet uit de Koran. Deze benaming heeft zijn oorsprong in een hadith – ofwel overlevering – van de profeet Mohammed. Daarmee wordt het argument dat de term uit de Koran komt helaas teniet gedaan.’

‘Mijn mond viel open van verbazing’

Veel moslims met een niet-Arabische of niet-Marokkaanse achtergrond krijgen verbaasde reacties van niet-islamitische Nederlanders wanneer ze vertellen dat ze moslim zijn. De Surinaams-Nederlandse Raoul* (42) uit Amsterdam geeft een illustratief voorbeeld, dat hem overkwam toen hij met een Surinaams-Nederlandse vriend in een Amsterdams poolcentrum de voorbereidingen voor de ramadan besprak.

‘Toen ontmoette ik een collega van mijn vriend; dit was een vrouw uit de Amsterdamse Jordaan. Zij hoorde ons gesprek aan en zei toen plotseling: ‘Hé, zijn jullie moslim? Maar jullie zijn toch geen Marokkaan?’ Mijn mond viel open van verbazing. Ik ben immers een praktiserend moslim, ik bid vijf keer per dag en ik geef ook zakat (donatie in islam, red.). Maar ondanks dat geloven veel Nederlanders niet dat ik een moslim ben. Ik heb aan de vrouw netjes uitgelegd hoe de vork in de steel zit. Niet alle moslims zijn Marokkanen.’

Volgens Raoul is het terecht dat de term ‘Eid al fitr’ wordt gebruikt. Immers, de profeet Mohammed was een Arabier. Bovendien is de Koran in het Arabisch geopenbaard. Ook vindt hij het niet zo vreemd dat in de media voornamelijk Marokkaans-Nederlandse moslims te zien zijn. ‘De Marokkaanse cultuur is nu eenmaal meer open. Andere culturen, zoals de Surinaamse, Turkse en Indonesische culturen, zijn meer op zichzelf gericht. Marokkanen integreren makkelijker: kijk maar in de media, hoeveel Marokkaanse acteurs en tv-presentatoren er zijn. De Marokkaanse voetballers profileren zich ook als moslim.’

Aan de andere kant zijn Surinaamse moskeeën toegankelijker geworden voor moslims van andere etniciteiten en daardoor voor hen zichtbaarder als moslim, merkt hij op. ‘Waar voorheen Surinaamse moskeeën voornamelijk in het Urdu (een taal in India en Pakistan, red.) preken, doet mijn huidige Surinaamse moskee het in het Nederlands. Toch vind ik dat we als Surinaamse moslims best de hand in eigen boezem mogen steken en zichtbaarder moslim mogen worden.’

‘Veel Nederlanders geloven niet dat ik moslim ben’

Ook de Turks-Nederlandse Mehmet ervaart dat Nederlanders de voorkeur hebben voor de Marokkaanse islam. ‘In de Fatih-moskee krijgen we regelmatig aanvragen om te filmen. Heel vaak zijn de scripts zo geschreven dat het gericht is op de Marokkaanse traditie van islam. Zo werd in één filmscript dat we kregen aangeboden een scène in een moskee beschreven, waarin de imam een djellaba draagt. Dat is een Marokkaanse traditionele kledingstijl. Ook stonden de filmmakers erop dat de inrichting Arabisch moest zijn en dat er Arabisch moest worden gesproken. Wij van de moskee gingen hier niet mee akkoord, omdat de Arabische traditie niet past binnen onze moskee.’

Een ander voorbeeld was tijdens de Museumnacht in Amsterdam, vertelt Mehmet. ‘Twee modedesigners wilden graag onze moskee bezoeken en zeiden dat ze het tof zouden vinden als binnen in de moskee mensen in djellaba’s zouden rondlopen. Als in een soort Fata Morgana, zeg maar. Hieruit blijkt weer dat bij veel Nederlanders het verwachting leeft dat in de moskee altijd de Marokkaanse traditie wordt gevolgd.’

Neerbuigende orthodoxen

De nadruk op het gebruik van Arabische termen als ‘Eid al Fitr’ is vooral bij de jongere generatie moslims te zien is, zegt Lindau*, zelf 53 jaar.

‘Het begon tijdens de jaren negentig, toen islamitische geestelijken in moskeeën in het Arabisch begonnen te praten en een ‘nieuwe islam’ begonnen te verkondigen. Ineens wist men wat ‘shirk’ (afgoderij, red.) was. Of men moest zich aan bepaalde kledingvoorschriften houden. Van islamitische vrienden begreep ik dat deze geestelijken zelfs langs huizen gingen om in contact te komen met islamitische ouderen en hen over de nieuwe islam te leren.’

Hij vervolgt: ‘Vroeger, dus voor de jaren negentig, was de sfeer tussen mij en mijn islamitische vrienden veel relaxter. We maakten ons nooit druk om geloof en we waren geïnteresseerd in elkaars cultuur. Maar sinds er steeds meer Arabische invloeden kwamen, waren er ineens regels over hoe je je moet gedragen en wat haram is. De islam werd vanaf toen heel zwart-wit geïnterpreteerd. Er wordt veel geschreeuwd, maar er is weinig ruimte voor een discussie over de betekenis van het geloof. De luchtigheid was weg.’

Zelf is Lindau van Surinaams-Javaanse afkomst. Hij en zijn familie wensen elkaar na de Ramadan een Tide na Bodoh, ofwel een fijn Suikerfeest. Hij vertelt dat hij vaak beledigende opmerkingen krijgt van Marokkaanse vrienden.

‘Vroeger was de sfeer ontspannen tussen mij en mijn Marokkaanse vrienden. We voelden ons met elkaar verbonden, doordat we allemaal op jonge leeftijd waren gemigreerd naar Nederland en een cultuuromslag hadden meegemaakt. Maar sinds de jaren negentig is dat veranderd en maak ik vaker afkeurende reacties mee. Tijdens de viering van Bodoh liet ik video’s zien van een Javaanse dans. Bij Javaanse moslims is het een traditie om met traditionele dans en zang de heilige maand van de ramadan – of Sasi Poso, zoals wij dat noemen, af te sluiten. Mijn Marokkaanse vrienden maakten vieze gezichten en noemden de dansers duivelaanbidders.’

Er is sinds de groei van het salafisme in Javaanse moskeeën een nieuwe islamitische stroming ontstaan onder Javanen, zag Lindau met argusogen aan, zowel in Suriname als hier binnen de Surinaams-Javaanse gemeenschap.

‘Deze Javanen behoren tot de santri-stroming. Zij zijn meer orthodox en neigen naar de Arabische islam: ze dragen bijvoorbeeld geen kleurrijke kleding en hebben strengere regels over wat volgens het geloof is toegestaan en wat niet. De santri zijn nog in de minderheid binnen de Javaanse gemeenschap in Nederland, maar doordat het salafisme zich uitbreidt, groeit ook het aantal Javaanse moslims dat zich bij de orthodoxe santri aansluit.’

Vanwege de Arabische invloeden bestaat er bij de santri een neerbuigende houding jegens de traditionele Javaans-Nederlandse moslims omdat die minder goede moslims zouden zijn, vertelt Lindau.

‘Ze ridiculiseren de traditionele Javaanse namen. Ouders die een naam voor hun kind willen bedenken krijgen de waarschuwing niet de traditionele Javaanse namen te gebruiken, omdat dit volgens de santri niet meer van deze tijd zou zijn. In plaats daarvan worden de Arabische namen aanbevolen, wat zij associëren met vooruitgang.’

Achternaam bij de redactie bekend.

Huizen vol schimmel, tocht, geluidsoverlast: huurders van de Wildemanbuurt in Amsterdam Nieuw-West leven al ruim een decennium in erbarmelijke omstandigheden. Maar er wordt niets aan gedaan en dat gaat ook niet zo snel gebeuren, zeggen buurtbewoners. Daarom is actiegroep Wildemanbuurt opgezet, die eist dat er zo snel mogelijk iets gedaan moet worden: renovatie of sloop en nieuwbouw. Ook de politiek roert zich.

Iedere maandag organiseert actiegroep Wildemanbuurt een inloop voor buurtbewoners. Het zijn vooral Nederlanders met een migratieachtergrond die bij de inloop zijn. Ze kunnen tussen zes en zeven uur ‘s avonds hun beklag doen over de staat van de woningen en de buurt. Dit keer bij Piet Boon van buurtbelangengroep GoedBeterWest, die een zetel heeft in de stadsdeelcommissie Nieuw-West. Deze commissie komt op voor de belangen van buurtgenoten. Daarnaast kan de commissie aangeven dat er meer aandacht nodig is voor bepaalde onderwerpen bij het dagelijks bestuur van het stadsdeel. Ook kan het dagelijks bestuur vragen om advies te brengen over een bepaald onderwerp.

De Wildemanbuurt is een kleine buurt met ongeveer vijfduizend bewoners. De buurt bestaat volgens cijfers van het Kadaster voor zo’n 85 procent uit sociale huurwoningen, waarvan de grootste verhuurder woningcorporatie Stadgenoot is. Het is ook een kinder- en ouderrijke buurt, aldus het CBS. Bijna 65 procent van de bewoners heeft een niet-westerse migratieachtergrond.

In een uur tijd hoort Piet Boon verschillende verhalen van de ongeveer twintig mensen in een kleine ruimte. Hij komt om de verhalen over de Wildemanbuurt te horen. ‘Ik heb dag en nacht mijn gordijnen dicht, omdat mijn buurman mijn kinderen filmt’, vertelt een buurtbewoonster, die ook zegt dat ze bijna elke week in de buurt van haar woning bedreigd wordt. ‘Een meisje stapt uit een auto vol met jongens, om vervolgens in een andere auto te stappen. Als ik hen aanspreek antwoorden ze: ‘We weten waar je woont en dat je drie dochters hebt.’’

Een andere bewoner vertelt dat er woningen zijn waar elke week nieuwe mensen wonen. Naast hem wonen twintig mensen in een driekamerwoning. De gemeente stopt volgens de bewoners geen nette bewoners meer in de buurt: ‘De huizen en de buurt zijn verrot. Dus stop er nog meer verrotte mensen is. We worden in de steek gelaten door de gemeente. In plaats van normale gezinnen naar de Wildemanbuurt te laten komen, komen in leegstaande huizen mensen uit de gevangenis, ggz of tbs-inrichting.’

‘Mijn kind en veel kinderen uit de buurt komen niet aan stageplekken’, vertelt een moeder. ‘Mijn dochter is hier geboren, opgegroeid en heeft hier gestudeerd. Ze wilde een stage lopen bij de gemeente. Die hadden het over dat ze uit de Wildemanbuurt komt. Mijn dochter kwam naar mij toe en wist al dat ze het niet zou worden.’

Het stigma op de Wildemanbuurt geld ook voor het preventief fouilleerbeleid van de Gemeente Amsterdam. ‘Hoe voelt het wanneer je zoon als crimineel wordt behandeld’, vertelt een andere buurtbewoonster. ‘Mijn zoon kwam in de nacht naar huis na werk. Hij vertelde dat hij drie keer is aangehouden door de politie. Ze vroegen waar hij woonde en bij het horen dat hij uit de Wildemanbuurt komt, vonden ze het raar dat hij niet in hun systeem staat.’

Piet Boon is sinds april volksvertegenwoordiger in het stadsdeel: ‘We zijn de vooruitgeschoven posten. Wij staan dicht bij de bewoners en luisteren naar wat er leeft, en geven advies aan de raad. In Nieuw-West wonen zo’n 160.000 mensen. Het is eigenlijk een stad op zichzelf. Tot 2014 waren stadsdelen ook minigemeenten met hun eigen gemeenteraden, maar dat mocht niet meer van de overheid. Met een bestuurlijke herindeling tot gevolg. Iedereen geeft toe dat die herindeling niet helemaal is geslaagd. De afgelopen vier jaar heeft de stadsdeelcommissie heel weinig kunnen doen. Daarom heb ik mijzelf verkiesbaar gesteld namens een nieuwe partij, omdat het anders moet. Het blijft belangrijk dat er een stadsdeelcommissie bestaat, omdat het werk in de wijk te ver van de gemeente afstaat. Je ziet bij sommige raadsleden dat de stad niet verder gaat dan de ring.’

‘Bewoners leven in verschrikkelijke omstandigheden, er wordt niks voor hen gedaan. Dat maakt mensen woedend’

Inmiddels wordt er gewerkt aan een zogenaamd masterplan voor Nieuw-West. Volgens Boon is het belangrijker dat de plannen aansluiten op de Wildemanbuurt.

‘Er gaat zeker wat gebeuren voor deze buurt, maar het is vooral belangrijk dat het bij de bewoners past. Er wordt nu een groot plan geschreven waarin staat hoe we criminaliteit en stagediscriminatie bestrijden en kansengelijkheid en inclusiviteit bevorderen, met als doel dat Den Haag ons geld geeft. Maar het gevaar bestaat dat we pagina’s volschrijven zonder dat er iets uitkomt.’

Met het masterplan wil de gemeente jongeren in probleemwijken meer kans gelijkheid te geven. Sociaal ondernemer Samir Elhadaoui (32), die is opgegroeid in de Wildemanbuurt en er nog vaak komt, is sceptisch.

‘Ik heb de buurt niet genoeg zien veranderen. Je wil dat een buurt groeit, zodat de talenten die er zijn de ruimte krijgen om verder te groeien. Ik vind de Wildemanbuurt een hele mooie wijk. Als mijn moeder ziek is, dan wordt er voor haar gezorgd door de buurt. Helaas werkt alles eromheen de buurt tegen. Er wordt niet in de buurt geïnvesteerd, mensen worden niet serieus genomen, bewoners leven in verschrikkelijke omstandigheden en er wordt niks voor hen gedaan. Dat zorgt ervoor dat mensen woedend zijn.’

Als kind was de Wildemanbuurt zijn wereld en zijn leven. Maar rond zijn vijftiende begon Elhadaoui kritisch na te denken. Hij realiseerde zich dat mensen andere paden gingen bewandelen.

‘Ik heb altijd meegekregen om ver uit de buurt te blijven van criminaliteit. Opeens viel het kwartje. De criminaliteit hoort bij de Wildemanbuurt, het is er altijd al geweest. Maar die gasten zijn gewoon mijn vrienden. Het zijn geen slechte mensen, maar door omstandigheden zijn ze op het verkeerde pad beland’, vertelt hij. ‘Op mijn achttiende besefte ik dat ik weg moest uit deze wijk. Ik moet verhuizen om iets van mijn leven te kunnen maken. Die keuze was heel pijnlijk. Ik houd van de Wildemanbuurt, maar ik kon mijzelf er niet ontwikkelen.’

Reactie Stadgenoot

De woningcorporatie Stadgenoot is in 2020 per direct onder verscherpt toezicht geplaats door de Autoriteit woningcorporaties. Na een fraudezaak en een negatieve beoordeling zou Stadgenoot te weinig ‘in control’ zijn, aldus de toezichthouder. Patrick Barské, de in 2018 aangetreden directeur Vastgoed & Ontwikkeling van Stadgenoot, vertrekt.

Ondertussen hebben de bewoners van de Wildemanbuurt een brief ontvangen waarin staat dat de huur omhooggaat, hoewel de woningcorporatie niets heeft gedaan om problemen zoals schimmel en geluidsoverlast op te lossen. Actiegroep Wildemanbuurt wil daarom een bevriezing van de huur, totdat er een oplossing is.

In 2010 was er een vernieuwingsplan voor de Wildemanbuurt, zegt woningcorporatie Stadgenoot, maar door de kredietcrisis kon dit plan niet doorgaan. Wel zijn woningen toen gerenoveerd via de huurcommissie en is er de afgelopen jaren planmatig onderhoud uitgevoerd, aldus Stadgenoot.

Maar veel problemen zijn nog steeds niet opgelost. Als bewoners ongedierte willen bestrijden of vinden dat kozijnen een nieuw likje verf kunnen gebruiken, moeten ze dit zelf betalen, luidt de klacht. Volgens Stadgenoot zijn bijvoorbeeld voor ongediertebestrijding – bij kakkerlakken, faraomieren, wespen en ratten – en om schimmel over te verven wel degelijk vergoedingen beschikbaar.

‘De Wildemanbuurt is niet vergeten’

Woordvoerder Dennis Doodeman van Stadgenoot zegt dat de woningcorporatie de zorgen van de bewoners wel degelijk serieus neemt. Hij benadrukt dat er nu veel wordt gedaan om de leefbaarheid te verbeteren. Er staan nieuwe woningen van de woningcorporatie in stijgers.

‘De Wildemanbuurt is niet vergeten. Door de crisis konden we de plannen uit 2010 niet doorzetten, zoals op meer plekken in Nederland, maar er lopen nu veel projecten in de buurt. Bijvoorbeeld complex Groenehuyzen, waarbij er 190 woningen ervoor terugkomen. Daarnaast staan er verschillende plannen in het schema. Helaas kunnen we niet alles tegelijk oppakken.’

Volgens Doodeman is het onjuist om te denken dat alle problemen zijn opgelost als mensen in betere woningen wonen. ‘Wij willen met de gemeente werken aan een integraal plan dat naar álle factoren gaat kijken, ook naar bijvoorbeeld veiligheid en criminaliteit. Het maken en uitvoeren van dit plan kost veel tijd. Daarom gaan we met de gemeente ook kijken naar wat we op korte termijn kunnen doen. In de tussentijd is het belangrijk dat bewoners in de Wildemanbuurt klachten over de woning bij ons melden. Alleen dan kunnen we er iets aan doen.’

Voorstel D66

In maart diende D66 het initiatiefvoorstel ‘Investeren en vertrouwen in de Wildemanbuurt’ in bij de Amsterdamse gemeenteraad. In het voorstel staat dat de gemeente al jaren bezig is met de Wildemanbuurt, maar dat de bewoners hier tot op de dag van vandaag weinig van hebben gemerkt. Suleyman Aslami (D66) is een van de raadsleden die zich hard inzet voor de Wildemanbuurt.

Aslami: ‘In 2009 was er een ontwikkelvisie om de buurt te transformeren, maar uiteindelijk is er niks van terechtgekomen. Er zijn beloftes gedaan, maar uiteindelijk hebben de gemeente en woningcorporatie Stadgenoot het nagelaten om de beloftes na te komen en aandacht te besteden aan de Wildemanbuurt, terwijl andere buurten die aandacht wél hebben gekregen.’

‘Er zijn beloftes gedaan, maar de gemeente en Stadgenoot hebben nagelaten die na te komen’

Volgens Stadgenoot werd de Wildemanbuurt niet opgeknapt vanwege de economische crisis, maar Aslami vindt dit excuus een zwaktebod.

‘We kunnen de crisis de schuld geven, maar als ik brood koop verwacht ik geen schimmel. De bewoners hebben recht op een woning waar je niet ziek van wordt. Het is schandalig dat er corporaties zijn die in Nederland woningen verhuren in zo’n staat. De verantwoordelijkheid ligt bij de woningcorporatie: zij heeft het onderhoud van de woningen nagelaten.’

Het vertrouwen in de politiek is inmiddels flink gedaald in de Wildemanbuurt. De opkomst bij de verkiezingen ligt op de helft van het Amsterdamse gemiddelde. Aslami begrijpt de gevoelens van de bewoners, zegt hij.

‘Als er zo met je wordt omgegaan, dan krijgt het vertrouwen in de politiek, in de gemeente en in de woningcorporatie een knauw. Bovendien wordt er in de media ook te vaak negatief bericht over de Wildemanbuurt. Ik ga de problemen die er spelen niet ontkennen, maar er zijn ook positieve initiatieven in de Wildemanbuurt. Het is tijd om te laten zien dat mensen wel om deze buurt geven. Het is tijd voor actie. Er is een plan met ontzettend mooie voorstellen en initiatieven, die we samen met de bewoners willen realiseren.’

De gemeente Amsterdam gaat inmiddels met Stadgenoot een ‘interim-beheergroep’ instellen die de leefomstandigheden snel moet verbeteren. En bewoners kunnen in een wekelijks spreekuur met Stadgenoot, waar ook de gemeente aanwezig is, hun klachten indienen. Het college zegt nu ook ‘dat het onverantwoord is mensen in beschimmelde woningen te laten wonen zonder uitzicht op een oplossing’ en dat het daar Stadgenoot herhaaldelijk op heeft gewezen. Wat betreft de huurverhoging wijst het college erop dat deze jaarlijkse huurverhogingen door het Rijk vastgesteld worden en dat de gemeente hier niet zoveel aan kan doen. Bewoners die in de problemen raken, kunnen via Stichting !Woon bezwaar maken.