Ongeveer vijfduizend mensen demonstreerden gistermiddag op de Dam in Amsterdam tegen het racistische politiegeweld in de Verenigde Staten. Verslaggever Ewout Klei deed een mondkapje op, bleef aan de rand staan en sprak met demonstranten van kleur. Wat drijft hen?
Economieleraar Miguel (29, foto links) is vanuit Amersfoort naar Amsterdam afgereisd voor deze demonstratie. ‘Ik voel met mijn zwarte broeders in Amerika sterke verbondenheid. Zij zijn ook een soort familie van mij. Ik zou er ook zijn voor mijn buurman als hem iets overkomt.’
Economie-docent Miguel poseert met zijn T-shirt met Afro-leiders (Beeld: Ewout Klei)
Op Miguels shirt staan de namen van bekende zwarte burgerrechtenactivisten als Martin Luther King, Malcolm X en Rosa Parks. ‘Over deze helden leer je niets op school. Daar leer je over Napoleon, Hitler, Stalin en allemaal andere mensen waar ik niks mee heb. Nederland moet echt een breder onderwijspakket aanbieden, waarin ook ons verhaal, van Afro-Nederlanders, ruimte krijgt’, zegt hij.
In tegenstelling tot enkele van zijn vrienden is Miguel nooit gearresteerd door de politie. Toch is hij op zijn hoede. ‘Je leert jezelf een bepaald gedrag aan. Ik ga bijvoorbeeld niet rennen over het Damrak om een trein te halen. Want dan denken omstanders en de politie dat ik een inbreker ben, omdat ik zwart ben. Een witte man in een pak die naar het station rent wordt niet zo bekeken. Iedereen weet dat hij een trein moet halen.’
De 26-jarige Vaughane knikt instemmend. Ze studeert International Businesses aan de Hogeschool van Amsterdam en heeft daarnaast een parttime baan. ‘Nee, ik kom niet uit de Bijlmer, dat zou je misschien denken, maar uit de Jordaan’, zegt ze lachend.’ Er zijn volgens haar veel vooroordelen. Als zwarte vrouw voelt ze zich niet altijd veilig in Nederland.
Ze noemt als voorbeeld dat het personeel haar tijdens het winkelen extra in de gaten houdt, omdat ze zwart is. In de ogen van veel winkelmedewerkers is ze een potentiële dief, geeft ze aan. En in de tram worden zij en haar vriendinnen aangesproken als ze iets te luidruchtig zouden zijn, terwijl witte meisjes volgens haar nooit worden aangesproken.
‘Zulke discriminatie bestaat’, zegt Vaughane. ‘En ze hoeven niet eens per se racistische woorden te gebruiken. Ze spreken bijvoorbeeld in termen als ‘jouw soort’. Ik word dus gereduceerd tot de etnische groep waartoe ik behoor.’
Volgens Vaughane is de situatie in Nederland niet zo erg als in de Verenigde Staten, wat ‘institutioneel racisme’ betreft. ‘Daar is de politie vaak heel racistisch en is racisme diep verweven met de cultuur. Als Amerika een tien is, dan scoort Nederland een zesje. Maar dat is ook erg en dat moet dus ook veranderen.’
‘Ik word gereduceerd tot de etnische groep waartoe ik behoor’
Grace (33) is met vier vriendinnen naar Amsterdam afgereisd, om mee te doen aan de demonstratie. Vanwege de massale opkomst en het coronaverspreidingsgevaar hebben zij zich ook aan de rand van de massa opgehouden. ‘Ik heb twee zoons’, vertelt ze. ‘Ik ben hier voor hen. Ik wil dat zij veilig kunnen opgroeien in Nederland, een goede toekomst krijgen – zonder racisme.’
Volgens Grace is er toch een groot verschil in hoe je als zwarte man of vrouw behandeld wordt. ‘Wij vrouwen worden toch minder erg gediscrimineerd, want we zijn kwetsbaarder ofzo. Zwarte mannen worden sneller als gevaarlijk gezien. Ik heb zelf ook niet zo veel last van discriminatie. Maar ik kom dan ook uit Rotterdam, waar veel Afro-Nederlanders wonen. Misschien is het is daar anders dan in andere Nederlandse steden.’
Discriminatie vindt volgens Grace op een subtieler niveau plaats. ‘Eigenlijk verlangt de samenleving van ons dat we ‘normaal’ doen, dat we een beetje net zo zijn als de ‘rest’. Dan is er weinig aan de hand. Maar als je je een beetje anders kleedt, een andere stijl hebt, dan word je aangekeken of krijg je minder snel een baan.’
Miguel beaamt dit: ‘Mijn ouders wilden niet dat ik mij ‘Afrikaans’ zou kleden, met rastahaar en dergelijke. Want dan denken mensen dat je een crimineel bent. Dat is misschien ook wel het ergste, dat je eigenlijk niet de vrijheid hebt in Nederland om er bij te lopen zoals je wil.’
Zo’n massale demonstratie als gisteren op de Dam ‘had voorkomen moeten worden’. Dat stelt de Amsterdamse D66-fractievoorzitter Reinier van Dantzig in een verklaring.
Gisteren kwamen honderden mensen bijeen op de Dam. Dit gebeurde naar aanleiding van de dood van de Afro-Amerikaan George Floyd, die via verstikking door een witte politieman om het leven kwam. Van Dantzig geeft aan achter het doel van de demonstratie te staan.
‘Uitspreken is nodig zolang zwarte mannen zich niet veilig voelen vanwege politiegeweld. Zolang ook in Amsterdam je huidskleur invloed heeft op hoe vaak de politie je staande houdt. Black lives matter, all lives matter, waar je ook woont, hoe je ook heet.’
‘Demonstreren is een grondrecht en het maakt me trots dat bijna niemand meer stil zit in de strijd tegen racisme. Maar wat gisteren is gebeurd, is in coronatijd niet te verkroppen’, zo vervolgt Van Dantzig.
‘Zorgpersoneel heeft maanden op hun tandvlees gelopen, ondernemers en hun personeel hebben in de grootst mogelijke onzekerheid geleefd, evenementenorganisatoren weten vrij zeker deze crisis niet te overleven en de hele maatschappij is omgebouwd om afstand te houden, en dan dit.’
‘Hoe hebben we als stad ervan uit kunnen gaan dat er maar 250 mensen kwamen? Welke informatie had de politie precies? Waarom is op de Dam gedemonstreerd en niet op een plek met meer ruimte? Waarom zijn de wegen naar de Dam niet afgesloten? Waarom is er niet samen met de organisatie alles aan gedaan om de mensen vreedzaam van de Dam af te krijgen? Welke afspraken zijn vooraf en tijdens de demonstratie gemaakt met de organisatie?’, schrijft Van Dantzig.
Gisteren vroeg de Amsterdamse CDA-fractievoorzitter Diederik Boomsma een spoeddebat aan. De bedoeling is dat D66 deze vragen dan gaat stellen aan burgemeester Femke Halsema.
D66 Amsterdam zit in de Amsterdamse coalitie, samen met GroenLinks, PvdA en SP. Deze vier partijen leveren de wethouders en burgemeester (Halsema, GroenLinks) voor het Amsterdamse college van burgemeester en wethouders.
Veel media willen graag divers zijn. Op de NOS-redactie ging tot voor kort een Divi-bokaal rond, die werd uitgereikt aan de verslaggever met het meest ‘diverse’ nieuwsonderwerp van de week. Vanwege de kritiek die dit teweegbracht, zowel uit de hoek van GeenStijl als van Sylvana Simons, is de Divi-bokaal inmiddels afgeschaft. Zonde?
Pritam Soekhradj (18), net geslaagd voor havo 5
‘Eigenlijk vind ik die Divi-bokaal een goed idee. Het laat zien dat de redactie in ieder geval de ambitie heeft om mensen met diverse achtergronden een kans geven om hun verhalen en expertise te delen.
De kritiek vanuit GeenStijl is een beetje raar. Wat is er mis om vaker voor diverse experts te kiezen? Alsof de kwaliteit dan omlaag zou gaan. En denk eens aan de verrijking van het perspectief in de media, als je zo nu en dan ook eens mensen vanuit een andere cultuur of etniciteit aan het woord laat. De kwaliteit neemt hierdoor eerder toe dan af.
Naar NPO 1 kijk ik zelden. Toch geloof ik dat het wel meevalt met het gebrek aan diversiteit. Op RTL had je Humberto Tan, The Voice of Holland vind ik ook wel voldoende divers.
‘Gewoon wat meer moeite doen als witte redactie, maar dan zonder bokaal’
Er zijn politici en schrijvers van kleur. Naarmate er meer diverse mensen doorstromen naar andere beroepsgroepen, zul je zien dat er ook meer experts met een andere kleur doorstromen naar de talkshowtafels.’
Salma Karim (25), CEO en graphic designer
‘Sylvana Simons heeft gelijk. Mensen moeten worden gekozen op basis van hun kwaliteit, niet op basis van hun etniciteit. Maar het is helaas een feit dat er weinig mensen van kleur in de media komen. Dat is het gevolg van witte redacties, hun witte blik en witte netwerk.
Maar dat die redacties zo wit zijn komt ook door iets anders. Op mijn school, het Media College, waren allochtonen op een hand te tellen. Dus ja, dan krijg je ook minder gekleurde mensen op redacties. Bij omroepen als FunX of Salto in Amsterdam, waar veel mensen van kleur rondlopen, zie je wel weer meer gasten van kleur.
Maar verder? Mensen die ik ken met een hoofddoekje laten zich echt niet zo snel interviewen voor een item bij de NOS. Is dat erg? Ik weet het niet. Het zou wel leuk zijn als het allemaal wat meer gemengd zou zijn in de Nederlandse media.
‘Mensen die ik ken met hijab laten zich echt niet zo snel interviewen voor de NOS’
En als je goed zoekt, zou je in iedere categorie wel een expert moeten kunnen vinden van kleur die minstens even goed is als een witte expert. Gewoon wat meer moeite doen als witte redactie, maar dan zonder bokaal.’
Chris Polanen (56), schrijver, dierenarts
‘Dat Sylvana vermoeid reageerde begrijp ik heel goed. Het feit dat zo’n bokaal nog nodig is, daar zakt de moed je eigenlijk van in de schoenen. Het divers maken van talkshows en TV zou eigenlijk normaal moeten zijn. De vraag is eigenlijk: hoe doe je het wél? Toen ik hier net uit Suriname kwam, voelde ik mij gast. Ik zag de Nederlandse media als Nederlandse media en vond het niet raar dat er niet veel Surinamers op de buis kwamen.
Maar voor de jongere generatie met een diverse achtergrond – mensen die hier zijn geboren en getogen zijn, acteurs, journalisten, experts van kleur die er in de media niet tussenkomen – is het erg pijnlijk dat zo’n bokaal nodig is. Dat zij zich de laatste tien jaar roeren is goed. Maar hoe verander je de blinde vlek in de media voor diverse experts? Je kunt het niet opleggen. Het enige dat helpt zijn meer diverse redacties, het kweken van bewustzijn op verschillende niveaus. Er zijn mensen nodig die inzien dat het niet alleen een verrijking is, maar ook gewoon een normale representatie.
Ook zie je nog steeds dat allochtonen hun kinderen niet stimuleren om iets te doen in de media of in de kunsten. Kinderen van migranten groeien meestal niet op in een wereld met die netwerken. Als je goed kan leren moet je vaak jurist of arts worden. Dus het komt ook van beide kanten.
‘Het enige dat helpt zijn meer diverse redacties, het kweken van bewustzijn’
Ik denk wel dat dit gaat veranderen, maar het gaat te langzaam. Ik denk dat het veel zou kunnen opleveren. Ik denk dat andere culturen heel veel kunnen brengen in de cultuur en in de media. Meer nuances, andere invalshoeken, andere humor, andere ritmes, meer spiritualiteit, hele andere werelden. En bijvoorbeeld Surinaamse dierenartsen en schrijvers in de media, haha!’
Lourdes Boasman (69), gepensioneerd en taalvrijwilliger
‘Natuurlijk is het puur praktisch om als mediabedrijf een lijst hebben waarop experts en woordvoerders staan geregistreerd. Het spaart tijd en je bent meteen met de juiste persoon verbonden. Het is denk ik niet voor niks dat witte mannen van middelbare leeftijd elke keer weer komen bovendrijven in deze lijstjes. Dat is gewoon het gevolg van een jarenlange opgebouwde ervaring – althans, dat mag je dan toch hopen.
Het zal best nog wel een aantal jaren duren voordat de ‘pool’ van experts of woordvoerders op televisie of radio van een acceptabele mix is. Maar die pool moet wel bestaan uit mensen die op eigen kracht expertise hebben opgebouwd.
Het kan niet zo zijn dat weervrouw Amara Onwuka als expert over gebeurtenissen in Nigeria wordt gevraagd omdat ze verre roots heeft in dat land. De media vragen Gerrit Hiemstra immers ook niet als expert over de herkomst van rood haar. Zij zijn meteorologen, en daar ligt hun expertise. Is Özcan Akyol, een zeer gewaardeerd columnist, zo goed omdat hij een migratieachtergrond heeft?
‘De media vragen Gerrit Hiemstra ook niet als expert over de herkomst van rood haar’
Nee, die bokaal slaat nergens op. Het is, hoe goed bedoeld ook, denigrerend voor mensen die geen witte man van middelbare leeftijd zijn.’
Ibrahim Özgül (35), finance- en project professional
‘Tja, zo’n bokaal… Het is treurig dat het moet, maar het is goed dat het gebeurt. In de ideale wereld zou zo’n bokaal niet nodig hoeven zijn. Er zijn namelijk genoeg mensen van kwaliteit met een diverse achtergronden. Maar waar zijn ze? Op de televisie zie je ze nauwelijks. Ze komen er gewoon niet doorheen. Ze zitten niet in de kaartenbakken.
Het zal heus wel niet de bedoeling zijn, maar als allochtonen in de media komen is het bijna altijd negatief. Kijk naar de krantenkolommen. Een Marokkaanse of Turkse columnist komt bijna niet voor in de grote kranten, of ze moeten twee keer zo goed zijn.
Maar God, dit bespreken we al twintig jaar hè? Ik mis het onderbewust wel. We moeten iets veranderen, maar we moeten het niet doen om bepaalde groepen gelukkig te krijgen. We moeten iets doen omdat dit goed is voor Nederland, voor de samenleving, om het palet aan stemmen veelkleuriger te krijgen.
‘Tja, zo’n bokaal… Het is treurig dat het moet, maar het is goed dat het gebeurt’
We moeten niet willen dat iemand in de media komt, alleen omdat hij of zij van een bepaalde achtergrond is. Iemand moet ook kwaliteit hebben. Dan mag van mij wel wat vaker bewust de keuze worden gemaakt voor een expert van kleur, of een vrouw, of iemand met een handicap. Positieve discriminatie mag van mij – want het is nodig als correctie op discriminatie. Maar iemand moet wel de juiste competenties hebben. Dat is mijn kanttekening.’
De Indiase premier Narendra Modi gebruikt de coronapandemie om religieuze minderheden te demoniseren en critici van de regering op te pakken. Dat stelt de internationale NGO The London Story, die zich veel met India bezighoudt, in een rapport.
Moslims worden door de nationalistische BJP-regering gedemoniseerd en tot zondebok gemaakt, zegt The London Story. Ze worden voor coronaverspreiders uitgemaakt. De regering zou niets doen om hate speech te stoppen.
Wel pakt de regering critici aan, aldus The London Story. Modi zou hiervoor de zogenoemde Wet ter Voorkoming van Onwettige Activiteiten (WVOA) gebruiken, oorspronkelijk een anti-terrorismewet.
Het gaat bijvoorbeeld om intellectuelen, journalisten en klokkenluiders die in de gevangenis belanden op grond van vage beschuldigingen. Ze worden volgens het rapport op grond van de WVOA lange tijd vastgehouden, zonder proces.
Zo werden journalisten Masrat Zahra en Gowhar Geelani en de voorzitter van een minderhedenclub in Delhi gearresteerd vanwege hun kritische berichten op sociale media. Mensenrechtenactivisten rAnand Teltumbde en Gautam Navlakha werden gearresteerd, officieel vanwege een oudere zaak over kaste gerelateerd geweld.
Een dergelijk ‘openlijk misbruik’ van de WVOA had in normale tijden wellicht geleid tot demonstraties, stelt het rapport. Maar vanwege de lockdown zouden Modi en de zijn hier nu makkelijker mee wegkomen.
Erdogans AKP en coalitiepartner MHP willen het Turkse politieke systeem opnieuw aanpassen. De wijziging zal het sommige nieuwe partijen moeilijker maken, meldt het internationale persbureau Reuters.
De regeringspartijen kende de afgelopen jaren al nieuwe uitdagers. In 2017 richtten MHP-dissidenten de centrumrechtse Goede Partij op. De afgelopen maanden startten AKP-dissidenten Ahmet Davutoglu en Ali Babacan, twee oud-ministers, respectievelijk de conservatieve Toekomstpartij en de liberale Partij voor Democratie en Vooruitgang.
De AKP en de MHP zullen naar alle waarschijnlijkheid deze maand al voorstellen om de kiesdrempel voor nieuwe partijen te verlagen naar 5 procent, wat eerst nog 10 procent was. Maar tegelijk zal de nieuwe wet ‘zetelrovers’ beletten om samen een nieuwe parlementaire groep te vormen.
Mochten er tussentijdse verkiezingen komen, dan is dat een klap voor de net gevormde partijen. Om mee te mogen doen aan nieuwe verkiezingen, moet een nieuwe partij aan enkele criteria voldoen. Een partij die mee wil doen moet al een congres gehouden hebben en aanwezig zijn in de helft van alle provincies, of moet al twintig parlementariërs in Ankara hebben zitten.
Vlak voor de verkiezingen van 2018 stapten vijftien parlementariërs van de links-seculiere oppositiepartij CHP over naar net gevormde Goede Partij. De CHP heeft al aangegeven om vlak voor de volgende verkiezingen van 2023 nieuwe partijen te helpen om aan de regel van twintig parlementariërs te voldoen, mocht dat nodig zijn.
De AKP zegt tegen Reuters dat de wijziging niet zozeer bedoeld is om nieuwe uitdagers buiten te sluiten. De partij wil ‘onethische’ toestanden zoals in 2018 tegenhouden, aldus een woordvoerder.
AKP-dissident Babacan is niet blij met de maatregel. Een woordvoerder denkt dat Erdogan zijn nieuwe partij een pootje wil lichten. ‘Het is duidelijk dat elke nieuwe partijwetgeving is bedoeld om partijen als de onze uit te sluiten van nieuwe verkiezingen.’
Dat Erdogan in 2023 zal winnen is niet vanzelfsprekend. Volgens een nieuwe opiniepeiling kan de populaire burgemeester Ekrem Imamoglu uit Istanbul Erdogan verslaan. Ruim 40 procent zou op Erdogan stemmen, 46 procent voor CHP-lid Imamoglu. 47 procent zou niet op Erdogan zouden stemmen als hij voor een nieuwe termijn gaat, terwijl 39 procent dat wel zou doen.
De dood van de Afro-Amerikaan George Floyd heeft in de Verenigde Staten tot demonstraties en hevige rellen geleid. Toen het Rotterdamse VVD-raadslid Tim Versnel over deze rellen twitterde (foto), verspreidde hij per ongeluk nepnieuws.
Het gaat om een video van een witte man in Dallas, die door ongeveer tien demonstranten in elkaar wordt geslagen en getrapt. Versnel retweette de controversiële rechtse opiniemaker Ian Miles Cheong, die de schokkende video deelde en erbij schreef dat deze man is vermoord.
De tweet van Cheong:
A mob of rioters just murdered a man in cold blood in Dallas. He was defending his store. pic.twitter.com/1b28ezTUiY
Maar de beelden zijn niet volledig en de begeleidende tekst van Cheong is niet juist. In de volledige video is te zien dat de man enkele demonstranten belaagde met een zwaard en hen achtervolgde. Vervolgens stuitte hij op een grote groep mensen, die hem in elkaar sloegen.
the full video of the man who was attacked in downtown dallas. he literally ran after them WITH A SWORD. please share the full video and not just the clip where they attacked him pic.twitter.com/5fZPLKd8er
Journalist Ryan Wood, die in contact staat met de politie van Dallas, tweet dat de man in het ziekenhuis is. De man is, anders dan Cheong beweerde, niet dood: zijn toestand is ‘stabiel’.
Volgens Cheong probeerde de man ‘zijn winkel’ te beschermen, maar Wood zegt dat de winkel helemaal niet van hem is. Het Amerikaanse medium the Intercept verneemt van de politie dat de man ‘zijn buurt’ probeerde te ‘beschermen’ tegen demonstranten.
Een ooggetuige zegt tegen the Intercept dat er ‘geen geweld of plunderingen’ waren voordat de man met zijn zwaard ten strijde trok.
Verschillende twitteraars roken ‘fake news’ en confronteerden Versnel met zijn retweet-actie:
Boys, dit is fake news. De man kwam met een machete op mensen af, en is niet vermoord. Het is absoluut niet kosher maar IMC maakt er rechtse agitprop van #trapernietin. Hier bron: https://t.co/SaQKNw4n82
‘De toedracht schijnt anders te zijn’, gaf Versnel al snel toe, ‘maar die doet er niet toe’, zo verdedigde hij zich. ‘Mensen die op deze manier elkaar te lijf is onder alle omstandigheden verschrikkelijk, en het is waar die strijd nu toe leidt.’
Officieel is in Turkije de godsdienstvrijheid grondwettelijk beschermd. Toch zijn deskundigen en activisten bezorgd. ‘Ook in Turkije komt christenvervolging voor.’
Onlangs besloot de Amerikaanse overheidscommissie voor Internationale Godsdienstvrijheid om Turkije op een speciale observatielijst te zetten. Turkije staat nu, als enige NAVO-lidstaat en samen met landen als Afghanistan, Cuba, Egypte en Irak, op de ‘minder erge’ speciale observatielijst. Op de ‘erge’ lijst staan gevallen als China, Noord-Korea, Iran en Saoedi-Arabië.
De Kanttekening sprak met deskundigen en activisten over de godsdienstvrijheid in Turkije. Hoe vrij zijn christenen, joden, alevieten, atheïsten en andere minderheden? Wat gaat er goed, wat niet?
De feiten en de cijfers
Officieel is Turkije een seculiere staat en beschermt de grondwet de vrijheid van godsdienst. Artikel 24 garandeert de vrijheid van geweten, religie en overtuiging. De vrije uitoefening van religie wordt ietwat beperkt door artikel 14 van de grondwet, waarin staat dat religieuze activiteiten de integriteit en het seculiere karakter van de Turkse staat niet in gevaar mogen brengen. Verder is de preambule van de grondwet in 2001 gewijzigd, zodat ‘activiteiten die in strijd zijn met (…) de historische en morele waarden van Turks-zijn’ geen bescherming meer verdienen.
Turkije telt meer dan 83 miljoen inwoners, waarvan 98 procent moslim zegt te zijn. De overgrote meerderheid van de moslims is soenniet. Hoewel Turkije een seculiere staat zegt te zijn, promoot het de soennitische islam via het Presidium voor Godsdienstzaken: Diyanet.
Onder het bewind van de links-seculiere CHP was Diyanet nog een middel om de politieke islam de kop in te drukken. Maar onder Recep Tayyip Erdogan en zijn AKP is Diyanet een streng-religieus bolwerk geworden dat Turkije conservatiever wil maken. Zo veroordeelde de hoogste imam van Diyanet onlangs homoseksualiteit in scherpe bewoordingen. Ook bestempelde hij traditionele Turkse volksdansen, waarbij mannen en vrouwen samen dansen, als onislamitisch.
‘Op school komt religieuze discriminatie veelvuldig voor’
De grootste groep niet-soennitische moslims bestaat uit alevieten. Zij maken zo’n 16 procent van de bevolking uit, 12 miljoen mensen. De alevieten worden niet als minderheid erkend, net als protestantse en katholieke christenen. Turkije erkent als religieuze minderheid alleen joden, Grieks-orthodoxe christenen en Armeens-orthodoxe christenen.
Het percentage christenen in Turkije daalde van 20-25 procent in 1914 en 3-5,5 procent in 1927 naar nog geen half procent vandaag te dag. Dit betekent dat er tussen de 200.000 en 300.000 christenen in het land leven. De joodse gemeenschap in Turkije telt maximaal 20.000 zielen.
Een groeiende groep Turken is atheïstisch, hoewel dit nogal gevoelig ligt en lang niet alle atheïsten dit openlijk zijn. Van 2014 tot 2018 kende Turkije een atheïstische vereniging, maar die heeft zichzelf opgeheven na aanvallen door regeringsgezinde media.
Discriminatie
Dat Turkije ondanks zijn grondwet in de praktijk de godsdienstvrijheid schendt blijkt uit discriminatie van niet-moslims en alevieten in het onderwijs. ‘Op school komt religieuze discriminatie veelvuldig voor’, zegt Rob Duncan. Hij is regionaal manager bij Middle East Concern, een christelijke NGO die opkomt voor religieuze vrijheden in het Midden-Oosten.
In principe hoeven niet-islamitische leerlingen niet verplicht islamitische lessen te volgen, maar soms ‘vergeten’ docenten dit, weet Duncan dankzij zijn netwerk. Ook kunnen, zo vertelt hij, niet-islamitische leerlingen worden gestraft als ze minder lessen volgen dan hun islamitische medestudenten.
Tijdens islamitische lessen wordt de soennitische islam gepromoot. Met niet-soennitische moslims zoals alevieten wordt geen rekening gehouden. Dat komt ook omdat de Turkse overheid het alevitisme niet erkent, alleen de soennitische islam. Volgens Duncan worden christelijke leerlingen die islamitische lessen niet volgen vaak gepest door hun medeleerlingen en docenten.
Aan christelijke vluchtelingen – met name Chaldeeërs uit Irak – die asiel hebben gekregen in enkele van de kleinere provincies in Turkije, wordt de vrijstelling van religieuze klassen geweigerd, vertelt Duncan. ‘Het is moeilijk te achterhalen of dit opzettelijk is, een poging om de christelijke kinderen te islamiseren of een gevolg van is onwetendheid op scholen, aangezien ze dergelijke problemen nog nooit eerder zijn tegengekomen.’
‘Alevitische gebedshuizen zijn officieel illegaal, maar worden gedoogd’
De Koerdisch-Nederlandse ‘vrijdenker’ Bora Celik groeide op in Turkije in een alevitisch gezin. Zij heeft van discriminatie op school weinig meegekregen. ‘Natuurlijk moesten we verplicht godsdienstonderwijs volgen en kregen we het soennitische verhaal voorgeschoteld, maar in mijn tijd bestonden alevieten officieel niet. En Koerden ook niet. Ik ben dus helemaal niet gepest, ofzo.’
Volgens Celik is de discriminatie van alevieten tegenwoordig ook minder erg dan vroeger. Hij denkt dat dit te maken heeft met het conflict tussen de Turkse staat en de Koerdische separatistenstrijders van de PKK. ‘De overheid wil de Koerdische alevieten niet al te erg tegen zich in het harnas jagen. Veertig jaar geleden werden cemevi’s (alevitische gebedshuizen, red.) nog gesloten door de overheid, maar nu gebeurt dat niet meer. Cemevi’s zijn officieel illegaal, maar worden gedoogd.’
Pas toen hij een baan kreeg in Bursa, in het westen van het land, kreeg Celik met discriminatie te maken. ‘Ik verloor mijn werk binnen een week. Mijn baas was aanvankelijk heel enthousiast over mij, maar toen hij mij vrijdag vroeg waarom ik niet meeging naar het vrijdaggebed antwoordde ik: ‘Ik heb geen problemen met Allah.’
Celiks baas kwam er al snel achter dat hij uit Dersim kwam, waar veel alevitische Koerden wonen, en dat hij eigenlijk ook niet meer geloofde. ‘Ik werd op staande voet ontslagen, maar officieel niet omdat ik geen soennitisch moslim was. Ik zou niet bij het bedrijf passen.’
Niet veel later wilde Celik graag officieel van religie veranderen. ‘Het Turkse paspoort vermeldt je religie, in mijn geval dat ik moslim was, maar dat wilde ik graag verwijderd zien. Het kostte ongelooflijk veel bureaucratische moeite om dat voor elkaar te krijgen. Maar ik heb begrepen dat het tegenwoordig makkelijker is.’
Vervolging
Sinds 2000 brengt de Amerikaanse Commissie voor Internationale Godsdienstvrijheid (USCIRF) een jaarlijks rapport uit over de godsdienstvrijheid in de wereld. In 2009 kwam Turkije voor het eerst op de speciale observatielijst te staan. Het land moest nauwlettend in de gaten worden gehouden, stelde de commissie, ‘vanwege de aard en omvang van schendingen van de vrijheid van godsdienst’.
Drie jaar later, in 2012, kwam Turkije zelfs op de lijst ‘landen van bijzondere zorg’ te staan, waarop ook beruchte mensenrechtenschenders als Noord-Korea, Pakistan en Saoedi-Arabië staan. In 2014 keerde Turkije weer terug op de ‘minder erge’ speciale observatielijst. Op die lijst staat Turkije nog steeds.
In 2016 gingen er stemmen op Turkije weer te degraderen tot de lijst ‘landen van bijzondere zorg’. Dat kwam door de arrestatie van de Amerikaanse pastor Andrew Brunson (foto), die al jaren in Turkije woonde en werkte. Erdogan wilde Brunson graag ruilen voor de in Amerika woonachtige Fethullah Gülen, volgens de Turkse president het brein is achter de mislukte staatsgreep van 15 juli 2016. De Amerikanen voelden daar niets voor en zetten druk op Erdogan om Brunson vrij te laten, wat in 2018 gebeurde.
Pastor Andrew Brunson (Beeld: YouTube)
De zaak-Brunson had grote gevolgen voor de positie van protestantse christenen in Turkije, zegt Klaas Muurling van de christelijke NGO Open Doors. Sindsdien ervaren Turkse protestantse kerken meer agressie, vertelt hij. ‘Kerkleiders spraken over een ‘klimaat van onveiligheid’ voor hun kerken en kerkleden.’ Ook hebben volgens Muurling minstens 23 protestantse gezinnen Turkije moeten verlaten.
De situatie van christenen in Turkije is volgens Muurling de afgelopen jaren verslechterd. ‘Turkse christenen hebben het makkelijker dan hun broeders en zusters in streng-islamitische landen als Saoedi-Arabië en Pakistan, maar ook in Turkije komt christenvervolging voor’, zegt hij. ‘Vier jaar geleden stond Turkije op nummer 45 van onze ‘Ranglijst Christenvervolging’, maar het land is nu gestegen naar plek nummer 36.’
Muurling maakt zich vooral sterk voor zogenoemde ‘verborgen christenen’: moslims die zich tot het christendom hebben bekeerd, maar hun nieuwe geloof niet openlijk durven uit te dragen. Hij schat dat er in Turkije enkele duizenden van deze christenen zijn. Armeense, Griekse en Syrische christenen hebben het, als erkende minderheden, makkelijker dan deze verborgen christenen, zegt hij.
Wel zijn Armeense kerken soms het doelwit van vandalisme. Vorig jaar februari werd een kerk in Istanbul beklad met haatgraffiti, in april wilden vandalen de deur van een andere Armeense kerk in de stad in brand steken en werd er van weer een andere Armeense kerk een kruis gesloopt. Vorige maand bracht het Turkse tijdschrift Gercek Hayat een 176 pagina’s tellende special uit waarin Armeniërs en andere christenen in Turkije worden beschuldigd van terroristische activiteiten, waaronder deelname aan de mislukte staatsgreep van 2016.
De Zuid-Koreaanse evangelist Jonwook Kim, die afgelopen november werd vermoord (Beeld: YouTube)
Christenen zijn in Turkije soms ook onderhevig aan bedreigingen en van fysiek geweld, vertelt Muurling. ‘De Zuid-Koreaanse evangelist Jinwook Kim (foto) werd in november in de zuidoostelijke stad Diyarbakir op straat vermoord.’ De voorlaatste keer dat evangelisten slachtoffer waren van moord was in 2007. Toen werden drie christenen, een Duitser en twee Turkse ex-moslims, vermoord in de stad Malatya in het midden van Turkije.
Confiscatie
In vergelijking met een land als Pakistan komen bedreigingen en moord van niet-moslims in Turkije relatief weinig voor. Belangrijker is het conflict over het beheer van religieuze gebouwen.
Turkse moskeeën vallen onder het staatsapparaat Diyanet, kerken en andere gebedshuizen onder particuliere stichtingen. In Turkije hoeven christenen en joden geen speciale toestemming aan de overheid te vragen om hun gebouw te repareren, wat in veel Arabische landen een stuk lastiger is. Niettemin wordt het christenen en joden op andere manieren wel moeilijk gemaakt, legt Rob Duncan van Middle East Concern uit.
Als kerkelijke gebouwen te erg zijn verwaarloosd, worden ze aan de staat overgedragen. Dit overdragen gebeurt ook als de stichting te weinig leden heeft om volgens de regels van de Turkse wet te functioneren. Duncan: ‘De kerk zal dan typisch worden omgedoopt in een museum, bibliotheek of cultureel centrum, ondanks het feit dat de christelijke gemeenschap erom heeft gevraagd om het voor kerkdiensten te gebruiken.’
‘Pro-Turkse milities terroriseren niet alleen de Koerden, maar ook de Syrisch-orthodoxe christenen en Jezidi’s in Syrië’
Volgens het USCIRF-rapport voorkomt Turkije bovendien de verkiezing van nieuwe bestuursleden van niet-islamitische religieuze stichtingen, met als mogelijk gevolg dat de Turkse staat in de toekomst meer kerkgebouwen kan confisqueren. Toch staat deze toekomst niet vast. In het zuidoostelijke Mardin heeft de overheid in 2017 Syrisch-orthodoxe kerkelijke bezittingen geconfisqueerd, maar draaide dit besluit een jaar later terug – mede vanwege internationale druk.
In augustus 2019 woonde Erdogan de funderingsceremonie bij voor een Syrisch-orthodoxe kerk in Istanbul (foto bovenaan). Dit is de eerste nieuw gebouwde kerk in de geschiedenis van de Turkse Republiek. Tegelijkertijd heeft Erdogan er vorig jaar meerdere malen voor gepleit om van de Hagia Sophia – ooit een kerk, daarna een moskee, nu een museum – weer een moskee te maken.
In november 2019 vaardigde een Turkse hogere rechtbank ook een beslissing uit waarbij het Chora Museum, een voormalige Grieks-orthodoxe kerk in Istanbul, weer kon worden omgevormd tot een moskee. Dit schept mogelijk het juridische precedent om de Hagia Sophia ook weer in een moskee om te dopen.
De Hagia Sophia in Istanbul (Beeld: YouTube)
Syrië
Turkije schendt de godsdienstvrijheid ook in het buitenland. Het land is om die reden ook door USCIRF weer op de speciale observatielijst gezet, zegt Midden-Oostenexpert Petrus Oud*. ‘USCIRF wil een politiek signaal afgeven aan Erdogan, die in Syrië jihadisten ondersteunt’, zegt hij.
Een gedeelte van Noordoost-Syrië wordt nu bezet door pro-Turkse, jihadistische milities, deels voormalige IS-strijders. ‘Zij terroriseren niet alleen de Koerden, maar ook de Syrisch-orthodoxe christenen en Jezidi’s in het gebied’, vertelt Oud.
Het USCIRF-rapport beveelt de Amerikaanse regering aan om ‘aanzienlijke druk’ op Turkije uit te oefenen en het land een tijdschema te geven voor een terugtrekking uit Syrië. Tevens zou de Amerikaanse regering moeten voorkomen dat het Turkse leger en de pro-Turkse milities hun controlegebied in het noordoosten van Syrië uitbreiden. Ook benadrukt het rapport het volgende: Turkije zou in dat gebied ook geen etnische en religieuze zuivering mogen uitvoeren, of op een andere manier de rechten van kwetsbare religieuze en etnische minderheden schenden.
Wit politiegeweld heeft alweer een zwarte man het leven gekost. George Floyd is niet meer. De ijzingwekkende beelden van de agent die met zijn knie minutenlang op de nek drukt van de stikkende George, gingen de hele wereld over.
‘Ik kan geen adem halen’, zei de arme man, voordat de laatste levenslucht zijn lichaam werd uitgeperst. Horror. Natuurlijk is Black Lives Matter weer terug in de straten van Amerika. En aangezien er weinig is veranderd, laat de reactionaire All Lives Matter-beweging ook van zich horen. Het voorlopige resultaat is dat Minneapolis nu in brand staat. Nog meer horror.
‘We hebben vaker vreedzaam gedemonstreerd nadat een zwarte persoon door politiegeweld was gedood’, meldde een zwarte vrouw tegen de NOS-camera in Minneapolis. ‘Er is niks veranderd’ herhaalde ze een paar keer ongeduldig. Maar daar bleef het bij. Haar woede kreeg niet de gevolgtrekking die je wel zou verwachten: ‘En nu branden we de stad af tot de grond.’
Het is een trieste aaneenschakeling van gebeurtenissen, die we vaker hebben zien ‘overwaaien’ uit de Verenigde Staten. De raciale verhoudingen staan op scherp en niet iedereen bewaart de rust. In hetzelfde NOS-filmpje zien we agenten ruzie maken met demonstranten, en daarna de schokkende beelden van ‘een auto die inrijdt op demonstranten’, aldus de begeleidende NOS-tekst.
Kennelijk bestuurt de auto zichzelf en staat-ie ingesteld op ‘menigtes inrijden’, oftewel een terreuraanslag plegen op vreedzame mensen. Framing is alles. Maar goed. Terug naar het moment dat George werd gedood door witte agenten.
‘Wat zou jij doen als ik minutenlang werd doodgedrukt door een agent?’, vraag ik vrienden via de app. ‘Zou je de ambtenaar in dienst ongestoord zijn gang laten gaan of is proportioneel geweld in dit geval gerechtvaardigd?’, voeg ik eraan toe.
Toegegeven, het is een makkelijk gestelde vraag uit het relatief veilige Amsterdam, waar de politie niet zo schietgraag is als in Amerika. Maar toch: ook hier is politiegeweld. Mitch Henriquez is eraan gestorven in 2015. Iedereen stond erbij en keer ernaar.
Mijn buurtgenoot overleefde het politiegeweld toen, maar George Floyd niet
De beelden uit Amerika voeren me ook terug naar 1998, toen ik politiegeweld van dichtbij heb aanschouwd. Zes witte politieagenten op het tienerlichaam van een Marokkaanse jongen. De hele buurt was naar buiten gekomen en keek schreeuwend toe. Totdat er iemand een klap uitdeelde naar een van de agenten en de jongen enigszins los kon komen. Zijn hoofd was helemaal roze geworden van ademnood.
Inmiddels waren meerdere politieauto’s gearriveerd en werd een aantal mensen gearresteerd en weggevoerd. We bleven in verbijstering achter en pikten het ook niet. Aangejaagd door wat oudere bewoners bezetten we een rotonde op de Postjesweg in Amsterdam-West. Geen enkele auto mocht er meer langs. Uiteindelijk maakte de ME na een paar uur een einde aan wat ‘de rellen van het August Allebeplein’ zou gaan heten.
Mijn buurtgenoot overleefde het politiegeweld toen, maar George Floyd niet – zoals zoveel zwarte Amerikanen. ‘Waarom deden die filmende handen niks anders dan filmen?’, denk ik, alweer zonder gevaar voor eigen leven.
Hier komen we dus op het superdodelijke terrein van waar het staatsmonopolie op geweld verandert in staatsterreur en zelfverdediging van de zwarte gemeenschap, dat juist vaak afgeschilderd wordt als ‘terreur’. Alleen een rechtvaardig politieapparaat dat alle bewoners op een gelijke manier dient en beschermt kan de geweldsdynamiek op de lange termijn doen verminderen.
Dat is wat moet gebeuren, maar de wit-suprematistische realiteit is Trump. Van zijn regering hoeft men niks te verwachten. Als er al een verandering komt, dan zal dat alleen van onderop komen, waar wit, zwart en alles wat daar tussen zit samen werken aan verandering.
Het is nu ook officieel mogelijk om als moslim in Rotterdam eeuwige grafrust te krijgen. Gisteren heeft de gemeenteraad hiermee formeel ingestemd, schrijft Dagblad 010.
Aanvankelijk had VVD-wethouder Bert Wijbenga buiten de gemeenteraad om goedkeuring gegeven. Dit, na een verzoek van Denk en Nida om in Rotterdam de eeuwige grafrust voor moslims mogelijk te maken. Nu heeft de gemeenteraad zich hier ook achter gesteld.
Alleen Leefbaar Rotterdam en de PVV stemden tegen.
‘Het is een politieke keuze om een omstreden wens vanuit de islamitische gemeenschap in te willigen’, reageerden Tanja Hoogwerf (Leefbaar) en Maurice Meeuwissen (PVV). ‘Eeuwige grafrust staat haaks op onze cultuur en is derhalve zeer onwenselijk.’
Beide partijen menen dat het toestaan van begraven voor onbepaalde tijd zal leiden ‘tot capaciteitsproblemen op gemeentelijke begraafplaatsen, waar op termijn voor niemand anders meer ruimte zal zijn’.
Vanwege de coronacrisis heeft Marokko het luchtruim gesloten en kunnen overledenen niet daarheen gerepatrieerd worden. In Marokko is de voor moslims voorgeschreven eeuwige grafrust normaal, terwijl de plekken in Nederland schaars zijn.
Het telefoongesprek dat leidde tot de arrestatie van George Floyd is openbaar gemaakt door de politie van Minneapolis. De Afro-Amerikaanse man overleed maandag nadat een witte politieagent hem acht minuten lang met zijn knie in een wurggreep hield.
De dood van Floyd (46) leidde tot grote verontwaardiging in de Verenigde Staten en daarbuiten. Voor veel Amerikanen is deze tragische gebeurtenis het zoveelste bewijs dat de Amerikaanse politie een racismeprobleem heeft. Demonstranten eisen gerechtigheid.
De politie van Minneapolis heeft nu het telefoongesprek dat leidde tot de fatale arrestatie openbaar gemaakt. De beller is een medewerker van een winkel, waar Floyd met vals papiergeld sigaretten zou hebben gekocht. De medewerker gaf om half negen ’s avonds aan dat Floyd ‘vreselijk dronken’ was en ‘geen controle over zichzelf’ had.
Telefoniste: 911, wat is het adres van de noodsituatie?
Beller: Dit is ah 3759 Chicago Avenue.
Telefoniste: Hoe kan ik u helpen?
Beller: Uhm, iemand komt onze winkel en geeft ons vals papiergeld en we hebben dit door voordat hij de winkel verliet, en we renden terug naar buiten, ze zaten op hun auto. We vertellen hen dat ze ons hun telefoon moeten geven, hun (onhoorbaar) ding terug moeten leggen en zo en hij was ook dronken en zo en komt terug om ons onze sigaretten terug te geven zodat hij dat kan, zodat hij naar huis kan gaan, maar hij wil dat niet doen, en hij zit op zijn auto omdat hij vreselijk dronken is en hij heeft geen controle over zichzelf.
Telefoniste: Ok, welk type voertuig heeft hij?
Beller: En … eh, hij heeft een voertuig dat is ah … laat me even kijken of ik het kenteken kan zien. Het kenteken is BRJ026.
Telefoniste: Oké, om welke kleur gaat het?
Beller: Het is een blauwe kleur. Het is een blauw busje.
Operator: Een blauwe bestelwagen?
Beller: Ja, een busje.
Operator: Oké, een blauw busje, gotcha. Ligt het vooraan of is het op 38th Street?
Beller: Ah, het is op 38th Street.
Telefoniste: Op 38th Street. Heeft deze man een vals biljet gegeven, heeft hij uw sigaretten en staat hij onder invloed van iets?
Beller: Zoiets, ja. Hij doet raar.
Telefoniste: Hoe ziet hij eruit, welk ras?
Beller: Uhm, hij is een lange jongen. Hij is zo groot en kaal, ongeveer tussen de 1 meter 80 en 2 meter, en ze doet raar, dus startte ze de auto.
Telefoniste: Oké, is het een vrouw of een man?
Beller: Uhm …
Telefoniste: Is het een meisje of een jongen?
Beller: (praat met iemand anders) – hij vraagt (onhoorbaar) een seconde. Hallo?
Telefoniste: Is het een meisje of een jongen die dit heeft gedaan?
Beller: Het is een man.
Telefoniste: Oké. Is hij blank, zwart, een native American, een Hispanic of Aziatisch?
Beller: Zoiets.
Telefoniste: Welke? Wit, zwart, een native American, een Hispanic of Aziatisch?
Beller: Nee, hij is een zwarte man.
Telefoniste: Oké (zucht).
Beller: Hoe is je dag eigenlijk?
Telefoniste: Niet slecht.
Beller: U heeft een lange dag hè?
Telefoniste: Wat is uw naam?
Beller: Mijn naam is (verwijderd)
Telefoniste: Oké, en wat is uw nummer?
Beller: (verwijderd)
Telefoniste: Oké, de hulp is onderweg. Als dat voertuig of die persoon vertrekt voordat we daar aankomen, bel ons dan gewoon terug, anders komen de eenheden voor niets, oké?
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
De kritiek vanuit GeenStijl is een beetje raar. Wat is er mis om vaker voor diverse experts te kiezen? Alsof de kwaliteit dan omlaag zou gaan. En denk eens aan de verrijking van het perspectief in de media, als je zo nu en dan ook eens mensen vanuit een andere cultuur of etniciteit aan het woord laat. De kwaliteit neemt hierdoor eerder toe dan af.
Maar dat die redacties zo wit zijn komt ook door iets anders. Op mijn school, het Media College, waren allochtonen op een hand te tellen. Dus ja, dan krijg je ook minder gekleurde mensen op redacties. Bij omroepen als FunX of Salto in Amsterdam, waar veel mensen van kleur rondlopen, zie je wel weer meer gasten van kleur.
Maar voor de jongere generatie met een diverse achtergrond – mensen die hier zijn geboren en getogen zijn, acteurs, journalisten, experts van kleur die er in de media niet tussenkomen – is het erg pijnlijk dat zo’n bokaal nodig is. Dat zij zich de laatste tien jaar roeren is goed. Maar hoe verander je de blinde vlek in de media voor diverse experts? Je kunt het niet opleggen. Het enige dat helpt zijn meer diverse redacties, het kweken van bewustzijn op verschillende niveaus. Er zijn mensen nodig die inzien dat het niet alleen een verrijking is, maar ook gewoon een normale representatie.
Het zal best nog wel een aantal jaren duren voordat de ‘pool’ van experts of woordvoerders op televisie of radio van een acceptabele mix is. Maar die pool moet wel bestaan uit mensen die op eigen kracht expertise hebben opgebouwd.
Het zal heus wel niet de bedoeling zijn, maar als allochtonen in de media komen is het bijna altijd negatief. Kijk naar de krantenkolommen. Een Marokkaanse of Turkse columnist komt bijna niet voor in de grote kranten, of ze moeten twee keer zo goed zijn.
