China onderdrukt de islamitische minderheid in Xinjiang, de meest westelijke regio van China. De Chinese regering beweert dat er alleen tegen separatisme en terrorisme wordt opgetreden, niet tegen de islam. Maar de Britse zender BBC stelt dat China zich schuldig maakt aan ‘culturele uitroeiing’.
In Xinjiang wonen de Oeigoeren, een Turks volk dat de islam is toegedaan. De Chinese regering is bang voor separatisme en islamitisch geïnspireerd terrorisme en heeft daarom besloten de greep op de regio flink te verstevigen.
Tegenover buitenstaanders claimt China dat de maatregelen niet gericht zijn tegen moslims en de islam, maar BBC-journalist John Sudworth toont in een reportage aan dat deze claim vals is. Veel moskeeën zijn met de grond gelijk gemaakt.
En hoewel door de staat aangestelde imams beweren dat moslims in alle vrijheid hun religie kunnen beleven, ontdekte Sudworth een aanplakbiljet waarop stond dat het burgers verboden was om hun baard te laten staan. Het dragen van een baard wordt door China blijkbaar als een symbool van fundamentalisme gezien, aldus Sudworth.
Daarnaast valt het Sudworth op dat de moskeeën die er nog stonden alleen door oude mensen werden bezocht. De rest van de bevolking komt er niet meer.
Ongeveer een miljoen Oeigoeren zijn opgesloten in heropvoedingskampen, met als doel dat ze hun islamitische achtergrond vergeten en in ‘gehoorzame Chinese burgers’ worden veranderd.
In India, waar de meeste mensen hindoe zijn, groeit de haat tegen moslims. Het sociale medium Facebook speelt hierin een dubieuze rol, zo blijkt uit een mensenrechtenrapport van Equality Labs.
Mensenrechtenorganisatie Equality Labs heeft een onderzoek gedaan naar hate speech door Indiase Facebookgebruikers en concludeert dat moslims het belangrijkste lijdend voorwerp van hatelijke berichten zijn. Zevenendertig procent van de hate speech is tegen hen gericht. Haat tegen mensen op basis van hun kaste en haat tegen mensen vanwege hun geslacht of seksuele geaardheid scoren allebei dertien procent.
Volgens Equality Labs wordt 43 procent van de haatberichten binnen 90 dagen alsnog teruggeplaatst, elk van deze haatberichten gaat over moslims. Facebook claimt binnen 24 uur tegen haatberichten op te treden, maar als het gaat om haatberichten door Indiase gebruikers kost dit gemiddeld 48 uur.
Moslimhaat in India komt steeds meer op de agenda te staan. In 2017 trok Amnesty International al aan de bel over wat zij kenmerkt als de groeiende moslimhaat in India. In de maanden april, mei en juni van dat jaar waren ten minste tien moslims omgekomen als gevolg van geweldsmisdrijven.
De Indiase regering, die geleid wordt door de hindoe-nationalistische Bharatiya Janata Party, heeft volgens de Indiase onderzoeksjournalist Soma Basu niets ondernomen om moslimhaat tegen te gaan. Sterker nog: de BJP zou via whatsapp en andere sociale media negatieve berichten verspreiden over moslims, met als doel het hindoeïstische electoraat meer aan de partij te binden.
Bioscoop Pathé, politici, de politie. Steeds meer organisaties en bedrijven wensen de moslimgemeenschap in ons land een gezegend Suikerfeest: Eid Mubarak. Soms uit economische overwegingen, soms welgemeend, soms uit politieke overwegingen. De meningen hierover zijn verdeeld. Wat vinden moslims hier eigenlijk van?
Brahim Bourzik, hoofdredacteur en oprichter van De Moslimkrant en oud-gemeenteraadslid in Rotterdam voor GroenLinks, vindt dat het een positief effect heeft. ‘Regeringsleiders van landen als Canada en de VS wensen hun moslim landgenoten al jaren een prettig Suikerfeest. De premier van Groot-Brittannië wenst de moslims die er wonen een gezegende Ramadan en een gezegend Suikerfeest. Rutte doet dit niet. Hij is daarin heel liberaal.’
Het valt Bourzik op dat D66 de moslims heeft ontdekt. ‘GroenLinks hield zich vroeger ook bezig met diversiteit, maar dat pad is verlaten. De vijf plaatsen in de Rotterdamse gemeenteraad worden ingenomen door vijf witte mensen. D66 heeft diversiteit juist omarmd en overgenomen. Dit komt deels door de strijd tussen Pechtold en Wilders.’
Aan de andere kant is het volgens Bourzik ook een economisch verhaal. ‘Bij de Bijenkorf werd dit jaar rond het Suikerfeest de Suikerfeesttaart verkocht. Steeds meer vermogende jonge moslims ontdekken de Bijenkorf. Hema heeft eerder geprobeerd om suikertaarten te verkopen, maar is daar na een storm van kritiek op sociale media mee gestopt. Ook de Erasmus Universiteit Rotterdam lag onder vuur na het wensen van een gezegend Suikerfeest, en dat terwijl zij de meeste allochtone studenten hebben van alle universiteiten in Nederland. Waar komt al die kritiek vandaan? Wat is het verschil met het wensen van een gelukkig of gezegend Kerstfeest?’
‘Dakiftars, Stadsiftars, iedereen is welkom’
Raakt het ingeburgerd om iemand een gezegend Suikerfeest toe te wensen? ‘Ja’, antwoordt Bourzik bevestigend. ‘Steeds meer mensen kennen iemand op het werk of in hun omgeving die het Suikerfeest viert. Mijn vader is 81 jaar en werkte bij de snoepfabriek Van Melle. Hij vertelde me dat moslims vroeger op het werk niet spraken over het Suikerfeest. Ze namen een snipperdag, maar zeiden niet waarom. En dan te bedenken dat de NPO dit jaar zelfs een Suikerfeest-conference van Najib Amhali heeft uitgezonden. Het zou me niet verbazen als er over twintig à vijfentwintig jaar naast de Kersttoespraak ook een Ramadantoespraak of Suikerfeesttoespraak wordt gehouden.’
Brahim Bourzik (Foto: Sanne van der Most)
Een blijk van erkenning
Nourdin El Ouali, fractievoorzitter van Nida Rotterdam, vindt het heel mooi om wie dan ook geluk te wensen op momenten waarop iemand iets te vieren heeft. ‘Op mijn beurt wens ik iedereen een prettig Kerstfeest. Mooi om te zien hoe anderen dit vieren. Het is een goede zaak om je collega of je stadsgenoot het beste te wensen. Of het nu om het Ramadanfeest, het Holi Phagwa-feest of het Joodse Nieuwjaar gaat. Ik snap niet wat het probleem zou zijn. Gelukwensen, verbroedering en vreugde vermenigvuldigen zich als het wordt gedeeld. Het is een blijk van erkenning waardoor mensen zich gezien en gewaardeerd voelen op het werk of in de wijk.’
Nida Rotterdam heeft geen negatieve klanken gehoord over het toewensen van Eid Mubarak. Wat El Ouali wel merkt, is dat bij de iftars de tafels groter worden in plaats van kleiner. ‘Vroeger was een iftar iets wat binnen de huiselijke sfeer plaatsvond, maar het wordt steeds meer gemeengoed. Dakiftars, Stadsiftars, iedereen is welkom.’
Het is nog niet zover dat het Suikerfeest een feestdag is waarop iedereen vrij is. Nida Rotterdam ijvert al een tijdje voor gratis OV op bepaalde dagen. Een kwestie van inclusie én stimulering om gebruik te maken van het Openbaar Vervoer. ‘Of parkeren tegen een gereduceerd tarief, zoals met Kerst of Pasen het geval is. Het zou erkenning zijn van onze enorme diversiteit. Ons voorstel heeft het nog niet gered, maar er is wel meer animo voor. Het moet wel aan de Rotterdammers gevraagd worden.’
El Ouali benadrukt dat als het gaat om vrije dagen, dit dan niet in de plaats van andere feestdagen moet zijn maar een uitbreiding van feestdagen.
Positieve en negatieve berichten
De bioscoopketen Pathé, dat veel (jonge) moslims tot zijn bezoekers mag rekenen, wenste hen Eid Mubarak. Dit leidde tot een heleboel reacties op Facebook, positief en negatief. ‘Dit is Islamisering van onze bioscopen’ of ‘Eid Mubarak naar alle terroristen hier’. Er is ook iemand die geïrriteerd opmerkte dat Pathé op Twitter de mensen geen prettig Pasen had gewenst.
Foto: Facebook
Toch overheersen de positieve reacties, zowel van moslims als niet-moslims. De niet-moslims ergeren zich vaak aan de tegenstanders van gelukwensen. ‘Dit is de reden waarom de schappen van de azijn weer leeg zijn deze week. Maar wel met z’n allen Knorr Wereldgerechten scoren,’ reageert iemand boos. Een filmliefhebber is blij dat zijn moeder hem ‘leven en laten leven’ had geleerd en wenst iedereen vervolgens Eid Mubarak. Eén andere niet-moslim geeft aan nooit naar Pathé te gaan in verband met parkeerproblemen, maar hij is nu van mening veranderd vanwege deze wens. Hij is nu fan!
‘Dit is Islamisering van onze bioscopen’
Klaver en Jetten
Politici die besluiten om via Twitter Eid Mubarak te wensen liggen op Twitter al snel onder vuur. D66-fractievoorzitter Rob Jetten en GroenLinks-fractievoorzitter Jesse Klaver werden bedolven onder Twitterberichten. Klaver wenste een fijn Suikerfeest aan iedereen die het viert. Dat valt bij lang niet iedereen in goede aarde. Sommige reacties zijn bij het account geplaatst van zowel Klaver als Jetten, zoals: ‘Wisten jullie dat Mark Rutte, Rob Jetten en Jesse Klaver de beide Paasdagen willen afschaffen om per 2022 het Offerfeest en het Suikerfeest als officiële Nederlandse feestdagen toe te voegen?’ Bij Jesse Klaver merkt iemand vol ergernis op dat het getuigt van een gebrek aan empathie dat het de mensen die dit feest vieren niet wordt gegund dat Klaver hen een fijn Suikerfeest wenst. Ook Jetten ontsnapt niet aan de nodige kritiek. ‘Ik roep mensen niet op om samen carnaval te vieren. Rob Jetten roept wel op om het Suikerfeest te vieren. Dus wat had je nou?’
Vanwege de toon en de taal die sommige twitteraars bezigen kan geconcludeerd worden dat het niet om de vaste achterban van deze partijen gaat, maar om mensen met een andere politieke voorkeur. Zowel op Facebook als op Twitter worden er flauwe opmerkingen gemaakt over diabetici. Zij zouden worden gediscrimineerd als suikerpatiënten.
Commerciële bijbedoelingen
Mohamed Bouimj, interim-directeur van SPIOR (Stichting Platform Islamitische Organisaties Rijnmond), verklaart dat er bij zijn organisatie geen reacties zijn gekomen op het toenemende toewensen van Eid Mubarak. Hij begrijpt dat deze wens regelmatig commerciële bijbedoelingen heeft, maar toch vindt hij het een gunstige ontwikkeling. ‘Hoewel bedrijven er belang bij hebben is het leuk dat ze het doen.’
Bouimj zou het prettig vinden als het Suikerfeest en het Offerfeest ook in Nederland worden erkend als officiële feestdagen. ‘Ik weet dat we in een joods-christelijke maatschappij leven, maar er zijn in dit land een miljoen moslims. Veruit de meeste doen elke dag hun best om samen te leven. Moslims Eid Mubarak wensen is een stukje waardering hiervoor.’
Diversity & Inclusion
Ook de Erasmus Universiteit Rotterdam wenste moslims Eid Mubarak, wat heel veel reacties oplevert. Bovendien is er overduidelijk een verschil tussen Twitter, Instagram of Facebook. ‘De reacties op Twitter waren heel anders dan elders,’ aldus een woordvoerder van de EUR. ‘Op Instagram waren bijna alle berichten positief en ontvingen we 1.016 likes. Via Instagram reageert hoofzakelijk onze eigen community, dus studenten, docenten en medewerkers, terwijl we via Twitter veel volgers hebben van buiten de universiteit. Met uitzondering van Twitter waren de reacties hoofdzakelijk positief.’
‘We wensen mensen ook een gelukkig Chinees Nieuwjaar en een fijne Gay Pride’
Het wensen van Eid Mubarak heeft te maken met ‘Diversity & Inclusion’, wat voor de universiteit heel belangrijk is. ‘We wensen mensen ook een gelukkig Chinees Nieuwjaar en een fijne Gay Pride. Ee hebben ook aandacht voor allerlei andere dagen die belangrijk zijn voor leden van de community van de universiteit. Dus ook Eid Mubarak.’
Foto: Twitter
‘Je voelt je meer welkom’
De Kanttekening sprak er ook over met moslims op straat in Rotterdam-Centrum. De meeste reageren positief op het feit dat steeds meer organisaties en bedrijven Eid Mubarak wensen. Hannan (29) vindt het zowel leuk als netjes. ‘Ik wens mensen ook gelukkig nieuwjaar. Als je iets benoemt, geef je het een waarde.’ Ze krijgt meteen bijval van haar gezelschap. ‘Ja, dat is waar.’
Adil (19 jaar) staat er wat kritischer tegenover. ‘Op zich is het goed, maar het hele jaar rot doen en dan ineens Eid Mubarak wensen? Nee, dat hoeft voor mij niet.’
Yosra en Hanae, allebei 22 jaar, vinden het echt tóp dat steeds meer bedrijven en instellingen bewust mensen een fijn Suikerfeest wensen. ‘Heel, heel leuk. Echt fantastisch,’ zegt Hanae. ‘Het trekt ook meer klanten.’ Yosra knikt. ‘Je voelt je meer welkom in die zaken.’ Hanae is het daar helemaal mee eens.
Eén van de ondervraagden, een ondernemer, zet vraagtekens bij de hartelijkheid van veel bedrijven. ‘Het is een gunstige ontwikkeling, maar het is ook marketing, hoor.’
Merk als kerk
Bij De Reputatiegroep in Utrecht werken specialisten op het gebied van reputatievraagstukken voor de overheid en het bedrijfsleven. De vraag wat Eid Mubarak-wensen voor de reputatie van een bedrijf betekenen, wordt beantwoord door Paul Stamsnijder, partner bij De Reputatiegroep: ‘Met deze wens beken je moreel besef. Moslims zijn een onderdeel van de maatschappij. In deze context past het dat je elkaar gezegend Suikerfeest toewenst. Aan de andere kant is er sprake van afkeuring, waardoor we met twee uitersten te maken hebben.’
‘Voor bedrijven en merken is er de conservatieve route’, vervolgt hij, ‘namelijk gesloten zijn ten opzichte van het nieuwe.’ Dit brengt volgens hem afzondering met zich mee. ‘De tweede optie is de progressieve, open route. Meebewegen met een Nederland dat meer kleuren heeft dan vroeger. Naast Fijne Kerstdagen is er nu ook Goed Suikerfeest.’
‘Spelen we in op de behoeften van nieuwe bevolkingsgroepen?’
Stamsnijder meent dat bijvoorbeeld supermarkten gedwongen worden om stelling te nemen in de Zwart Piet discussie. ‘De beste weg is dan om tegen niemand te zijn. Iedereen is onze klant, dus we wensen fijne Kerstdagen, subh holi en prettig Suikerfeest. Hier gaat Pathé ook in mee. Maar puur vanuit marketingoverwegingen prettig Suikerfeest wensen, daar prikken mensen doorheen. Bij Pathé komen veel moslims, dus is het logisch dat Pathé deze weg bewandelt. In ons vak wordt dit ‘het merk als kerk’ genoemd. Merken worden tegenwoordig uitgedaagd om kleur te bekennen. Daarnaast is het een kwestie van je klanten kennen en daar slim op inspringen. Dat is geen moreel of politiek statement. We leven in een vrije wereld.’
Begrijpelijk, maar aan de reacties op Twitter te oordelen kunnen bedrijven of politici op commentaar rekenen als ze moslims Eid Mubarak wensen. ‘Twitter is een digitaal riool waar mensen veelal anoniem de meest vreselijk dingen zeggen’, analyseert Paul Stamsnijder. ‘Vaak slaan mensen zulke nare taal uit omdat ze bang zijn voor het spookbeeld van ‘islamisering’. Ik geef toe dat ik heel erg aan kant van het bedrijfsleven sta. Je moet kijken naar de behoefte van de klant en vooral niet meegaan in het demoniseren van bepaalde bevolkingsgroepen.’
Het blijft niettemin ingewikkeld, concludeert Stamsnijder. ‘Bedrijven hebben de mond vol van inclusie en diversiteitsbeleid, maar staan ook voor een dilemma: spelen we in op de behoeften van nieuwe bevolkingsgroepen of blijven we voor hen gesloten? Wie wil je zijn? Omgekeerd loopt een bedrijf dat zich afzondert het risico om op een dag beticht te worden van discriminatie. Wees dus zo toegankelijk mogelijk voor iedereen.’
Gisteren vond een hoorzitting over herstelbetalingen plaats in het Amerikaanse Congres. Daarin werd een wetsontwerp besproken om de mogelijkheid van herstelbetalingen voor de slavernij te onderzoeken.
De Republikeinse getuige Coleman Hughes, een Afro-Amerikaanse schrijver, betoogde tijdens de hoorzitting dat herstelbetalingen veel Afro-Amerikanen zou beledigen ‘door een prijskaartje te hangen aan het leed van onze voorouders’. Voormalig American Footballer Burgess Owens viel hem bij: ‘Wat vreemden tweehonderd jaar geleden met andere vreemden deden heeft niets met ons te maken.’
Acteur Danny Glover, wiens overgrootmoeder een slaaf was, is wel voor herstelbetalingen. Hij beargumenteerde dat herstelbetalingen als medicijn dienen tegen ‘de schade die is toegebracht door de slavernij, maar ook tegen de raciale uitsluitingspolitiek uit het verleden’. Ook schrijver en essayist Ta-Nehisi Coates, die vijf jaar geleden in tijdschrift The Atlantic het debat over herstelbetalingen nieuw leven inblies, trok het breder dan de slavernij. ‘Toen de slavernij eindigde had Amerika haar lege principes van leven, vrijheid en het nastreven van geluk op iedereen kunnen toepassen. Maar Amerika had iets anders in gedachten.’
Het idee van herstelbetalingen wordt ondersteund door enkele Democratische afgevaardigden die in de race zijn om Donald Trump uit te dagen bij de presidentsverkiezingen van 2020: Tulsi Gabbard, Eric Swalwell en Tim Ryan. Daarnaast hebben de presidentskandidaten Cory Booker, Kamala Harris, Beto O’Rourke en Bernie Sanders gezegd een commissie te willen opstarten die de mogelijkheid van herstelbetalingen onderzoekt. Ook de bij progressieve Amerikanen populaire politici Alexandria Ocasio-Cortez, Rashida Tlaib en Ilhan Omar steunen het wetsontwerp.
De leider van de Republikeinse meerderheid in de Senaat, Mitch McConnell, liet alvast weten dat hij zo’n wet niet zal aannemen.
Een Turkse rechtbank heeft 128 mensen, waarvan het merendeel hoge officieren, veroordeeld omdat zij zouden hebben meegewerkt aan de mislukte coup tegen Erdogan van 15 juli 2016. Zeventien van hen krijgen een verzwaarde levenslange celstraf van opgeteld 141 jaar, melden Turkse media.
De verdachten werden beschuldigd van misdaden tegen de staat, poging tot moord op president Erdogan en de dood van 249 mensen. Omdat Turkije in 2002 de doodstraf heeft afgeschaft – hoewel Erdogan deze weer wil herinvoeren – hebben zeventien coupplegers de hoogst mogelijke gevangenisstraf gekregen: verzwaard levenslang. Mensen die tot deze straf zijn veroordeeld, komen nooit in aanmerking voor voorwaardelijke vrijlating. Ook zullen de omstandigheden in de gevangenis extra zwaar zijn.
Turkije beweert dat de in de Verenigde Staten woonachtige geestelijke Fethullah Gülen het brein is achter de coup van 2016, gepleegd door een dissidente factie in het Turkse leger. Gülen zelf ontkent dat hij iets met de staatsgreep te maken heeft. Turkije heeft de Verenigde Staten om uitlevering gevraagd, maar kreeg nul op het rekest.
Eén van de veroordeelden is voormalige luchtmachtcommandant Akin Özturk. Hij werd ervan beschuldigd de zogenoemde Thuisvrederaad te leiden, die de muitende soldaten zou hebben gecoördineerd. Hij was de topverdachte na Gülen. Kolonel Ali Yazici, die tot de staatsgreep een persoonlijke assistent van Erdogan was, bevond zich ook onder de veroordeelden.
Journalist Hashem Ahelbarra van Al Jazeera zegt dat deze rechtszaak één van de belangrijkste rechtszaken is die recent in Turkije zijn gehouden. Özturk en Yazici worden als sleutelfiguren van de coup aangemerkt.
Tegen luchtmachtgeneraal Özturk zal overigens nóg een rechtszaak worden gevoerd. Dit, omdat hij ervan verdacht wordt het bevel te hebben gegeven om het parlement in Ankara vanuit de lucht te bombarderen.
De Turkse minister van Binnenlandse Zaken zei in maart dit jaar dat 511.000 mensen worden vastgehouden en dat 30.821 mensen zijn aangeklaagd in de operatie van de Turkse staat tegen de Gülenbeweging.
Theoloog des Vaderlands Stefan Paas is niet bang om zich in het publieke debat te mengen. Zo noemt hij Thierry Baudet van Forum voor Democratie zonder schroom een racist, keert hij zich tegen de polarisatie in de maatschappij en vindt hij dat christenen kritisch moeten kijken naar hun eigen verleden. Tegelijkertijd staat Paas pal voor zijn christelijke geloofsovertuiging en vindt hij dat christenen anderen moeten proberen te overtuigen van ‘de waarheid’. De Kanttekening sprak met Paas over theologie, politiek en zijn liefde voor de natuur. ‘Met het vernietigen van je natuurlijke omgeving maak je ook jezelf stuk. Dit element ontbreekt in het conservatisme van Baudet.’
Het veertienhonderd inwoners tellende dorpje Baambrugge ligt in het Vechtdal in het noordwesten van provincie Utrecht. Amsterdam is vlakbij. Het is tien minuten fietsen naar Station Abcoude en vanaf daar nog eens tien minuten met de trein naar Station Amsterdam Bijlmer. Toch is de sfeer in Baambrugge bijna hemels rustig. Het pittoreske dorp wordt omgeven door weilanden en op weg naar Baambrugge rijd je langs schitterende buitenverblijven, die daar in de zeventiende en achttiende eeuw door rijke Amsterdammers zijn neergezet.
Na zes jaar Amsterdam woont Stefan Paas nu enkele jaren in Baambrugge. Het is de ideale plek om in alle rust een boek te schrijven. De hoogleraar missiologie (de wetenschap die de zending bestudeert) en interculturele theologie is niet bang voor het ondermaanse. Hij mengt zich regelmatig in het publieke debat. Ook op Twitter, waar discussies bijzonder venijnig worden gevoerd. Maar Baambrugge lijkt de ideale safe space om even bij te komen van de waan van de dag en je op hogere zaken te richten, zaken die er echt toe doen.
De rustieke omgeving van Baambrugge (Foto: Ewout Klei)
Een bezield verband
‘Mijn vader Steven Paas was zendeling en is met mijn moeder naar Malawi gegaan, toen de kinderen de deur uit waren’, vertelt Paas. ‘De appel valt niet ver van de boom. Ik ben niet in de missiologie afgestudeerd, maar ben er uiteindelijk wel in terechtgekomen. Voor mijn kerk verzorgden mijn vrouw en ik diensten voor mensen die niet naar gewone kerkdiensten gingen. Als gevolg daarvan werd ik evangelisatieconsulent voor de Christelijke Gereformeerde Kerken.’
Paas gaf overal in Nederland cursussen over evangelisatie en kerkopbouw. Ondertussen werd hij aan de Christelijke Hogeschool Ede lector gemeenteopbouw. ‘Het ging van kwaad tot erger’, grapt Paas, ‘want in 2009 belde kerkhistoricus Mees te Velde mij of ik aan de Theologische Universiteit aan de Broederweg (ook in Ede, red.) docent wilde worden.’ Daarna ging het snel. Paas werd 2010 bijzonder hoogleraar aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, in 2014 hoogleraar missiologie in Kampen en een jaar later hoogleraar missiologie en interculturele theologie in Amsterdam. ‘Ik reis een beetje heen en weer tussen Amsterdam en Kampen en werk thuis in Baambrugge aan mijn publicaties.’
‘Het bevorderen van mensenrechten en democratie in de wereld is ook een vorm van zending’
Is missiologie nog wel van deze tijd? En is het proberen te bekeren van andersdenkenden tot het christelijk geloof niet arrogant? Het christendom is toch niet beter dan het jodendom of de islam? Paas snapt deze vragen, maar staat voor zijn vak. ‘Missiologie gaat over zending. In de klassieke zin van het woord is dat anderen uitnodigen om christen te worden. Als je ergens in gelooft, of iets moois hebt ontdekt, ben je al snel aan het zenden en probeer je anderen te overtuigen van de juistheid van je standpunt. Zo zitten mensen gewoon in elkaar; het is het cement van ons sociale leven. Je nodigt iemand uit om dat fantastische recept te proberen, je legt ideologische tegenpolen uit waarom ze echt anders moeten consumeren, of je start een programma op om ambtenaren te leren hoe ze corruptie in eigen land kunnen bestrijden. Christenen doen dat met hun overtuigingen, maar ook mensen die een ander geloof aanhangen, humanisme prediken, of voor een politiek ideaal staan. Het bevorderen van mensenrechten en democratie in de wereld is ook gewoon een vorm van zending. De geschiedenis van de zending heeft helaas ook geleerd hoe het niet moet. Er zijn veel fouten gemaakt. Het gaat er om dat je naar anderen luistert, respectvol en liefdevol bent naar de ander. Maar intussen kunnen we niet zonder zending. Onze samenleving staat er bol van.’
Volgens Paas worden missie en zending ten onrechte vooral met het kolonialisme in verband gebracht. ‘Het christendom is altijd grensoverschrijdend geweest, ook toen het nog klein en zwak was. Het Evangelie móest worden verspreid tot aan het einde der aarde. Het Nieuwe Testament is alleen in het Grieks beschikbaar, maar Jezus sprak geen Grieks, maar Aramees. Het christendom nam dus het risico de oorspronkelijke bewoordingen kwijt te raken, om het Evangelie maar te kunnen verspreiden, want Grieks was in die tijd de wereldtaal. Interessant is ook dat oosterse christenen, zoals de Nestorianen, in de middeleeuwen het christendom naar China hebben gebracht. En nu zijn er christenen uit Afrika die naar Europa gaan, om het Evangelie terug te brengen. Het beeld dat zending iets is van de negentiende en twintigste eeuw, dat westerlingen niet-westerse ‘inboorlingen’ proberen te bekeren, is eenzijdig.’
Paas is kritisch over de zending in de tijd van het kolonialisme, maar wil tegelijk ook de positieve kanten zien. ‘Natuurlijk geloofden de zendelingen van toen dat het Westen superieur was. Maar ze wilden de zegeningen van de vooruitgang ook delen: een betere gezondheidszorg, betere man-vrouw-verhoudingen, betere scholing. En het christendom hoorde daarbij. Volgens zendelingen was de westerse beschaving niet los verkrijgbaar. Deze beschaving had een ziel: het christendom.’
‘Mensen verlangen naar een bezield verband’
Ook religieuze dwang komt in ons gesprek ter sprake. ‘De Frankische koningen Clovis en Karel de Grote maakten inderdaad gebruik van dwang en geweld om anderen tot het christelijk geloof te bekeren. Maar het waren andere tijden. De stammen volgden het geloof van de heerser. Individuele vrijheid bestond in de vroege middeleeuwen niet. Dat tribale is nog steeds niet helemaal verdwenen. Ik vroeg mijn grootvader eens wat hij nou precies geloofde. Hij antwoordde – met zijn Saksische accent -: ‘Ik geloof wat de dominee gelooft.’ In het protestantse christendom draait het om de innerlijke overtuiging. Toch speelt tribalisme, de drang om ergens bij te horen, nog steeds een belangrijke rol.’
Dit geldt volgens Paas ook voor seculiere overtuigingen, zoals bijvoorbeeld de klimaatbeweging. ‘Met Thierry Baudet ben ik het zelden eens, maar dat de klimaatbeweging iets religieus heeft, dat klopt wel. Kinderen die demonstreren voor een beter klimaat worden op het schild geheven en Greta Thunberg, het klimaatmeisje waarmee het allemaal begon, is een moderne heilige.’ En het nationalisme van Baudet en de zijnen dan, is dat dan ook een seculiere religie waar mensen bij willen horen? ‘Inderdaad. Mensen verlangen naar een bezield verband. Vroeger was dat het christendom, nu is dat voor de één de klimaatbeweging en voor de ander de natiestaat. Bloed, bodem en de planeet – dat zijn de goden van nu.’
Exclusivisme en dialoog
Het geloof in het offer van Jezus Christus is volgens rechtzinnige christenen de enige weg naar verlossing. Zit Paas ook op die lijn? Paas vindt het een lastige vraag, bekent hij. ‘Je valt heel snel in bepaalde schema’s en soundbites. Daar pas ik voor. Kijk, ik ben christen en ben dat ook bewust. Ik word diep aangesproken door Jezus en zijn boodschap. Als je dat integer leeft, dan wil je ook anderen daarvoor uitnodigen. Dat lijkt mij inherent aan geloof. Je bent intellectueel en moreel niet consistent als je anderen niet wil bereiken. Geloof gaat ergens over. Ik krijg ook vaak vragen over hemel en hel, over hoe het christelijke universum symbolisch is gemeubileerd. Voor mij zijn de noties van recht en de ondergang van het kwaad fundamenteel bij het nadenken over God. Het oordeel hoort er voor mij bij. Maar ik zit niet op Gods rechtersstoel. Het kwaad is voor mij de balk in mijn eigen oog niet zien. Ik begin niet zo snel over de splinter in het oog van de ander. Ik las onlangs het boek The Crucifixion van Fleming Rutledge. Zij schrijft dat in het christendom de redding centraal staat, maar dat er ook iets te redden moet zijn. Als je zo door het kwaad bepaald bent, dat er niks meer te redden valt, dan ben je verloren, zegt ze. En ik denk dat het inderdaad bij de christelijke boodschap hoort om te zeggen dat dit een reële mogelijkheid is.’
Maar kan Paas het offer van Jezus, die volgens de christenen aan het kruis gestorven is, wel verenigen met humanistische waarden? Is God niet wreed, dat hij per se bloed wilde zien? ‘Dat is een nogal simplistische weergave van een ongelooflijk rijke symboliek. In het Nieuwe Testament worden verschillende beelden gebruikt om uit te drukken wat er aan het kruis gebeurde. Er is de taal van het offer, maar er zijn ook andere manieren van spreken. Verzoening. Het tot elkaar komen van twee partijen. Een dramatische liefdesdaad, sterven voor de ander. Het ontmaskeren van de machten. Het Romeinse Rijk was een indrukwekkende politieke, militaire en juridische macht, die door Jezus werd ontmaskerd toen hij juist door die macht onschuldig aan een kruis werd gespijkerd. Dat leert ons iets over alle indrukwekkende wereldrijken en regimes: de hooggestemde idealen die zij zeggen te belichamen, hebben altijd een niet zo hooggestemde achterkant. Socrates ontmaskerde op een soortgelijke wijze de Atheense democratie, Gandhi het Britse kolonialisme en Mandela de apartheid in Zuid-Afrika.’
‘Bloed, bodem en de planeet – dat zijn de goden van nu’
En het bloed dan? ‘In de oude beschavingen van het Midden-Oosten werd het bloed ook met het leven geassocieerd. Jezus stortte met zijn kruisdood het leven uit. Hij geeft zijn leven. Dat onschuldige, rechtvaardige leven wordt nu van ons – zonder dat wij dat verdienen. En ons leven wordt van hem; hij sterft daar als slachtoffer, maar ook als misdadiger – ‘buiten ons en voor ons’, zoals de klassieke formule zegt. Het is een ruil, opdat wij er beter van worden. Maar als theologie, als theoretische constructie, is dat allemaal heel abstract en bloedeloos. Het kruis is geen theorie; het is een bloedige gebeurtenis. Christenen kunnen hier beter over zingen en dichten, dan het netjes in een formule onderbrengen.’
Paas houdt zich vooral met zending bezig, minder met de interreligieuze dialoog. ‘Veel andere theologen, die hier veel meer verstand van hebben dan ik, houden zich hiermee bezig, mijn vak is missiologie. Maar voor de missiologie is dialoog sowieso belangrijk, want je hebt niks te zenden als je de ander niet kunt of wilt begrijpen. Zending, of het nu religieus is of seculier, betekent ook dat je zelf kwetsbaar moet zijn. Dat de ander ook iets te zeggen heeft over jouw geloof. Zendelingen zijn vaak niet de meest rotsvaste gelovigen; ze onderzoeken ook zichzelf, hun eigen geloof. Ze worden vaak gedreven door hartstocht en liefde, zijn bewogen om naar een breder en dieper verstaan te zoeken. Het is dan ook geen toeval dat juist veel zendelingen na de Tweede Wereldoorlog de onafhankelijkheid van Indonesië steunden. Omdat ze zich hadden moeten verplaatsen in de ander. In 1910, tijdens de Grote Wereldzendingsconferentie van Edinburgh, leefde het ideaal dat de kerken in de koloniën uiteindelijk op eigen benen zouden staan en dat de koloniën zich zouden ontwikkelen tot zelfstandige christelijke naties, die op voet van gelijkheid met de westerse naties zouden samenwerken.’
De theoloog als publiek intellectueel
Tot zover de missiologie. In het mijnveld dat Twitter heet, loopt de Theoloog des Vaderlands – een jaarlijkse, door een jury uitgekozen ‘ambassadeur van de theologie’ – ook rond als missionaris, die tegen de stroom van de tijdgeest in de nuance predikt. Hoe ziet Paas zijn rol als publieke intellectueel voor zich? ‘Toen ik Theoloog des Vaderlands werd, drukte de jury mij op het hart vooral door te gaan met waar ik al mee bezig was. Het handige van Twitter is dat je hiermee snel journalisten bereikt en dan sneller in de media komt. Zo mocht ik met Pasen als paasdeskundige optreden in het jeugdjournaal. Gezien mijn achternaam had ik even het gevoel dat ik in Duckstad zat.’ Paas is niet bang zich te verliezen in de waan van de dag. ‘Ik doe mee aan het debat en populariseer theologie en probeer daarmee veel mensen te bereiken, maar ik schrijf ook wetenschappelijke peer reviewed artikelen die door tien mensen gelezen worden, haha.’
Paas wordt – als hij kritiek heeft op Thierry Baudet – naar het hoofd geslingerd dat hij zich als theoloog maar met theologie moet bezighouden. Paas vindt deze kritiek niet terecht. ‘Thierry Baudet is voor theologen bij uitstek relevant. Niet alleen vanwege zijn messianistische pretenties en zijn pseudo-religieuze taal, maar ook omdat hij een bom legt onder het oer-christelijke idee van de rechtsstaat. Hij knaagt aan de gelijkwaardigheid van mensen voor de wet; onlangs zei hij nog in NRC dat islamitische medeburgers alleen ‘op papier’ gelijk zijn. Overigens doet de Partij voor de Dieren dit ook. Goed dat ze voor dieren opkomen, zeg ik als verwoed natuurliefhebber, maar door onverdoofd ritueel slachten te willen verbieden bedreigt de partij de godsdienstvrijheid in ons land.’
‘We zouden missionarissen moeten zijn voor de rechtsstaat, want zo heel veel anders is er niet wat ons onderscheidt van landen als Saoedi-Arabië’
Onze tijd is nogal paniekerig, volgens Paas, net als de jaren dertig van de twintigste eeuw. ‘Natuurlijk zijn er grote politieke verschillen, maar mensen op links en rechts zijn nu sneller bereid dan – zeg twintig jaar geleden – om de rechtsstaat even opzij te zetten. Vrijheid van meningsuiting geldt eigenlijk alleen voor de mensen met wie je het eens bent. Vrijheid van onderwijs is al snel indoctrinatie als het gaat om onderwijs waarmee jij het niet eens bent. Ik vind het mijn taak als theoloog om op te komen voor de democratische rechtsstaat. We moeten zuinig zijn op onze democratische instituties, zuinig op de waarheid. We zouden missionarissen moeten zijn voor de rechtsstaat, want zo heel veel anders is er niet wat ons onderscheidt van landen als Saoedi-Arabië.’
Volgens Paas is de dieperliggende politieke tegenstelling die van de politiek van de onvermijdelijkheid versus de politiek van de eeuwigheid. Hij heeft dit van de Amerikaanse historicus Timothy Snyder, die een boek over de Russische filosoof Aleksandr Dugin schreef. Paas: ‘Francis Fukuyama geloofde in de onvermijdelijkheid van de geschiedenis. Met de val van het communisme zou de wereld liberaal en kapitalistisch worden: The End of History. Maar hier is een reactie op gekomen. De grote verhalen zijn niet verdwenen. Dugin, die veel invloed heeft op conservatieve politici, gelooft dat politiek draait om de eeuwige strijd. ‘Onze’ cultuur, onze beschaving zou voortdurend worden bedreigd. Het is een politieke visie van eerst schieten en dan vragen stellen: de vreemdeling is primair gevaarlijk. Mensen geloven dat ze bedreigd worden door elites, door onzichtbare machten, door complotten. Het draait om Blut und Boden. Dugin is geen fascist in de zin dat hij pleit voor concentratiekampen, maar wel vindt hij dat moslims in moslimlanden moeten blijven wonen. Culturen zijn in deze visie onveranderlijk en sterk verbonden met etniciteit.’
Baudet zegt iets soortgelijks met zijn opmerking dat Europa dominant blank moet blijven, aldus Paas. ‘Dat lijkt in feite nog het meest op het oude Zuid-Afrikaanse apartheidsidee van gescheiden ontwikkeling. In Zuid-Afrika zei men meestal niet zo keihard dat zwarte mensen minderwaardig waren. Nee, ze waren ‘anders’. Dit draaide in de praktijk uit op discriminerende politiek, want ‘anders’ betekent stiekem meestal toch ‘minder’. Moslims en migranten uit Afrika worden door Baudet en de zijnen niet gezien als individuen, maar als representanten van een andere cultuur, ze vormen als groep een bedreiging. Dat is in mijn ogen racistisch. Mensen worden niet meer gezien als personen, als individuen, maar als representanten van een soort. Hierdoor wordt onze samenleving gepolariseerd. Ook linkse mensen worden trouwens radicaler, al zit de dynamiek momenteel vooral op rechts. En als we niet uitkijken, sneuvelt in de polarisatiestrijd de rechtsstaat, omdat we de ander het licht in de ogen niet meer gunnen.’
‘Nu hebben conservatieve christenen vaak een blinde vlek voor Israël’
De Theoloog des Vaderlands maakt zich zorgen over ‘blinde vlekken’. Die ontstaan volgens hem wanneer ons morele kompas ondergeschikt raakt aan onze politieke identiteit. ‘Toen ik opgroeide bestond het IJzeren Gordijn nog. Linkse christenen hadden een blinde vlek voor de discriminatie van christenen in communistische landen, maar waren wel heel kritisch over de apartheid in Zuid-Afrika. Bij ons conservatieve christenen was het precies andersom. Nu hebben conservatieve christenen vaak een blinde vlek voor Israël, terwijl de meer progressieven moeite hebben om de problematische toestanden onder ogen te zien in islamitische landen. Wat Israël betreft: ik sprak laatst een oudere man, die zei omgeturnd te zijn toen hij het lot van de Palestijnen met eigen ogen zag. Hij zei tegen mij: ‘Ik zat toen fout over Zuid-Afrika. Ik ga die fout niet nog een keer maken. We zouden minder moeten denken in identiteiten als progressief of conservatief, links of rechts: dat beschadigt bijna altijd ons morele oordeel’.’
Paas hekelt daarnaast de neiging tot sektarisch denken, die in het publieke debat steeds sterker lijkt te worden. ‘Christenen die actief zijn voor Forum voor Democratie menen dat ze het licht hebben gezien. Zij denken dat ze het ware gezicht van de islam hebben gezien, dat anderen naïef zijn en zich voor de gek laten houden door politiek-correcte leuzen. Een grootse visie is aantrekkelijk, schept orde, geeft de illusie dat je de wereld begrijpt. Deze manier van denken, dat alleen ware ingewijden de waarheid begrijpen, zie je ook bij een blad als OneWorld terug. Daar preekt men vooral tot de eigen parochie. De ander ziet het toch niet, is zuur, dom, racistisch, seksistisch, een heteroseksuele witte cisgender man, enzovoort. Het gevolg van dit sektarische denken is dat je mensen van de andere partij bij voorbaat niet meer serieus neemt. Er wordt niet meer naar de inhoud gekeken. Je zit bij de tegenpartij, dus je bent fout.’
Paas plaatst weleens kritische tweets over uitspraken van Thierry Baudet. Volgens de theoloog worden deze tweets ook in dat sektarische licht gezien. ‘Critici gaan niet in op de inhoud, maar vinden mij links. Wat apart is, omdat ik helemaal niet links ben. Ik ben soms best conservatief. Ik ben het ook best wel eens met een aantal observaties in Baudets essay in American Affairs, waarin hij onder andere abortus en euthanasie ter discussie stelt. Maar de Baudet-fans willen me per se zien als linkse hater, omdat ze vast zitten in hun links-rechts-denken. In feite projecteert men de eigen angst om niet voor vol te worden aangezien op de criticus, en men noemt het dan haat.’
Natuurlandschap in Baambrugge (Foto: Ewout Klei)
‘Met het vernietigen van je natuurlijke omgeving maak je ook jezelf stuk’
Paas is behalve missioloog en twitteraar ook natuurliefhebber, vertelt hij. ‘Dat komt eigenlijk door mijn grootvader, die een jager was. Hij leerde mij vertrouwd te zijn met je eigen natuurlijke omgeving. In Baambrugge loop ik altijd dezelfde route met mijn hond. Ergens heeft de natuur ook te maken met zending. Je leert goed te observeren, liefdevol te kijken naar dingen, details zien die anderen niet zien. Iets of iemand geeft zich doorgaans pas bloot na liefdevolle aandacht.’ Paas vindt het vreemd dat de moderne conservatieven van Forum zo anti-klimaatbeleid zijn. ‘Zij zouden, als conservatieven, toch de natuur moeten willen conserveren?’
Paas vervolgt: ‘Baudets leermeester Roger Scruton heeft een prachtig boek geschreven, The Face of God, met daarin een boeiend hoofdstuk over natuurbehoud. Helaas heeft stadskind Baudet hier helemaal niets mee gedaan en zaait hij liever klimaatscepsis. Scruton betoogt in zijn boek dat mensen altijd in een relatie tot iets staan. Dat geldt ook voor de natuur. Zijn visie richt zich vooral op de aantasting van het oude cultuurlandschap, waar mens, dier en plant eeuwenlang in harmonie leefden, en waar mensen altijd de grond bewerkten met het oog op het nageslacht. Denk aan het Toscaanse platteland, Twente, Zuid-Engeland en Franse landbouwstreken, waar sinds de Romeinse tijd wijn wordt verbouwd. Dit moeten we bewaren. We moeten niet puur economisch kijken, want met het vernietigen van je natuurlijke omgeving maak je ook jezelf stuk. Dit element ontbreekt in het conservatisme van Baudet.’
Paas vergelijkt dat oude, gegroeide natuurlandschap met het politieke landschap. Ook in het politieke landschap bestaat de neiging om alles om te gooien, te breken met oude vormen. ‘Polarisatie maakt dat we drukker zijn met elkaar dan met de rechtsstaat en het landschap die aan ons zijn toevertrouwd. Er heerst een politiek van onverzoenlijkheid bij de flanken. Andere mensen overtuig je niet, maar zij zijn de vijand. En in de politieke strijd worden geen krijgsgevangenen gemaakt. Elke poging tot verzoening wordt als capitulatie beschouwd. Je bent voor ons of je bent tegen ons. Hierdoor wordt het politieke landschap kapot gemaakt. Misschien zit daar wel mijn missionaire drive: het zoeken naar verbinding en gedeelde overtuiging, in het besef dat het leven echt ergens over gaat’ Juist in deze tijd is volgens Paas daarom zending zo belangrijk. ‘Er is niemand die te onverbeterlijk is, te dom, te onbeschaafd, te rechts of te links voor het Evangelie. Waar de zending ophoudt, daar begint de tribalisering.’
Laatst fietste ik langs het Rotterdamse Zuiderpark. Ik was helemaal alleen, heel rustgevend. Diep in gedachten verzonken reed ik naar huis, tot ik al snel door spelende kinderen in het park uit mijn gedachten werd gehaald. Het bracht me terug naar de tijd dat ik zelf nog een kind was. Ik speelde vaak buiten, in de open lucht, in het Rifgebergte in het noorden van Marokko. Het zijn fijne herinneringen, die ik mijn kinderen en alle andere kinderen in de wereld van harte gun.
Mijn tochtje met de fiets was het mooiste moment van de week. Vol verwondering dacht ik bij mezelf: ‘Wat als dit allemaal – de natuur om mij heen, die vrolijke, zorgeloze kinderen, deze fietstochtjes, al deze mooi dingen die we als vanzelfsprekend zien – plots zou verdwijnen?’ Alleen het idee al deed mij huiveren. Toch gebeurt het wel. Onze welvaart neemt wellicht toe, maar als ménsen betalen we hier een te hoge prijs voor.
Eigenlijk zijn we best wel egoïstisch, als je er goed over nadenkt. Ons hele economische systeem is gericht op materialisme en hebberigheid. We willen steeds meer en dat verziekt zowel de aarde als onze ziel. Het verwijdert ons, weg van de natuur, en maakt ons spiritueel blind. De Italiaanse schilder Leonardo da Vinci zei: ‘De dieren lijden en hun gejammer vervult de lucht. De bossen vallen ten prooi aan vernietiging. De bergen worden opengescheurd voor de metalen die in hun aderen groeien. En de mens looft en prijst degenen die aan de natuur en aan de mensheid de grootste schade berokkenen.’
We kunnen de lucht met ons gejammer blijven vervullen, maar daar schieten we niets mee op. De politiek de schuld blijven geven en om de vier jaar de discussie voeren over welke partij nou een beter klimaatplan heeft, dat helpt ons ook niet bepaald verder. Ondertussen blijft de opwarming van de aarde doorgaan, met alle gevaarlijke gevolgen van dien. We kunnen boos zijn op kolencentrales en wachten totdat deze gesloten worden, maar dat levert ons weinig op.
Ik geloof in het principe dat een betere wereld bij jezelf begint. Zeker wanneer we dit beginsel als een collectieve plicht gaan beschouwen. Verandering vind je in de kleine verhalen, die maken het verschil. In plaats van geketend te blijven, zouden gelovigen in het algemeen en moslims in het bijzonder het voortouw moeten nemen. Dit helpt ons niet alleen om klimaatverandering tegen te gaan, maar ook om onze plicht als rentmeesters van God op aarde te vervullen.
In de islam is het kweken van een plant, het planten van bomen, een doorlopende liefdadigheid
Toen ik hoorde dat Islamitisch Cultureel Centrum Leidsche Rijn gestopt was met het uitdelen van plastic flesjes tijdens de Ramadan was ik aangenaam verrast. Dit goede voorbeeld verdient navolging. Elk jaar worden er namelijk duizenden flesjes uitgedeeld in vrijwel alle Nederlandse moskeeën. Het besluit van de moskee in Leidsche Rijn klinkt als iets kleins, maar het is een stap, een les en een vorm van bewustwording. Dit is een goed voorbeeld van hoe (wereld)religies een prominentere rol zouden kunnen spelen bij het stimuleren van milieubewustzijn.
Aan de theologie ligt het in ieder geval niet. Er zijn meer dan zesduizend verzen in de Heilige Koran, en vijfhonderd daarvan gaan enkel over de natuur. God roept mensen herhaaldelijk op om na te denken over zijn schepselen, die elk aspect van de natuur omvatten: bomen, bergen, zeeën, dieren, vogels, sterren, de zon en de maan. De islamitische jurisprudentie bevat voorschriften over het behoud van zeldzame waterbronnen en plantensoorten. Er zijn zelf wetten voor het aanleggen van weiden, wetlands, dijken en de bescherming van dieren in het wild, opdat zij niet uitsterven.
In de islam is het kweken van een plant, het planten van bomen, een doorlopende liefdadigheid. Tevens is het een wenselijke daad, waarbij de persoon wordt beloond zolang schepselen in al hun vormen er baat bij hebben. De profeet verbood ook het snijden van cederbomen in de woestijn, waar schaduw en onderdak voor dieren wordt geboden. Er zijn talloze profetische woorden die het behoud van natuurlijke hulpbronnen aanmoedigen. De profeet zei in een prachtige overlevering: ‘Als het uur (het einde der tijden) is aangebroken, terwijl je een handpalm in je handen hebt en het is mogelijk om het te planten, dan zou je het moeten planten.’
Met andere woorden: het is absurd als we onze verantwoordelijkheid en ons rentemeesterschap niet serieus nemen en de wereld voor onze kinderen verzieken. Wat zouden we op de dag des oordeels tegen God zeggen, als hij ons zou vragen wat wij met de aarde hebben gedaan die aan ons is toevertrouwd?
Moge de Almachtige over onze prachtige aarde, in al haar verschijningsvormen, waken en ons in staat stellen om haar te beschermen en te bewaren.
Door middel van een tweet is Brits-Turkse advocaat Ozcan Keles een crowdfundactie gestart. Hij heeft nu ruimt 15.000 pond nodig om zijn proces te bekostigen tegen de Turkse staat, die om zijn uitlevering heeft gevraagd.
Keles doet beroep op zijn vrijheid van meningsuiting en vraagt zijn volgers op Twitter om steun.
Op 20 mei werd Ozcan Keles in Londen gearresteerd omdat Turkije om zijn uitlevering vroeg. Hij is namelijk actief voor de Gülenbeweging in Groot-Brittannië. De Gülenbeweging wordt door Turkije verantwoordelijk gehouden voor de mislukte coup tegen Erdogan van 15 juli 2016. Keles wordt ervan beschuldigd lid te zijn van, en propaganda te voeren voor een terroristische organisatie.
Om zijn uitlevering te voorkomen moet Keles een proces voeren. Voor 15 juli dit jaar moet de 15.000 pond binnen zijn, vertelt hij in zijn artikel op de website crowdfunder.co.uk. Dit gaat om de eerste fase van het proces. Als de rechtbank straks zou oordelen dat er een complete hoorzitting moet komen, is er zelfs nog veel meer geld nodig.
Beelden van de aanslag op moslims in Christchurch, waarbij op 15 maart dit jaar 51 mensen om het leven kwamen, werden doelbewust verspreid door Philip Arps. De zakenman uit Nieuw-Zeeland, een zelfverklaarde rechtsextremist, is veroordeeld tot 21 maanden cel.
Vier dagen na de aanslag werd de 44-jarige Philip Arps opgepakt. Hij had na de aanslag beelden en de livestream van de aanval gedeeld, waaronder ook bewerkte beelden met een teller die het aantal slachtoffers bijhield.
Arps is door de rechter veroordeeld voor hatecrime(haatmisdrijf) tegen de moslimgemeenschap. De zakenman verheerlijkte niet alleen de terroristische aanslag maar had zichzelf bovendien vergeleken met Rudolf Hess, tot 1941 de rechterhand van Adolf Hitler. Arps’ advocaat is van mening dat de rechter niet had moeten kijken naar de denkbeelden van Arps maar naar zijn daadwerkelijk handelingen. Arps deelde de beelden via dertig mensen.
De aanslag op moslims in Christchurch was vermoedelijk het werk van de negenentwintigjarige Australische rechtsextremist Brenton Tarrant, die zich heeft laten inspireren door de Noorse terrorist Anders Breivik. In totaal worden Tarrant nu eenenvijftig aanklachten van moord, veertig van poging tot moord en een van terrorisme ten laste gelegd. Op 4 mei 2020 zal het proces tegen Tarrant beginnen.
De Kanttekening was zaterdag aanwezig bij Pegida’s ‘flyeractie’ voor de Al Fourqaan-moskee in Eindhoven. Wat gebeurde daar nu werkelijk? Ook spraken we met omwonende moslims. Zij zijn niet gediend van Pegida’s aanwezigheid. ‘Het zou verboden moeten worden.’
‘Wat doen jullie hier?’ schreeuwt een van de verzamelde jongeren richting de wachtende journalisten op de verregende parkeerplaats voor de Al Fourqaan-moskee. Ervan uitgaande dat hij zelf ook wel weet dat we allemaal voor hetzelfde komen, houdt iedereen verder zijn mond. Niet lang daarna stopt er een auto, het raampje gaat open. ‘Is Edwin er al?’ Ik antwoord dat we nog even hebben te wachten op Edwin Wagensveld, de aanvoerder van anti-islambeweging Pegida. ‘Hij is bang, hij komt niet – let maar op’, foetert de man. Het raampje gaat weer dicht en hij scheurt er weer vandoor.
Het is het grimmige decor van de aangekondigde flyeractie van Pegida. De anti-islamactivisten waren 26 mei ook al naar de Eindhovense moskee gegaan, om te demonstreren ‘tegen de ramadan en de invloed van moslims in Nederland’. Toen kwamen zo’n driehonderd – voornamelijk Turks-Nederlandse – jongeren hen opzoeken en vlogen er stenen door de lucht. De ME moest ingrijpen, enkele jongeren werden gearresteerd.
Dit nooit meer, zei burgemeester John Jorritsma daarna. Pegida wilde echter een herkansing en had voor zaterdag 15 juni een verzoek ingediend om opnieuw te mogen demonstreren voor de Al Fourqaan-moskee. De burgemeester stak hier een stokje voor, om ‘ernstige wanordelijkheden’ te voorkomen. Pegida was welkom om te demonstreren, maar dan op woensdag 19 juni op het centraal gelegen Stadhuisplein. Pegida-activisten legden zich niet bij dit besluit neer. Ze zijn zaterdag alsnog naar de moskee gekomen, niet om te demonstreren maar om te flyeren.
‘Echt kei-vreemd, dit’
En zo wil het dat buurtbewoners, agenten en journalisten een halfuur lang in afwachting zijn voor – ja, voor wat eigenlijk? De flyeractie was gepland voor twee uur, maar Pegida komt maar niet opdagen. Enkele journalisten besluiten maar een rondje te gaan lopen, op zoek naar aanhangers van de anti-islambeweging. Ik raak aan de praat met Nihal (23), een buurtbewoonster die vroeger Koranlessen volgde in de Al Fourqaan-moskee.
Nihal zegt de verzamelde jongeren te willen helpen. ‘Ga naar huis – het is het niet waard om dit aandacht te geven met geweld’, gebiedt ze hen. De aanwezigheid van Pegida laat haar niet onberoerd. ‘Het geeft mij heel veel verdriet. Echt kei-vreemd, dit – waarom is dit allemaal nodig?’
Zou het wel moeten mogen dat Pegida hier langs komt? Nihal vindt van niet: ‘Ik zou willen dat het verboden werd, dit scheurt onze samenleving uit elkaar. We zijn een mengelmoes, daar zouden we trots op moeten zijn – maar Edwin Wagensveld is dat blijkbaar niet.’ Dit soort acties moeten volgens haar worden verboden, ‘voor elke moskee in heel Nederland’. Doorvragen leert dat Nihal überhaupt niet wil dat er in het openbaar geageerd wordt tegen de islam: ‘Niet tegen de islam, of tegen welk geloof dan ook. Iedereen moet gewoon vrij zijn of haar geloof kunnen uiten. Als gelovigen daar niemand lastig mee vallen, dan is dít toch niet nodig?’
‘Pegida begint met demonstreren en roept dingen die heel pijnlijk zijn. Dan kun je niet zeggen: ‘Ik ben een slachtoffer.’ Nee, je hebt het uitgelokt’
Nihal is glashelder: ‘Er zou een streep moeten worden getrokken. Wanneer is het vrijheid van meningsuiting en wanneer is het haatzaaien en discriminatie? En dat laatste is hier het geval. Dit is geen vrijheid van meningsuiting.’ Wat ze van het mediacircus rond dit soort betogingen vindt? ‘Ik ben van mening dat de media hierin een hele kwalijke rol spelen, omdat ze de hele tijd de foto’s pakken van 26 mei, waarin de jongeren slecht neer worden gezet. Omdat ze de jongeren blijven benoemen als ‘allochtone jongeren’, ‘moslimjongeren’, ‘Turken’, terwijl hier superveel verschillende mensen waren. En omdat ze telkens maar één kant van het verhaal laten zien en niet wat Pegida aan het doen is – dat ook net zo slecht is.’
Maar Pegida gebruikte toch geen geweld, in tegenstelling tot de jongeren? Nihal vindt de berichtgeving over het geweld overtrokken: ‘Op een gegeven moment liep dat uit de hand. Maar daar werd te veel aandacht aan gegeven. Dat was echt heel kort, dat geweld. En die tegenreactie was ook te verwachten – hoewel dat niet per se nodig was. Nu zeg ik niet dat wat die jongeren deden goed was, maar het was te vermijden.’ Op de vraag wat ze hiermee bedoelt, zegt ze: ‘Pegida begint met demonstreren en roept dingen die heel pijnlijk zijn. Dan kun je niet zeggen: ‘Ik ben een slachtoffer.’ Nee, je hebt het uitgelokt.’
Edwin Wagensveld (blauwe jas) praat met zijn Pegida-volgelingen
‘Uit die camera, uit die camera!’
Terwijl ik nog in gesprek ben met Nihal komen ze dan eindelijk aanlopen: een handjevol Pegida-aanhangers – onder wie ook voorman Edwin Wagensveld – dat Eindhoven andermaal zal doen opschudden. In een nabije straat hebben ze wat flyers uitgedeeld, naar het schijnt. Voor de moskee komen ze tot stilstand. Ze praten wat met elkaar en worden ondertussen uitgejoeld door de omstaande jongeren. Er is geen flyer meer te zien. Een vrouwelijke Pegida-aanhanger filmt de aanwezigheid van de jongeren, terwijl ze zwijgzaam een sigaret rookt.
‘Is dit alles?’, vraag ik aan een collega met een grote camera voor zijn neus. ‘Dat moet je hem vragen’, antwoordt hij, daarbij doelend op Wagensveld. ‘Goed idee’, beaam ik – dus ik stap op de Pegida-voorman af. ‘Je staat in m’n beeld!’ krijg ik meteen te horen van diezelfde collega. Ik gun hem, voor even, zijn shots. Een moment later zorgt een passerende buurtbewoonster, met een Redbull-blikje in haar hand, dan toch nog voor enig spektakel.
‘Hoeveel geld krijg jij daarvoor, om de boel op te fokken? Flikker op, man! Oplichter! Mag dat wel van de Bijbel?’ De omstaande jongeren klappen en joelen. De vrouw lijkt hiermee, ironisch genoeg, zelf de boel te hebben opgestookt. De jongeren aan de randen van het plein beginnen zich te bewegen richting Wagensveld en ook richting de journalisten. We worden gefilmd, een enkeling roept ‘Uit die camera, uit die camera!’ Eén van de journalisten krijgt een speciale behandeling en moet, om ruimte voor zichzelf te kunnen maken, een paar stappen opzij zetten.
Een verhitte discussie tussen een buurtbewoonster en een Pegida-aanhanger. ‘Mag dat wel van de Bijbel?’
‘Dit had niet gehoeven’
En dan komt het moment waarop het aanwezige journaille de vinger niet meer van de cameraknop zal halen. Een van de jongens komt op Wagensveld afgelopen en spuugt in zijn richting. Wat volgt is een korte matpartij tussen Wagensveld en meerdere jongeren, waarna Wagensveld wegrent richting de politie aan de rand van het plein. Met tientallen tegelijk achtervolgen de jongeren hem. De politie duwt hem meteen in de wagen en ze rijden weg. Ook de andere Pegida-leden worden opgevangen door de politie en weten te ontkomen. ‘Houdoe!’ roept een van de jongeren hen na.
‘Nu kan Wagensveld weer zeggen: ‘Kijk, dit zijn die moslims weer’. Maar dit heeft niets met de islam te maken’
‘Dit had niet gehoeven, dit had echt niet gehoeven’, reageert een omstaander met hoofddoek, als de rust is wedergekeerd. ‘Waarom moeten ze geweld gebruiken? Ik snap het wel, maar het hoeft niet.’ En haar moet nog iets anders van het hart: ‘Nu kan hij (Wagensveld, red.) weer zeggen: ‘Kijk, dit zijn die moslims weer’. Maar dit heeft niets met de islam te maken.’ Ook laakt ze dat Wagensveld zich weer op deze manier heeft moeten laten gelden. ‘Hij kan zo de moskee in komen, maar hij heeft helemaal geen interesse.’
Edwin Wagensveld wordt afgevoerd door de politie. ‘Houdoe!’
‘Ze verstoren het vredige leven van de mensen hier’
‘Wat is er gebeurd?’ vraagt Syed (36) in het Engels. Hij woont een paar straten verderop en is afgekomen op de consternatie. Wanneer ik hem vertel dat Pegida weer langs is geweest, schudt hij meewarig zijn hoofd. Syed is een IT-expat uit India en bidt regelmatig in de Al Fourqaan-moskee. Hij is juist naar Nederland gekomen omdat het een ‘veilig, vredig land’ is, en speciaal naar Eindhoven omdat Amsterdam en Rotterdam ‘te druk’ zijn. ‘Dit soort controversiële dingen leidt tot ongemak bij de mensen hier’, zegt Syed. ‘Als ze de islam haten, dan zouden ze niet naar hier moeten komen. Moslims gaan ook niet naar de kerk, om te zeggen: ‘Jullie zijn verkeerd bezig’.’
Demonstreren tegen de islam zou niet moeten kunnen, vindt hij. ‘Het zou verboden moeten worden. Ze verstoren het vredige leven van de mensen hier.’ Syed beaamt dat hier vrijheid van meningsuiting geldt. ‘Ze zouden rustig naar ons toe moeten komen, komen zitten en erover moeten praten. We verwelkomen hen.’ Maar: ‘Dit soort dingen moeten we voorkomen.’ En dan heeft Syed het niet alleen over zijn geliefde Eindhoven. Wat hem betreft worden demonstraties tegen de islam uitgebannen in ‘de hele wereld’. Want: ‘Haat creëert meer haat. Liefde lost problemen op.’
‘Dit land staat zich voor op de vrijheid van meningsuiting. Dat is een goed iets. Maar er zijn uitzonderingen’
Maar dat gaat Pegida niet doen, zo’n liefdevolle aanpak. Kunnen we niet beter Pegida gewoon rustig haar gang laten gaan, omdat ze precies uit dit soort controverses hun media-aandacht halen? Syed blijft bij zijn standpunt, dat ze hun punt ‘op een verkeerde manier’ maken: ‘Dit land staat zich voor op de vrijheid van meningsuiting. Dat is een goed iets. Maar er zijn uitzonderingen. Pegida doet ons, de maatschappij, moreel pijn.’
‘Aangevallen door moslims’
Als Syed weer is afgedropen, is de parkeerplaats voor de moskee bijna geheel verlaten. Een snelle blik op Twitter leert dat de vrees van een van de buurtbewoonsters – ‘Nu kan Wagensveld weer zeggen: ‘Kijk, dit zijn die moslims weer’’ – inmiddels is bewaarheid. ‘Aangevallen door moslims, bij Al Fourqaan-moskee te Eindhoven… door #politie meegenomen!’, twittert Wagensveld al vanuit de politiewagen. Hij laat een dag later weten de smaak te pakken te hebben en is van plan wekelijks te gaan flyeren in Eindhoven, voor de Al Fourqaan-moskee. ‘Wij blijven proberen, ook al moet ik er kruipend komen.’ Het is de vraag wie in Eindhoven hij daarmee een plezier zal doen.
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
