Een Israëlische ex-soldaat en een Palestijnse ex-strijder brengen samen de boodschap van vrede. Assaf Yacobovitz en Jamil al-Qassas kwamen onlangs naar Nederland met de boodschap “beide partijen moeten elkaar als mensen gaan zien”. De Kanttekening sprak hen.

De Israëliër Assaf Yacobovitz zat bij de Israëlische luchtmacht en voerde bombardementen uit op Palestijnse doelen en de Palestijn Jamil al-Qassas maakte deel uit van de eerste intifada, een opstand tegen Israël en pleegde een aanslag. De twee waren vroeger vijanden, maar hebben al jaren de wapens neergelegd. Ze kwamen elkaar tegen bij de vredesorganisatie Combatants for Peace en zijn nu vrijheidsstrijders. Over hen en over de andere activisten van beide kanten is de film Disturbing the Peace gemaakt, waarmee zij de wereld over trekken, met een boodschap voor vrede en geweldloos verzet. Onlangs gaven zij in het debatcentrum De Balie in Amsterdam een lezing over vrijheid.

Combatants for Peace bestaat uit voormalige Israëlische soldaten en Palestijnse strijders, die tegen de bezetting en tegen het aanhoudende geweld zijn. Hun boodschap vindt nog maar weinig navolging in Israël en daarbuiten en de twee worden aan hun eigen kant gezien als verraders. Maar ze hebben een sterk geloof in empathie en geven de moed niet op. “Israëliërs en Palestijnen moeten echt leren om vreedzaam naast en met elkaar te leven en elkaars mensenrechten te respecteren”, zegt Yacobovitz.

Assaf en Jamil willen vooral laten zien dat we allemaal mensen zijn. Met hun organisatie proberen ze de cirkel van geweld te doorbreken. “Ik dacht altijd dat Israël niet geïnteresseerd was in vrede, zeker de jongeren niet, maar bij Combatants for Peace zaten veel jonge Israëliërs die juist wel vrede wilden en daar aan werkten, ze willen niet het leger in en deelnemen aan het geweld. Dat vragen ze ook van de Palestijnen”, vertelt Jamil. Het begin was lastig voor hem. “Ik vond het moeilijk om Assaf te ontmoeten, omdat hij militair was geweest en misschien wel mijn broer had gedood.” Dat was anders voor Assaf. “Ik was onder de indruk van Jamils innerlijke rust. Hij was echt zichzelf, maar had wel een moeilijk verhaal. Inmiddels zijn we goede vrienden, reizen we samen en heb ik zijn humor leren kennen en de verhalen over zijn kinderen en familie. Voor mij is hij geen Palestijn, maar Jamil.” Dat is volgens de twee de essentie van het probleem. Beide partijen moeten elkaar als mensen gaan zien.

Hun werk voor Combatants voor Peace ligt gevoelig thuis, bij vrienden en familie. Jamil: “Er kwamen mensen naar me toe die vroegen waar ik mee bezig was, omdat ze vonden dat dit niet de echte Jamil was. Sommige vrienden praten niet meer met me. Mensen die tegen het vredesproces waren. Maar over het algemeen is er nu acceptatie. In de eerste intifada nam ik deel aan het geweld, maar ik zag geen verandering. Niet bij andere Palestijnen, maar ook niet bij mezelf. Nu met Combatants for Peace heb ik wel het idee dat we dingen veranderen en een dialoog voeren voor verandering. Het is nu nog klein, maar die verandering wordt steeds groter. Er komen nu Palestijnen bij onze organisatie, die bij de autoriteiten werken en dat helpt. Daardoor komt er steeds meer acceptatie aan de Palestijnse kant voor wat wij doen.” De omgeving van Assaf reageerde wat beter. Assaf: “Ik kom uit Tel Aviv uit een links milieu en mijn familie is ook links georiënteerd. Dus ik kreeg redelijk wat steun en waardering. Maar voor veel Israëliërs in onze organisatie geldt dat niet. Die worden er echt op aangekeken door familie en vrienden.”

Beide partijen staan al lang vijandig tegenover elkaar en beschuldigen elkaar ook van alles dat fout gaat. Het blijft moeilijk om het vertrouwen van de andere kant te winnen. Jamil: “Beide partijen kennen de andere kant niet echt. De Israëliërs kennen de Palestijnen niet en weten alleen dat er Palestijnen zijn die ze willen doden, uit hun huizen willen schoppen of wraak nemen. Ze weten niet dat een groot deel van de bevolking in vrede gelooft, de Palestijnen nemen genoegen met slechts 22 procent van het oorspronkelijke Palestijnse gebied, terwijl de Israëliërs denken dat ze alles willen. De Palestijnen zien alleen de onderdrukking van de regering van Netanyahu, die erg radicaal is. In hun ogen hebben de Israëliërs sinds de Oslo-akkoorden geen enkele stap richting vrede gedaan en zijn er alleen maar meer bezettingen bijgekomen. Ik snap dus heel goed dat de Palestijnen niet meer in een oplossing geloven. De Palestijnen willen echt vrede en ze hebben het meer nodig dan de Israëliërs.” Er is al vaak geprobeerd om vrede in het Midden-Oosten te brengen, maar geen enkele poging leidde tot succes. Toch denken Assaf en Jamil dat zij wel kans van slagen hebben. Assaf: “Wij hebben geen andere keus dan samen te staan zoals we dat nu doen. Zelfs nu we nog niet veel invloed hebben, voelt dit als iets noodzakelijk, iets dat we moeten doen. Stap voor stap worden we groter en sterker. Duizenden mensen komen op onze activiteiten af en sluiten zich bij ons aan, van beide kanten. We moeten wel onthouden dat we niet de enige organisatie zijn die dit doet, maar wij zijn de enige organisatie die doet wat wij doen. Gelukkig zijn er aan beide kanten organisaties die net als ons een andere realiteit proberen te creëren. Een realiteit van mens tot mens. Het gaat om samen handelen en dingen doen, niet alleen maar om het samenzijn en om samen het onrecht, het geweld en de bezetting aan beide kanten te bestrijden. Samenwerking is het doel en zal uiteindelijk het resultaat zijn van ons werk. Maar daarvoor moeten we elkaar wel eerst ontmoeten, samenkomen, elkaar onze persoonlijke verhalen vertellen, elkaars vertrouwen winnen en elkaar erkennen.”

Het daadwerkelijk benoemen van een oplossing is moeilijk voor de twee voormalige strijders. Assaf: “Ik denk dat het verkeerd is om in dit deel van de discussie gezogen te worden. Een discussie die een oplossing probeert te formuleren en zelfs met allerlei mogelijkheden komt om een oplossing te formuleren. Dat is een grote fout. Want die discussie stuit steeds weer op problemen. Net als de cirkel van geweld is er een cirkel van discussie, die zichzelf steeds weer herhaalt en het gaat nergens heen. Net als het verbreken van de cirkel van geweld, wat wij proberen te doen, willen we ook de cirkel van een futiele discussie doorbreken, die ons nog nooit verder heeft gebracht. Dat doen wij door aan te geven hoe we de dingen graag zien, namelijk een wereld zonder geweld, waar mensen met elkaar verbonden zijn en vertrouwen hebben in een wereld met Palestijnen en Israëliërs samen. Daar geven wij vorm aan door echt vanaf de grond met mensen te werken en het geweld en de ongerechtigheid te veroordelen. We hebben veel mensen binnen onze organisatie die een oplossing steunen. Sommigen willen een tweestatenoplossing, anderen streven naar één staat en anderen zien liever een confederatie. Maar wij zijn voor een tweestatenoplossing.” Ze hebben nog een lange weg te gaan. Jamil: “We hebben veel tijd nodig en het zal lang duren. We moeten echt het denken van mensen veranderen en dat kost tijd. We willen naar een oplossing toe die voor beide kanten werkt. We zullen onze hoop niet verliezen en altijd onze idealen met de mensen om ons heen blijven delen.”

Ook de politiek kan daarbij nog wat doen, maar dat is niet de insteek van Combatants for Peace. Assaf: “Wij hebben allemaal deelgenomen aan de cirkel van geweld en we nemen daar allemaal onze verantwoordelijkheid voor, maar daar zijn we uitgestapt en nu werken we schouder aan schouder, zonder geweld en zonder ongerechtigheid. Als we dat zien, dan verwerpen we dat. We hopen dat onze invloed op politiek niveau ook mogelijk is, door een grote gemeenschap te zijn, waar men niet meer omheen kan. Dat is onze manier om de politiek te beïnvloeden. Wij werken van onder naar boven. We bedrijven dus al een vorm van politiek en bij het volk krijgen we steeds meer betekenis en invloed, maar bij de politieke partijen moet je gewoon maar geloven dat wat je doet een invloed heeft op mensen en de keuzes die ze maken. Mensen in het parlement kennen Combatants for Peace ook en promoten ons ook. Maar het beïnvloeden van politici is niet ons eerste doel.” Jamil sluit af: “Wij werken met mensen en niet met de politiek. We proberen die politiek wel te veranderen, maar dat doen we door het denken van mensen te veranderen. Die gaan voor de politici stemmen en zo proberen we te zorgen voor verandering.”

De boeddhistische partij Besa Bala Sena in Sri Lanka organiseert rellen tegen moslims. Zij strijdt naar eigen zeggen voor de boeddhistische identiteit. De moslimgemeenschap in Sri Lanka voelt zich daardoor bedreigd en gediscrimineerd. Ondanks de onderhuidse spanningen tussen boeddhisten en moslims zijn veel Sri Lankezen trots op hun religieuze diversiteit. Onze correspondent Sara-May Leeflang doet verslag vanuit Sri Lanka.

In Sri Lanka leeft de moslimgemeenschap in het boeddhistische binnenland. Hoewel de situatie vreedzaam is, zijn er hier en daar onderhuidse spanningen. Zo is de Besa Bala Sena (BBS), de fanatieke boeddhistische nationalistische partij actief in het binnenland. Zij zien Sri Lanka niet als multicultureel, maar willen de boeddhistische identiteit behouden zonder plaats te maken voor minderheden. Hoewel er veel moslims zijn die tevreden zijn over hun leefomstandigheden in Sri Lanka, zijn er tegelijkertijd ook mensen die discriminatie ondervinden vanwege hun religie.

Eén van hen is Zadaf, 23 jaar, moslim en geneeskundestudente. ‘Moslims worden gediscrimineerd en de situatie wordt steeds erger. De meerderheid in Sri Lanka is boeddhist, maar de moslimgemeenschap is groot. De boeddhisten vallen moslims aan. Dat zijn voornamelijk aanhangers van de BBS. De BBS heeft kantoren overal in Sri Lanka, vooral op het platteland omdat daar de mensen makkelijk te manipuleren zijn. De vorige regering steunde de BBS, de nieuwe regering niet. Maar de huidige regering doet ook niets tegen hen, omdat ze teveel macht hebben.’

Volgens Zadaf zit er veel oud zeer bij de moslims in Sri Lanka. ‘De regering doet niets voor ons. Terwijl we worden aangevallen krijgen we geen militaire steun. De BBS doodt onschuldige mensen, ze hebben pasgeleden zelfs een kind gedood. De dader loopt nog steeds op vrije voeten en dat doet ons als gemeenschap erg veel pijn.’ In 2014 waren er rellen tegenover moslims georganiseerd door de BBS. Hierbij vielen vier doden en ruim tachtig gewonden. Huizen werden vernield en duizenden mensen raakten ontheemd.

Zadaf bleef gespaard wat betreft deze gewelddadigheden maar in het dagelijks leven ervaart ze discriminatie. ‘Ik heb één van de hoogste cijfers in mijn klas, maar toch word ik niet toegelaten tot de faculteit van Geneeskunde. Dit komt omdat ik moslim ben. Daarom ga ik in augustus emigreren naar Rusland en daar de komende zes jaar een geneeskundestudie volgen.’

Bodu Bala Sena staat bekend in Sri Lanka om haar nationalistische koers. Sinds ruim tien jaar strijdt het voor een Singalese boeddhistische identiteit in Sri Lanka en minderheden moeten het ontgelden. Ondanks de religieuze koers die zij vaart, zien veel Sri Lankezen de BBS als een politieke partij. Ravi boeddhist, 43 jaar en werkzaam in human resources heeft sympathie voor de gedachte achter BBS. ‘De BBS is corrupt geraakt vanaf het moment dat de organisatie zich heeft gemengd in de politiek. De basisgedachte van de BBS was mooi, maar nu hebben veel politici een belang bij de partij. De BBS wordt gefinancierd door veel ngo’s, maar ook door veel politici. Het is gewoon niet meer geloofwaardig’, aldus Ravi. Volgens Ravi, is de meerderheid van de boeddhistische monniken corrupt. ‘Er is maar een klein deel van de monniken dat het echte boeddhisme uitdraagt.’

Volgens Sampath 56 jaar, boeddhist en freelance commercieel designer is de BBS geen religieuze, maar een extremistische politieke partij. ‘De BBS heeft niks met boeddhisme te maken. Boeddhisme is universeel, voor elk mens hier op aarde. De BBS maakt het nationalistisch, specifiek voor Singalezen. Het maakt boeddhisme sektarisch. Ze waren goede vriendjes met de vorige regering, maar deze regering doet gelukkig afstand van hun slogans. Toch heeft de BBS nog veel steun in het binnenland.’ Volgens Sampath hebben alle religieuze instanties een grote invloed op het regeringsbeleid. ‘Politici worden omgekocht, dat is de normaalste zaak van de wereld. Sri Lanka is het meest corrupte land dat er bestaat.’

Veel monniken praten niet graag over de BBS en vermijden het onderwerp. Rebel Samiti praat echter openlijk. Hij is sinds zijn elfde monnik in een klein plaatsje 50 kilometer van de culturele boeddhistische stad Kandy. Hij heeft een genuanceerde mening over de BBS. ‘Er zitten twee kanten aan het verhaal. Aan de ene kant wordt het boeddhistisch historisch erfgoed vernield en dit erfgoed moet beschermd worden. Ik vind ook dat dit erfgoed beschermd moet worden. Maar de BBS doet dit met geweld en als boeddhist kan ik dat niet goedkeuren.’

Bo, is sinds acht maanden boeddhist en benadrukt dat iedereen, katholiek, moslim of hindoe, uiteindelijk nirvana kan bereiken, met de politiek van BBS heeft ze niets. ‘De reden dat ik boeddhist wilde worden is om nirvana te bereiken. Ik bid naar Boeddha en we praktiseren veel rituelen. Hierdoor veranderen de lichaamsdelen van boeddha in een parel.’ Bo laat een kleine parel zien in een relikwie en zegt dat dit ooit een lichaamsdeel van Boeddha was. Volgens Bo is het boeddhisme universeel: ‘Elk mens kan nirvana bereiken, dat is de essentie van het boeddhisme.’

Toch heerst er wel een bepaald stereotype over moslims onder boeddhisten. Asoka is 42 jaar en woont in een dorpje 15 kilometer van Kandy. In zijn wijk wonen niet zoveel moslims, maar drie kilometer in het plaatsje Gelioya is de moslimgemeenschap groot. Asoka heeft moeite met sommige moslims die hier wonen. ‘Ze maken veel geluid en ze lopen altijd in groepjes van drie, vier over straat. Twintig procent van de moslims, meestal degenen in traditionele kleding, zijn niet zulke aardige mensen.’

Bade 31 jaar en Sam, 29 jaar zijn twee vrienden uit Kandy. Hun ogen lichten op als ze over de BBS beginnen te praten. ‘We steunen de BBS, omdat we de boeddhistische cultuur in Sri Lanka willen beschermen. Dat is wat de BBS goed doet, ze komt op voor de boeddhistische traditie. Die niet verloren mag gaan. Dertig procent van de bevolking is moslim en onze boeddhistische identiteit wordt aangetast.’ Bade en Sam steunen de BBS niet met geld maar via social media. ‘We verspreiden het gedachtegoed door middel van Facebook. De BBS heeft in Kandy veel steun.’

Abdul 67 jaar is moslim, ook hij ondervindt weleens spanningen tussen boeddhisten en moslims maar hij blijft er koel onder. ‘Van de tien mensen zijn er misschien drie onwetend. Zij roepen dingen op straat naar je, omdat ze dronken zijn. Als iemand ons agressief benadert dan laten we het aan ons voorbij gaan, omdat Allah uiteindelijk beslist. Wij hebben niks te zeggen, alleen dat we ons goed moeten gedragen. Hoeveel oorlogen zijn er wel niet begonnen door agressiviteit? Dus als iemand op straat mij aanstoot, dan zeg ik sorry en laat ik deze persoon voorbij lopen.’ Volgens Abdul zijn de meeste mensen goed in Sri Lanka. ‘De monniken weten dat moslims goed zijn en zijn ook niet bang voor ons. Ook de regering discrimineert ons niet. Als je als moslim in een winkel van een boeddhist werkt krijg je meestal de kans om vijf keer per dag te bidden.’

Sommige buitenlanders vragen aan Abdul of Sri Lanka een moslimland is, omdat ze overal moskeeën zien. ‘Overal in Sri Lanka profileren de auto’s en tuc-tuc’s zich met religieuze slogans en beeldjes van Jezus, Boeddha, of Arabische teksten. Zo staat op de ene auto mashallah en op een andere Jesus is my Lord.’

Die diversiteit zorgt er ook voor dat boeddhisten en moslims van elkaar profiteren.
Op 13 en 14 april hebben de boeddhisten officieel het nieuwe jaar ingeluid. Een week van tevoren en een week erna zijn alle boeddhisten vrij. Er gaan grote voorbereidingen gepaard met dit feest. ‘De moslims zijn rijk in deze twee weken, omdat alle boeddhisten hun winkels sluiten en de winkels van de moslims open zijn’, grapt Asoka.

Erdogan roept zijn volk op zo veel mogelijk kinderen te maken. Turkije is niet het enige land dat zich bemoeit met de samenstelling van gezinnen.

“Neem niet drie, maar vijf kinderen”, zei de Turkse president Recep Tayyip Erdogan tijdens een campagne-evenement voor het aankomende referendum over grondwetswijzigingen in Turkije. Eerder riep hij burgers op om tenminste drie kinderen te krijgen. De bewuste keuze om kinderloos te blijven bestempelt Erdogan als een “inhumane beslissing”. “Het verwerpen van het moederschap betekent het opgeven van de mensheid.” De staatsbemoeienis op de voortplanting van burgers is een wereldwijd fenomeen dat een lange geschiedenis kent. Enkele opvallende voorbeelden:

China
Eén van de bekendste voorbeelden van landen waar de overheid zich actief bemoeit met gezinsplanning is misschien wel China met de éénkindspolitiek. Inmiddels is het verbod op het hebben van meer dan één kind in China opgegeven en bepaalt de regel nu dat Chinezen twee kinderen mogen krijgen. In 2013 werden de regels betreffende de éénkindpolitiek al versoepeld: er kwamen uitzonderingen op de wet. Zo vormden ouders die zelf enig kind waren een uitzondering op de regel en ook voor mensen op het platteland werd een uitzondering gemaakt: zij mochten nog een tweede kind krijgen als het eerste kind een jongen was. De éénkindpolitiek werd in 1979 ingevoerd met als doel het bevolkingsaantal te laten dalen. De Chinese overheid vreesden dat het land een te hoge bevolkingsgroei economisch gezien niet aan zou kunnen. Bij overtredingen van het éénkindbeleid konden de autoriteiten hard ingrijpen, zo zouden moeders gedwongen worden tot abortus. Werd het kind toch geboren, dan kon het niet ingeschreven worden bij de gemeente. De éénkindpolitiek moest uiteindelijk plaatsmaken voor het tweekindbeleid door de vergrijzing van de Chinese bevolking en om het tekort aan arbeidskrachten te beperken.

Vietnam
“Vietnamezen die meer dan twee kinderen krijgen, worden nu gestraft. Maar de bevolking vergrijst”, meldde Trouw onlangs. Vietnam hanteert al meer dan vijftig jaar een
tweekindbeleid. Het beleid werd ingevoerd in de jaren zestig. In deze tijd verkeerde het land in diepe armoede en was het verwikkeld in een burgeroorlog. Vooral op het platteland groeide de bevolking snel. De autoriteiten vreesden voor een nog grotere armoede door de snelle bevolkingsgroei. Propaganda en sancties werden ingezet om het beleid te handhaven. Tegenwoordig heeft een overtreding van de regel vooral effect op Vietnamezen die bij de overheid of staatsbedrijven werken. Wie meer dan twee kinderen krijgt kan een promotie wel vergeten of kan zelfs op staande voet ontslagen worden. Zo vertelde de Vietnamese Truong Thu Huong (26) aan Trouw: “Op mijn werk zijn er al heel wat mensen gestraft, omdat ze een derde kind kregen. Ze houden dan twee jaar lang je bonus in, die je normaal iedere maand naast je basissalaris ontvangt. Een collega van mij werd per ongeluk zwanger van een derde kind. Nu moet ze het doen met een klein basissalaris.” Het einde van het huidige beleid lijkt echter nabij. Vietnam vergrijst namelijk in hoog temp. Het ministerie van volksgezondheid verklaarde eerder dit jaar de vergrijzing tegen te willen gaan door het huidige tweekindbeleid af te schaffen.

Japan
Ook Japan heeft te kampen met vergrijzing en een bevolkingskrimp. In 2014 waarschuwde het Japanse Genootschap voor Gezinsplanning dat Japanners met uitsterven bedreigd worden. Japanners zouden steeds minder seks hebben en steeds vaker en langer single blijven. Naar verwachtring zou de bevolking een krimp van tenminste 30 procent doormaken. Als reactie treedt de Japanse overheid op als koppelaar om het geboortecijfer weer omhoog te krijgen. In alle uithoeken van het land hebben overheidsfunctionarissen speeddatingavonden opgezet. “Als het aankomt op bevolkingskrimp voorkomen, ben je nergens zonder huwelijk”, verklaarde ambtenaar Kazuhiko Suzuki uit Ishioka aan Business Insider Nederland.

Iran
In augustus 2014 werden in Iran permanente vormen van geboortebeperking bij wet (wet 446) verboden, zoals sterilisatie van vrouwen. De geestelijk leider Ayatollah Ali Khamenei verkondigde eerder dat de bevolking moest groeien. Khamenei doelde op een hogere reproductie om “de nationale identiteit te versterken” en tegenwicht te bieden aan “ongewenste aspecten van de westerse levensstijl”. Artsen die de ingreep toch uitvoerden werden door de intreding van de nieuwe wet strafbaar gesteld. Daarnaast mocht er na de ingang van de nieuwe wet geen reclame meer worden gemaakt voor geboortebeperking. Mensenrechtenorganisatie Amnesty International bracht in 2015 een rapport uit (You shall procreate: attacks on women’s sexual and reproductive rights in Iran) omtrent deze zaak en stelde onder andere dat de Iraanse autoriteiten met de wet 446 het welzijn van vrouwen en tienermeisjes in een verhoogd risico brengen.

India
Vanaf 2014 werd in elf deelstaten van India een tweekindpolitiek gevoerd. Waar de éénkindpolitiek in China streng gehandhaafd werd, kwam de tweekindpolitiek in India niet echt van de grond. Het hoge analfabetisme en het aanwezige kastenstelsel worden als redenen voor het falen van de tweekindpolitiek genoemd. In India zijn geen consequenties verbonden aan het krijgen van meer dan twee kinderen. Geneeskundestudent Nina Achten was voor haar co-schap gynaecologie/obstetrie in India en beschrijft in haar blog dat er vanuit artsen in India actief gecounseld werd om het bij twee kinderen te houden. Zij heeft gemerkt dat artsen vrouwen adviseren zich volledig te laten steriliseren in plaats van alle opties voor geboortebeperking te bespreken. De overheid schijnt posters te verspreiden waarop het tweekindsideaal gepropageerd wordt. “Inmiddels wordt het door het merendeel van de Indiase bevolking als old fashioned beschouwd om meer dan twee kinderen te hebben. Toch is er in het algemeen niet veel van terechtgekomen, aangezien in grote delen van India – onder meer door analfabetisme – paren nog altijd meer dan twee kinderen krijgen.”