De covoorzitter van de Turkse en pro-Koerdische HDP-partij, Pervin Buldan, heeft uitgehaald naar de regering. Volgens Buldan wil Erdogan ‘een wereld scheppen die vrij is van Koerden’.
Buldan deed haar uitspraken tijdens een bijeenkomst in Istanbul, waar de HDP een provinciaal congres organiseerde. Ze reageert hiermee op het Turkse offensief in Noord-Syrië. Volgens haar wil de Turkse regering alle Koerden vernietigen.
‘Ze willen een wereld scheppen die vrij van Koerden is. Ze willen alle Koerden die er zijn vernietigen.’
Buldan beschuldigt de Turkse regering hiermee de facto van genocide: de regering zou de intentie hebben om alle Koerden te vernietigen, en hier ook al mee aan de gang zijn.
Het Turkse offensief in Noord-Syrië tegen de Koerdische strijdkrachten van de YPG heeft al aan minstens 130 burgers in Syrië het leven gekost. Meer dan 300.000 burgers zijn op de vlucht geslagen.
Turkije beschouwt de Koerdische YPG als een verlengstuk van de PKK. De PKK is volgens het land een terroristische organisatie en staat ook in de VS en in de EU op de terreurlijst.
Gisteren vond in Utrecht de jaarlijkse Atheïstendag plaats, waar tot veler verbazing ook iemand in niqaab aanwezig was.
Er zijn maar weinig levensbeschouwelijke organisaties voor agnosten en atheïsten, een meerderheid in Nederland. De bekendste organisatie is het Humanistisch Verbond, al zijn ook religieuze mensen lid. Een tikje feller is – zoals de naam al doet vermoeden – het Atheïstisch Verbond, dat gisteren haar jaarlijkse Atheïsmedag hield in Utrecht.
Tijdens de Atheïsmedag werd eerst de ‘Athe-o-meter’ gepresenteerd. Mensen kunnen hiermee op een schaal van 1 tot 7 meten hoe sterk hun atheïstische overtuiging is. Mensen met een 1 zijn atheïst maar niet openlijk, mensen met een 7 willen het atheïsme desnoods met dwang opleggen aan de samenleving. De meeste aanwezigen scoorden een 5, één iemand haalde een 6 als score.
In de zaal zat een man in een niqaab, vergezeld van een bordje: ‘Vindt u dat gezichtsbedekking in het openbaar bij wet zou moeten worden verboden (en gehandhaafd)?’
Op 1 augustus trad het boerka- en niqaabverbod in werking. De atheïstische activist pleit voor een strengere handhaving van de wet. Overigens ging de niqaab weer uit bij het verlaten van de vergaderzaal.
Tijdens de vergadering maakte filosoof en publicist Floris van den Berg de ‘atheïst van het jaar’ bekend. Deze eer ging dit jaar naar Jan Willem Nienhuys, vanwege zijn vele publicaties tegen pseudowetenschap, kwakzalverij, paranormale kennisclaims en alternatieve geneeskunde.
Van den Berg: ‘De kracht van de sceptici en Jan Willem in het bijzonder is dat ze er niet bij voorbaat van uitgaan dat het onzin is, maar dat ze de argumenten en het bewijs voor de paranormale claims serieus nemen en onderzoeken. De procedure is steeds hetzelfde: de sceptici kijken naar het zogenaamde bewijs en laten zien dat het ondeugdelijk danwel onvoldoende is.’
In zijn toespraak brak Van den Berg ook een lans voor de Verlichting: ‘Mensen accepteren hun ideeën doorgaans niet op basis van een kritische evaluatie maar door een sociale constructie, doordat het op een of andere manier goed uitkomt om iets te geloven. Het project van de Verlichting, dat in de zeventiende eeuw begon, is een unieke poging van de mensheid om zichzelf te bevrijden van de eigen waanvoorstellingen die kenmerkend zijn voor de mens.’
Rif-activist Nasser Zefzafi, die in Marokko een lange gevangenisstraf moet uitzitten, heeft een audiobericht de cel uit weten te smokkelen. Daarin doet hij verslag van zijn arrestatie, inclusief gruwelijke details. Dit meldt de onafhankelijke Marokkaanse nieuwssite le Desk.
‘Ze (de politiemannen, red.) schopten me, bespuugden me, gooiden me tegen de grond en trokken mijn kleren uit’, zo beschrijft Zefzafi zijn gevangenneming van tweeënhalf jaar geleden. ‘Ze plasten op me en hielden hun genitaliën tegen mijn gezicht.’
Ook zegt Zefzafi dat de politiemannen een stok in zijn anus plaatsten, terwijl hijzelf geboeid was. Onderwijl zouden ze ‘Leve de koning!’ hebben geroepen, daarmee verwijzend naar de Marokkaanse koning Mohammed VI.
Zefzafi zit een celstraf van twintig jaar uit in de gevangenis in het Marokkaanse Fes. De directeur van de gevangenis is na de bekendmaking van de tape meteen ontslagen.
In de audio-opname reageert Zefzafi ook op een incident van een week eerder tijdens een demonstratie van Rif-activisten in Parijs. Enkele activisten verbrandden daar de nationale Marokkaanse vlag. Zefzafi noemt dit ‘een schandelijk vertoning’ en iets dat ‘geen van onze voorouders eerder heeft gedaan’.
Zefzafi geldt als hét gezicht van de anti-overheidsprotesten in de Rif, die drie jaar geleden losbarstten en gericht waren op een verbetering van de leefomstandigheden van de Riffijnen. De Rif is een gebied dat door Marokko wordt achtergesteld, zeggen zij.
De Rif-protesten zijn inmiddels grotendeels de kop ingedrukt. Hetzelfde geldt voor de vrije verslaggeving hierover.
De politie in Duitsland onderzoekt een doodsbedreiging aan het adres van de Turks-Duitse politicus Cem Özdemir, parlementslid voor de Grünen. Per e-mail laten rechtsextremisten weten Özdemir te willen ‘executeren.’
Volgens de politie zit de Duitse zijtak van de Amerikaanse neonazi-organisatie Atomwaffe Division Deutschland achter de dreigmail. Daarop staat een lijst van mensen die volgens deze groep geëxecuteerd moeten worden.
Özdemir is één van de bekendste Duitse politici met Turkse roots en staat bovenaan de hitlist. Ook Grünen-politica Claudia Roth staat op deze lijst.
‘Op dit ogenblik zijn we aan het plannen hoe en op welke manier we je gaan executeren’, schrijven de doodsbedreigers Özdemir. ‘Op de volgende politieke bijeenkomst? Of zullen we je voor je huis pakken?’
Özdemir wordt wel vaker bedreigd, maar deze bedreiging is zo serieus dat de Grünen-coryfee besloot om naar de politie te stappen.
Duitse politici reageren geschokt op de bedreigingen aan het adres van Özdemir en Roth. Minister van Binnenlandse Zaken Horst Seehofer (CSU) stelt tegen de Süddeutsche Zeitung dat de bedreigingen een symptoom zijn van een ‘zeer problematische brutalisering van onze samenleving’.
Dietmar Bartsch van de radicaal-linkse partij Die Linke zegt dat de bedreigingen een gevolg zijn van een ‘vergiftigd sociaal klimaat’. Hij vindt dat de politiek rechtsextremisme jarenlang heeft verwaarloosd.
Renate Künast van de Grünen is bang dat de extreemrechtse groepering de bedreigingen in daden omzet. Ze noemt de moord op CDU-politicus Walter Lübcke en de extreemrechtse aanslag in Halle eerder dit jaar als voorbeelden.
Onlangs heeft de federale regering een pakket voorgesteld om rechtsextremisme beter aan te pakken. De vicevoorzitter van de Duitse Bondsdag, Thorsten Frei (CDU), zegt erin te geloven dat de regering dit pakket snel door het parlement zal loodsen.
Atomwaffe Division Deutschland staat in de Verenigde Staten bekend als zeer gewelddadig. Sinds kort heeft de neonazi-organisatie ook een Duitse tak.
Özdemir was tien jaar lang de leider van de Grünen. Hij is een criticus van de Turkse regering en initieerde in 2016 met succes een resolutie in de Bondsdag om de Armeense Genocide te erkennen.
Alaeddin Janid zet zich met zijn organisatie Happy Caravan in voor kinderen in Griekse vluchtelingenkampen. Voor hen was nog niets geregeld. ‘Something small can make a big change. Zo ervaren de kinderen hun school.’
Alaeddin Janid (1985) vluchtte uit Syrië en kwam via Griekenland eind 2014 in Nederland terecht. Hij kende niemand in Europa, behalve twee vrienden die dertig jaar geleden naar Nederland waren geëmigreerd. Daarom besloot hij om ook naar Nederland te gaan, zodat hij iemand had om op terug te vallen.
‘Ik heb twintig dagen in een vluchtelingenkamp op Samos gezeten en daarna anderhalf jaar in zes verschillende AZC’s in Nederland’, vertelt hij. ‘Je mag niet werken en je bestaan in een azc is lastig, maar het is een miljoen keer beter dan in Griekenland. Daar leefde ik in een plastic tent en ik was niet de enige. Voor kinderen is dat echt een slechte situatie.’
Precies daarom wilde Janid iets voor kinderen doen. In Griekse kampen was niets geregeld qua onderwijs. Hij besloot naar het kamp Skaramangas te gaan, een half uur afstand van het vliegveld van Athene.
Foto: Kiri Pruntel
‘Ik vertrok met een oude televisie, zes dekens, een whiteboard en vijf kilo papier naar Skaramangas. Daar zitten Syrische kinderen, Afghanen, Irakezen, een paar uit Afrika en ook Koerdische kinderen. De lessen gaf ik op straat. Binnen een week had ik ongeveer honderd leerlingen. Ze waren ontzettend blij met het onderwijs, want nu hadden ze weer een doel.’
Toen Janid klein was had hij geen zin school. Hij verzon allerlei smoesjes om thuis te kunnen blijven. Maar deze kinderen zijn zeer leergierig, zegt hij. Toch zijn er soms conflicten.
‘In het begin vertonen sommige kinderen overlevingsgedrag, wat tot uiting komt in vechtpartijen. Die leerlingen krijgen van mij eerst twee waarschuwingen. Bij de derde keer mogen ze drie dagen niet naar school komen. Dat is een straf die ze willen voorkomen.’
Op het terrein van het vluchtelingenkamp staan prefab-huisjes die caravans genoemd worden, maar geen echte caravans zijn. Op verzoek van een aantal mensen in het kamp nam Janid zijn intrede in één van deze ‘caravans’.
‘De school begon om tien uur, maar om negen uur zaten veel kinderen al te wachten en vroegen of het al tien uur was’, vertelt hij. ‘Op een dag heeft iemand ‘Happy Caravan’ op mijn caravan geschreven. Ik heb gevraagd wie dat had gedaan. De kinderen durfden niets te zeggen. Misschien waren ze bang om straf te krijgen. Maar ik vond het eigenlijk wel leuk.’
Na een maand of vier kwam de leiding van het kamp naar Janid toe. De regels waren veranderd. Je moest van een organisatie zijn om de dingen te mogen doen die hij deed, dus hij moest vertrekken. Maar Janid liet zich niet uit het veld slaan.
‘Ik ben naar Nederland gegaan om uit te vinden hoe je een non-profit organisatie moet opzetten. Happy Caravan is binnen hooguit vier maanden ontstaan, inclusief een inschrijving bij de Kamer van Koophandel, een bankrekeningnummer én een ANBI-status.’
Het verliep deels allemaal zo snel omdat er volgens Janid een vuur in hem brandde. Hij bruiste van de energie en liefde. Dit móest gebeuren.
‘Beroemde mensen bezoeken Lesbos en vieren een paar meter verder vakantie’
Thermopolis
Inmiddels had Janid ook over een ander kamp gehoord: Thermopolis, 2,5 uur rijden van Athene. De situatie in Thermopolis is slechter dan in Skaramangas. Het ligt in the middle of nowhere.
‘Op Lesbos worden jassen verbrand om een vuur brandend te houden, want er is een overschot aan hulpgoederen. Het grootste gedeelte van de hulp gaat naar Lesbos. Een tijd geleden circuleerden er ook filmpjes van Lesbos waarop te zien is hoe fruit ligt weg te rotten. En dat terwijl kinderen in Thermopolis zo blij zijn met het stukje fruit dat ze op school krijgen. Tenminste, áls het er is.’
Veel mensen denken dat alle vluchtelingen in Griekenland op Lesbos zitten, maar dat klopt niet. Dat is slechts tien procent, zegt hij. Janid maakt zich boos over het feit dat alle media-aandacht naar Lesbos gaat. ‘Beroemde mensen bezoeken Lesbos en vieren een paar meter verder vakantie. Zo gaat het niet in de kampen waar ik kom.’
De school in Thermopolis een voormalige opslagruimte die Janid samen met de kinderen in drie dagen heeft schoongemaakt en opgeknapt. ‘Het is anders dan op een echte school. We geven Engels, film, rekenen en kunst. Helaas kunnen we de kinderen geen schriften mee naar huis geven, want die schrijven ze achter elkaar vol met wat ze hebben meegemaakt. We hebben onvoldoende geld om alle kinderen hiervoor genoeg schriften aan te bieden.’
Het kamp Thermopolis, waar zo’n duizend mensen verblijven, is ontstaan rond een leegstaand hotel. Daar staan een stuk of twintig caravans omheen die de regering ter beschikking heeft gesteld. In een hotelkamer van tweeënhalf bij drie meter verblijven vaak twee gezinnen. ‘Daarom zijn ouders zo blij met de school. Hun kinderen krijgen onderwijs en zij hebben even rust om te praten en te knuffelen,’ grinnikt Janid.
Zoveel mensen in zo’n kleine ruimte – dat lijkt om problemen te vragen, bijvoorbeeld vechtpartijen. ‘In het begin, toen de vluchtelingen nog erg in de survival mood verkeerden, gebeurde dat soms. Nadat ze een beetje tot rust zijn gekomen, blijft dit gedrag achterwege.’
Ouders en kinderen voelen zich niet echt veilig in Thermopolis vanwege de negatieve houding van veel mensen uit de buurt. Inmiddels gaat de Griekse overheid er steeds meer vanuit dat de vluchtelingen niet meer vertrekken. Zo krijgen de kinderen nu de kans om Grieks te leren.
Zijn activiteiten in Skaramangas en Thermopolis hebben tot een sneeuwbaleffect geleid. Happy Caravan is nu ook actief in Malakasa, waar nog een heleboel werk te verrichten valt. ‘Hier verblijft 70 procent van de vluchtelingen in caravans en 30 procent in een plastic tenten. Er zijn geen Syriërs, maar Afghanen.’
Janid werd dit jaar uitgeroepen tot ‘leukste onbekende wereldverbeteraar’ door het coachingsplatform School voor Wereldverbeteraars (Foto: Martin Juul)
We zijn de ambulance
‘Vroeger had ik een normaal leven in Syrië’, zegt Janid. ‘Ik was binnenhuisarchitect en daarnaast maakte ik spijkerbroeken samen met mijn broer. Maar nu ben ik alles kwijt. Mijn familie, mijn vrienden, mijn land.’
Janid heeft geen hoop meer op een terugkeer naar een normaal leven, maar met Happy Caravan kan hij anderen helpen. ‘Something small can make a big change. Zo ervaren de kinderen hun school. Onze scholen zijn geen ziekenhuis, maar we zijn de ambulance.’
De PVV van Geert Wilders en het Forum voor Democratie van Thierry Baudet zijn niet uniek in Europa. Integendeel.
Denk aan Alternative für Deutschland, Vlaams Belang, Rassemblement National (voorheen Front National) van Marine le Pen, Gouden Dageraad in Griekenland, Vox in Spanje en natuurlijk aan Fidesz van Viktor Orbán, die in Hongarije de democratische rechtsstaat de nek om heeft gedraaid. En vergeet ook Groot-Britannië niet, waar de steeds xenofobere Conservatieven van Boris Johnson het nog steeds voor het zeggen hebben.
Dit zijn slechts enkele voorbeelden, de lijst is verre van volledig. Al deze populistische partijen hebben met elkaar gemeen dat ze sterk nationalistisch zijn, anti-immigratie, anti-islam, anti-klimaat, anti-establishement, en ze verheerlijken de ‘eigen’ cultuur. En radicaal-rechtse partijen winnen overal terrein.
Een verwant geluid horen we aan de andere kant van de oceaan. Daar zit president Donald Trump. Ook hij is erg nationalistisch (‘America first!’), anti-immigratie, anti-klimaat en anti-establishment. In Europa reageren we nogal verontwaardigd op zijn optreden, maar die afkeer heeft vooral betrekking op zijn taalgebruik en zijn onberekenbare politieke zetten.
Wat betreft het immigratiebeleid verschillen Europa en de Verenigde Staten nauwelijks van elkaar. Brussel wil de vluchtelingen in Turkije houden en beschouwt de Middellandse Zee als een slotgracht voor Fort Europa, Trump wil een muur bouwen aan de grens met Mexico. Toch roept de Amerikaanse muur wel verontwaardiging op en Fort Europa niet, wat opmerkelijk is.
Trump is overigens niet de enige populistische politicus in Amerika. In Brazilië is Jair Bolsonaro aan de macht, die de regenwouden in de Amazone laat afbranden en zich racistisch uitlaat over de indianen. We zijn in Nederland hier verontwaardigd over, maar ondertussen staan we achter onze boeren, die verantwoordelijk zijn voor 40 procent van de stikstofuitstoot.
Radicaal-rechts wint overal terrein
Als we naar de andere kant van de wereld reizen, komen we bij Narendra Modi terecht. De Indiase premier bedrijft een hindoe-nationalistische (hindutva) vorm van populisme die zich tegen christenen en vooral moslims richt. Het hindoe-nationalisme is trouwens geen recent verschijnsel in India, hoewel het zich lange tijd op zijn tolerantie heeft laten voorstaan.
Overigens beperkt religieus nationalisme zich niet tot India: je vindt het ook terug in de ‘joodse staat’ Israël en in Polen, waar de conservatief-katholieke partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) regeert.
En dan hebben we de Turkse president Recep Tayyip Erdogan, die behalve een islamist ook een populist is. Erdogan presenteert zich als de sterke man en Turkije is het enige land in de recente geschiedenis dat de Verenigde Staten en Rusland trotseert. Al groeit het binnenlandse verzet tegen Erdogan, hij is nog steeds buitengewoon populair bij een groot deel van de Turkse kiezers. Dat komt ook omdat hij zich afzet tegen het oude, seculiere establishment.
In tegenstelling tot de Europese populisten hebben Bolsonaro, Modi en Erdogan van de immigratie niet echt een punt gemaakt. Maar net als hun Europese tegenhangers zijn Bolsonaro, Modi en Erdogan sterk nationalistisch, verheerlijken ze de eigen cultuur en demoniseren ze religieuze en etnische minderheden.
De variatie aan populistische leiders doet vermoeden dat het verschijnsel populisme verschillende oorzaken heeft. In Europa en de Verenigde Staten is het vooral immigratie en islam, terwijl India, Brazilië en in mindere mate Turkije opkomende regionale grootmachten zijn die vooral geïnteresseerd zijn in hun economische, militaire en technologie ontwikkeling.
Wetenschappers wijzen op het verdwijnen van oude zekerheden als ze het populisme willen verklaren. De massa raakt ideologisch op drift doordat oude sociale klassen vervagen, economische zekerheid afneemt, nieuwe belangengroepen opkomen en kerken en andere organisaties in het maatschappelijk middenveld hun traditionele ankerfuncties verliezen. Dit alles zorgt voor een gevoel van bedreiging, die geprojecteerd wordt op ‘de ander’.
Hoewel de verschillende uitingen van populisme uiteindelijk vaak dezelfde achterliggende oorzaken hebben, is populisme in elk land net even anders. Het is belangrijk om dit goed in ons achterhoofd te houden, als we spreken over populisme.
De 16-jarige scholiere Noor Alexandria Abukaram uit Ohio kon haar ogen niet geloven. Ze had tijdens een hardloopwedstrijd een nieuw persoonlijk record gelopen, maar haar naam ontbrak op het scorebord. Het was geen fout. Ze was gediskwalificeerd omdat ze een hoofddoek droeg.
Tegen de Amerikaanse nieuwszender CNN vertelt de teleurgestelde sporter: ‘Waarom moet je je geloof verloochenen en een deel van je bent, om iets anders te doen waar je helemaal gepassioneerd over bent?’
Abukaram had het hele seizoen keihard getraind. Ze droeg een hoofddoek, maar niemand deed hier moeilijk over. Tijdens de wedstrijd was het opeens wel een probleem.
De Ohio High School Athletic Association, die besloot om Abukaram te diskwalificeren, stelt nu dat atleten met een hoofddoek een ontheffingsbriefje mee moeten nemen. Abukaram had zo’n briefje niet.
De school heeft alsnog voor een ontheffingsbriefje gezorgd, zodat Abukaram in de toekomst wel kan meedoen aan sportwedstrijden. Niettemin hoopt Abukaram dat de regels in de toekomst worden versoepeld om vervelende toestanden als deze te voorkomen.
De zaak-Abukaram heeft in de Verenigde Staten voor veel beroering gezorgd. Media spreken er schande van hoe de 16-jarige sporter is behandeld.
De Turks-Duitse politicus Mustafa Yeneroglu heeft de partij van Erdogan de rug toegekeerd. Yeneroglu is een bekende Duitse tv-persoonlijkheid en sinds 2015 lid van het Turkse parlement voor de AKP, waarvan hij ook partijbestuurder was.
Yeneroglu was vaak in Duitse talkshows te gast en trad daar op als spreekbuis van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. In 2017 was hij campagneleider in Europa voor Erdogans gewonnen referendum over de invoering van een presidentieel stelsel.
Maar nu heeft Yeneroglu aangekondigd uit de AKP te stappen. Aanleiding was het verzoek van Yeneroglu om uit het partijbestuur treden. Dit werd door de partijtop als een belediging opgevat, waardoor Yeneroglu de partij moest verlaten.
Yeneroglu wilde uit het bestuur omdat hij al langere tijd moeite heeft met de koers van Erdogan. De laatste maanden begon hij die kritiek ook op Twitter te uiten. Zijn kritiek op bijvoorbeeld sommige arrestaties wordt in Turkije gezien als kritiek op Erdogan zelf.
De Turkse president wil dat Yeneroglu zijn zetel in het Turkse parlement opgeeft. Yeneroglu zelf zegt nog wat bedenktijd te willen.
Ondertussen is hij in gesprek met AKP-spijtoptanten Ahmet Davutoglu en Ali Babacan, die allebei een nieuwe partij oprichten. Davutoglu wil een islamistische partij oprichten, Babacan een partij die de economische problemen waarmee Turkije kampt aanpakt.
Duitsland kent de grootste Turkse gemeenschap buiten Turkije. Net als Turkse Nederlanders worden Turkse Duitsers door Ankara als Turkse staatsburgers beschouwd en mogen zij meedoen aan de parlements- en presidentsverkiezingen.
De Franse senaat heeft ingestemd met een amendement dat het dragen van de hoofddoek aan meer restricties onderwerpt. Tegenstanders vinden het Franse secularisme te extreem worden. Sommigen beschuldigen de voorstanders zelfs van moslimhaat.
Sinds 2004 is het in Frankrijk verboden om in publieke gebouwen zichtbare religieuze symbolen te dragen. Hoofddoeken, keppeltjes en kruisjes zijn sindsdien verboden in scholen, bibliotheken en overheidsgebouwen. Het door de senaat aangenomen amendement breidt deze restricties uit. Ouders die hun kinderen begeleiden op een schoolreisje mogen ook geen religieuze symbolen meer dragen.
In juli was dit amendement al voorgesteld door de rechtse partij Les Républicains van de voormalige president Nicolas Sarkozy. Maar medio oktober stond het amendement opeens in de schijnwerpers vanwege een incident in het regionale parlement van het Franse departement Bourgondië.
Julien Odoul, een politicus van de uiterst rechtse partij Rassemblement National van Marine le Pen, eiste dat een vrouw op de tribune haar hoofddoek af zou doen. De vrouw was met haar zoontje mee op een schuiluitje en voelde zich door de politicus geïntimideerd.
De kans dat het amendement een echte wet wordt is klein, meldt tv-zender France 24. De sociaal-liberale partij En Marche van Emmanuel Macron is fel tegen het amendement en vormt de meerderheid in het Franse parlement. Toch heeft de actie van de senaat het debat over de hoofddoek en de islam nog feller doen oplaaien in Frankrijk.
Dat debat was de afgelopen weken al niet mals. Zo zei Yves Threard, adjunct-hoofdredacteur van de Franse krant Le Figaro, vorige maand: ‘Ik haat de islam’. Minister van Onderwijs Jean-Michel Blanque gaf aan de hoofddoek ‘niet wenselijk te vinden’. En de controversiële intellectueel Eric Zemmour sprak over ‘islamisering van de straten’. Naar hem wordt een strafrechtelijk onderzoek gedaan.
Een tegenreactie is er ook. Twee weken geleden vroegen negentig bekende Fransen via een open brief Macron iets te doen tegen deze ‘islamofobie’. De president gehoorzaamde en waarschuwde tegen stigmatisering van moslims en het koppelen van de islam aan terrorisme. ‘We moeten een gezamenlijk front vormen met onze medeburgers’, zei Macron dezelfde dag nog.
In Frankrijk wonen ongeveer vijf miljoen moslims. Daarmee kent het land de grootste islamitische minderheid van West-Europa.
Ghana voert dit jaar de marketingcampagne The Year of the Return. Afstammelingen van slaven in de hele wereld worden gevraagd zich definitief in het Afrikaanse land te vestigen. Aanleiding is dat vierhonderd jaar geleden de eerste Afrikaanse slaven tegen hun wil van Ghana naar Amerika werden gebracht.
Is het wat voor Surinaamse en Caribische Nederlanders zijn om naar hun ‘moedercontinent’ te emigreren? De Kanttekening sprak twee nazaten hierover: De een is vertrokken, voor de ander hoeft het niet.
Thuiskomen
Emigreren naar Afrika was zeker iets voor haar. De Surinaams-Nederlandse Poema Jones (foto hierboven) vertrok ruim een jaar voor de Ghanese oproep naar Afrika. ‘Pas sinds kort hoorde ik van de marketingcampagne’, zegt ze.
Jones woont nu in Gambia, maar als ze nog in Nederland woonde had ze zeker gehoor gegeven aan de oproep. De 46-jarige kunstenares is geboren in Suriname en heeft vijfentwintig jaar in Amsterdam gewoond. Al die tijd heeft ze een verbintenis met Afrika gehad.
‘Afrika hield me in evenwicht in het Westen. De wetenschap dat er een plek op aarde was, vol met mensen die op jou lijken.’ Ze gaat verder: ‘Ik lach zoals hen, ik beweeg en dans zoals hen. En ik heb de Afrikaanse visie op het leven.’
Het verlangen naar Afrika werd steeds sterker. ‘Ik wilde ergens wonen waar ik de weerspiegelingen van mijzelf zag. Ik ervoer ontzettend veel stress in Nederland, in het Westen. Het werd me teveel.’
Jones gelooft daarnaast stellig dat er een ‘roep van ‘Mama Africa’ is geweest en dat ze daarnaar geluisterd heeft. ‘Ik begon allemaal landen in Afrika te bezoeken, hopende dat één van die naties mijn rijk was, het land waar ik zou willen blijven wonen. Ik ben in Ethiopië, Soedan en Eritrea geweest, maar voelde geen verlangen om mij in één van die landen te gaan settelen.’
‘Ik wilde ergens wonen waar ik de weerspiegelingen van mijzelf zag’
Het is bijzonder dat Jones naar Gambia, het kleinste land van Afrika, is geëmigreerd. ‘Eigenlijk wist ik niet eens dat dat land bestond’, geeft ze toe. Jones wilde voor een project naar Senegal, maar dat werd afgelast. ‘Ik baalde ontzettend. Tegen een vriendin zei ik dat ik alsnog wilde gaan, maar dat een ticket gewoonweg te duur was. Zij opperde toen dat ik dan maar naar Gambia moest gaan. Zo kon ik vervolgens makkelijk doorsteken naar Senegal.’
Jones vond online een goedkoop arrangement en toen was de beslissing genomen. Ze heeft Senegal nooit meer gezien. ‘Er was iets aan Gambia dat als thuis voelde. Ik ervoer een herkenning.’ Op de tweede dag van haar verblijf in het kleine Afrikaanse land besloot ze dat ze er definitief wilde blijven wonen.
In Nederland werkte Jones als kunstenares. In Gambia heeft ze een hoedencollectie opgezet en geeft ze samen met lokale kunstenaars trainingen in het weven en ontwerpen van tassen en hoeden. Ze heeft een ‘compound’ waar fruitbomen staan en waar haar honden en katten vertoeven. Elke dag is ze aan het strand te vinden en ze kan haar eigen tijd indelen. ‘Ik heb na twee jaar geen enkele behoefte om hier weg te gaan.’
Toch gaat niet alles gemakkelijk. Jones geeft toe dat ze een over-geromantiseerd idee had van Afrika. ‘Dat heb ik danig moeten bijstellen’, lacht ze. ‘Ik zie het nu allemaal een stuk realistischer.’ Ze vindt dit niet erg. ’Hier is mijn zwart-zijn geen punt, terwijl dat in het Westen wel zo was. En dat is het voor mij waard, ondanks alle uitdagingen die ik op mijn pad tegenkom.’
Thuisblijven
Doreen Dankerlui, die in de gezondheidszorg werkt en in haar geboorteland Suriname is als ik haar spreek, denkt er anders over dan Jones. Ze vindt de Ghanese marketingcampagne niettemin een geweldig idee.
‘Ik hoop dat mensen die zich in ‘witte’ contexten niet prettig voelen dit in overweging nemen. En als ze er echt gehoor aan geven, door naar Ghana of een ander Afrikaans land te gaan, dan hoop ik dat het hen brengt wat ze er zoeken.‘
Zelf heeft ze niet de behoefte om naar Ghana te gaan om er te gaan wonen. ‘Nee, dat hoeft voor mij niet. Bovendien ben ik daar nooit geweest. Ik weet dus niet of Ghana het juiste land voor mij is.’
Toch staat de 53-jarige single, die nooit in Afrika is geweest, er niet helemaal afwijzend tegenover. ‘Ik ben heus wel geïnteresseerd in deze oproep. Als de situatie in het Westen zou verslechteren, zou ik erover nadenken.’ Maar de bestemming zal dan eerder Suriname worden.
Foto: Doreen Dankerlui
‘Ik eer mijn voorouders’
In de Verenigde Staten is de back-to-Africa-beweging veel sterker. Begin twintigste eeuw had je Marcus Garvey, die in de tijd van het kolonialisme pleitte voor een zwarte staat in Afrika. De witte meerderheid in Amerika zou zwarte mensen toch niet accepteren, was zijn gedachte. Dankerlui wijst erop dat de context voor Afro-Amerikanen heel anders is.
‘Wij Surinaamse en Caribische Nederlanders hebben een connectie met bijvoorbeeld Suriname, de Nederlandse Antillen en Jamaica. Daar zouden wij dus eventueel naartoe kunnen emigreren of remigreren.’
Desondanks voelt Dankerlui zich ontzettend verbonden met Afrika. ‘Ik wil er wel degelijk verder naar op zoek.’ Zo is Dankerlui bezig met iets wat ze ‘het ‘reclaimen’ van haar roots noemt: ‘Ik eer mijn Afrikaanse voorouders’, legt ze uit. ‘Zo heb ik bijvoorbeeld thuis een altaar waar ik met hen praat en hen om hulp, advies en bescherming vraag.’
Ook nu, tijdens haar vakantie in Suriname, zegt ze hun aanwezigheid te merken. ‘Tijdens een bezoek aan een district werd er onderweg gestopt bij een gigantische Kankantrie-boom. Het was duidelijk dat hier geesten huisden, dus ik heb hen toegesproken en een wateroffer gegeven.’
Daarnaast houdt Dankerlui ook in haar dieet rekening met Afrikaanse elementen. ‘Ik probeer terug te gaan naar een meer originele Afrikaanse voedingswijze. Die is meer plantaardig, veganistisch.’ Ze is erg trots op haar voorvaderen. ‘Door alles wat zij hebben doorstaan, kan ik succesvol zijn.’
Wel interesse, geen actie
‘Heel veel Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders zijn wel geïnteresseerd om naar het continent van oorsprong te gaan, maar ze nemen de stap niet’, zegt Gilo Koswal, de Surinaams-Nederlandse organisator van een Ghana-reis. Ook een woordvoerder van de Nederlandse ambassade in Ghana bevestigt deze observatie.
Volgens de ambassade kwamen er ongeveer 75 Surinaamse en Caribische Nederlanders op deze bijeenkomst af, maar geen enkele aanwezige heeft besloten om zich blijvend in Ghana te vestigen.
De komende weken en maanden zullen wellicht meer Nederlanders van Surinaamse en Caribische komaf Ghana bezoeken in het kader van de The Year of the Return. Maar het aantal Surinaamse en Caribische Nederlanders dat écht besluit om te emigreren zal vermoedelijk heel klein zijn.
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
