D66-minister Sigrid Kaag (Financiën) krijgt honderden twitteraars over zich heen omdat zeenthousiast reageerde op een NRC-artikel over moslims en christenen die samen een iftar organiseerden.
Voor het eerst in ruim 25 jaar valt de ramadan samen met de christelijke vastentijd, dus deze maaltijd leek de initiatiefnemers een mooi moment om vooroordelen weg te nemen.
Kaag, die zelf rooms-katholiek is en getrouwd is met een Palestijnse man, tweette daarover: ‘Inspirerend initiatief! Geloof kan houvast bieden en verbinden.’
Sommige twitteraars reageren geïrriteerd: ‘Het zijn altijd de christenen die naar de moslims gaan, nooit andersom’, bijt een boze twitteraar Kaag toe.
‘Van Gogh, Nice, Brussel, Charlie Hebdo, Hirsi Ali, Samuel Paty, Gül en Wilders etc etc.; de dodelijk intolerante islam. Ook Lale Gül wil Nederland verlaten vanwege dreiging en dan dit orakel’, schrijft een ander.
Weer anderen betichtten de islam van het veroorzaken van onnodig dierenleed bij onverdoofd ritueel slachten.
Ook Kaag zelf wordt keihard aangepakt. De D66-politica, die vanwege haar internationale imago en haar huwelijk met een Palestijnse man niet geliefd is in populistische kringen, wordt onder meer voor ‘dom wijf’, ‘fasciste’, ‘heks’ en ‘kakmadam’ uitgemaakt.
Sommige twitteraars merkten op dat de minister over van alles tweet, maar dat soms niet gaat over haar eigen post van Financiën. Zo berichtte ze gisteren ook lovend over ABN Amro, dat het eigen slavernijverleden liet onderzoeken en daar excuses voor maakte.
Journalist Ton van Dijk twitterde daarop: ‘Helemaal goed natuurlijk. Maar waar het land nu écht behoefte aan heeft is een minister van Financiën die als leider met het volk communiceert over de acute problemen zoals de inflatie. Mensen kunnen hun lasten niet meer betalen, zitten in de kou.’
In 24 uur hebben Israëlische troepen vijf Palestijnen gedood, waaronder een veertienjarige jongen.
De vijf Palestijnen werden gedood op de Westelijke Jordaanoever, die volgens het internationaal recht illegaal door Israël wordt bezet.
Volgens het Palestijnse ministerie van Volksgezondheid werden drie Palestijnen woensdag gedood, terwijl de andere twee omkwamen na een Israëlische inval vandaag.
De veertienjarige jongen werd gisteren gedood, nadat hij een benzinebom had gegooid naar soldaten die met scherp schoten.
In de buurt van Ramallah werd een andere Palestijn gedood bij gevechten tussen Israëlische troepen en tientallen Palestijnse demonstranten. Op beelden is te zien hoe Palestijnen stenen naar gepantserende voertuigen gooiden. Ook zijn geweerschoten te horen. Israëlische veiligheidstroepen waren bezig met de arrestatie van drie Palestijnen, die ervan werden verdacht een terreuraanval op Israëli’s uit te voeren. Uiteindelijk werden gisteren zo’n twintig Palestijnen gearresteerd.
Een ander dodelijk slachtoffer is een 34-jarige Palestijnse advocaat die lobbyt tegen de Israëlische nederzettingenpolitiek op de Westbank. Hij werd volgens het Palestijnse ministerie van Volksgezondheid in de borst geschoten in Nablus.
Israël zegt dat troepen Nablus binnenkwamen om Israëlische arbeiders te escorteren naar een plek die Joden vereren als het graf van Jozef. Door Palestijnen was schade aangericht aan het graf.
Israëlische troepen renden door Nablus in een gepantserd konvooi en openden het vuur toen een menigte hen bekogelde met stenen en brandbommen. De advocaat werd geraakt door een kogel terwijl de troepen zich terugtrokken uit Nablus, aldus ooggetuigen.
Israël heeft de naar eigen zeggen ‘antiterroristische acties’ in de Westelijke Jordaanoever opgevoerd, na aanslagen op Israëlische burgers in de afgelopen weken. Volgens Israël gaat het om arrestatie-invallen in antwoord op de aanslagen, maar vanuit Palestijnse zijde worden deze invallen beschouwd als provocaties.
De Palestijnse politicus Mustafa Barghouti zegt tegen de Arabische nieuwszender al Jazeera dat de confrontaties mogelijk kunnen leiden tot een nieuwe Intifada, ofwel een opstand in de Palestijnse gebieden.
In de kwestie van Poetins oorlog tegen Oekraïne staat het Westen helaas meer alleen dan het zelf denkt. Evidente steun voor Kiev komt, zeker als het om economische sancties gaat, buiten Europa en Amerika slechts van een paar andere democratische landen, zoals Japan, Zuid-Korea en Taiwan. Behalve China (zoals te verwachten viel) heeft ook India geweigerd de Russische agressie te veroordelen, en dat geldt zelfs voor Zuid-Afrika en Brazilië.
Dat er in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties toch dankzij veel andere Afrikaanse en Aziatische landen een ruime meerderheid voorstemde, komt niet zozeer vanwege solidariteit met een democratie – dat zijn de meeste van die landen zelf immers ook niet – als wel vanwege de Russische schending van de nationale soevereiniteit. En dat is wel iets waarover ook veel halve en hele autocraten, benauwd voor precedentwerking, angstvallig waken.
Andere landen niet staan te trappelen om nu openlijk een keuze voor Washington en Brussel te maken. Dat valt niet los te zien van het feit dat ook Washington wel eens op eigen houtje aan het interveniëren is geslagen, zoals in Irak en Afghanistan – ook al ging dat niet met bewuste terreurbombardementen gepaard van het soort waarmee de nieuwe Russische opperbevelhebber Dvornikov straks van Charkiv een tweede Aleppo wil maken.
Zelfs de officiële NAVO-bondgenoot Turkije laat het, mede vanwege grote economische afhankelijkheid van Rusland, sterk afweten. Ook de vaste Amerikaanse juniorpartner in het Midden-Oosten, Israël, geeft nu even niet thuis. In beide landen willen de regeringsleiders ook het Kremlin enigszins te vriend houden, en hooguit een bemiddelende rol gaan spelen.
Nu de strijd tegen Moskou voor het Westen weer topprioriteit geworden is, doen andere problemen er duidelijk minder toe. Dat dwingt her en der om eerdere kritiek op bepaalde regeringen even in te slikken, of bepaalde banden weer nauwer aan te halen dan voorheen. Het op het gebied van de rechtstaat steeds verder ontsporende Hongarije of Polen: nu even niet, alhoewel er momenteel minder reden is om Boedapest te ontzien dan Warschau. Polen vangt immers het leeuwendeel van de Oekraïense vluchtelingen op en helpt ook anderszins zeer mee in de strijd tegen Rusland. Dit, terwijl Orbán zijn vriendschap met Poetin koestert en zich daarom aan alle verplichtingen probeert te onttrekken.
Omdat de orde in Europa zelf op het spel staat, is er weinig ruimte meer om al te kritisch tegenover onfrisse potentiële bondgenoten te zijn
Ook met Erdogan, wegens eigen extern krijgshaftig en intern autocratisch gedrag de afgelopen jaren binnen de NAVO enigszins in het verdomhoekje beland, kan Europa plots weer door één deur. Zoals Erdogan dat op zijn beurt ook met de Saoedische kroonprins doet, ongeacht een in stukken gezaagde journalist. Het proces tegen de verdachten, dat Turkije onlangs overdroeg aan Saoedi-Arabië, moeten ze nu dus zelf maar in Ryad tot een ‘goed’ einde brengen.
Het is daarbij vooral de economische afhankelijkheid van Europa op het gebied van grondstoffen die, in de zoektocht naar alternatieven voor Russisch gas en olie, dwingt eerdere kritische opmerkingen over mensenrechtenschendingen elders even in te slikken. We zien – en anders zien we ze binnenkort wel – nieuwe westerse delegaties op weg naar Arabische autocraten, of ze niet alsjeblieft… En dat dan vaak in ruil voor wapens, die bijvoorbeeld in Saoedische handen in Jemen heel wat meer aanrichten dan één fatale Nederlandse misser in Hawija.
Spanje moet dezer dagen op eieren lopen om zich niet ofwel van Marokko, ofwel van Algerije te vervreemden als het om de Westelijke Sahara gaat. Rabat en Algiers staan in die kwestie namelijk diametraal tegenover elkaar, waarbij reeds het tonen van licht begrip voor het standpunt van de één voor de ander volstrekt onacceptabel is.
Omdat nu door Poetin de orde in Europa zelf op het spel staat, is er weinig ruimte meer om al te kritisch tegenover onfrisse potentiële bondgenoten te zijn, onder het motto: de vijand van mijn vijand is tenminste eventjes mijn vriend. Zoals in 1941 de westerse geallieerden ook niet schroomden met Stalin een pact tegen Hitler te sluiten, terwijl over de vraag in hoeverre dat acceptabel was in Nederland (geen slachtoffer van Stalin) anders dan in Polen (slachtoffer van beiden) anders wordt gedacht.
In dat opzicht lijkt de situatie weer sterk op die tijdens de Koude Oorlog. Toen werd door het Westen ook menig schurkachtige dictator omarmd, omdat dat dan in ieder geval nog ‘onze’ schurk betrof.
Vlaamse extreemrechtse jongeren halen hun inspiratie onder meer uit een oud album van de stripreeks Suske en Wiske. Dat is een van de bevindingen van de Vlaamse krant de Morgen, die interne documenten opdook van de extreemrechtse jongerenbeweging Schild & Vrienden.
In een concept-beginselverklaring van Schild & Vrienden wordt verwezen naar het Suske en Wiske-album De Nerveuze Nerviërs, aldus de Morgen. In dat stripverhaal worden de Nerviërs, een Belgische stam uit de tijd van Julius Caesar, belaagd door bosgeesten, die vaders en kinderen verslaafd proberen te maken aan drank en gokspelen.
In dat album ‘beschreef Willy Vandersteen hoe de fysieke en geestelijke kracht van Jerom het resultaat is van generaties na generaties van sterke gezinnen’, meldt de tekst van Schild & Vrienden.
Schild & Vrienden heeft banden met de partij Vlaams Belang. De naam is afgeleid van de strijdkreet ‘Schild en vriend’, die in 1302 tegen Frankrijk zou zijn gebruikt door Vlaamse opstandelingen. De Vlaamse opstand tegen Frankrijk werd in de negentiende eeuw herontdekt door de Vlaamse schrijver Hendrik Conscience (1812-1883), wiens historische roman De leeuw van Vlaanderen (1838) was van grote invloed op de Vlaamse nationale beweging.
In verschillende Indiase gebieden zit de spanning er goed in. Onlangs trokken hindoeprocessies door sommige islamitische wijken, tijdens het hindoefestival Ram Navmi. Op enkele plekken braken onlusten uit.
Op verschillende video’s is te zien dat hindoemannen met oranje sjaals, soms bewapend met stokken en zwaarden, door moslimwijken marcheren en provocerende liedjes zingen en haatslogans scanderen, aldus de Arabische nieuwszender al Jazeera. Ook hielden hindoegeestelijken opruiende speeches tegen moslims.
Op sommige plaatsen leidden de provocaties ertoe dat leden van de moslimgemeenschap stenen naar de processies gooiden, wat leidde tot extra spanningen.
Een opmerkelijk voorval vond plaats in Khargone in de deelstaat Madhya Pradesh, geregeerd door de BJP van premier Narendra Modi. Daar werden een moskee en minstens tien huizen in de brand gestoken.
Het districtsbestuur van Khargone heeft de hindoe-nationalistische relschoppers tot dusver niet bestraft. Wel zijn de huizen en winkels van moslims platgewalst, die behoren tot degenen die ervan worden beschuldigd stenen naar de processie te hebben gegooid.
Zestien en veertien jaar in de gevangenis. Dat is de straf voor twee Amerikanen die hand- en spandiensten leverden bij een bomaanslag op een moskee in Minnesota. Dit meldt de Arabische nieuwszender al Jazeera.
De straf is veel minder dan de eis van 35 jaar. Daders Michael McWorther en Joe Morris konden op coulance rekenen omdat ze schuld bekenden en spijt betuigden. Ook hebben ze getuigd tegen de brein achter de aanslag: Emily Claire Hari, toentertijd de leider van de wit-suprematistische terreurgroep White Rabbits.
Hari kreeg vorig jaar een gevangenisstraf van 53 jaar opgelegd voor de aanslag op de Dar al-Farooq moskee. Niemand raakte daarbij gewond. Maar de angst zit er sindsdien goed in bij de islamitische gemeenschap.
McWorther zou tegen de FBI hebben gezegd dat de aanslag was bedoeld om moslims in Amerika ‘angst in te boezemen, zodat ze Amerika zouden verlaten’.
De openbaar aanklager vindt het waardig dat de moskee het vermogen heeft om de aanslagplegers te vergeven en deze terreurdaad gebruiken als momentum voor vergevingsgezindheid.
Rusland is boos op Turkije vanwege de verkoop van de roemruchte Bayraktar-drones aan Oekraïne, laat Turkije weten.
‘De Russen zijn boos en van tijd tot tijd klagen ze over de verkoop van drones’, aldus een woordvoerder van de Turkse regering.
Volgens Turkije wordt de drones verkocht door particuliere bedrijven, niet door de staat. Daarnaast is de verkoop al gestart voordat de oorlog begon.
Het Turkse defensiebedrijf Baykar had de drones ondanks Russische bezwaren aan Kiev verkocht en tekende vóór de Russische invasie van 24 februari een overeenkomst om er nog meer drones te produceren, tot woede van Moskou.
Turkije heeft nauwe banden met Rusland op het gebied van energie, defensie en handel, en is sterk afhankelijk van Russische toeristen.
De Turkse drones zijn volgens CNN het symbool geworden van het Oekraïense verzet tegen Rusland. Er worden ook liedjes over de drone gemaakt en Oekraïners vernoemen hun huisdier naar het Turkse wonderwapen.
Een aantal populaire islamitische gebedsapps is door Google uit de Play Store gezet. Het bedrijf Measurement Systems, dat wordt gelinkt aan de Amerikaanse veiligheidsdiensten, sloeg stiekem persoonlijke data van miljoenen appgebruikers op.
Het gaat onder meer om apps zoals ‘Al-Moazin Lite’, ‘Qibla Compass – Ramadan 2022’, ‘Full Quran MP3-50’, en ‘Al Quran Mp3 – 50 Reciters & Translation Audio’, meldt het islamitische medium Islam Channel. Deze apps zijn onderwerp in een datalek dat ook niet-islamitische apps omvat.
AppCensus, een organisatie die mobiele apps toetst op privacy en veiligheid, ontdekte dat app-ontwikkelaars door het bedrijf Measurement Systems werden betaald om telefoonnummers, locaties en e-mail adressen van miljoenen gebruikers over te hevelen.
‘Het is uitermate zorgwekkend dat een database het mailverkeer, telefoonnummers en zelfs de precieze GPS-locatiegeschiedenis van een persoon in kaart brengt, omdat daarmee met gemak de handel en wandel van individuen achterhaald kan worden’, aldus AppCensus. ‘Hierdoor kunnen bijvoorbeeld journalisten, dissidenten en politieke rivalen tot doelwit worden gemaakt.’
Twee jaar geleden werd bekend dat het Amerikaanse leger locatiegegevens opkocht van veelgebruikte islamitische apps.
De politie lanceert deze week een nieuwe campagne om meer agenten met een migratieachtergond te werven. Ook gaat de politie speciale ‘discriminatierechercheurs’ aanstellen.
De campagne belicht zes agenten met een diverse culturele achtergrond. ‘Ze laten zien wat de meerwaarde is vanuit die persoonlijke ervaring in het politiewerk’, zegt Martin Sitalsing, eenheidschef Midden-Nederland en portefeuillehouder Diversiteit in de politietop, tegen de NOS.
Het aandeel Randstedelijke aspirant-politieagenten met een migratieachtergrond steeg in 2021 al van 17 naar 23 procent. Landelijk ging dat van 16 naar 19 procent. Maar volgens de politie is dat dus nog niet genoeg.
De komende jaren zoekt de politie jaarlijks ruim tweeduizend nieuwe agenten. Volgens Sitalsing is diversiteit ‘pure noodzaak’: ‘Om effectief ons werk te kunnen doen, moeten we als politie herkenbaar en benaderbaar zijn. We maken gebruik van elkaars verschillen en kwaliteiten.’
Soms is er bij de politie sprake van machocultuur of discriminatie, zegt Sitalsing ook. Maar volgens cijfers van de politie is de uitstroom van medewerkers met een migratieachtergrond niet bovengemiddeld hoog en is de uitstroom bovendien gedaald.
Aan NRC vertelt Sitalsing dat de politie de aanpak van racisme en discriminatie ook gaat intensiveren. Deze maand begint de politie met het werven van zogenoemde ‘discriminatierechercheurs’, die hun collega’s gaan ondersteunen bij de opname van aangiftes van discriminatie en het onderzoeken van delicten waarbij discriminatie mogelijk een rol heeft gespeeld.
In de hoofdstad heeft de politie al een landelijk expertisecentrum geopend, dat een betere bestrijding van discriminatie mogelijk moet maken.
De wervingscampagne voor nieuwe politieagenten is vanaf deze week landelijk te zien, onder meer als buitenreclame, in sportscholen en op sociale media.
In zijn boek De tolk van Kabul (Engelse titel: The naked don’t fear the water) beschrijft Matthieu Aikins (1984) de reis die hij vermomd als vluchteling maakte van Afghanistan naar Europa. De veelgeprezen Canadese journalist en oorlogsverslaggever – die onder meer schrijft voor the New York Times Magazine, the New Yorker en Harper’s Bazaar – besloot in 2016 zijn Afghaanse vriend Omar undercover te vergezellen, die zijn door oorlog geteisterde land ontvluchtte. Nu, een kleine zes jaar later, is het boek er eindelijk, omdat Aikins veel zaken moest verifiëren. De Kanttekening ging met Aikins in gesprek over zijn boek en de reis die hij maakte. ‘Ik zwom ’s nachts een Turkse grensrivier over, met al mijn kleren in een plastic zak.’
Beeld: Alfabet Uitgevers
Waarommaakte u, terwijl u zich voordeed als vluchteling, de reis van Afghanistan naar Europa? Uit uw boek blijkt dat die reis niet bepaald zonder risico’s was.
‘Mijn vriend Omar besloot om naar Europa te gaan op moment van de grote migratiecrisis van 2015. Ik zag hierin een groot verhaal en wilde dit als journalist van binnenuit vertellen, vanuit het perspectief van de vluchteling zelf. Het was inderdaad een gevaarlijke reis. Je kunt gearresteerd worden of gekidnapt als ze weten dat je een westerling bent. Ik besloot daarom om undercover te gaan. Met mijn half-Aziatische uiterlijk kon ik doorgaan voor een Afghaan, en dankzij mijn werk als journalist in het Midden-Oosten spreek ik Perzisch.’
De Duitse journalist Günter Walraff verkleedde zich in de jaren tachtig voor zijn boek Ganz unten– Nederlandse titel: Ik (Ali) – als Turkse gastarbeider, en legde een boel sociale onrechtvaardigheid bloot. Is hij uw inspiratie?
‘Nee, er zijn veel meer journalisten die undercover zijn gegaan natuurlijk. Ik heb mij onder meer laten inspireren door Oscar Martinez, die undercover reisde van Mexico naar de Verenigde Staten, om het verhaal van Latijns-Amerikaanse migranten te vertellen en daarover het boek La bestia (Het beest, red.) schreef. Maar de reis die ik wilde maken, duurde veel langer. Overigens ben ik wel eerder undercover geweest als Afghaan voor mijn verhalen. Daarom kon ik voor Harper’s Bazar een verhaal over drugssmokkel schrijven. Ik ben ook een keer met de truck van Karachi, de grote havenstad van Pakistan, naar de Afghaanse hoofdstad Kabul gereden.’
Wat was het meest gevaarlijke moment van uw reis?
‘Voor mij was dat een Turkse grensrivier oversteken in de nacht. Ik heb dat zwemmend gedaan, met al mijn kleren in een plastic zak.’
En waar zit vaak het meeste gevaar voor vluchtelingen?
‘De tocht tussen Turkije en Griekenland over zee is voor vluchtelingen heel gevaarlijk, helemaal als de boot midden op zee stilstaat en de vluchtelingen afhankelijk zijn van anderen die hen komen redden. Daarnaast is de Iraans-Afghaanse grens heel moeilijk, omdat dit een woestijngebied is. Daar kom je niet makkelijk langs.
‘Tegenwoordig is ook de Turks-Iraanse grens moeilijk over te steken. In 2016, toen ik mijn reis maakte, was dat makkelijker. Nu heeft Turkije de grens zeer zwaar bewaakt, in reactie op de Afghaanse vluchtelingen die na de machtsovername van de Taliban massaal hun land zijn ontvlucht. Maar dat Turkije de grens met Iran streng bewaakt, komt ook door de Europese pushbacks en de vluchtelingendeal die de Europese Unie sloot met Turkije. Europa betaalt Turkije om vluchtelingen in Turkije te houden.’
Waarom wenden vluchtelingen zich tot mensensmokkelaars? Uit uw boek blijkt duidelijk dat ze weten dat die onbetrouwbaar zijn.
‘Vluchtelingen hebben geen keus. Ze kunnen hun land niet verlaten met hun paspoort. Het Afghaanse paspoort is misschien wel het slechtste paspoort ter wereld. Het is voor mensen met zo’n paspoort bijna onmogelijk om een visum te krijgen. Ook mensen met een Syrisch paspoort kunnen haast onmogelijk aan een visum komen. Europa binnenkomen via mensensmokkelaars is het enige alternatief, omdat het onmogelijk is om op legale wijze naar het Westen te reizen.
‘Het westerse beleid is erop gericht om migratie uit landen als Afghanistan en Syrië zo veel mogelijk te beperken. Het beleid lijkt op het migratiebeleid in de jaren dertig, toen het Joodse vluchtelingen uit nazi-Duitsland heel moeilijk werd gemaakt om naar westerse landen te vluchten.’
Hoe gaan islamitische landen als Pakistan, Iran en Turkije met vluchtelingen uit Afghanistan om? Worden Afghanen gezien als geloofsbroeders? Of vooral als lastige mensen, die zo snel mogelijk het land uit moeten?
‘Het is een mix. Pakistan en Iran hebben sinds 1979, toen de Sovjet-Unie Afghanistan binnenviel, miljoenen Afghaanse vluchtelingen opgevangen. Iran en Pakistan zijn geen rijke landen, maar ze deden het toch.
Helaas zijn de omstandigheden van Afghaanse vluchtelingen nu in deze landen verslechterd. Mede daarom willen vluchtelingen naar Europa gaan. Toch vangen buurlanden driekwart van de vluchtelingen op. De meeste Syrische vluchtelingen gaan helemaal niet naar Europa, maar blijven in Turkije of Libanon.
‘De islam leert dat mensen die onderdak nodig hebben moeten worden geholpen. Geloof speelt dus een rol om vluchtelingen te helpen. Wat ook helpt, is dat Afghanen zich makkelijker kunnen voegen naar de Turkse cultuur omdat die islamitisch is. Tegelijkertijd is er in Turkije nu veel vreemdelingenhaat tegen Syriërs en Afghanen, die van sommige Turken de schuld krijgen van de economische crisis waarin het land zich nu bevindt.’
U verbleef lange tijd in het vluchtelingenkamp Moria op het Griekse eiland Lesbos. Hoe was het daar?
‘We arriveerden in Moria toen de grenzen weer dicht waren, nadat de Europese Unie in maart 2016 met Turkije de vluchtelingendeal had gesloten. Het vluchtelingenkamp was veranderd in een gevangenis.’
Hoe gingen de Grieken met vluchtelingen om?
‘De mensen op Lesbos waren aanvankelijk gemotiveerd om vluchtelingen te helpen. Er was in het begin veel sympathie voor Syriërs, helemaal na de publicatie van de foto van Alan Kurdi, het driejarige jongetje dat in de Egeïsche Zee verdronken was en daar op het strand lag. Maar die stemming sloeg om. De Europese Unie dumpte het vluchtelingenprobleem bij de Griekse eilandbewoners, die bovendien te lijden hadden onder een zware economische crisis. De sfeer werd gespannen.’
En hoe gingen de vluchtelingen met elkaar om?
‘Tussen vluchtelingen onderling ontstonden spanningen. Er was te weinig voedsel, er waren te weinig voorzieningen en tenten boden onvoldoende bescherming tegen het weer. Een week voordat we in Moria arriveerden, was er een grote brand in het kamp geweest. Het was er gevaarlijk. Er gingen ziektes rond, mede vanwege de slechte hygiëne. Ik heb enkele dagen een flinke griep gehad. Er waren veel zieke kinderen in Moria. En de medische zorg was zwaar ontoereikend.’
Sterven ook veel mensen in Moria?
‘Er sterven helaas te veel mensen. Sommige vluchtelingen zijn zo wanhopig, dat ze een zelfmoordpoging doen. En nadat we vertrokken, brak de winter aan – compleet met sneeuw. Twee vluchtelingen zijn omgekomen door het inademen van giftige rook, nadat ze plastic hadden verbrand om warm te blijven.’
Na Moria kwam je in Athene terecht. Hoe weten vluchtelingen zich in de grote stad te redden?
‘Vluchtelingen zoeken in de grote stad hun eigen gemeenschap op. Zo gaan Afghanen naar het Victoriaplein, waar veel andere Afghanen rondhangen. Dankzij het netwerk dat je opbouwt vind je een plek om te logeren, weet je waar het internetcafé is en kom je in contact met geldwisselaars.
Maar vanwege de economische crisis was Athene in 2016 een slechte plek voor vluchtelingen. Velen wilden naar West-Europa doorreizen.’
En lukte dat?
‘Sommigen slaagden daarin. Anderen niet. Zij bleven achter in Athene. En weer anderen werden opgepakt door de autoriteiten en terug naar Afghanistan gestuurd. Dat gebeurt nu natuurlijk niet meer, nu de Taliban de macht in Afghanistan hebben overgenomen.’
In Nederland en in andere Europese landen wordt onderscheid gemaakt tussen ‘echte’ vluchtelingen en ‘gelukszoekers’, die om economische redenen zijn gevlucht. Maar kun je zo’n onderscheid eigenlijk wel maken?
‘Het is moeilijk om een zuiver onderscheid tussen ‘echte’ vluchtelingen en ‘economische migranten’ te maken. De grens die je trekt heeft altijd iets arbitrairs. Wij in Europa maken dit verschil tussen mensen, de vluchtelingen zelf doen dit niet.
‘De belangrijkste oorzaak van de vluchtelingenproblematiek is de grote economische ongelijkheid in de wereld’
‘‘Elke pijn verdwijnt, behalve die van honger’, luidt een bekend Afghaans gezegde. Op dit moment is de honger in Afghanistan een veel groter probleem dan de onderdrukking van de Taliban. De Afghaanse economie was twintig jaar afhankelijk van buitenlandse hulp. Die hulp is na de machtsovername van de Taliban weggevallen, daarom is de hele economie ingestort. Afghanen vluchten nu voor de honger, maar volgens de westerse definitie zijn ze dan economische migranten.’
Is het niet logisch dat westerse landen zo’n onderscheid maken? Nederland kan niet de hele wereld opvangen.
‘Natuurlijk niet. Nederland is een klein land. Je kunt als land, en al helemaal niet als individu, alle problemen in de wereld oplossen. Maar je moet jezelf wel de vraag stellen: ‘Kan ik meer doen?’ En: ‘Wil ik meer doen?’
‘In mijn boek bespreek ik grote problemen, maar heb daar geen simpele antwoorden voor. Maar de belangrijkste oorzaak van de vluchtelingenproblematiek is de grote economische ongelijkheid in de wereld. Er bestaat een kleine groep rijke landen, en een hele grote groep arme landen. Als die grote ongelijkheid aanhoudt, dan blijven er mensen uit arme landen die naar rijke landen willen emigreren.’
Zijn vluchtelingen vooral jonge mannen? Of vluchten ouderen, vrouwen en kinderen ook?
‘Ouderen, vrouwen en kinderen willen ook vluchten, maar het is te gevaarlijk voor hen. Daarom zijn het vooral jonge mannen die vluchten.
‘Toen in 2015 de grenzen even opengingen voor vluchtelingen, zag je ook dat veel vrouwen en kinderen de overtocht van Turkije naar Griekenland maakten, want het was toen veilig. Toen de grenzen weer werden gesloten, waren het weer vooral jonge mannen die de reis maakten.
‘Europese politici wijzen op de jonge mannen en willen daarom meer grenscontrole. Maar je moet dit omdraaien: vanwege het feit dat er zulke strenge grenscontroles zijn, kunnen alleen jonge mannen naar West-Europa vluchten.’
Uw vriend Omar en u maakten in 2016 de reis van Afghanistan naar Europa. Inmiddels is het 2022 en is Afghanistan in handen van de Taliban gevallen. Hoe heeft u dit ervaren?
‘Als een complete ramp. Het Westen heeft miljarden uitgegeven, maar vervolgens zijn de Taliban toch weer aan de macht gekomen. Dit falen heeft het Westen ook aan zichzelf te danken.
‘Dat Afghanen er nu massaal voor kiezen om te vluchten, vanwege de honger en vanwege de Taliban, is logisch. Maar het is ook een consequentie van ons falen.’
‘In Afghanistan is het duidelijk: mensen ontvluchten het land, omdat het Westen er een zooitje van heeft gemaakt’
Gaat deze vlieger ook op voor Syrië? Zijn de Syrische vluchtelingen ook ‘onze’ schuld, omdat we Bashar al-Assad te veel zijn gang hebben laten gaan?
‘Ten aanzien van Syrië heeft het Westen minder directe verantwoordelijkheid. In Afghanistan is het duidelijk: mensen ontvluchten het land, omdat het Westen er een zooitje van heeft gemaakt.’
Wat vindt u ervan dat Nederland zo weinig deed voor de Afghaanse tolken, die voor ons land hebben gewerkt? Nederland wil zo min mogelijk Afghaanse vluchtelingen opnemen.
‘Dit is een grove schande. Deze Afghanen hebben Nederland geholpen, maar nu ze de hulp van Nederland nodig hebben, geeft jullie overheid niet thuis en laat de tolken aan hun lot over om in Afghanistan te sterven. Dat is echt schandalig.’
Canada en de Verenigde Staten hebben meer gedaan voor de Afghanen die voor hen hebben gewerkt.
‘Ja, maar niet genoeg. Veel Afghanen die voor de VS hebben gewerkt, kunnen geen visum krijgen. En de Canadese premier Justin Trudeau heeft weliswaar gezegd dat Canada 40.000 Afghanen wil opnemen, maar tot nu toe zijn er slechts enkele duizenden toegelaten. Canada belooft iets, maar is dit nog niet nagekomen. Dat komt ook door de ingewikkelde bureaucratische rompslomp, die toentertijd juist is bedacht om migratie te ontmoedigen.’
Op dit moment komen veel Oekraïense vluchtelingen Europa binnen, die op de vlucht zijn geslagen voor de Russische invasie. Waarom worden deze vluchtelingen veel hartelijker ontvangen dan Syriërs en Afghanen? Komt dat door racisme?
‘Het komt inderdaad deels door hun ras, maar toch vind ik racisme in dit geval een groot woord. Het heeft ook met andere factoren te maken: religie natuurlijk, maar ook met het feit dat het makkelijker is om mensen te helpen die niet door jouw schuld in de ellende zitten. Oekraïners zijn slachtoffer van Rusland, niet van het westerse falen.’
En Afrikaanse migranten dan? Dat zij niet welkom zijn komt toch wel door racisme?
‘Racisme is inderdaad een factor, maar belangrijker hier is dat rijke landen liever geen arme mensen uit arme landen willen opnemen. Als we Afghanen zien, Syriërs of mensen uit Afrika, dan zien we het grote plaatje: arme mensen die willen delen in onze welvaart. We zijn bang om onze welvaart te verliezen. Dat gevoel hebben we niet bij Oekraïners.’
Zijn open grenzen en een vorm van wereldcommunisme de oplossing, wat sommige activisten bepleiten?
‘Utopisten hebben wel gelijk dat ons huidige systeem anders moet. We moeten veranderen. Onze samenlevingen, onze economieën, ook ons kapitalisme. Het communisme is mislukt, zo heeft de geschiedenis laten zien, maar het kapitalisme vernietigt onze planeet.
‘Het is erg moeilijk om je een andere wereld voor te stellen. Ik heb hier, als journalist, ook geen pasklaar antwoord voor. Maar we moeten erkennen dat ons huidige systeem onrechtvaardig is, dat het grenzen nodig heeft om arme mensen uit arme landen buiten te houden. We moeten nadenken over die andere wereld.
‘Tegelijkertijd moet je je niet blindstaren op systeemverandering en het feit dat je systemen in je eentje of als land niet kunt veranderen. Want je kunt als individu of als land veel voor anderen betekenen. Activisten zijn misschien te naïef en te radicaal wat betreft hun utopische idealen, maar ze doen mooie concrete dingen juist omdat ze door hun geloof in een betere wereld gemotiveerd zijn. In Athene bijvoorbeeld hielpen activisten van het No Border Network vluchtelingen in een leegstaand hotel.’
‘We moeten erkennen dat ons systeem onrechtvaardig is, grenzen nodig heeft om arme mensen buiten te houden’
Linkse partijen zijn voor een ruimhartig vluchtelingenbeleid, maar willen ook vasthouden aan de verzorgingsstaat. Wordt de verzorgingsstaat niet onbetaalbaar als je de grenzen opent en in theorie dus de hele wereld hier een beroep op mag doen?
‘Het idee van de verzorgingsstaat is ruim honderd jaar geleden ontstaan en ging hand en hand met de natiestaat. Europese landen waren nationalistisch en beschouwden zich als etnisch homogene naties. We leven nu in heel andere naties, heel andere samenlevingen. We moeten daarom nadenken over nieuwe modellen. We staan immers voor grote uitdagingen. Hierbij moeten we niet in nostalgie vervallen – de verzorgingsstaat zoals die vlak na de Tweede Wereldoorlog ontstond in West-Europa -, want die tijden komen nooit meer terug.
‘Tegelijkertijd wil je, als je gelijkheid belangrijk vindt, ook niet kiezen voor het recht van de sterkste, voor sociaal darwinisme. Er moet een nieuwe vorm van solidariteit komen. We moeten nadenken over de toekomst, hoe wij de wereld straks willen zien. We moeten beter leren met elkaar samen te leven op deze planeet, er moet meer gelijkheid komen en we moeten een ecologische ramp voorkomen. De antwoorden op deze vraagstukken zijn niet makkelijk, maar we moeten dit debat voeren – een debat dat over grenzen heen gaat.’
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
