De jonge bruid staat naast haar eveneens jonge bruidegom onder het huwelijksbaldakijn. Helemaal volgens de Joodse traditie. Het huwelijk wordt voltrokken. Rondom het jonge paar staan de ouders, de grootouders, ooms en tantes, neefjes en nichtjes. Van zowel de bruidskant als van de zijde van de bruidegom. Een hele schare.
Binnen de huidige Joodse gemeenschappen is dit beeld een veel voorkomend plaatje. G’ddank. Het is wel eens anders geweest. De overgrootvader en overgrootmoeder van de bruid waren levende getuigen van de andere tijden die de Joodse gemeenschap heeft doorgemaakt.
Terug naar januari 1945. Het Rode Leger heeft rond de Poolse stad Katowice eindelijk de Duitse legers weten terug te dringen. Een patrouille Russische soldaten ontdekt opnieuw achter prikkeldraad een onderdeel van het vernietigingskamp Auschwitz. Een magere schim kruipt tevoorschijn uit een kapotgeschoten kelderruimte. Meer dood dan levend wordt hij door enkele van de strijders opgevangen.
Het eerste waar hij behoefte aan heeft is eten. Dagenlang heeft hij verscholen gezeten zonder eten of drinken. Het is die ene soldaat die de komende dagen zijn eigen magere rantsoen deelt met de arme sloeber. Zo weet hij hem toch nog in leven te houden. Totdat hulptroepen van achter het front de verzorgende taak van hem overnemen.
Nederland gaat dan gebukt onder de zware hongerwinter. Alles wat er nog aan voedsel na vier jaar bezetting voorhanden was, is geroofd en doorgestuurd naar Duitsland. In een pensionnetje in de provinciestad Zutphen probeert de zelf broodmagere Anna haar onderduikers in leven te houden. Voor onderduikers bestaan geen bonkaarten. Toch lukt het Anna om hen, waarover zij zich ontfermd heeft, die winter te laten overleven.
Zo ook die ene jonge Joodse vrouw, die na de deportaties van haar ouders, broer, grootouders, ooms en tantes, moederziel alleen zwervend van het ene naar het andere onderduikadres de oorlogsjaren heeft doorgebracht. Die kleine Anna trok meerdere keren per week haar oude dikke versleten jas aan, klom op de fiets zonder banden, om midden in de donkere nachten langs de boerderijen te gaan om aardappels, brood, melk en eieren op te halen voor haar onderduikers.
En zo kwamen de man die de kampen heeft overleefd, en de vrouw die het met het bijeengeraapte eten van Anna heeft gered, elkaar na de bevrijding tegen. Hij heeft zijn vrouw en kleine kinderen in Auschwitz achter moeten laten. Zij hoort dat het vernietigingskamp in het Poolse Sobibor het eindstation was voor haar ouders, en een steengroeve in het Oostenrijkse Mauthausen de dood betekende voor haar broer.
Zij hebben niets en niemand meer. Alleen elkaar. De gemeente leent het jonge paar tien gulden voor de eerste levensbehoeften. Wel onder de voorwaarde dat dit binnen drie maanden terugbetaald moet worden.
Deze man en vrouw zijn de overgrootouders van de bruid. Zij vormen een klein deel van het verhaal. Voor de andere groot- en overgrootouders van de bruid, en de groot- en overgrootouders van de bruidegom, geldt dezelfde geschiedenis.
Een heel nieuw echtpaar staat daar, omringd door die grote familieschare
Die ene soldaat die zijn rantsoen deelde met de man die hij aantrof. Anna die met levensgevaar in het donker door de duistere bossen van de Achterhoek reed om die ene vrouw te redden. Ieder van hen heeft die ene ziel gered.
De vreugdevolle gebeurtenis van de achterkleinkinderen van diegenen die gered zijn, is de levende bevestiging van die G’ddelijke wijsheid in de Koran en in de Talmoed: ‘Wa man AhyaHa FaKalanNaMaa Ahya Annaasa DjamiiA’: wie één mens in deze wereld redt, redt een hele wereld.
Een heel nieuw echtpaar staat daar, omringd door die grote familieschare. Die bruid is onze kleindochter. Haar overgrootouders waren mijn vader en mijn moeder. Hun verhalen zijn de gedachten die door mijn hoofd gingen, toen wij enige weken geleden dit kostbare moment mochten meemaken.
