In Marokko woedt een hevige discussie over het Fatiha-huwelijk, een religieus huwelijk dat niet door de staat wordt erkend.
Aanleiding is een zaak rond Mohamed Tahari, advocaat en lid van de islamitische regeringspartij PJD. De vrouwen en kinderen in Fatiha-huwelijken hebben niet dezelfde rechten als in een officieel huwelijk. Toch ging de 24-jarige Leila de strijd aan om haar kind te registreren en haalde daarmee de krantenkoppen in Marokko.
Strijd voor erkenning
Leila had bijna vijf jaar lang een relatie met Tahari. Sinds 2015 woonden ze samen als een getrouwd stel, maar zonder daadwerkelijk te trouwen. Tahari ondersteunde haar financieel, betaalde voor haar appartement en ze hadden seks – iets wat verboden is voor ongetrouwde Marokkanen.
Maar toen bleek Tahari al getrouwd te zijn met een andere vrouw en kinderen met haar te hebben. Leila ontving bedreigingen van Tahari’s eerste vrouw. Toen zij langs ging om de situatie op te helderen werd Leila gearresteerd voor overspel en in de cel gegooid. De jonge vrouw moest als borgsom 5.000 dirham betalen, omgerekend ongeveer 470 euro. Ze kwam met behulp van NGO’s na twee dagen weer vrij.
De schrik zat er goed in. Leila was bang voor de bedreigingen van Tarahi’s eerste vrouw en om opnieuw gearresteerd te worden. Daarom besloot de 24-jarige Marokko te verlaten. Ze verhuisde naar Turkije om daar bij haar zus te gaan wonen. Maar Tahari overtuigde Leila om terug te komen. Hij deed de belofte dat hij zou scheiden van zijn eerste vrouw en dan officieel met Leila zou trouwen.
Leila geloofde hem. Ze keerde terug naar Marokko. Daar organiseerden ze een verlovingsceremonie en sloten ze een Fatiha-huwelijk. Dit religieuze huwelijk wordt niet erkend door de Marokkaanse autoriteiten en biedt de vrouw en kinderen die uit het huwelijk voortkomen geen rechten.
In de periode na het Fatiha-huwelijk werd hun dochter geboren, maar zij werd niet erkend door Tahari, die zijn belofte aan Leila verbrak. De advocaat weigert tot op de dag van vandaag zijn dochter te erkennen en haar in te schrijven bij de burgerlijke stand.
Ongeregistreerde kinderen
In oktober besloot het Marokkaanse miniserie van Binnenlandse Zaken dat buiten het huwelijk geboren kinderen toch mogen worden ingeschreven bij de burgerlijke stand. Dit besluit zou het vrouwen makkelijker moeten maken hun kinderen zonder aanwezigheid van de vader in te schrijven.
Maar in de praktijk is de situatie niet veranderd. Het is nog steeds schier onmogelijk voor Marokkaanse vrouwen om hun kinderen zonder vader in te schrijven. In slechts een enkel geval wordt de naam van de vader weggelaten bij het inschrijven van een kind.
Dat betekent dat deze kinderen geen officiële documenten kunnen ontvangen en bijvoorbeeld niet ingeschreven kunnen worden bij een school. Ook later in hun leven lopen deze kinderen tegen problemen aan. Zij kunnen vaak geen goede baan vinden omdat daarvoor identificatie vereist is.
Ook ondervinden zij regelmatig discriminatie, bijvoorbeeld wanneer mensen in de gemeenschap erachter komen dat zij niet geregistreerd zijn. In Marokko zijn zo’n 80.000 kinderen niet ingeschreven bij de burgerlijke stand.
‘Over het algemeen kijken Marokkaanse vrouwen neer op Fatiha-huwelijken’
In oktober besloot Leila Tahari aan te klagen. Ze leverde bewijs van hun relatie via foto’s en rekeningen waaruit bleek dat Tahari haar financieel ondersteunde. Tahari miste alle hoorzittingen en de rechter vond het geleverde bewijs onvoldoende.
De rechter eist nu dat Leila minstens twaalf getuigen levert, van wie niemand familiebanden met haar mag hebben. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan: Leila eindigde terug bij af.
Haar dochter is inmiddels acht maanden oud en nog steeds niet ingeschreven. Daarom besloot Leila in januari naar de media te stappen om de zaak publiek te maken. Haar verhaal leidde onder vrouwenactivisten tot veel commotie. Zij zien Leila als slachtoffer van Tahari’s machtsmisbruik.
Gebrek aan keuzes
Fatima Sadiqi is hoogleraar genderstudies aan de universiteit van Fez. Zij geeft aan dat Marokkaanse vrouwen regelmatig slachtoffer van een Fatiha-huwelijk, waarin de man niet de intentie heeft om een echt huwelijk aan te gaan.
‘Het gaat vooral om vrouwen uit armere families’, vertelt ze. ‘Als de bruidegom rijk is en bereid lijkt zijn rijkdom te delen, is een Fatiha-huwelijk – ondanks het gebrek aan officiële registratie – een aantrekkelijk aanbod.’
Ook vinden er volgens Sadiqi Fatiha-huwelijken plaats waarin de vrouw geen slachtoffer is. ‘In sommige plattelandsgebieden waar veel armoede heerst is een officieel huwelijk te duur. De enige andere optie is dan een Fatiha-huwelijk.’
Toch proberen de meeste vrouwen een Fatiha-huwelijk te voorkomen. ‘Over het algemeen kijken Marokkaanse vrouwen neer op Fatiha-huwelijken’, zegt Sadiqi. ‘De meeste Marokkaanse vrouwen willen een echt huwelijk, omdat ze dan meer rechten hebben – en hun kinderen ook.’
Het geruchtmakende vertrek van Fidan Ekiz bij De Nieuwe Maan heeft een nieuwe slinger gegeven aan de discussie over de multiculturele samenleving en de islam. Sommigen vonden Ekiz te fel op moslims en zijn blij dat ze weg is, anderen beschuldigen ‘links’ juist weer van het ‘pappen en nathouden’ van islamitische Nederlanders.
Hoewel ze is vertrokken als presentator van De Nieuwe Maan (NTR), hangt de schaduw van Fidan Ekiz nog altijd boven het multiculturele discussieprogramma. Op de website ThePostOnline beklaagde Ekiz zich over ‘regressief linkse vertegenwoordigers van de identiteitspolitiek, (woordvoerders van) de islamitische gemeenschap, media en politici’. Die zouden zich tijdens haar presentatorschap hebben bezondigd aan ‘online en telefonisch gescheld, oproepen om ons programma te boycotten, bedreigingen aan mijn adres, intimidatie van onze gasten en de makers’.
De Amsterdamse filosofiestudente Sujet Shams kan hierover meepraten. Eind vorig jaar droeg Shams een column voor bij De Nieuwe Maan. Daarin vertelde Shams, zelf geboren in Afghanistan, dat ze met haar oma een ‘deal’ sloot om zich te bevrijden van de conservatief-islamitische seksuele moraal. Daarna is ze online lastiggevallen door allerlei mensen – soms ook in het Dari, de Afghaanse variant van het Perzisch, vertelt Shams.
‘Ik zou duivels zijn en een hoer. Iemand anders had de moeite genomen al mijn Facebookfoto’s door te scrollen en zag dat ik wel eens naar de kerk ga. Reaguurders meenden dat ik onderdeel was van een snood complot van Fidan Ekiz om moslims tot zonde te verleiden.’
‘Een programma dat voor dialoog had moeten zorgen is zo onderdeel van de polarisatie geworden’
Ekiz is in haar AD-columns kritisch over de multiculturele samenleving en de islam. Veel moslims voelden zich niet door haar gerepresenteerd. Ook wordt haar nagedragen dat ze Jan Roos en Pegida-voorman Edwin Wagensveld in de uitzending heeft gehad. Om deze redenen was ze volgens critici geen geschikte presentator van De Nieuwe Maan, ooit in het leven geroepen als ‘zendtijd voor moslims’. Begin vorig jaar probeerde de partij Denk de NTR zelfs – tevergeefs – te bewegen de programma-inhoud van De Nieuwe Maan te wijzigen.
Theo Brand, eindredacteur van het aan GroenLinks verbonden religieuze magazine De Linker Wang, is zo iemand die kritisch is over Fidan Ekiz. Op Twitter noemde hij het ‘om te huilen’ dat ze Roos en Wagensveld ‘een podium’ bood. Ook laakt Brand de uitspraak van Ekiz dat ‘de politieke en culturele elite’ kritiek op de islam ‘onmogelijk maken’.
Brand: ‘Het dominante discours in de media is juist rechts. En Fidan Ekiz en anderen omarmen dit discours omdat ze graag mee willen tellen. Ekiz moet als presentator boven de partijen staan, maar ze heeft door haar kritische uitlatingen over de islam partij gekozen. Een programma dat voor dialoog had moeten zorgen is zo onderdeel van de polarisatie geworden.’
In Nederland wordt te gemakkelijk gesproken over ‘de’ islam of ‘het’ salafisme en daar deed De Nieuwe Maan rustig aan mee, zegt Brand. ‘Moslims worden in de media en in de politiek heel gemakkelijk weggezet. Het hele debat is uit de bocht gevlogen. Je kunt best heikele onderwerpen aan de orde stellen, maar de manier waarop De Nieuwe Maan dat deed was niet goed. Het programma bevestigde juist de clichébeelden die bij veel witte Nederlanders over de islam leven.’
Ekiz is inmiddels opgevolgd door Ajouad el Miloudi, die eerder het programma Kaaskop of Mocro? presenteerde voor KRO-NCRV. Hij lijkt een zachtere toon aan te slaan dan zijn voorgangster. Ook heeft De Nieuwe Maan de conservatieve bekeerling Nourdeen Wildeman aangesteld als columnist, tot ergernis van Wierd Duk (De Telegraaf). ‘NTR bekent kleur met nieuwe columnist’, twitterde Duk.
‘Als je sympathie wil winnen moet je een verzoenende toon aanslaan’
‘El Miloudi ligt goed in de islamitische gemeenschap en heeft feeling met de achterban, maar durft tegelijkertijd ook kritische vragen te stellen’, zegt communicatiespecialist Aziz el Kaddouri. Hij is opiniepeiler bij de multiculturele EtnoBarometer en zat zelf een keer aan tafel bij De Nieuwe Maan, nog voordat Ekiz er werkzaam was.
Volgens El Kaddouri werkt de zachtere houding van El Miloudi beter voor de achterban. ‘Als je sympathie wil winnen, dan moet je een verzoenende toon aanslaan. Je mag best kritisch zijn en op problemen wijzen. Bijvoorbeeld op radicalisering of op de problemen die er zijn in het onderwijs. Maar het leek erop dat Ekiz haar mening wilde doordrukken.’
Belemmering voor emancipatie?
Sommigen vinden juist dat het afgelopen moet zijn met de zachte toon richting islamitische Nederlanders, zo brengt het debat over de zaak-Ekiz naar boven. ‘Links houdt emancipatie van Nederlander met migratieachtergrond tegen’, betoogde VVD-Kamerlid Zohair el Yassini vorige week in het radioprogramma WNL Opiniemakers in reactie op het artikel van Ekiz.
Linker Wang-redacteur Theo Brand vindt dat El-Yassini een karikatuur schetst. ‘Natuurlijk moet je als links ook kritisch zijn op jezelf en misschien zijn we wel te paternalistisch geweest richting nieuwkomers. Maar wat El Yassini doet, en dat doet Fidan Ekiz ook in haar ThePostOnline-artikel, is het debat veranderen in een links-rechts-discussie. Daar schieten we helemaal niks mee op.’
El Kaddouri sluit zich daarbij aan: ‘Hoewel links ongetwijfeld fouten heeft gemaakt, maakt El Yassini er een gepolitiseerde links-rechts-discussie van. Bovendien suggereert hij ten onrechte dat rechtse partijen wél goed opkomen voor migranten. In plaats van vliegen afvangen moet je op een constructieve manier naar de maatschappelijke vragen zelf kijken.’
‘De islamitische wereld is veel tribaler. Kritiek op de eigen groep wordt ook niet gewaardeerd’
De Afghaans-Nederlandse Shams geeft El-Yassini wel gelijk. ‘Links omarmt zogenaamd progressieve islamitische opiniemakers die zelden kritisch zijn richting de eigen groep, maar wel overal racisme en islamofobie zien.’ Als voorbeeld noemt Shams een recent NRC-artikel over de nieuwe islamitisch-feministische actiegroep S.P.E.A.K. Daarin werd niet genoeg doorgevraagd, zegt ze. ‘Eén van die vrouwen beweerde in dat artikel dat ze in haar omgeving geen enkele moslima kende die onderdrukt wordt. Dat is echt een onzinnige bewering.’
Fidan Ekiz stelde die kritische vragen wél, vindt Shams. ‘Zij wil dat moslimvrouwen zich echt kunnen emanciperen. Je moet gewoon thuis kunnen komen met een Nederlandse vriend, als je dat graag wilt. In islamitische kringen ligt hier nu een taboe op. Links durft dit niet aan de orde te stellen, terwijl Denk-stemmers in bescherming worden genomen omdat zij tot een gemarginaliseerde en gediscrimineerde groep zouden behoren.’
Volgens Shams moet Ekiz dan ook tegen de conservatief-islamitische stroom in blijven roeien, ook al levert dit haar veel kritiek op. ‘De islamitische wereld is veel tribaler. Kritiek op de eigen groep wordt ook niet gewaardeerd. Dat maakt je al snel tot een verrader. Ik zie Fidan Ekiz als een nieuwe Multatuli van de moslimgemeenschap. De kritiek die Multatuli op de Nederlandse maatschappij had, onder andere in Max Havelaar, was ook niet mals. Maar hij bracht ons land wel een stap verder.’
Opiniepeiler El Kaddouri zegt juist dat we de impact van Ekiz niet moeten overdrijven. ‘Als je een willekeurige moslim in Amsterdam Nieuw-West vraagt naar De Nieuwe Maan of Fidan Ekiz, dan acht ik de kans heel klein dat ze hierover gehoord hebben.’
Griekenland wil voor de kust van Lesbos een drijvende barrière installeren, bedoeld om de komst van migranten uit Turkije naar het Griekse eiland te beletten.
Het ministerie van Defensie heeft een openbare aanbesteding uitgeschreven voor een drijvende barrière van 2,7 kilometer lang. Het internationale persbureau Associated Press vond deze informatie op de website van de Griekse regering.
Het gaat om drijvende netten die een halve meter boven het water uitsteken en voorzien zijn van knipperlichten. De Griekse regering verwacht dat de kosten ongeveer een half miljoen euro zullen bedragen, dat is inclusief het onderhoud van de netten.
Hoewel de Europese Unie in 2016 met Turkije een vluchtelingendeal heeft afgesloten, hebben in 2019 bijna 60.000 migranten toch de overtocht kunnen maken van de Turkse kust naar de Griekse eilanden. De situatie op de eilanden Lesbos, Chios en Samos is inmiddels zwaar verslechterd omdat dat de migrantenkampen overvol zijn.
Ophef in Turkije: Serife Büyük mag geen Frans staatsburger worden. Eerder werd haar man Murat Büyük de Franse nationaliteit geweigerd omdat hij in het verleden zijn steun aan de Turkse president Erdogan had uitgesproken.
Het Turkse staatspersbureau Anadolu citeert uit de brief die naar Serife Büyük werd gestuurd door het Franse Bureau voor Naturalisatiebesluiten:
‘Zoals bekend, is loyaliteit aan ons land en zijn instellingen niet gegarandeerd, vanwege de politieke inzet van uw man Murat Büyük voor zijn thuisland. Als Murats vrouw heeft u een gemeenschappelijke leefruimte met hem. U kunt het politieke engagement dat u indirect steunt niet ontkennen. In deze omstandigheden is het niet gepast om positief aan uw vraag te voldoen.’
Murat Büyük is woedend: ‘Het is een groot onrecht. Verwacht Frankrijk dat mijn vrouw een strafrechtelijke klacht tegen mij zal indienen? Een zeer schandalige beslissing.’ Hij vindt dat de vrijheid van meningsuiting in Frankrijk beperkt is.
In Büyüks land van herkomst staat de vrijheid van meningsuiting sowieso onder druk. Zo zitten in Turkije 47 journalisten in de gevangenis, zo blijkt uit de jaarlijkse ranglijst van de internationale persvrijheidswaakhond Committee to Protect Journalists (CPJ).
Thierry Baudet krijgt karrenvrachten kritiek over zich heen omdat hij dit weekend twitterde dat ‘Marokkaanse’ mannen twee ‘dierbare vriendinnen’ in de trein lastig vielen. Een getuige en de NS ontkennen. Niet alleen linkse politici en opiniemakers laten van zich horen. Ook vanuit VVD-huize klinkt nu felle kritiek.
Vrijdagavond twitterde Baudet dat ‘twee dierbare vriendinnen’ in de trein ernstig lastig waren gevallen door vier ‘Marokkanen’. Hij schreef verder dat aangifte doen ‘natuurlijk volstrekt zinloos’ was en dat ‘lieve, kinderlijk naïeve Nederlanders’ op zijn partij Forum voor Democratie moesten stemmen.
Vanavond zijn twee dierbare vriendinnen ernstig lastig gevallen door vier marokkanen in een trein. Aangifte doen natuurlijk volstrekt zinloos. Oh lieve, kinderlijk naïeve Nederlanders! Stem nou toch eindelijk voor verandering. Breek los van politiek correct gelul! Red dit land!
Baudet kreeg een storm van verontwaardiging over zich heen, helemaal toen gisteren bleek dat zijn tweet een loopje neemt met de feiten. Volgens een medepassagier en een NS-medewerker waren de ‘Marokkanen’ uit Baudets tweet eigenlijk drie NS-medewerkers en een politieagent in burgerkleding en wilden de vriendinnen hun chipkaarten niet aan hen laten zien.
Van links tot rechts wordt Baudet veroordeeld. Zo namen D66-Kamerleden Sjoerd Sjoerdsma en Jan Paternotte en de Amsterdamse PvdA-leider Sofyan Mbarki op Twitter afstand van Baudets tweet. Ook de VVD zegt nu zijn gewraakte tweet ‘walgelijk’ te vinden, bij monde van Kamerlid Zohair el Yassini.
‘Als Marokkaans bloed door je aderen stroomt ben je bij Thierry Baudet op voorhand een verdachte, ondanks je Nederlandse hart’, stelde El Yassini vanochtend op NPO Radio 1. ‘En als er iets fout is, benoem het. Maar beschuldigingen bij elkaar fantaseren is walgelijk.’
Ook neemt El Yassini het Baudet kwalijk dat de FvD-voorman tot nu toe weigert om zijn woorden terug te nemen en niet bereikbaar is voor commentaar.
El Yassini hekelt dat Baudet drie jaar geleden begon over ‘de homeopathische verdunning van de Nederlandse bevolking’, dat dit overging in ‘de boreale droom’ – en nu zijn we, aldus El Yassini, zover dat vier mannen die gewoon hun werk deden bij voorbaat verdacht werden gemaakt vanwege hun vermeende afkomst. ‘Dat vind ik een hele kwalijke zaak.’
Netflix wordt steeds internationaler. Zo kunnen wij sinds kort kijken naar Turkse series en zelfs naar Turkse Netflix Originals. De series worden niet overal positief ontvangen: ze worden beschuldigd van het verspreiden van verkapte nationalistische propaganda voor een discutabel regime.
Al een tijd geleden was in Turkije de serie Muhtesem Yüzyil (2011-2014) – in de VS te zien als Magnificent Century – een groot succes op Netflix. Volgens de streamingdienst zelf was de serie, die eind 2018 weer van Netflix verdween, een van haar grootste ‘import-successen’. De serie is gebaseerd op het leven van Süleyman de Prachtlievende, de sultan van het Ottomaanse Rijk in de zestiende eeuw. Süleyman had als doel een machtig imperium te stichten dat nog groter zou worden dan dat van Alexander de Grote.
Muhtesem Yüzyil focust vooral op de grote successen die Süleyman behaalde. Het laat zien hoe zijn naam belangrijk werd in de islamitische wereld. De spanning tussen het christelijke Europa en het Ottomaanse Rijk is een constante aanwezigheid op de achtergrond, terwijl er militaire campagnes worden voorbereid. Daarnaast fictionaliseert de serie verschillende romantische relaties en vijandschappen tussen de leden van het keizerlijke huishouden.
Het Ottomaanse Rijk is sinds Erdogan aan de macht is weer belangrijk voor het Turkse nationale besef. Süleyman heerste van 1520 tot 1566, toen het Ottomaanse Rijk op het hoogtepunt van zijn macht was. Deze gouden eeuw spreekt nog steeds erg tot de verbeelding.
Turkije kent tegenwoordig zelfs een ware Ottomania-trend, een obsessie met het Ottomaanse Rijk, zo schreef the New Yorker in 2014. Deze Ottomania uit zich onder meer in de populariteit van Ottomaanse kookboeken, het gebruik van kalligrafie, woondecoratie, traditionele Ottomaanse kleding en zelfs een Burger King-reclame waarin een janitzaar, een lid van Süleymans leger, zich op een burger met hummus stort.
In diezelfde tijd werd Muhtesem Yüzyil uitgezonden. Analisten koppelen het succes van deze serie aan een groeiend zelfvertrouwen in Turkije. De serie zou een nationalistisch gevoel en vijandigheid jegens buurlanden aanwakkeren.
Ottomania
Foto: IMDb / Muhtesem Yuzyil
Volgens Turkije-deskundige Petra de Bruijn is Ottomania een trend die zich in allerlei aspecten van de Turkse cultuur en maatschappij manifesteert. Dit heeft te maken met geschiedenis van de afgelopen eeuw.
De Bruijn: ‘Het Ottomaanse Rijk is na afloop van de Eerste Wereldoorlog door de geallieerden opgedeeld in invloedssferen, bij het Verdrag van Sèvres in 1920. Alleen een klein stukje Anatolië mocht het behouden. Samen met de traumatische ervaringen van de daaraan voorafgaande tien jaar, waarin het land bijna voortdurend in oorlog was, veroorzaakte dit een enorm trauma bij de Turkse machthebber.’
Dit wantrouwen tegenover het Westen, waarbij gevreesd wordt dat het Westen Turkije opnieuw wil opdelen, leeft nog steeds. ‘De oprichters van de Republiek wilden van Turkije een westers gerichte maatschappij maken. Kemal Atatürk en de zijnen probeerden de bevolking hiervan te overtuigen via een sterk seculiere en nationalistische ideologie.’
Vaderlandsliefde is in Turkije nog steeds erg belangrijk. Volgens De Bruijn zijn vele Turken zelfs bereid daarvoor te sterven. Maar de islam was in Turkije lange tijd een ondergeschoven kindje.
‘Religie werd naar de privésfeer verbannen. Zeker in de jaren dertig was het regime uitgesproken vijandig jegens religie,’ legt de Bruijn uit. Volgens haar sprak de kemalistische ideologie vooral de stedelijke elite aan. ‘De mensen op het Turkse platteland profiteerden veel minder van de vooruitgang en vonden dat hun hun religieuze gevoelens werden genegeerd. Na de Tweede Wereldoorlog, toen er een meerpartijenstelsel werd geïntroduceerd, kreeg religie opnieuw een plaats in de maatschappij.’
De politiek speelt in op deze religieuze gevoelens. Dit is een proces dat – met vallen en opstaan – is doorgegaan tot aan het huidige regime van Erdogans AKP-partij, zegt De Bruijn. De Ottomaanse sultan was ook een religieus leider, de kalief, de leider van alle moslims. Daar wordt nu op teruggegrepen.
‘In veel Turkse series wordt nationalisme uitgedragen’
Televisieseries zijn voor Turkije een belangrijk exportproduct. Toeristen bezoeken dan ook vaak de plekken die ze in series gezien hebben. Maar vanuit Turkije zelf kreeg Muhtesem Yüzyil juist weer veel kritiek, omdat het op respectloze wijze een hedonistisch beeld van – een alcohol drinkende! – Süleyman zou laten zien. Ook president Erdogan is geen fan van de serie. Hij sprak zich uit over de negatieve manier waarop de Turkse geschiedenis zo aan jongere generaties zou worden getoond. De serie werd zelfs voor het gerecht gedaagd.
Ook Dirilis: Ertugrul (2014-2019) is een Turkse serie die op Netflix wordt vertoond en door sommige kijkers wordt beschuldigd van nationalistische propaganda. De serie is gericht op een huishoudelijk publiek. Dirilis: Ertugrul werd in Turkije uitgezonden op TRT, het nationale televisienetwerk. De serie speelt zich af in de dertiende eeuw en gaat vooral over islamitische Oguzen, een van de grootste Turkse stammen in Centraal-Azië.
De Oguz-stam komt al voor in Turkse mythen, waarin beschreven staat hoe de stam uit 24 takken bestaat die de basis vormen voor de huidige Turkse volkeren. Ze zouden afstammen van de Turkse heerser Oguz Han. Dirilis: Ertugrul gaat vooral over het leven van Ertugrul, de vader van Osman I, stichter van het Ottomaanse Rijk. Het vervolg van de serie, Kuruluş: Osman, gaat over deze stichter en de strijd die hij voert.
Foto: IMBd / Dirilis: Ertugrul
In Dirilis: Ertugul, dat vijf seizoenen telt, vechten de Turken tegen de christelijke kruisvaarders in Anatolië, Mongolen en het Byzantijnse Rijk. The New York Times wijst erop dat er nogal coulant wordt omgegaan met de feiten en het Ottomaanse Rijk nobeler wordt gepresenteerd dan het was. Het islamitische nationalisme dat eruit zou spreken brengt de krant in direct verband gebracht met het regime van Erdogan. De focus op de strijd tegen vijanden en verraders van Turkije zou de huidige tijdsgeest in Turkije weerspiegelen, zo schrijft the New York Times.
In tegenstelling tot Muhtesem Yüzyil weet de Turkse president deze serie wel te waarderen, namelijk als een belangrijke cultuuruiting die stem geeft aan de conservatieve massa. Dat de serie bedoeld is om een nationalistisch sentiment onder Turken aan te wakkeren en ze bewust te maken van de geschiedenis van hun land, is overigens geen geheim. Volgens de adjunct-directeur van TRT, Ibrahim Eren, is het belangrijk voor Turken om te weten hoe hun staat is ontstaan.
Propaganda?
Deze series zijn niet zozeer controversieel omdat ze islamitische propaganda zouden bedrijven, maar nationalistische propaganda. De series zouden het idee romantiseren dat Turkije de unieke missie heeft om de erfgenaam van een ooit zo machtig rijk te worden.
Nationalistische Turkse televisieseries lijken te onderstrepen dat er zoiets als een nationale wil of een heilig doel zou zijn, een sentiment dat ook is terug te vinden in Erdogans campagnevoering. Door een bepaald geïdealiseerd beeld van het verleden te geven geeft Turkije tevens aan hoe de toekomst van het land eruit zou moeten zien.
Volgens Petra de Bruijn is er wel een groot verschil tussen Muhtesem Yüzyil en Dirilis Ertugrul. Muhtesem Yüzyil is gemaakt door een onafhankelijke productiemaatschappij, zegt ze. De serie toont het hofleven en de rol die vrouwen daarin spelen. De vrouwen zijn zeer machtig en hebben grote invloed op de politiek. Vooral in de eerste seizoenen laat de serie veelal de intriges in de harem zien.
De Bruijn: ‘Dit is ook de kritiek van Erdogan. De serie laat Suleyman als een rechtvaardig staatsman zien, die wikt en weegt. Niet als de sterke krijgsheer waar het Westen bang voor was – hij stond in 1529 voor Wenen –, maar als een sultan die voor enorme gebiedsuitbreiding zorgde via de talloze veldslagen en veldtochten die hij ondernam. Dirilis Ertugrul is voor de staatstelevisie gemaakt – en sommigen beweren in opdracht van iemand uit de entourage van Erdogan. Deze serie is veel meer op het krijgsgebeuren gericht.’
‘Nationalisme is in de Turkse samenleving veel meer aanwezig dan bijvoorbeeld in Nederland’
Sinds 2018 is de Turkse serie Börü (‘Wolf’) via Netflix te streamen. In deze serie staat de eigentijdse Turkse geschiedenis centraal. De serie volgt de belevenissen van enkele Turkse militairen die tegen terroristen vechten. De terroristen blijken leden van de Koerdische Arbeiderspartij, de PKK, te zijn. Critici vinden dat deze serie anti-Koerdische, nationalistische propaganda bedrijft. Zo schrijft de website Middle East Eye dat Börü ‘misschien wel het beste voorbeeld is van ultranationalistische populaire cultuur.’
We vragen De Bruijn of zij vindt dat de beschuldiging van propaganda in de Turkse series terecht is.
‘In veel Turkse series, vooral historische serieus en actieseries, wordt Turks nationalisme uitgedragen. Nationalisme is in de Turkse samenleving veel meer aanwezig dan bijvoorbeeld in Nederland.’ Maar eigenlijk is alleen de Netflix Original Hakan: Muhafiz of The Protector – een fantasy-verhaal waarin de jonge hoofdpersoon Hakan een geheime opdracht krijgt om Istanbul te beschermen – direct voor een buitenlands publiek gemaakt, zegt De Bruijn. ‘De andere series zijn vooral voor de Turkse kijker bestemd.’
Foto: IMDb / Börü
Wel versterken al deze series volgens De Bruijn – bewust dan wel onbewust – nationalistische gevoelens in Turkije. ‘Dit gebeurt door te laten zien dat Turken, nu de underdog in Europa, ook een glorieus verleden hadden, zoals in Muhtesem Yüzyil. En bijvoorbeeld door bij de strijd tegen de Koerdische nationalisten in Börü een gevoel van rechtvaardiging voor alle dode Turkse soldaten te kweken.’
Rest daarmee de vraag of Netflix zelf geen bedenkingen heeft bij het uitzenden en produceren van dit soort series. Netflix wilde echter niet reageren.
Antisemitische kinderboeken op de internationale webwinkel Amazon leiden tot ophef in Groot-Britannië. Het gaat om de Engelse vertalingen van twee boeken gepubliceerd door de beruchte nazi-voorman Julius Streicher (1885-1946).
De twee boeken die op Amazon te koop staan zijn The poisoned mushroom (Der Giftpilz, De giftige paddenstoel) en The Mongrel (Der Pudelmopsdackelpinscher, De bastaard).
Het eerste boek (1938) stelt Joden voor als giftige paddenstoelen en is geschreven voor schoolkinderen in het Derde Rijk. Zij leerden hoe ze Joden zogenaamd konden herkennen en dat Joden kleine jongetjes en meisjes zouden misbruiken. Het tweede boek (1940) verdedigt het uitroeien van de Joden.
De makers van de nieuwe Britse documentaire Auschwitz Untoldontdekten dat de kinderboeken niet alleen te koop zijn op Amazon, maar ook nog eens in het Engels zijn vertaald.
Uitvoerend producent Sheldon Lazarus vindt dat Amazon de verkoop van ‘deze viezigheid’ moet stoppen. ‘Ik begrijp niet waarom ‘s werelds rijkste man Jeff Bezos (de baas van Amazon, red.) niet kan monitoren wat er op de website van zijn bedrijf wordt verkocht.’
De boeken zijn geschreven door de Duitse antisemitische schrijver Ernst Hiemer. Hij werkte samen met Julius Streicher, door wie de boeken gepubliceerd werden.
Streicher is een nazi van het eerste uur en hoofdredacteur van de notoire antisemitische krant Der Stürmer. In 1946 werd Streicher ter dood veroordeeld tijdens de Neurenberger processen en opgehangen vanwege misdaden tegen de menselijkheid.
Vorig jaar kwam Amazon ook al negatief in het nieuws. Toen werd bekend dat de website kerstdecoratie verkocht met afbeeldingen van het vernietigingskamp Auschwitz.
Der Giftpilz is ook te koop op het Nederlandse Bol.com. De site verdedigt de verkoop via deze disclaimer:
‘Bol.com verkoopt miljoenen boeken. Als bol.com staan we niet achter alle boeken, in het bijzonder als ze schadelijk zijn of mensen kwetsen. We beschouwen het echter als een groter gevaar om te gaan bepalen welke informatie Nederlanders en Belgen tot zich mogen nemen, daarmee ondermijnen we het vrije woord en de democratie.’
Bol.com verkoopt tevens Der Pudelmopsdackelpinscher, maar op de verkooppagina van dit boek ontbreekt zo’n disclaimer.
Moslims in de Britse stad Rotherham hebben een buurtwacht in het leven geroepen. Meer dan honderd vrijwilligers willen de islamitische gemeenschap in de stad beschermen.
Moslims hebben de buurtwacht opgericht in reactie op intimidatieacties van de extreemrechtse actiegroep Britain First. Die voerde vorige week actie in de stad, met flyers en bezoeken aan moskeeën, taxistandplaatsen en hotels. Dit deed de actiegroep om de mensen te waarschuwen tegen ‘islamitische bendes’ die jonge meisjes zouden lastigvallen en seksueel misbruiken.
Muhbeen Hussain, een de oprichters van de buurtwacht, vertelde aan the Guardian dat zijn eerste prioriteit is om het werk van de buurtwacht goed te coördineren met de moskeeën en de politie van South Yorkshire.
In 2014 kwam aan het licht dat bendes in Rotherham zestien jaar lang in totaal 1.400 jonge meisjes misbruikten. Dit werd lang onder de pet gehouden omdat de verdachten een Pakistaans-Britse en islamitische achtergrond hadden. Ook vreesde de politie rassenrellen. In 2016 en 2017 kwam het alsnog tot een veroordeling: 19 mannen en 2 vrouwen werden veroordeeld, de bendeleider kreeg zelfs 35 jaar gevangenisstraf.
Deze zaak werd daarna door extreemrechtse activisten en organisaties aangegrepen om haat tegen Britse moslims te zaaien. De veroordeelde anti-islamactivist Tommy Robinson bemoeide zich ermee, evenals de English Defence League en nu dus ook Britain First.
De Marokkaans-Nederlandse voetballer Mohamed Ihattaren heeft een boekje opengedaan over zijn ervaringen met discriminatie, meldt de site PSV-fans.
De 17-jarige PSV’er vertelt dat hij dagelijks te maken heeft met discriminatie. ‘Ik krijg bijna dagelijks discriminerende woorden over me heen. Op straat, voor de deur van mijn moeder, overal’.
Ook zegt hij vaak last te hebben van de politie. ‘Sinds ik mijn rijbewijs heb, word ik bijna ieder weekend wel aangehouden. Zeker in Eindhoven. In Utrecht is dat wat minder.’
Volgens Ihattaren kunnen jonge Marokkaanse Nederlanders blijkbaar niet in een mooie auto rijden in Nederland, omdat de politie je dan aanhoudt. Toch zegt hij van Nederland te houden. ‘Ik probeer altijd maar vriendelijk te blijven. Ondanks de vooroordelen mogen we trots zijn dat we in Nederland leven.’
Vorig jaar zorgde Ihattaren onder voor veel ophef in Marokko en onder Marokkaanse Nederlanders. Hij besloot toen namelijk om voor het Nederlands Elftal uit te komen in plaats van voor het Marokkaanse Elftal. Marokkaanse Nederlanders die het oneens met zijn beslissing waren scholden Ihattaren uit voor ‘landverrader’ en ‘jood’.
Zou het er dit keer dan toch echt van komen? Dat een bloedbevlekte ex-dictator, ofschoon inmiddels via normale verkiezingen verkozen, niet alleen voor dat bloed wordt veroordeeld, maar ook daadwerkelijk achter de tralies belandt? En wel, terwijl hij nog aan de macht is? Dus van het presidentieel paleis direct in de cel?
Als dat nu inderdaad zou gebeuren, schrijft Suriname geschiedenis. Zeker: de veroordeling van de zittende president voor een moordpartij van bijna vier decennia terug was een ongekend moedige stap van de Krijgsraad. In dat opzicht heeft de rechtsstaat met de scheiding der machten gefunctioneerd, hoezeer die Krijgsraad ook door de verdachte voortdurend werd geïntimideerd.
Ik zie dat nog niet gebeuren met pakweg Poetin of Erdogan, die immers ook formeel in een democratisch systeem fungeren, maar de rechterlijke macht volledig naar hun hand kunnen zetten. Iets wat overigens ook de Poolse regeringspartij poogt en steeds beter lukt – een groot probleem voor de Europese Unie, omdat elke poging om de Polen tot de orde te roepen dankzij een veto van Boedapest, dat hier met Warschau één lijn trekt, wordt gefrustreerd.
Zal in Paramaribo de president uiteindelijk wél het hoofd voor de rechterlijke macht moeten buigen? Want een veroordeling is op zich natuurlijk mooi, maar als die puur symbolisch blijft doordat die niet ten uitvoer kan worden gebracht, dan is dat niet echt een uitkomst die tegemoet komt aan het rechtsgevoel. Vooral als de veroordeelde niet aan die tenuitvoerlegging ontkomt door, zoals veel criminelen, ijlings het hazenpad naar een ver buitenland te kiezen, maar brutaal in eigen land blijft rondlopen, en nog wel als president.
Trouwens, in Dubai schijnt het bijvoorbeeld goed toeven te zijn voor gevluchte criminelen, althans zolang de emir je duldt, zoals hij in Vught bij die andere drugscrimineel, Ridouan T., kan navragen.
Steeds meer criminelen zoeken hun toevlucht tot het presidentschap
Tot nu toe lijkt het er op dat Bouterse brutaal in eigen land blijft rondlopen, bijvoorbeeld door er op in te zetten ook de komende Surinaamse president te worden.
Hij moest, nadat hij tot nu toe nooit voor de rechtbank was verschenen, ditmaal weliswaar zijn gezicht laten zien om te voorkomen dat zijn veroordeling definitief zou zijn, wat zeker een morele overwinning voor de krijgsraad was.
Maar hij verscheen wel, temidden van ettelijke militairen, in uniform, waarvan een dreigende boodschap uitging. Ook wist hij, door er voor te zorgen dat hij massaal door aanhang zou worden vergezeld, zijn komst in een publieke verkiezingsmanifestatie om te zetten.
‘Steeds meer criminelen zoeken hun toevlucht tot het presidentschap’, zo kopte al medio december de satirische site de Speld. ‘Het is een steeds populairdere ontsnappingsroute voor criminelen: president worden. Als staatshoofd ben je onschendbaar en kun je niet worden veroordeeld voor misdaden die je in het verleden hebt gepleegd.’
De site noemt in dit verband ook de Amerikaan Donald T., ‘gezocht voor belastingontduiking, oplichting en het betalen van zwijggeld, maar zolang-ie president is kan niemand hem iets maken. Heel frustrerend, want je weet gewoon precies in welk huis die zich schuilhoudt. Namelijk het grootste huis van de stad.’
Inderdaad: ook voor de bewoner van het Witte Huis kleeft, na het overleven van de impeachmentprocedure, aan herverkiezing dit jaar een persoonlijk belang. Hetzelfde geldt voor een derde regeringsleider die in 2020 weer voor verkiezingen op moet gaan, de van corruptie verdachte Israëlische premier Netanyahu. Ook voor hem is continuering van zijn functie een belangrijk middel om uit de gevangenis te blijven.
Noch in Washington, noch in West-Jeruzalem, noch in Paramaribo staan helaas de electorale kansen voor de zittende machthebbers slecht. Netanyahu is het keer op keer gelukt – en zijn eigen partij durft hem niet te wippen.
Dat laatste geldt tot nu toe ook voor Trump, die de Republikeinse Partij heeft gekaapt: ook in die kring is tot nu toe het aantal senatoren dat in elk geval nog voor een serieus onderzoek naar Trumps handel en wandel openstaat, beschamend klein.
En zal de Surinaamse president zich bij een veroordeling neerleggen, of via een nieuwe verkiezingsoverwinning zijn vrijheid veilig stellen? Zal bij een nederlaag zijn ook dan nog vast omvangrijke aanhang zich bij daadwerkelijke arrestatie van zijn idool neerleggen? Of komt het dan tot verzet, of zelfs tot een soort militaire staatsgreep? En wat doet de bevolking dan?
Voor Nederland zou een effectuering van het vonnis ongetwijfeld een grote opluchting zijn. De veroordeling indertijd voor drugshandel had weliswaar de internationale speelruimte van de veroordeelde fors beperkt (ook letterlijk fysiek), maar was verder zonder veel gevolg gebleven. Den Haag moest machteloos toezien hoe het vonnis door de veroordeelde vol minachting naast zich neer werd gelegd.
Het vormde bovendien koren op zijn electorale molen: als blijk van koloniale arrogantie, waartegen juist hij, de veroordeelde, zich manmoedig had gekeerd, waar zijn voorgangers braaf uit de hand van Nederland hadden gegeten. Daarmee vallen in Suriname nog steeds veel stemmen te winnen, en niet alleen daar. Ook Mugabe wist met het bespelen van dat register indertijd in Zimbabwe zijn eigen autocratie ondanks toenemend wanbeleid steeds weer opnieuw electorale legitimiteit te verlenen.
Het is zeer te hopen dat, anders dan veel collega’s, de Surinaamse president niet aan de tenuitvoerlegging van zijn vonnis ontsnapt. Tegelijk moeten we het ook wel in proporties blijven zien. Zeker: hij heeft vijftien doden op zijn geweten, maar hij is geen Assad of Saddam Hoessein. Die zijn als massamoordenaars toch nog altijd van een heel ander kaliber – en de eerste loopt nog steeds vrij rond.
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
