Er vinden nu geheime onderhandelingen plaats tussen Turkije en de Europese Unie over vluchtelingen, aldus onderzoeksjournalist Abdullah Bozkurt van het online medium Nordic Monitor. 

Aanleiding van deze onderhandelingen zou het voornemen van de Turkse president Erdogan zijn om de vluchtelingendeal met de EU te breken en Syrische vluchtelingen richting het westen te laten doortrekken, een dreigement dat hij twee weken geleden uitte. Erdogan stelde toen als eis dat Europa zijn plan goedkeurt voor een ‘veilige bufferzone’ in het Noord-Syrië.

Het lijkt er volgens Bozkurt op dat Erdogans poging om de EU te chanteren met een nieuwe vluchtelingenstroom succes heeft. De EU is met Turkije in gesprek, om een tweede vluchtelingencrisis te voorkomen.

Volgens een bron bij het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken eist Erdogan extra geld van de EU. Het zou gaan om miljarden euro’s. Bovendien heeft Erdogans regering ingebracht dat Europa de Turkse plannen voor Noord-Syrië moet steunen, aldus Bozkurt.

De onderhandelingen worden in het geheim gevoerd omdat de EU bang is voor negatieve reacties, zegt Bozkurts bron. De vluchtelingendeal van 2016 wordt door verscheidene politieke partijen, mensenrechtenorganisaties en vluchtelingenorganisaties bekritiseerd.

Contacten tussen Turkije en Europa

Naar aanleiding van de tip vanuit het Turkse ministerie is Bozkurt alles nagegaan, zo vertelt hij aan de Kanttekening. Vorige week woensdag heeft Erdogan telefonisch gesproken met de Duitse bondskanselier Angela Merkel, aldus de woordvoerder van president Erdogan. Dit gesprek ging over de vluchtelingen en Syrië. Maar volgens lekken aan Turkse en Duitse zijde was het vooral Erdogans doel om de vluchtelingendeal van 2016 aan te passen en er zo nog meer financieel voordeel uit te halen, zegt Bozkurt.

Afgelopen vrijdag, twee dagen na het telefoongesprek tussen Erdogan en Merkel, zouden afgevaardigden van Turkije en de EU elkaar in Brussel hebben ontmoet. Deze gesprekken gingen officieel over iets anders, maar zouden in werkelijkheid over een nieuwe vluchtelingendeal gaan.

‘Erdogan wil erkenning, hij wil scoren’

Het hoofd van de Turkse delegatie zou staatssecretaris Faruk Kaymakci van Buitenlandse Zaken zijn, die – volgens diverse bronnen, zegt Bozkurt – de onderhandelingseisen van de Turken moest uitleggen. Ook moest de staatssecretaris kijken of er voldoende mogelijkheden waren om een top te organiseren.

Ondertussen ontmoetten de Turkse staatssecretaris van Binnenlandse Zaken Muhterem Ince en de Duitse minister van Binnenlandse Zaken Horst Seehofer elkaar op diezelfde vrijdag in Berlijn, vertelt Bozkurt. Ince werd vergezeld door Abdullah Ayaz, algemeen directeur van migratiezaken en verantwoordelijk voor de uitvoering van de Turkse migratiepolitiek.

Dat er mogelijk een nieuwe vluchtelingendeal op komst is blijkt volgens Bozkurt ook uit uitlatingen van Mark Rutte, die een dag nadat Erdogan zijn dreigende woorden uitsprak zei dat er opnieuw moet worden onderhandeld over de vluchtelingendeal.

Dreigementen en grote plannen

Erdogan wil niet alleen geld, maar wil ook van de EU carte blanche krijgen om in Syrië zijn gang kunnen gaan. De Turkse president hoopt een bufferzone te vormen aan de grens met Turkije, waar een miljoen Syrische vluchtelingen kunnen worden ondergebracht.

Veel Syrische vluchtelingen in Turkije zijn de laatste weken naar de Syrische grens gedeporteerd. Als de bufferzone er niet komt voor het einde van deze maand, dan dreigt Erdogan militair op te treden tegen de Koerdische YPG-milities.

Net als in 2016 wil Erdogan dat de EU miljarden euro’s rechtstreeks aan de Turkse regering overmaakt, zegt Bozkurt aan de telefoon. ‘Net als nu wilde Erdogan toen dat het geld direct naar hem ging, niet naar allerlei projecten in Turkije. Hij wilde vrij over al die miljarden euro’s beschikken. Dat wil hij nu weer.’

Maar de EU wil dit liever niet, vertelt Bozkurt, omdat de Turkse regering ervan wordt beschuldigd corrupt te zijn. De EU zou liever willen dat het geld gaat naar projecten gaat die via EU-fondsen worden gefinancierd.

Verwachtingen voor de toekomst

Bozkurt verwacht dat onderhandelingen met de EU tot een nieuwe vluchtelingendeal zullen leiden. ‘De EU is bang voor een nieuwe vluchtelingencrisis. De grenzen worden nu weliswaar bewaakt, maar een enorme vluchtelingenstroom kan niet worden tegengehouden. Daarom zal de EU met Erdogan willen onderhandelen.’

Volgens Bozkurt handelt Erdogan vooral om zijn machtspositie in Turkije veilig te stellen. ‘Erdogan wil erkenning. Hij hoopt daarom op een internationale top, zodat hij kan schitteren als leider. En dit wil hij dan verkopen aan zijn achterban en de andere mensen in Turkije, hij wil scoren. Die top is vooral voor binnenlandse consumptie bedoeld.’

Of Erdogans plannen voor Noord-Syrië ook zullen slagen, daarover is Bozkurt sceptischer. ‘In Syrië zitten de Russen en de Amerikanen, daar kan Erdogan niet zomaar zijn gang gaan. Ik verwacht niet dat Erdogans gedroomde bufferzone er op korte termijn zal komen.’

Huiselijk geweld en seksuele intimidatie blijven aanzienlijke problemen in Marokko, ondanks een nieuwe wet die een jaar geleden werd aangenomen om vrouwen te beschermen. De wet is een stap in de goede richting, maar tackelt volgens activisten het onderliggende probleem niet.

Het is vroeg op maandagochtend 2 september als bewoners van de wijk Al-Farah in de Marokkaanse stad Casablanca het lichaam van een jonge vrouw vinden. De vrouw is vermoord en daarna is haar lichaam in een plastic vat gestopt. Het vat is vervolgens in zijn geheel in brand gestoken. Dezelfde dag nog verschijnen foto’s op internet van het verbrande lichaam. ‘Het is een soort waarschuwing voor vrouwen’, schrijft activiste Chaima Lahsini (26) op Facebook. ‘Dat je zomaar het volgende slachtoffer zou kunnen zijn.’

Het is deze maand een jaar geleden dat Marokko met een nieuwe wet kwam die vrouwen beter moet beschermen tegen (huiselijk) geweld en seksuele intimidatie, toch blijft geweld tegen vrouwen in het Noord-Afrikaanse land een hardnekkig probleem. Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch waarschuwde vorig jaar al dat de wet te vaag is en niet duidelijk omschrijft wat precies onder geweld valt. Daarnaast is de wet volgens Lahsini vatbaar voor verschillende interpretaties en hangt veel af van rechters.

Voor minderjarigen lijkt er volgens Lahsini wel een verbetering te hebben plaatsgevonden. Zo werd eerder dit jaar een man veroordeeld tot een jaar gevangenisstraf, nadat hij aan een 11-jarig meisje had gevraagd hem tegen betaling te kussen. De man kwam na hoger beroep vrij. Toch is de aanvankelijke veroordeling een stap vooruit voor Marokko.

Voor volwassen vrouwen is het anders. ‘Als ik naar de politie zou gaan nadat ik was verkracht, zouden ze mij gaan onderzoeken’, vertelt Lahsini. ‘Als ik vervolgens niet kan bewijzen dat ik verkracht ben, moet ik de gevangenis in omdat ik seks heb gehad voor het huwelijk.’ De activiste legt uit dat een vrouw een ‘good girl’ moet zijn volgens Marokkaanse standaarden, anders is het haar schuld dat ze is verkracht of mishandeld. ‘Zelfs bij de vermoorde vrouw in Casablanca vragen mensen zich hardop af: ging ze ’s avonds alleen over straat? Wat had ze aan? Alsof het waarschijnlijk haar eigen schuld is dat ze is vermoord.’

Groepsverkrachting en zelfmoord met rattengif

De Marokkaanse minister van familie, solidariteit, gelijkheid en sociale ontwikkeling, Bassima Hakkaoui, sprak voor de zomer over haar plannen om de wet aan te passen en de rol van de politie en de officier van justitie te verduidelijken. ‘Dat kan ze zeggen’, zegt Lahsini. ‘Maar ik geloof niet dat ze het echt gaat doen.’

‘Ik gebruik de term ‘patriarchaat’ niet graag, maar dat is wel waar het hier over gaat’

Lahsini organiseerde twee jaar geleden een protest in hoofdstad Rabat, nadat een 23-jarige vrouw in een openbare bus was verkracht door een groep mannen. De minister bleef stil. In juli riep een groep feministen de minister op af te treden. Volgens de activisten zegt en doet Hakkaoui veel te weinig terwijl vrouwen verkracht en vermoord worden.

De laatste keer dat de minister zich openlijk uitsprak over een zaak was in 2012, hetzelfde jaar dat ze als minister werd benoemd. Een zestienjarig meisje in Larache pleegde in maart dat jaar zelfmoord door rattengif te eten, nadat zij werd gedwongen met haar tien jaar oudere verkrachter te trouwen. Door het huwelijk zou de verkrachting volgens de wet worden gedecriminaliseerd.

Minister Hakkaoui zei toentertijd dat het huwelijk een goede manier was om het meisje te beschermen tegen afwijzing in de maatschappij. Ook zei de minister dat vrouwen beschermd zijn tegen seksueel geweld zolang zij een hoofddoek dragen en zich niet ‘overgeven aan de blikken van viezeriken’. Deze uitspraken vielen toen al verkeerd onder vrouwenactivisten.

‘Ik houd van mijn land, maar mijn land niet van mij’

Maar volgens Lahsini moet er binnen Marokko veel meer veranderen dan alleen de wet om echt vooruitgang te boeken op het gebied van vrouwenrechten. ‘Ik gebruik de term ‘patriarchaat’ niet graag, omdat het niet altijd duidelijk is wat ermee wordt bedoeld, maar dat is wel waar het hier over gaat’, legt de jonge vrouw uit. ‘Het gaat over tradities, normen en waarden, geschiedenis en hoe mannen en vrouwen zichzelf zien.’

Lahsini groeide op in een progressief gezin in Rabat, studeerde communicatiewetenschappen aan de universiteit en werkt tegenwoordig in de stad Casablanca. Toen de activiste jaren geleden begon met zich uitspreken over de situatie van vrouwen in Marokko, was zij verbaasd dat niet alle Marokkaanse vrouwen aan haar kant leken te staan. Tegenwoordig begrijpt ze dat beter: ‘Veel Marokkanen zijn arm. Ze hebben het druk met geld verdienen, zorgen dat ze een dak boven hun hoofd hebben en eten op tafel en dat hun kinderen veilig kunnen opgroeien. Er blijft voor hen geen tijd over om zich zorgen te maken over andere problemen.’

Daarom gelooft de activiste nu dat de oplossing in educatie en economie ligt. ‘Als meer Marokkanen toegang hebben tot educatie en betere banen, zal ook hun idee over de rol van mannen en vrouwen veranderen. Maar dat gaat jaren duren.’

In de nabije toekomst heeft Lahsini weinig vertrouwen. Haar advies aan Marokkaanse vrouwen: ‘Ga weg uit Marokko.’ Zelf is Lahsini van plan binnen twee jaar naar het buitenland te verhuizen. ‘Ik wil ontdekken wie ik ben als ik niet de hele tijd boos ben.’ Tot die tijd blijft Lahsini actief in de strijd voor vrouwenrechten in Marokko. ‘Ik heb een jong nichtje en ik maak me nu al zorgen over haar toekomst.’ Ooit hoopt Lahsini terug te keren naar een beter Marokko: ‘Ik houd van mijn land, maar mijn land niet van mij.’