BIJ1 heeft een zwaar jaar achter de rug. De partij van Sylvana Simons kampte met de naweeën van een conflict rond kunstenaar en anti-zwarte piet-activist Quinsy Gario, in juni stapte Jursica Mills op als landelijk voorzitter en er was ruzie in de belangrijkste afdeling van de partij, die in Amsterdam. De nieuwe partijvoorzitter Rebekka Timmer probeert de boel bij elkaar te houden. Hoe heeft ze het jaar 2022 ervaren?
Op zich wil Rebekka Timmer (1999) best praten over de ruzies bij BIJ1, maar ze vindt dat de media zich niet daar alleen maar op moeten richten. De partijvoorzitter kraakt direct harde noten over de journalistiek.
‘De journalistiek is soms te veel uit op sensatie in plaats van de politieke inhoud.’ Hierdoor missen wel eens het grote plaatje, aldus Timmer. ‘Thierry Baudet is groot gemaakt door de media omdat hij zo excentriek is, met zijn piano en Latijnse citaten. Dat hij een racist is, werd lange tijd genegeerd. Nu lopen de media achter Caroline van der Plas aan, terwijl op haar Boer Burger Beweging ook veel aan te merken is.’
Timmer benadrukt het belang van persvrijheid. ‘Maar ik vind wel dat we sensatiejournalistiek kritisch mogen bevragen. Journalisten hebben een maatschappelijke verantwoordelijkheid. In de breedte van het medialandschap draait het steeds meer om ophef, voor de kijkcijfers en de clicks.’
‘Toxisch gedrag’
Aan ophef was er bij BIJ1 geen gebrek. Een heet hangijzer was in 2021 de rel rond Quinsy Gario, die bij de Tweede Kamerverkiezingen van dat jaar op nummer twee van de kandidatenlijst stond. Partijgenoten verweten hem ‘toxisch gedrag’. Uiteindelijk besloot Gario zijn lidmaatschap op te zeggen.
Timmer is niet trots op hoe het bestuur de kwestie heeft aangepakt. ‘We kregen veel signalen binnen over Gario en moesten daar als bestuur iets mee doen’, vertelt ze. ‘We hebben de klachten laten onderzoeken door een extern bureau, dat objectief naar de kwestie moest kijken. Ook in het vervolgtraject hebben we gefaald tegenover Quinsy Gario, alsook tegenover die mensen die de signalen over hem hadden ingediend.’
Werd deze kwestie niet verergerd doordat het rapport over Quinsy Gario geheim is? Nu weet vrijwel niemand wat de klachten precies zijn. Timmer antwoordt dat mensen BIJ1 een gebrek aan transparantie mogen verwijten. Tegelijk laat ze weten dat haar handen gebonden zijn. Het rapport kan vooralsnog niet openbaar worden gemaakt. Timmer wil desgevraagd niet zeggen waarom. Wel wil ze nog een onafhankelijke evaluatieonderzoek laten doen naar de gang van zaken rond Gario’s vertrek. BIJ1 wil hier lering uit trekken, zegt ze.
Persoonlijke kritiek
Vervolgens ontstond er ophef rond het aftreden van partijvoorzitter Jursica Mills in juni 2022. Ook dat hield verband met de kwestie-Gario. Ze verweet BIJ1 een ‘onveilige en toxische sfeer’. In gesprek met de Kanttekening noemde Mills onder andere ‘de vijandige manier waarop mensen elkaar aanspreken bij een meningsverschil’ en dat er bij BIJ1 vaak ‘over mensen wordt gesproken in plaats van met mensen’.
‘We moeten ons realiseren dat de Nederlandse samenleving racistisch, islamofoob, seksistisch en transfoob is’
Timmer ziet dit anders. ‘Mills en ik verschillen van elkaar in die zin, dat ik van mening ben dat er in de partij ideologische discussies mogen worden gevoerd. Dat is de basis van een linkse partij en daarvoor moeten we meer platformen inrichten binnen de partij. Het is vervelend als kritiek te persoonlijk wordt. Dat vond Mills begrijpelijkerwijs heel lastig.’ Dat is geen verwijt aan het adres van Mills, benadrukt Timmer. ‘Er was een hoop kritiek op het partijbestuur, en ik snap dat het moeilijk is om daar goed mee om te gaan. Ik wil meer ideologische discussie, maar wel op z’n manier, dat we het gevoel vasthouden dat wij allen de partij maken.’
Volgens Timmer is het niet zo dat BIJ1’ers elkaar constant de maat nemen en daarom altijd ruzie maken. ‘We zijn een jonge partij, die leden van diverse pluimage aantrekt. Ze hebben allemaal hun eigen stokpaardjes. Palestina, het klimaat, de strijd tegen transfobie, enzovoort. Door een podium te scheppen voor belangrijke discussies en intersectionaliteit in te bedden in de manier waarop we die discussies voeren, verenigen we onze krachten.’
‘Wij-gevoel’
BIJ1 heeft de plicht om ‘representatie goed te definiëren’, zegt Timmer. Ze baseert zich daarbij op de zwarte burgerrechtenactiviste Angela Davis: ‘Zij stelde eens dat diversiteit slechts een marketingstrategie is. Leefbaar Rotterdam heeft ook niet-witte vertegenwoordigers en een vrouwelijke directeur bevrijdt andere vrouwen niet van economische onderdrukking. Representatie gaat dus verder dan diversiteit en moet gepaard gaan met een goede ideologische analyse. Anders is het enkel tokenisme.’ Ook bij BIJ1 prevaleerde diversiteit soms boven representatie, aldus Timmer. ‘Zo ontstaat het gevoel bij mensen dat ze overgeslagen worden.’ Dat moet dus anders.
Timmer vindt dat BIJ1 moet investeren in een ‘wij-gevoel’. ‘BIJ1 is een partij die staat voor radicale liefde: we moeten hard zijn tegen de systemen die we bevechten. Maar we moeten ons goed realiseren dat we binnen de beweging aan elkaar zijn overgeleverd. We hebben een droom waarvoor we samen strijden.’
Timmer vertelt dat BIJ1 een hechte familie is, waar mensen elkaar ook helpen. ‘Het persoonlijke is bij ons ook echt politiek.’ BIJ1 heeft wat dit betreft wel iets van een kerk, beaamt ze lachend, ‘maar we zijn beslist geen sekte, want je kunt gewoon weg bij ons als je het hier niet leuk vindt. We sluiten ons bovendien niet af van de boze buitenwereld. We hebben goede contacten met de Partij voor de Dieren bijvoorbeeld, en met de klimaatactiegroep Extinction Rebellion.’
‘Wij durven wel te dromen. Wij geloven nog wel in het socialisme’
Afrofobie
In Amsterdam kregen raadsleden Carla Kabamba en Nilab Ahmadi een hoogoplopend conflict met elkaar, nadat fractievoorzitter Jazie Veldhuyzen vanwege een burn-out zijn raadswerk niet meer kon doen. Uiteindelijk besloot Kabamba uit de BIJ1-fractie te stappen, en nam haar zetel mee. Dinah Bons werd de nieuwe fractievoorzitter van BIJ1 in de hoofdstad.
Het conflict bij BIJ1 in Amsterdam ging over persoonlijke loyaliteiten, aldus Timmer. ‘Kabamba, Ahmadi en Bons, waren heel capabel, maar het besluit over de tijdelijke vervanging van fractievoorzitter Veldhuyzen diende in gezamenlijkheid tussen de raadsleden te worden genomen.’
Volgens Jürgen Oliveira, die opstapte als voorzitter van BIJ1 Amsterdam, hadden mensen uit het kamp-Ahmadi een anti-Kabamba-appgroep opgericht. Hier heeft Timmer echter niets meegekregen, vertelt ze. ‘Wel hadden veel kandidaten tijdens de gemeenteraadsverkiezingen hun eigen campagneteam.’
Kabamba en Oliveira beschuldigden hun tegenstanders van anti-zwart racisme en van afrofobie. Tegenover hen stonden Ahmadi en haar medestanders, die de tegenpartij juist van islamofobie, seksisme en transfobie betichtten. Timmer houdt zich op de vlakte: ‘Ik wil niet oordelen over andermans ervaringen. Kortom, er zit een waarheid in al die claims.’
Ze legt uit: ‘We moeten ons realiseren dat de Nederlandse samenleving én racistisch, én islamofoob, seksistisch en transfoob is. We zijn hierdoor geconditioneerd en brengen dat ook mee de partij in. Hierin zit voor BIJ1 de uitdaging. Een partij als de VVD heeft niet tot doel het raciaal-kapitalistische patriarchaat grondig onder handen te nemen. En GroenLinks en D66 doen vooral aan windowdressing. Zij denken niet na over de bestrijding van zulke machtsstructuren bij henzelf.’ Tegelijkertijd gelooft Timmer ook dat je niet alles kunt toeschrijven aan machtsstructuren. Soms is er volgens haar ook een simpele verklaring, bijvoorbeeld onderlinge onenigheid en gebrek aan zelfreflectie.
Revolutionaire toekomst
Ondanks alle ruzies gingen er ook veel dingen goed bij BIJ1, benadrukt Timmer. ‘Rond de Kamerverkiezingen van 2021 hadden we tussen de 2500 en 3000 leden. Nu zijn het er zo’n 7000. We zijn meer dan verdubbeld.’
Timmer wil de partij verder uitbouwen. ‘We zijn vertegenwoordigd in de Tweede Kamer en in enkele gemeenteraden. Maar we willen ook zichtbaarder zijn op straat, investeren in onze afdelingen, leren van onze successen, leren van elkaar.’ Dit heeft als gevolg dat BIJ1 de Provinciale Statenverkiezingen van maart volgend jaar aan zich voorbij laat gaan: ‘Onze prioriteit ligt nu bij het opbouwen van de partij.’
Belangrijk is in dit verband de scholing van een partijkader, vervolgt Timmer. ‘We hebben als BIJ1 een unieke positie. We moeten de leidersrol op links pakken. Links heeft de socialistische droom uit het oog verloren en rommelt slechts in de marges van bestaande systemen. Wij hebben wel een antwoord op het kapitalisme. Wij durven wel te dromen. Wij geloven nog wel in het socialisme.’
‘Ik kreeg de meeste voorkeursstemmen uit Staphorst, haha’
BIJ1 heeft een wetenschappelijk bureau, de Clemencia-Redmond Stichting, dat ‘kennisbureau’ wordt genoemd en moet helpen bij ideologische scholing. ‘We geloven dat er meerdere vormen van kennis bestaan dan alleen wetenschappelijke. Zo is onze partij bijvoorbeeld bij uitstek gebouwd op ervaringskennis.’
BIJ1 wil volgens Timmer niet alleen een partij zijn van en voor de Randstad, maar wel een partij van de steden. ‘Ook in de provincie doen we het goed – niet alleen in universiteitssteden zoals Groningen, maar ook in bijvoorbeeld Zwolle en Leeuwarden.’ Tijdens de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 kreeg BIJ1 stemmen uit alle Nederlandse gemeenten: ‘Er waren zelfs mensen uit Staphorst en Urk die op ons hebben gestemd. Ik kreeg de meeste voorkeursstemmen uit Staphorst, haha.’
Regeringsbootje
Het doel van BIJ1 is niet om macht te verwerven, maar om invloed uit te oefenen, stelt Timmer. Voor de partij zijn electorale successen een middel, maar niet het doel. Timmer laat zich hierbij inspireren door de Duitse communiste en feministe Rosa Luxemburg, die in 1919 werd vermoord: ‘Zij zei dat ook. We zijn er om links links te houden.’
Timmer gelooft dan ook niet dat BIJ1 snel in het regeringsbootje zal stappen. ‘We sluiten niet alleen fascistische partijen als FvD en PVV uit, maar ook liberale partijen als VVD en D66, die het kapitalisme omarmen. Wij willen revolutionaire verandering.’
‘We vinden dat een politieke theorie zich niet uitsluitend mag lenen voor elitaire discussies.’
Toch betekent dit niet dat BIJ1 extreemlinks is: ‘We zijn radicaal links, niet extremistisch. Ik zal niet, zoals Gideon van Meijeren (van Forum voor Democratie, red.), filosoferen over het bestormen van het parlement. Angela Davis zei: ‘Radical simply means grasping things at the root.’ We willen zaken aanpakken bij de wortel – radix in het Latijn, waar het woord radicaal van is afgeleid. Revolutie kun je ook bevrijding noemen. We geloven dat een andere wereld mogelijk is, dat racisme en kapitalisme kunnen worden uitgebannen. Wel is dit een zaak van lange adem.’
Pragmatisch intersectioneel socialisme
Is BIJ1 ‘democratisch socialistisch’, zoals de radicaal-linkse Amerikaanse politici Alexandria Ocasio-Cortez en Bernie Sanders zich noemen? ‘Ik herken mij ten dele in wat deze politici voorstaan, maar ik hou niet zo van labels. Misschien kun je opschrijven dat we voor een ‘pragmatisch intersectioneel socialisme’ staan. We zijn pragmatisch, want we vinden dat een politieke theorie zich niet uitsluitend mag lenen voor elitaire discussies. Tegelijkertijd leidt focussen op de praktijk zonder oog voor de theorie tot sociaaldemocratisch linkspopulisme, en komt theorie zonder werkbare praktijk neer op zolderkamersocialisme. En we zijn intersectioneel, omdat we weten dat vrouwen, personen van kleur, mensen met een beperking, transgender personen en andere gemarginaliseerde groepen extra benadeeld worden door het kapitalisme.’
En mocht BIJ1 aan de macht komen, worden dan de productiemiddelen gecollectiviseerd en het privébezit afschaft, zoals Marx dat in de negentiende eeuw al voor ogen zag? ‘Jazeker’, bevestigt Timmer. ‘Wij staan voor radicale democratisering van de economie.’
En hoe zit het met de liberale democratie, waar BIJ1-ideoloog Willem Schinkel tegen ageert? ‘We zijn niet tegen de parlementaire democratie, wel tegen liberale democratie’, antwoordt Timmer. ‘Over veel zaken mag je als burger niet beslissen. Het grootkapitaal heeft een veel te dikke vinger in de pap. Bedrijven nationaliseren vind ik daarom wel een goed idee. De economie is nu in handen van een kleine groep, die alles beslist. De liberale democratie is een fopdemocratie. Het grootkapitaal regeert de westerse wereld. De ultieme vrijheid ligt bij diegenen die het geld hebben. Daarom is een werkend mens nooit echt vrij.’
‘Socialist tot in de kist’ – wie is Rebekka Timmer?
Rebekka Timmer is van Indonesisch-Nederlandse afkomst en groeide op in een gebroken gezin. Haar ouders scheidden toen ze twee was. ‘We hadden het bepaald niet breed’, vertelt ze. ‘Mijn moeder was chronisch ziek en moest voor mij en mijn zusje zorgen. In 2010, ik was tien, wilde ik lid van de Socialistische Partij worden. Zij kwamen op voor mensen die buiten de boot vielen. Bij de SP vonden ze dat nog wat te vroeg, dus ik kreeg wat kaarten en een strandbal in de vorm van een tomaat. Een jaar later probeerde ik het weer. Mijn latere politieke mentor Bianca Verweij, die nog steeds gemeenteraadslid is voor de SP in Hilversum, nam mij toen onder haar hoede. Samen bezochten we veel demonstraties.’
Rebekka was veertien toen haar moeder overleed. Daardoor kwam ze in zware problemen op het gymnasium. ‘Voor de vakken die ik leuk vond, zoals Latijn, haalde ik hele hoge cijfers, maar bij veel lessen kwam ik gewoon niet opdagen, en ik gebruikte drugs.’
Rebekka – ‘ik ben socialist tot in de kist’ – Timmer is naar eigen zeggen ‘ideologisch grootgebracht’ bij de Internationale Socialisten, een links-revolutionaire actiegroep. Ze besloot echter voor de SP de gemeenteraad in te gaan. Ze wilde niet alleen maar ‘intellectueel bezig wilde zijn’, zoals bij de Internationale Socialisten gebruikelijk was, maar ook het verschil maken voor de mensen op straat. ‘Mijn moeder had niets van Karl Marx gesnapt. Theorie is leuk, maar je moet er ook iets mee doen in de praktijk. Ik ben geen zolderkamermarxist.’
Omdat de koers van de SP in haar ogen te rechts was, besloot Timmer in 2018 haar lidmaatschap op te zeggen. Ze werd actief voor BIJ1 van Sylvana Simons en kwam daar – mede dankzij haar jarenlange politieke ervaring – al snel bovendrijven. Ze werd lid van het hoofdbestuur, vervolgens fractiemedewerker van Simons en daarna partijvoorzitter. De nieuwe partij De Socialisten – een linkse afsplitsing van de SP die actief is in Amsterdam, Rotterdam en Utrecht – heeft Rebekka’s sympathie, vertelt ze. Maar ze nuanceert: ‘We voeren nog geen gesprekken over een eventuele fusie met BIJ1.’ Wel vindt ze dat de partijen hun samenwerking moeten intensiveren. ‘Als radicaal links moet je de handen ineenslaan.’
