Er hangt iets in de Nederlandse lucht. Een nieuwe ethische revolutie, om precies te zijn. Meer dan 50.000 mensen hebben de afgelopen maand in Nederland, ondanks de coronarealiteit, deelgenomen aan demonstraties tegen racisme na de moord op George Floyd. Afgelopen weken bleek dat tientallen gemeenten in Nederland geen Zwarte Piet meer willen tijdens de Sinterklaas-intocht.

Dit sluit aan bij de veranderende stemming in onze samenleving. De meerderheid van Nederland is van mening veranderd over Zwarte Piet, net als minister-president Mark Rutte. Het Sinterklaasplezier mag niet meer ten koste gaan van de pijn van zwarte Nederlanders en hun kinderen. Het is een kwestie van beschaving.

En deze week werd de nieuwe canon van de Nederlandse geschiedenis gepresenteerd. Deze legt nadrukkelijk de vinger op de zwarte bladzijden in de Nederlandse geschiedenis. Zo werd de Surinaamse antikoloniale schrijver en verzetsheld Anton de Kom (1898 – 1945) in de canon opgenomen. Bovendien nam de Tweede Kamer deze week een motie aan, waarin de regering wordt verzocht om binnen het curriculum van het lager en voorgezet onderwijs ook aandacht te besteden aan het koloniale verleden en discriminatie.

Ondertussen zag ik een rechtse politicus in een filmpje op Twitter huilen, een politicus die Marokkaans-Nederlanders tot zondebok heeft gemaakt. De Nederlandse cultuur wordt kapot gemaakt en Nederlanders worden ten onrecht voor racist uitgemaakt, brulde hij.

Zijn conservatieve collega deed zijn best om foute historische helden te eren, door bloemen bij standbeelden neer te leggen. Toen de prominente journalist Simone Weimans hem op de nationale radio kritische vragen stelde, koos de conservatieve politicus ervoor om de studio uit te lopen. Ondertussen ontbreekt het zijn vriendje Johan Derksen aan moed om toe te geven dat hij een racistische grap heeft gemaakt en dat het hem spijt.

Sommigen verhalen laten zich makkelijk vertellen. Dat geldt ook voor het publieke debat over onze omgang met het slavernijverleden. Het is een debat dat gekenmerkt wordt door twee botsende stromingen. De conservatieve stroming heeft zijn blik op het verleden gericht en is van mening dat wij aan zelfhaat doen als wij foute helden uit het verleden geen standbeeldje gunnen. Daartegenover de progressieve stroming, die stelt dat wij de zwarte bladzijden in onze geschiedenis moeten benoemen en onze publieke ruimte inclusief moeten maken.

Het begrip ‘de politiek van erkenning’ wordt vaak gebruikt om deze symbolische en ideologische strijd te duiden. De progressieve stroming wil dat we de fouten van ons verleden en de pijn van minderheden erkennen, terwijl de conservatieve stroming van mening is dat je racistische grappen op televisie mag maken.

Conservatieven lijken niet door te hebben of toe geven dat Nederland enorm is veranderd, en dat de overgrote meerderheid van Nederland is meeveranderd

Het hoeft geen betoog dat degene die zijn blik gericht heeft op het verleden bij voorbaat oog verliest voor het heden en de toekomst. Conservatieve politici en de ontspoorde televisiepersoonlijkheid hebben een mythisch beeld van het zeventiende-eeuwse Nederland, waar het normaal was om mensen als minderwaardig te behandelen vanwege hun zwarte lichamen. Ze lijken niet door te hebben of toe geven dat Nederland enorm is veranderd, en dat de overgrote meerderheid van Nederland is meeveranderd.

Ergens heb ik het met de conservatieven te doen. Maar ik wil niet te lang bij hen stilstaan. Ik vier liever de ethische revolutie die zich nu voltrekt op onze Nederlandse bodem. Laten we die goed benutten om een inclusieve samenleving en een inclusieve publieke ruimte op te bouwen.

Op zondag 14 juni besloot ik mijn hijab af te doen, die ik zes jaar lang met liefde en vol overtuiging heb gedragen. ‘Waarom?’, vraagt mijn omgeving zich af. Sommigen vragen het hardop aan mij, terwijl anderen dat doen met scheve blikken.

‘Wat is er gebeurd?’

‘Wat vindt je man ervan?’ (Zucht…)

‘Van anderen had ik het kunnen verwachten, maar van jou echt niet.’

‘En je gaf juist het goede voorbeeld van een hoogopgeleide, hardwerkende, gesluierde moslima die haar doelen nastreeft met islam hoog in het vaandel.’

Het lijkt misschien alsof ik deze beslissing zomaar heb genomen. Alsof er geen lang proces aan vooraf is gegaan van wikken en wegen, voor- en nadelen herzien, en mij afvragen waarom ik mij als moslimvrouw ook alweer ben gaan sluieren, voordat ik tot de drastische conclusie kwam om niet langer als hijabi door het leven te gaan. En drastisch is het zeker, als ik kijk naar de emoties die het oproept.

Wat ik besef, is dat sommigen mij dit niet vragen omdat ze oprecht geïnteresseerd zijn in mij en mijn beweegredenen. Ze willen mij redden. Maar waarvan precies? Willen zij mij redden van het hellevuur? Of willen zij mij redden als ‘vertegenwoordiger’ van hoe moslimvrouwen zich volgens hen dienen te gedragen?

De beslissing om mijn hijab af te doen kwam in elk geval niet uit de lucht vallen. Ik worstelde een jaar lang met de sluier op mijn hoofd – een stukje stof dat zoveel stof doet opwaaien. Het stukje stof dat mij zou onderscheiden van de niet-gelovige en de ‘iets minder vrome’ gelovige.

Ik worstelde een jaar lang met de sluier op mijn hoofd – een stukje stof dat zoveel stof doet opwaaien

Het is niet de veelal door anderen opgelegde do’s en don’ts voor een gesluierde moslimvrouw – waar ik mij overigens op geen enkele wijze aan heb gehouden –, die mij hebben bewogen de hoofddoek af te doen. Klassieke voorbeelden daarvan: moslimvrouwen mogen niet luid zijn en ze moeten zoveel mogelijk thuis blijven, pandemie of geen pandemie. Ook is het niet omdat ik mij niet kan houden aan de andere geboden en verboden die Allah aan Zijn dienaren heeft duidelijk gemaakt in de heilige Koran.

Het is omdat ik mijn intenties de hoofddoek te dragen opnieuw wil ontdekken. Ik weet waarom ik het droeg, maar die redenen gaan nu – in deze fase van mijn leven – niet meer voor mij op. Er moet meer zijn aan het dragen van de hoofddoek dan alleen het bewaken van mijn kuisheid, het uitdragen van mijn islamitische identiteit, en een wandelend Koranvers zijn. Het dragen van een hijab moet voor mij ook meer zijn dan een vorm van teenage rebellion of wat voor soort rebellie dan ook, zoals dat – eerlijk is eerlijk – destijds voor mij was.

De mate waarin ik mij bedek moet daarnaast geen maatstaf zijn voor hoe vroom, hoe godsbewust of hoe liefdevol ik ben tegenover mijn God en Zijn schepping. Hiermee zeg ik niet dat ‘geloof iets is dat alleen in het hart zit’. Hatelijk wanneer mensen dat tegen mij zeiden toen ik besloot de hijab op te doen.

Ik zeg ook niet dat ik de juiste beslissing heb gemaakt. Geenszins ben ik uit op het voeren van discussies met mensen over de hijab als verplichting of mensen die nu in mij – sans hijab – een ‘bevrijde vrouw’ zien.

Ook ben ik niet op zoek naar rechtvaardiging en is het niemands taak mij te ‘redden’. Net zoals het ook niemands taak was mij te ‘verlossen van onderdrukking’ toen ik de hijab besloot te dragen. Ik heb een beslissing gemaakt die ik noodzakelijk acht om op mezelf te kunnen reflecteren, om op mijn spiritualiteit te bouwen en om mijn geloof nieuw leven in te blazen.

In de Koran wordt vaak benoemd dat er tekenen zijn van God voor een volk dat nadenkt. En dat is precies wat ik in alle rust ga doen. Nadenken. Of je het me gunt of niet.

Bijna 10 procent van de Turkse Nederlanders is ondernemer en verdient zo een eigen boterham. In Amsterdam is dat zelfs 25 procent – meer dan bij ‘autochtone’ Amsterdammers en tegenover 2 procent van de Marokkaanse Amsterdammers. We kunnen dus wel stellen dat er iets bestaat als de ‘Turkse ondernemersgeest’. Maar hoe zit het met hun maatschappelijke betrokkenheid?

Onderzoek in opdracht van de Rijksoverheid (2019) laat zien dat de binding van Turkse Nederlanders met Nederland dubbel is; ze voelen zich zowel Turks als Nederlands. In hoeverre zijn Turks-Nederlandse ondernemers bereid maatschappelijk verantwoord te ondernemen en vanuit filantropische overwegingen bij te dragen aan een mooier Nederland?

Ik zal eerst uitleggen wat ik bedoel met ‘filantropie’. Simpel gesteld: het vrijwillig bijdragen aan het algemeen maatschappelijk belang of nut. Het Nederlandse bedrijfsleven geeft in totaal jaarlijks zo’n twee miljard euro uit aan filantropie. In de vorm van het sponsoren van een goed doel (met een tegenprestatie) of het doneren van een deel van de bedrijfsomzet in de vorm van een gift (zonder tegenprestatie). Bedrijven hebben verschillende redenen om te investeren in een beter Nederland. Deze redenen variëren van het willen oppoetsen van het bedrijfsimago tot een oprechte idealistische overtuiging.

Filantropie smaakt het lekkerst als het recht uit het hart komt

Voor goede doelenorganisaties zijn deze financiële bijdragen vanuit het bedrijfsleven van wezenlijk belang om projecten mee te kunnen financieren waarmee de beoogde ‘maatschappelijke impact’, zoals dat in jargon heet, te realiseren. Sommige goede doelen zouden zelfs volledig omvallen als een aantal bedrijven zich zou terugtrekken als financier.

Nu het multiculturele Nederland verkleurt en er steeds meer biculturele ondernemers opstaan, is het interessant om te zien of de mate van ‘bedrijfsfilantropie’ in stand blijft. Met name bij Turks-Nederlandse ondernemers is dat interessant. Turkse Nederlanders vormen de grootste groep biculturele Nederlanders en zijn dus veel vaker actief als ondernemer dan anderen. Tegelijkertijd ervaren Turkse Nederlanders een binding met twee landen, waardoor het ook mogelijk is dat deze ondernemers zich liever in Turkije dan in Nederland filantropisch opstellen.

Ik laat het graag aan wetenschappers en onderzoekers over dit onderwerp nader te bestuderen. Ondertussen richt ik me als directeur-bestuurder van een goed doel, Nationaal Jeugdfonds Jantje Beton, op de dagelijkse praktijk. En in die praktijk rondom buiten spelende kinderen in Nederland ben ik erg blij met een specifieke Turks-Nederlandse ondernemer: Suleyman Gogüs.

Suleyman is een dertiger, vader, echtgenoot en oprichter van vier ondernemingen met in totaal 150 medewerkers. Ik leerde hem in 2015 kennen toen hij finalist was bij ‘The Other Businessman’, een verkiezing voor de beste multiculturele ondernemer van Nederland. Zelf mocht ik toen finalist zijn voor ‘The Other Manager’ en sindsdien hebben we als ex-finalisten contact onderhouden.

Suleyman is onder meer verantwoordelijk voor Sensa Zorg, een interculturele zorginstelling. Vanuit Sensa Zorg wil Suleyman bijdragen aan de natuurlijke omgeving van cliënten (en alle Nederlanders), omdat een groene, natuurlijke omgeving bevorderlijk is voor de gezondheid van de mens. Zo heeft hij geïnvesteerd in een minibos met een inclusieve natuurspeeltuin voor jong en oud, voor kinderen met en zonder beperking. Wie kan er tegen zo’n nobel doel zijn?

Als initiatiefnemer investeert Sensa Zorg samen met enkele andere (grotendeels) Turks-Nederlandse ondernemers € 48.000 in dit project. Daarnaast is Sensa een actie gestart om nog eens € 30.000 te verzamelen.

Ik hoop van harte dat Suleyman Gogüs niet een uitzondering blijkt te zijn onder Turks-Nederlandse ondernemers. Vanuit visie, overtuiging en oprechte maatschappelijke betrokkenheid investeren in een beter Nederland: een good practice die navolging verdient. En eerlijk gezegd niet alleen van Turks-Nederlandse ondernemers, maar van en door iedere ondernemer die daartoe financieel in staat is.

Het is immers de samenleving die bijdraagt aan het economische succes van een onderneming en dan mag je als ondernemer diezelfde samenleving ook iets teruggeven. Zonder verplichting, want filantropie smaakt het lekkerst als het recht uit het hart komt. Welke ondernemer stapt er in de voetsporen van Suleyman?