Laatst fietste ik langs het Rotterdamse Zuiderpark. Ik was helemaal alleen, heel rustgevend. Diep in gedachten verzonken reed ik naar huis, tot ik al snel door spelende kinderen in het park uit mijn gedachten werd gehaald. Het bracht me terug naar de tijd dat ik zelf nog een kind was. Ik speelde vaak buiten, in de open lucht, in het Rifgebergte in het noorden van Marokko. Het zijn fijne herinneringen, die ik mijn kinderen en alle andere kinderen in de wereld van harte gun.
Mijn tochtje met de fiets was het mooiste moment van de week. Vol verwondering dacht ik bij mezelf: ‘Wat als dit allemaal – de natuur om mij heen, die vrolijke, zorgeloze kinderen, deze fietstochtjes, al deze mooi dingen die we als vanzelfsprekend zien – plots zou verdwijnen?’ Alleen het idee al deed mij huiveren. Toch gebeurt het wel. Onze welvaart neemt wellicht toe, maar als ménsen betalen we hier een te hoge prijs voor.
Eigenlijk zijn we best wel egoïstisch, als je er goed over nadenkt. Ons hele economische systeem is gericht op materialisme en hebberigheid. We willen steeds meer en dat verziekt zowel de aarde als onze ziel. Het verwijdert ons, weg van de natuur, en maakt ons spiritueel blind. De Italiaanse schilder Leonardo da Vinci zei: ‘De dieren lijden en hun gejammer vervult de lucht. De bossen vallen ten prooi aan vernietiging. De bergen worden opengescheurd voor de metalen die in hun aderen groeien. En de mens looft en prijst degenen die aan de natuur en aan de mensheid de grootste schade berokkenen.’
We kunnen de lucht met ons gejammer blijven vervullen, maar daar schieten we niets mee op. De politiek de schuld blijven geven en om de vier jaar de discussie voeren over welke partij nou een beter klimaatplan heeft, dat helpt ons ook niet bepaald verder. Ondertussen blijft de opwarming van de aarde doorgaan, met alle gevaarlijke gevolgen van dien. We kunnen boos zijn op kolencentrales en wachten totdat deze gesloten worden, maar dat levert ons weinig op.
Ik geloof in het principe dat een betere wereld bij jezelf begint. Zeker wanneer we dit beginsel als een collectieve plicht gaan beschouwen. Verandering vind je in de kleine verhalen, die maken het verschil. In plaats van geketend te blijven, zouden gelovigen in het algemeen en moslims in het bijzonder het voortouw moeten nemen. Dit helpt ons niet alleen om klimaatverandering tegen te gaan, maar ook om onze plicht als rentmeesters van God op aarde te vervullen.
In de islam is het kweken van een plant, het planten van bomen, een doorlopende liefdadigheid
Toen ik hoorde dat Islamitisch Cultureel Centrum Leidsche Rijn gestopt was met het uitdelen van plastic flesjes tijdens de Ramadan was ik aangenaam verrast. Dit goede voorbeeld verdient navolging. Elk jaar worden er namelijk duizenden flesjes uitgedeeld in vrijwel alle Nederlandse moskeeën. Het besluit van de moskee in Leidsche Rijn klinkt als iets kleins, maar het is een stap, een les en een vorm van bewustwording. Dit is een goed voorbeeld van hoe (wereld)religies een prominentere rol zouden kunnen spelen bij het stimuleren van milieubewustzijn.
Aan de theologie ligt het in ieder geval niet. Er zijn meer dan zesduizend verzen in de Heilige Koran, en vijfhonderd daarvan gaan enkel over de natuur. God roept mensen herhaaldelijk op om na te denken over zijn schepselen, die elk aspect van de natuur omvatten: bomen, bergen, zeeën, dieren, vogels, sterren, de zon en de maan. De islamitische jurisprudentie bevat voorschriften over het behoud van zeldzame waterbronnen en plantensoorten. Er zijn zelf wetten voor het aanleggen van weiden, wetlands, dijken en de bescherming van dieren in het wild, opdat zij niet uitsterven.
In de islam is het kweken van een plant, het planten van bomen, een doorlopende liefdadigheid. Tevens is het een wenselijke daad, waarbij de persoon wordt beloond zolang schepselen in al hun vormen er baat bij hebben. De profeet verbood ook het snijden van cederbomen in de woestijn, waar schaduw en onderdak voor dieren wordt geboden. Er zijn talloze profetische woorden die het behoud van natuurlijke hulpbronnen aanmoedigen. De profeet zei in een prachtige overlevering: ‘Als het uur (het einde der tijden) is aangebroken, terwijl je een handpalm in je handen hebt en het is mogelijk om het te planten, dan zou je het moeten planten.’
Met andere woorden: het is absurd als we onze verantwoordelijkheid en ons rentemeesterschap niet serieus nemen en de wereld voor onze kinderen verzieken. Wat zouden we op de dag des oordeels tegen God zeggen, als hij ons zou vragen wat wij met de aarde hebben gedaan die aan ons is toevertrouwd?
Moge de Almachtige over onze prachtige aarde, in al haar verschijningsvormen, waken en ons in staat stellen om haar te beschermen en te bewaren.
Door middel van een tweet is Brits-Turkse advocaat Ozcan Keles een crowdfundactie gestart. Hij heeft nu ruimt 15.000 pond nodig om zijn proces te bekostigen tegen de Turkse staat, die om zijn uitlevering heeft gevraagd.
Keles doet beroep op zijn vrijheid van meningsuiting en vraagt zijn volgers op Twitter om steun.
Op 20 mei werd Ozcan Keles in Londen gearresteerd omdat Turkije om zijn uitlevering vroeg. Hij is namelijk actief voor de Gülenbeweging in Groot-Brittannië. De Gülenbeweging wordt door Turkije verantwoordelijk gehouden voor de mislukte coup tegen Erdogan van 15 juli 2016. Keles wordt ervan beschuldigd lid te zijn van, en propaganda te voeren voor een terroristische organisatie.
Om zijn uitlevering te voorkomen moet Keles een proces voeren. Voor 15 juli dit jaar moet de 15.000 pond binnen zijn, vertelt hij in zijn artikel op de website crowdfunder.co.uk. Dit gaat om de eerste fase van het proces. Als de rechtbank straks zou oordelen dat er een complete hoorzitting moet komen, is er zelfs nog veel meer geld nodig.
Beelden van de aanslag op moslims in Christchurch, waarbij op 15 maart dit jaar 51 mensen om het leven kwamen, werden doelbewust verspreid door Philip Arps. De zakenman uit Nieuw-Zeeland, een zelfverklaarde rechtsextremist, is veroordeeld tot 21 maanden cel.
Vier dagen na de aanslag werd de 44-jarige Philip Arps opgepakt. Hij had na de aanslag beelden en de livestream van de aanval gedeeld, waaronder ook bewerkte beelden met een teller die het aantal slachtoffers bijhield.
Arps is door de rechter veroordeeld voor hatecrime(haatmisdrijf) tegen de moslimgemeenschap. De zakenman verheerlijkte niet alleen de terroristische aanslag maar had zichzelf bovendien vergeleken met Rudolf Hess, tot 1941 de rechterhand van Adolf Hitler. Arps’ advocaat is van mening dat de rechter niet had moeten kijken naar de denkbeelden van Arps maar naar zijn daadwerkelijk handelingen. Arps deelde de beelden via dertig mensen.
De aanslag op moslims in Christchurch was vermoedelijk het werk van de negenentwintigjarige Australische rechtsextremist Brenton Tarrant, die zich heeft laten inspireren door de Noorse terrorist Anders Breivik. In totaal worden Tarrant nu eenenvijftig aanklachten van moord, veertig van poging tot moord en een van terrorisme ten laste gelegd. Op 4 mei 2020 zal het proces tegen Tarrant beginnen.
De Kanttekening was zaterdag aanwezig bij Pegida’s ‘flyeractie’ voor de Al Fourqaan-moskee in Eindhoven. Wat gebeurde daar nu werkelijk? Ook spraken we met omwonende moslims. Zij zijn niet gediend van Pegida’s aanwezigheid. ‘Het zou verboden moeten worden.’
‘Wat doen jullie hier?’ schreeuwt een van de verzamelde jongeren richting de wachtende journalisten op de verregende parkeerplaats voor de Al Fourqaan-moskee. Ervan uitgaande dat hij zelf ook wel weet dat we allemaal voor hetzelfde komen, houdt iedereen verder zijn mond. Niet lang daarna stopt er een auto, het raampje gaat open. ‘Is Edwin er al?’ Ik antwoord dat we nog even hebben te wachten op Edwin Wagensveld, de aanvoerder van anti-islambeweging Pegida. ‘Hij is bang, hij komt niet – let maar op’, foetert de man. Het raampje gaat weer dicht en hij scheurt er weer vandoor.
Het is het grimmige decor van de aangekondigde flyeractie van Pegida. De anti-islamactivisten waren 26 mei ook al naar de Eindhovense moskee gegaan, om te demonstreren ‘tegen de ramadan en de invloed van moslims in Nederland’. Toen kwamen zo’n driehonderd – voornamelijk Turks-Nederlandse – jongeren hen opzoeken en vlogen er stenen door de lucht. De ME moest ingrijpen, enkele jongeren werden gearresteerd.
Dit nooit meer, zei burgemeester John Jorritsma daarna. Pegida wilde echter een herkansing en had voor zaterdag 15 juni een verzoek ingediend om opnieuw te mogen demonstreren voor de Al Fourqaan-moskee. De burgemeester stak hier een stokje voor, om ‘ernstige wanordelijkheden’ te voorkomen. Pegida was welkom om te demonstreren, maar dan op woensdag 19 juni op het centraal gelegen Stadhuisplein. Pegida-activisten legden zich niet bij dit besluit neer. Ze zijn zaterdag alsnog naar de moskee gekomen, niet om te demonstreren maar om te flyeren.
‘Echt kei-vreemd, dit’
En zo wil het dat buurtbewoners, agenten en journalisten een halfuur lang in afwachting zijn voor – ja, voor wat eigenlijk? De flyeractie was gepland voor twee uur, maar Pegida komt maar niet opdagen. Enkele journalisten besluiten maar een rondje te gaan lopen, op zoek naar aanhangers van de anti-islambeweging. Ik raak aan de praat met Nihal (23), een buurtbewoonster die vroeger Koranlessen volgde in de Al Fourqaan-moskee.
Nihal zegt de verzamelde jongeren te willen helpen. ‘Ga naar huis – het is het niet waard om dit aandacht te geven met geweld’, gebiedt ze hen. De aanwezigheid van Pegida laat haar niet onberoerd. ‘Het geeft mij heel veel verdriet. Echt kei-vreemd, dit – waarom is dit allemaal nodig?’
Zou het wel moeten mogen dat Pegida hier langs komt? Nihal vindt van niet: ‘Ik zou willen dat het verboden werd, dit scheurt onze samenleving uit elkaar. We zijn een mengelmoes, daar zouden we trots op moeten zijn – maar Edwin Wagensveld is dat blijkbaar niet.’ Dit soort acties moeten volgens haar worden verboden, ‘voor elke moskee in heel Nederland’. Doorvragen leert dat Nihal überhaupt niet wil dat er in het openbaar geageerd wordt tegen de islam: ‘Niet tegen de islam, of tegen welk geloof dan ook. Iedereen moet gewoon vrij zijn of haar geloof kunnen uiten. Als gelovigen daar niemand lastig mee vallen, dan is dít toch niet nodig?’
‘Pegida begint met demonstreren en roept dingen die heel pijnlijk zijn. Dan kun je niet zeggen: ‘Ik ben een slachtoffer.’ Nee, je hebt het uitgelokt’
Nihal is glashelder: ‘Er zou een streep moeten worden getrokken. Wanneer is het vrijheid van meningsuiting en wanneer is het haatzaaien en discriminatie? En dat laatste is hier het geval. Dit is geen vrijheid van meningsuiting.’ Wat ze van het mediacircus rond dit soort betogingen vindt? ‘Ik ben van mening dat de media hierin een hele kwalijke rol spelen, omdat ze de hele tijd de foto’s pakken van 26 mei, waarin de jongeren slecht neer worden gezet. Omdat ze de jongeren blijven benoemen als ‘allochtone jongeren’, ‘moslimjongeren’, ‘Turken’, terwijl hier superveel verschillende mensen waren. En omdat ze telkens maar één kant van het verhaal laten zien en niet wat Pegida aan het doen is – dat ook net zo slecht is.’
Maar Pegida gebruikte toch geen geweld, in tegenstelling tot de jongeren? Nihal vindt de berichtgeving over het geweld overtrokken: ‘Op een gegeven moment liep dat uit de hand. Maar daar werd te veel aandacht aan gegeven. Dat was echt heel kort, dat geweld. En die tegenreactie was ook te verwachten – hoewel dat niet per se nodig was. Nu zeg ik niet dat wat die jongeren deden goed was, maar het was te vermijden.’ Op de vraag wat ze hiermee bedoelt, zegt ze: ‘Pegida begint met demonstreren en roept dingen die heel pijnlijk zijn. Dan kun je niet zeggen: ‘Ik ben een slachtoffer.’ Nee, je hebt het uitgelokt.’
Edwin Wagensveld (blauwe jas) praat met zijn Pegida-volgelingen
‘Uit die camera, uit die camera!’
Terwijl ik nog in gesprek ben met Nihal komen ze dan eindelijk aanlopen: een handjevol Pegida-aanhangers – onder wie ook voorman Edwin Wagensveld – dat Eindhoven andermaal zal doen opschudden. In een nabije straat hebben ze wat flyers uitgedeeld, naar het schijnt. Voor de moskee komen ze tot stilstand. Ze praten wat met elkaar en worden ondertussen uitgejoeld door de omstaande jongeren. Er is geen flyer meer te zien. Een vrouwelijke Pegida-aanhanger filmt de aanwezigheid van de jongeren, terwijl ze zwijgzaam een sigaret rookt.
‘Is dit alles?’, vraag ik aan een collega met een grote camera voor zijn neus. ‘Dat moet je hem vragen’, antwoordt hij, daarbij doelend op Wagensveld. ‘Goed idee’, beaam ik – dus ik stap op de Pegida-voorman af. ‘Je staat in m’n beeld!’ krijg ik meteen te horen van diezelfde collega. Ik gun hem, voor even, zijn shots. Een moment later zorgt een passerende buurtbewoonster, met een Redbull-blikje in haar hand, dan toch nog voor enig spektakel.
‘Hoeveel geld krijg jij daarvoor, om de boel op te fokken? Flikker op, man! Oplichter! Mag dat wel van de Bijbel?’ De omstaande jongeren klappen en joelen. De vrouw lijkt hiermee, ironisch genoeg, zelf de boel te hebben opgestookt. De jongeren aan de randen van het plein beginnen zich te bewegen richting Wagensveld en ook richting de journalisten. We worden gefilmd, een enkeling roept ‘Uit die camera, uit die camera!’ Eén van de journalisten krijgt een speciale behandeling en moet, om ruimte voor zichzelf te kunnen maken, een paar stappen opzij zetten.
Een verhitte discussie tussen een buurtbewoonster en een Pegida-aanhanger. ‘Mag dat wel van de Bijbel?’
‘Dit had niet gehoeven’
En dan komt het moment waarop het aanwezige journaille de vinger niet meer van de cameraknop zal halen. Een van de jongens komt op Wagensveld afgelopen en spuugt in zijn richting. Wat volgt is een korte matpartij tussen Wagensveld en meerdere jongeren, waarna Wagensveld wegrent richting de politie aan de rand van het plein. Met tientallen tegelijk achtervolgen de jongeren hem. De politie duwt hem meteen in de wagen en ze rijden weg. Ook de andere Pegida-leden worden opgevangen door de politie en weten te ontkomen. ‘Houdoe!’ roept een van de jongeren hen na.
‘Nu kan Wagensveld weer zeggen: ‘Kijk, dit zijn die moslims weer’. Maar dit heeft niets met de islam te maken’
‘Dit had niet gehoeven, dit had echt niet gehoeven’, reageert een omstaander met hoofddoek, als de rust is wedergekeerd. ‘Waarom moeten ze geweld gebruiken? Ik snap het wel, maar het hoeft niet.’ En haar moet nog iets anders van het hart: ‘Nu kan hij (Wagensveld, red.) weer zeggen: ‘Kijk, dit zijn die moslims weer’. Maar dit heeft niets met de islam te maken.’ Ook laakt ze dat Wagensveld zich weer op deze manier heeft moeten laten gelden. ‘Hij kan zo de moskee in komen, maar hij heeft helemaal geen interesse.’
Edwin Wagensveld wordt afgevoerd door de politie. ‘Houdoe!’
‘Ze verstoren het vredige leven van de mensen hier’
‘Wat is er gebeurd?’ vraagt Syed (36) in het Engels. Hij woont een paar straten verderop en is afgekomen op de consternatie. Wanneer ik hem vertel dat Pegida weer langs is geweest, schudt hij meewarig zijn hoofd. Syed is een IT-expat uit India en bidt regelmatig in de Al Fourqaan-moskee. Hij is juist naar Nederland gekomen omdat het een ‘veilig, vredig land’ is, en speciaal naar Eindhoven omdat Amsterdam en Rotterdam ‘te druk’ zijn. ‘Dit soort controversiële dingen leidt tot ongemak bij de mensen hier’, zegt Syed. ‘Als ze de islam haten, dan zouden ze niet naar hier moeten komen. Moslims gaan ook niet naar de kerk, om te zeggen: ‘Jullie zijn verkeerd bezig’.’
Demonstreren tegen de islam zou niet moeten kunnen, vindt hij. ‘Het zou verboden moeten worden. Ze verstoren het vredige leven van de mensen hier.’ Syed beaamt dat hier vrijheid van meningsuiting geldt. ‘Ze zouden rustig naar ons toe moeten komen, komen zitten en erover moeten praten. We verwelkomen hen.’ Maar: ‘Dit soort dingen moeten we voorkomen.’ En dan heeft Syed het niet alleen over zijn geliefde Eindhoven. Wat hem betreft worden demonstraties tegen de islam uitgebannen in ‘de hele wereld’. Want: ‘Haat creëert meer haat. Liefde lost problemen op.’
‘Dit land staat zich voor op de vrijheid van meningsuiting. Dat is een goed iets. Maar er zijn uitzonderingen’
Maar dat gaat Pegida niet doen, zo’n liefdevolle aanpak. Kunnen we niet beter Pegida gewoon rustig haar gang laten gaan, omdat ze precies uit dit soort controverses hun media-aandacht halen? Syed blijft bij zijn standpunt, dat ze hun punt ‘op een verkeerde manier’ maken: ‘Dit land staat zich voor op de vrijheid van meningsuiting. Dat is een goed iets. Maar er zijn uitzonderingen. Pegida doet ons, de maatschappij, moreel pijn.’
‘Aangevallen door moslims’
Als Syed weer is afgedropen, is de parkeerplaats voor de moskee bijna geheel verlaten. Een snelle blik op Twitter leert dat de vrees van een van de buurtbewoonsters – ‘Nu kan Wagensveld weer zeggen: ‘Kijk, dit zijn die moslims weer’’ – inmiddels is bewaarheid. ‘Aangevallen door moslims, bij Al Fourqaan-moskee te Eindhoven… door #politie meegenomen!’, twittert Wagensveld al vanuit de politiewagen. Hij laat een dag later weten de smaak te pakken te hebben en is van plan wekelijks te gaan flyeren in Eindhoven, voor de Al Fourqaan-moskee. ‘Wij blijven proberen, ook al moet ik er kruipend komen.’ Het is de vraag wie in Eindhoven hij daarmee een plezier zal doen.
Catalonië verklaarde zich in oktober 2017 onafhankelijk, maar Madrid stak hier een stokje voor en de Catalaanse president Carles Puigdemont moest halsoverkop het land ontvluchten. NRC-journalist Koen Greven schreef over de Catalaanse crisis een boek. ‘Het conflict is helemaal uit de hand gelopen omdat beide partijen niet wilden toegeven.’
Als Spanje-correspondent voor NRC maakte Koen Greven van dichtbij de politieke crisis in Catalonië mee. In oktober 2017 probeerde de separatistische deelregering van Catalonië zich af te scheiden van Spanje, maar deze poging mislukte en de Catalaanse president Carles Puigdemont vluchtte naar België. De media stellen de Catalaanse crisis vaak voor als een strijd tussen Spanjaarden en Catalanen, tussen Madrid en Barcelona. Greven stelt daarentegen dat de belangrijkste politieke tegenstelling die tussen de Catalanen onderling is. Vandaar ook de titel van zijn nieuwe boek hierover: Verscheurd Catalonië.
De Kanttekening sprak met Greven over de Catalaanse crisis. Waarom is het conflict tussen de nationale regering in Madrid en de regionale regering in Barcelona geëscaleerd? In hoeverre is de Catalaanse crisis vergelijkbaar met de situatie in de Rif in Marokko, waar de Hirak-beweging tegenover de regering in Rabat staat? En welke rol speelt de geschiedenis in de Catalaanse crisis, in het bijzonder de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939) en de dictatuur van Franco (1939-1975)?
‘Het conflict is helemaal uit de hand gelopen omdat beide partijen niet wilden toegeven’
Wat is er, kort samengevat, eigenlijk gebeurd in Catalonië?
‘Catalaanse politici wilden graag dat Catalonië zich zou afscheiden van Spanje, maar dat is mislukt. De politieke crisis speelt al langer maar raakte in een stroomversnelling, met een climax in oktober 2017. De rest van Europa keek met verbazing naar de gebeurtenissen in Catalonië. Een illegaal referendum. Ordetroepen in Barcelona. Het uitroepen van een onafhankelijke republiek, die maar één dag heeft bestaan. De vlucht van president Puigdemont. Het conflict is helemaal uit de hand gelopen omdat beide partijen niet wilden toegeven. Vorige week zijn er tegen twaalf gekozen Catalaanse politici hoge gevangenisstraffen geëist, met zeven tot vijfentwintig jaar cel. Dit draagt niet bepaald bij aan de-escalatie van het conflict.’
Waarom reageert Spanje zo fel? En waarom heeft de Catalaanse regering de zaak zo gepusht?
‘Veel Catalanen hebben het idee dat Madrid Catalonië onderdrukt. Al eeuwenlang. Nationalistische Catalanen kruipen graag in de slachtofferrol, maar Catalonië geniet juist heel veel autonomie. Ze hebben een eigen politie, onderwijs in de Catalaanse taal, enzovoort. Nergens anders in Europa genieten minderheden zoveel vrijheden. Maar Catalaanse nationalisten lijken steeds meer te willen. Niet zo heel lang geleden veranderden url’s van veel Catalaanse websites: in plaats van ‘.es’ eindigen ze nu met ‘.cat’.
Het verschil met Nederland is dat ze in Spanje niet polderen. Je bent voor of tegen. Niet alleen Catalaanse nationalisten denken zo, maar dat is ook de stemming in Madrid. Na de gebeurtenissen in Catalonië in oktober 2017 hebben veel mensen in mijn straat in Madrid de Spaanse vlag opgehangen. Ze hebben totaal geen sympathie voor de Catalaanse onafhankelijkheid, ze zijn zich vanwege deze gebeurtenissen juist Spaanser gaan voelen.’
Koen Greven (links) met Carles Puigdemont
Puigdemont is uit Spanje gevlucht. Wat doet hij nu?
‘Op 30 oktober 2017, drie dagen na de Catalaanse onafhankelijkheidsverklaring, hebben Puigdemont en vier van zijn ‘ministers’ het land verlaten. Puigdemont ging eerst naar België. Spanje heeft om uitlevering gevraagd, maar de Belgen hebben dit geweigerd omdat rebellie in België geen strafbaar feit is. In Duitsland werd Puigdemont wel opgepakt, maar niet uitgeleverd omdat de Duitse rechter rebellie met geweld niet overtuigend bewezen achtte. Puigdemont is in Europa een vrij man. Alleen: als hij een voet op Spaanse bodem zet, wordt hij gearresteerd en hangt hem een hoge gevangenisstraf boven het hoofd.
Het huurhuis van Puigdemont in Waterloo is het hoofdkwartier van de Catalaanse regering in ballingschap. Puigdemont gelooft echt dat hij nog een keer zal terugkeren. Dat maakte hij mij ook duidelijk toen ik hem vorig jaar oktober in Amsterdam interviewde. Maar ik vrees voor hem dat hij de geschiedenis in zal gaan als ‘de president van één dag’.’
En de onafhankelijkheid van Catalonië – die is nu verder weg dan ooit, toch?
‘Nu is dat wel zo. Over twintig jaar kan het misschien heel anders liggen. In de jaren tachtig was vijftien tot twintig procent van de Catalanen voor onafhankelijkheid, nu ligt dat op bijna vijftig procent. Spanje is bang dat de onafhankelijkheid van Catalonië tot een kettingreactie zal leiden. Dat daarna ook de Basken onafhankelijk willen worden. En de Galiciërs. Spanje is een heel fragiel land. Daarom staat er in de grondwet dat regio’s niet uit Spanje mogen stappen.’
‘Ik vrees voor Puigdemont dat hij de geschiedenis in zal gaan als ‘de president van één dag’’
Is de Catalaanse onafhankelijkheid eigenlijk niet te vergelijken met de Brexit, in de zin van dat mensen die onafhankelijkheid willen niet goed hebben nagedacht over de consequenties?
‘Die vergelijking klopt ergens wel. Puidgemont maar ook anderen zijn alleen maar bezig geweest met de weg naar onafhankelijkheid, niet met wat er daarna moet gaan gebeuren. De gevolgen kunnen heel slecht zijn voor de Catalaanse economie, die zeer met de economie van de rest van Spanje is verweven.’
Als je in Catalonië op vakantie bent zie je overal Catalaanse vlaggetjes. De meeste Catalanen zijn toch voor onafhankelijkheid? Of is die inschatting volkomen onjuist?
‘Het ligt inderdaad genuanceerder. Nederlanders kennen Catalonië van de strandvakanties aan de Costa Brava en natuurlijk van FC Barcelona en Johan Cruijff. Om die reden hebben veel mensen een pro-Catalaans sentiment, maar om eerlijk te zijn is onze blik nogal oppervlakkig. Er is een groot verschil van waar in Catalonië je bent. De provincie Gerona, in het noordoosten van Catalonië, is praktisch geen Spanje meer. Puigdemont komt hiervandaan. In Gerona wordt Catalaans gesproken, dat is ook de taal op school, de taal op straatbordjes en parkeermeters. Op gemeentehuizen wappert de Catalaanse vlag en de inwoners van Gerona steunden tijdens het WK van 2010 niet Spanje maar het Nederlands Elftal. Maar Catalonië is meer dan alleen Gerona. In de provincie Tarragona, onder Barcelona, is het sentiment heel anders. Daar voelt men zich meer met Spanje verbonden. De meerderheid van de Catalanen is niet voor onafhankelijkheid. Na het illegale referendum laten de Catalanen die bij Spanje willen blijven horen ook meer van zich horen. De crisis in Catalonië is een tweestrijd tussen de Catalanen onderling.’
Een onaardige vraag, maar heeft u meer sympathie voor de ‘loyalisten’ in Catalonië dan voor de separatisten?
‘Als journalist ben ik onafhankelijk, ik trek geen partij. Maar omdat ik in Madrid woon vinden Catalaanse nationalisten mij bevooroordeeld. Zo gepolariseerd zijn de verhoudingen nu.’
‘Net als de Catalanen voelen ook de Riffijnen zich onderdrukt door het centrale gezag’
U bent vorig jaar Marokko uitgezet, omdat u geen speciale toestemming had om in de Riffijnse stad Al Hoceima te werken. In hoeverre kun je de Catalaanse strijd voor onafhankelijkheid eigenlijk vergelijken met de strijd van de Hirakbeweging voor meer vrijheid voor de Riffijnen?
‘Er zijn zeker parallellen. Net als de Catalanen voelen ook de Riffijnen zich onderdrukt door het centrale gezag, waar ze zich tegen afzetten. En ook de Riffijnen voelen een sterke verbondenheid met elkaar. Daarnaast hebben ook de leiders van de Hirakbeweging hoge gevangenisstraffen opgelegd gekregen. De verschillen mogen we echter niet uit het oog verliezen. De Marokkaanse overheid is echt dictatoriaal. De Spaanse overheid is dat niet. Daarnaast strijden Rif-activisten niet voor onafhankelijkheid, hoewel ze door de Marokkaanse media wel als worden geframed.’
In Marokko heb je weinig persvrijheid. Hoe zit dat eigenlijk in Spanje? Heeft u daar last gehad van een bemoeizuchtige overheid?
‘Helemaal niet. Ik heb Puigdemont twee keer geïnterviewd, toen hij nog in Catalonië zat. De laatste keer was in de zomer van 2017, enkele maanden voor het illegale referendum. Wel heb ik op sociale media veel last van trollen gehad. Zij schelden mij uit voor fascist, omdat ik geen activist ben voor de Catalaanse zaak.’
Koen Grevens nieuwe boek ‘Verscheurd Catalonië’
‘Franco verbood openbare uitingen in de Catalaanse taal. Dat heeft kwaad bloed gezet’
Hoe zit het met de rol van de Spaanse Burgeroorlog en de dictatuur van Franco in dit verhaal? Wordt Madrid door de Catalanen nog steeds met Franco geassocieerd?
‘We moeten hier, zoals met alles, genuanceerd naar kijken. Het was niet zo dat alle Spanjaarden voor Franco waren en alle Catalanen tegen. Dat lag veel ingewikkelder. Wel verbood Franco openbare uitingen in de Catalaanse taal, met als gevolg dat je alleen thuis Catalaans kon spreken. Dat heeft kwaad bloed gezet.
In Spanje wordt er nog steeds omzichtig omgegaan met het recente verleden. Mijn dochter, die in Madrid op de middelbare school zit, krijgt geen les over de Spaanse Burgeroorlog. Dat ligt nog steeds heel gevoelig. Eigenlijk bestaan er in Spanje meerdere geschiedenisboeken naast elkaar. Het Catalaanse verhaal is heel anders dan de Spaanse versie van de geschiedenis. Ik sprak met een Catalaanse burgemeester die beweerde dat Catalonië de eerste democratie van Europa was. Men is ook erg trots op de eigen, specifiek Catalaanse tradities, zoals het bouwen van menselijke torens. En niet te vergeten FC Barcelona, een van de beste voetbalclubs van de wereld.’
Ja, want hoe zat het daar ook alweer mee? Johan Cruijff is toch een icoon in Catalonië, als voetballer en als trainer?
‘Inderdaad. Johan Cruijff, die door de Catalanen El Flaco werd genoemd – De Dunne –, ging in 1973 als voetballer bij Barcelona aan de slag. Dankzij Cruijff werd Barcelona in 1974 lanskampioen en werd Real Madrid – de club van Franco – met 0-5 verslagen. In 1992 won Barcelona de Champions League met Cruijff als trainer. Cruijff heeft veel betekend voor het Catalaanse zelfvertrouwen. Maar hij heeft zich nooit politiek laten gebruiken door Catalaanse nationalisten. Hij was weliswaar trainer van het Catalaanse elftal, maar deed dit alleen omdat hij de jeugd aan het voetballen wilde krijgen.’
Binali Yildirim, burgemeesterskandidaat bij de verkiezingen in Istanbul voor Erdogans AKP-partij, zegt dat hij de Syrische vluchtelingen terug naar huis wil sturen. ‘Ze zullen vertrekken’, stelde Yildirim zondag tijdens een televisiedebat met CHP-kandidaat Ekrem Imamoglu.
In 2011, bij het begin van de Syrische Burgeroorlog, werden vluchtelingen nog met open armen ontvangen in Turkije. De stemming is nu echter omgeslagen, wat mede komt door de economische crisis en de hoge werkloosheid. In Istanbul leven naar schatting 700.000 vluchtelingen, ongeveer 20 procent van het Turkse totaal.
Turkije heeft inmiddels al meer dan 300.000 Syrische vluchtelingen teruggestuurd naar Syrië. Zij zijn gevestigd in de gebieden die op de Koerden zijn veroverd door pro-Turkse islamisten. Volgens de Turkse minister van Binnenlandse Zaken konden de Syriërs terugkeren, omdat Turkije deze gebieden heeft ‘bevrijd’.
Turkije wil een grote bufferzone in het noorden van Syrië vormen. De Verenigde Staten zien dit niet zitten: de vorming van deze zone zou ten koste gaan van de Koerden, die de Amerikanen hebben geholpen in de strijd tegen IS. Om deze reden willen de Verenigde Staten hun troepen niet uit Syrië terugtrekken.
AKP-kandidaat Yildirim, voormalig premier onder president Recep Tayyip Erdogan en nog altijd zijn trouwe bondgenoot, trekt zich daar niets van aan. Hij vindt dat de Syriërs terug naar Syrië moeten, ook naar de Koerdische gebieden ten oosten van de rivier de Eufraat. Die zijn nu in Koerdische handen en staan onder Amerikaanse bescherming,
‘Ze zullen terugkeren naar huis. Bijna 500.000 mensen keerden terug naar gebieden die door Turkije zijn bevrijd van terroristen (lees: Koerdische strijders). En meer zullen vertrekken, nadat het gebied ten oosten van de Eufraat is gepacificeerd’, zei Yildirim.
Yildirims tegenstrever, CHP-kandidaat Ekrem İmamoglu, zei dat hij een speciale eenheid wil oprichten om de Syrische vluchtelingenproblematiek in Istanbul aan te pakken. ‘We zullen een volkstelling onder vluchtelingen houden, vooral onder kinderen.’
Imamoglu is op dit moment burgemeester van Istanbul, sinds hij tweeëneenhalve maand geleden de verkiezingen leek te winnen van Yildirim. Onder druk van Erdogan besloot de centrale kiesraad dat er nieuwe verkiezingen in Istanbul moeten komen. Die zullen plaatsvinden op 23 juni.
De Israëlische premier Benjamin Netanyahu heeft de ‘Trump Heights’ onthuld, een nieuwe nederzetting die genoemd is naar de Amerikaanse president Donald Trump.
De nederzetting is gevestigd op de Golanhoogte, een gebied dat in 1967 door Israël werd veroverd op Syrië tijdens de Zesdaagse Oorlog. Trump ondertekende in maart dit jaar een besluit waarin de Verenigde Staten de Israëlische annexatie van het gebied formeel erkennen.
Trumps voorgangers zagen de bezetting van de Golanhoogte als voldongen feit, maar waren tegen een formele annexatie door Israël omdat dit in strijd is met het internationale recht.
De Israëlische premier Benjamin Netanyahu onthulde een bord met daarop de tekst ‘Trump Heights’, in het Engels en Hebreeuws. Dit bord is versierd met de vlaggen van Israël en de Verenigde Staten en staat geplant op een patch van kunstgras.
In zijn toespraak prees Netanyahu de Amerikaanse president de hemel in. ‘Trump is een grote vriend van onze staat. Hij is een leider die dingen heeft gedaan die niet eerder zijn gedaan, maar wel gedaan zouden moeten worden in de naam van rechtvaardigheid en waarheid.’
David Friedman, de Amerikaanse ambassadeur in Israël, is ook in zijn nopjes. Hij stelt dat veel Amerikanen achter deze beslissing staan. Friedman kwam vorige week in het nieuws, omdat hij in gesprek met de New York Times beweerde dat Israël delen van de Westelijke Jordaanoever, waar veel Israëlische nederzettingen zijn, gewoon moet annexeren. Het Israëlische nederzettingenbeleid in de Palestijnse gebieden is reeds in strijd met het internationale recht.
Hongarije wil geen vluchtelingen en andere migranten toelaten. Maar omdat er in het land nauwelijks kansen zijn, willen hoogopgeleiden er graag weg.
Emigratie is al jarenlang een gevoelig onderwerp in Hongarije. Volgens de Europese Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling zijn de afgelopen decennia meer dan zeshonderdduizend Hongaren geëmigreerd. Volgens veel organisaties ligt dat aantal zelfs hoger. Dit, terwijl Hongarije minder dan tien miljoen inwoners heeft. Waarom zijn deze mensen geëmigreerd? En komen ze ooit nog terug?
Loon naar werken
Judit (38), werkzaam bij een cateringbedrijf, vertrok veertien jaar geleden naar Ierland. Ze was gefascineerd door het land vanwege een uitzending op National Geographic Channel. Haar plan was om maximaal vijf jaar weg te blijven, geld te sparen en dan een eigen huis in Hongarije te kopen. Maar Ierland bevalt haar zo goed, dat ze niet weet of ze voor haar pensioen nog terug gaat. Daarbij is het huidige politieke en economische klimaat in Hongarije voor haar een reden om niet terug te keren.
‘De politieke leiders in Hongarije werken samen met de grote banken’, zegt Judit. ‘Veel families hebben de afgelopen jaren hun huis verloren, doordat het geconfisqueerd werd door de regering. Lőrinc Mészáros, de beste vriend van premier Viktor Orbán, is door vriendjespolitiek nu één van de rijkste personen in Hongarije. De politici en hun kliek hebben bijna alle hotels en campings rondom het populaire Balatonmeer in handen. Maar ook in de rest van Hongarije bezit Mészáros grote stukken grond en veel gebouwen. Hij weet vrijwel alle belangrijke bouwklussen naar zich toe trekken, ook al vraagt hij daarvoor het dubbele of zelfs driedubbele.’
‘Viktor Orbán is leugenachtig, egoïstisch en arrogant’
Judit is duidelijk negatief over de premier. ‘Viktor Orbán is leugenachtig, egoïstisch en arrogant. Ziekenhuizen zijn gevestigd in oude gebouwen die in slechte staat zijn. We hebben niet genoeg verplegers, doktoren en leraren. De winkelprijzen zijn bijna gelijk aan die in West-Europa, maar het gemiddelde salaris in Hongarije ligt op vierhonderd euro in de maand. Sommige mensen moeten het zelfs doen met een pensioen van honderd euro. Orbán doet het voorkomen alsof Hongarije het allemaal voor elkaar heeft, maar ondertussen valt het land uiteen.’
Henrieth (40) woont nog in Boedapest. In het verleden had ze een baan bij een farmaciebedrijf, maar nu is ze werkzoekende. Drie goede vrienden van haar zijn geëmigreerd, vertelt ze. ‘Eentje is naar de Verenigde Staten vertrokken, een naar Duitsland en de andere zit in Oostenrijk. Ze zijn tevreden omdat ze daar wel loon naar werken krijgen. Allemaal hebben ze een doctorstitel op zak of werken ze aan een proefschrift. In het buitenland krijgen ze alle kansen, maar in Hongarije zouden ze worden onderbetaald. In West-Europese landen is het salaris soms wel vier keer hoger dan in Hongarije. Dat is een reden om in het buitenland te blijven.’
‘Migranten’ op een prullenbak geschreven
Een clown
Henrieth: ‘Orbán probeert met zijn retoriek de Hongaarse identiteit te versterken en aan te geven dat we iets te verdedigen hebben. Ik kijk het Hongaarse nieuws ook niet meer. Ik erger me aan zinnen als ‘de migranten komen eraan!’ De staatsmedia doen alsof we worden aangevallen. Maar schrijf alsjeblieft wel iets leuks over ons, er gebeuren ook een heleboel mooie dingen hier in Hongarije. Er zijn ook mensen die het wel helder zien. Alleen die vertrekken allemaal’, grapt Henrieth.
Omdat Hongarije weinig perspectief biedt, is Henrieth actief op zoek naar werk in het buitenland. Ze is gewend geraakt aan een goed salaris. ‘Ik werkte voor een buitenlands farmaceutisch bedrijf in Hongarije en zoek naar een soortgelijke functie. Het liefst in Hongarije, want ik wil hier eigenlijk niet weg. Ik heb een prima leven hier met mijn vriendin. We wonen mooi, in een groene buitenwijk van de stad. We kunnen genoeg tripjes maken.’
In het conservatief-christelijke Hongarije is een huwelijk tussen Henrieth en haar vriendin niet mogelijk. Ook een kind adopteren is geen optie. Mocht ze wel een kind willen, dan zullen ze waarschijnlijk moeten emigreren. ‘Alle mensen die tegen Orbán zijn, vinden hem maar een clown. Maar we zien wel wat de kwalijke gevolgen van zijn beleid zijn.’
‘In West-Europese landen is het salaris soms wel vier keer hoger dan in Hongarije’
Als voormalig universitair docent is Henrieth bezorgd over de onafhankelijkheid van het wetenschappelijke onderwijs. Er is veel ophef over de sluiting van de Central European University (CEU). Deze academische instelling, die gefinancierd wordt door de miljardair en filantroop George Soros, moet op last van Orbán de deuren sluiten. Volgens Orbán zou Soros door zijn financiële steun aan linkse NGO’s de Europese beschaving doelbewust ondermijnen. Henrieth vertelt dat de CEU vecht voor haar bestaan. ‘De universiteit is nog niet officieel gesloten, maar de onzekerheid eist haar tol. Nieuwe studenten zullen niet kiezen voor een universiteit die elk moment gesloten kan worden, dus de CEU lijdt daar onder.’ Henrieth vindt het jammer, want ze is van mening dat de universiteit een humanitaire bijdrage levert aan de wereld. ‘Orbán heeft zelf ooit een beurs van Soros gekregen, wat trouwens ook geldt voor veel andere leden van Fidesz.’
Dit is maar één voorbeeld, stelt Henrieth: ‘Alle humanitaire non-profitorganisaties liggen onder vuur, want alles dat indirect met immigratie te maken heeft wordt gezien als slecht. Er heerst een intimiderend en ontmoedigend beleid, waarin alle mensen die het niet met Orbán eens zijn dwarsgezeten worden. Er is een burgemeester uit een dorpje vlakbij Boedapest, die een eigen radiostation had waar ik graag naar luisterde. Het was geen politiek kanaal, er was vooral veel lokaal nieuws en leuke interviews. Maar alleen omdat de burgemeester het politiek niet eens was met Orbán is het radiostation uit de lucht gehaald. Hij maakte geen politieke reclame en redeneerde niet in dezelfde lijn als Orbán. Het erge is dus dat niet alleen de kritische stemmen worden gesmoord, maar ook de stemmen die zich afzijdig houden, die niet meegaan in het promoten van Orbáns ideologie.’
Orbán heeft veel media in handen gekregen. Henrieth is blij dat zij vanwege haar academische achtergrond slim genoeg is om propaganda eruit te filteren en zelf op te zoek gaan naar betrouwbaar nieuws. Maar buiten de grote steden ligt het anders. ‘Mensen in de landelijke gebieden, die hebben echt een heel ander leven. Zij geloven al die onzin.’
Een oproep tot het steunen van CEU
Hongaren in Transylvanië
Judit vreest dat Orbán tot aan zijn dood aan de macht zal zijn. ‘Hij heeft het electoraal systeem nu zo veranderd, dat hij via democratische weg niet meer weggestemd kan worden. Dat is wat hij doet. Als je het niet met hem eens bent, dan verandert hij de wet.’ Henrieth vindt het bovendien bizar dat Hongaren die niet in Hongarije wonen ook mogen stemmen. ‘Het is belachelijk dat de Hongaren in Transylvanië (een gebied in West-Roemenië, dat tot 1920 Hongaars was, red.) en andere Hongaren in het buitenland kunnen stemmen over mijn lot. Zij wonen hier niet, zij ervaren de gevolgen niet van hun keuze – terwijl ik juist een sterke band heb met Transylvanië, want mijn grootmoeder is afkomstig uit dat gebied. Maar als je niet in Hongarije woont mag je niet beslissen over wat hier gebeurt, vind ik.’
‘Eerst was het ‘Stop Brussel’, nu moet de immigratie gestopt worden’
Judit vindt dat de Hongaren zelf wat moeten doen om de politieke crisis in hun land op te lossen. ‘Alleen de Hongaren zelf kunnen dit doen. Wat de EU kan doen? Ik zou zeker niet willen dat Hongarije uit de EU stapt, maar ik heb kritiek als het gaat om het immigratiebeleid. Ook denk ik niet dat er strengere strafmaatregelen moeten komen voor Hongarije, omdat zulke besluiten rechtsextremisten in de kaart spelen. In heel Europa krijgen de populistische bewegingen meer aanhang. Ik vind dat de enorme bedragen die de EU spendeert aan Hongarije op de schop moeten. Een klein deel komt bij ons terecht, het leeuwendeel belandt in de zakken van Orbán en zijn vrienden.’
De campagneretoriek van Orbán bij de Europese verkiezingen is wel veranderd, vertelt Henrieth. ‘Eerst was het ‘Stop Brussel’, nu moet de immigratie gestopt worden. ‘Laat mensen er niet in’, is een veelgehoorde slogan. Ik maak grapjes met mijn vriendin dat er ‘Laat mensen er niet uit’ zou moeten staan.’
Een Fidesz-campagneposter voor de Europese verkiezingen van afgelopen mei
Hongarije wordt sinds 2010 geregeerd door de christelijk-nationalistische partij Fidesz van Viktor Orbán. De minister-president voert in een rap tempo wetten door die volgens de EU ernstig afbreuk doen aan de democratische rechtsstaat. Zo zou hij de rechterlijke macht onder controle van de staat brengen. Daarnaast zou Orbán de persvrijheid belemmeren en een xenofobe politiek voeren, die tegen vluchtelingen en migranten is gericht. Het christelijke Hongarije wordt door de moslimmigranten bedreigd, stelt Orban. Sinds de verkiezingsoverwinning van april 2018 beschikt Fidesz over een tweederde meerderheid in het Hongaarse parlement.
Door zijn retoriek ligt Orbán niet goed bij de overige EU-landen. Zo voert Orbán een anti-campagne tegen George Soros, de Hongaars-Amerikaanse miljardair die linkse NGO’s financiert. Volgens Orbán is Soros verantwoordelijk voor de vluchtelingencrisis en de komst van moslims naar Hongarije. Ook richtte Orbán zijn pijlen op Jean-Claude Juncker, de voorzitter van de Europese Commissie, en op andere EU-politici. Vanwege dit gedrag en omdat Hongarije in eigen land de rechtsstaat zou ontmantelen, besloot de christendemocratische fractie EVP Fidesz als lid te schorsen.
Bij welvaart denken we vaak in materiële termen, zoals geld. Maar wat als we niet naar geld kijken, maar naar het welzijn en het geluk van mensen? Dit idee circuleert al minstens dertig jaar in de academische wereld, maar werd recentelijk wereldnieuws nadat de overheid van Nieuw-Zeeland twee weken geleden een wellbeing-begroting presenteerde. Die begroting legt de nadruk op het geluk van de Nieuw-Zeelandse burger, niet op kapitalistische winsten. Moet de Nederlandse overheid ook zo’n begroting presenteren? Dit hangt af van hoe je het bekijkt, want ons land behoort tot de gelukkigste landen op aarde.
In de jaren zeventig van de vorige eeuw heeft koning Jigme Singye Wangchuk van Bhutan het begrip Bruto Nationaal Geluk (BNG) gemunt. Hij stelde dat het BNG belangrijker is dan het Bruto Nationaal Product (BNP), de belangrijkste internationale indicator om de economisch welvaart te meten. Sinds 2008 heeft Bhutan het BNG zelfs in de grondwet verankerd. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) van Bhutan heeft als taak om het BNG van de ongeveer 750.000 inwoners van dit kleine koninkrijk in de Himalaya te meten. Door middel van een vragenlijst wil het onderzoeksbureau bijvoorbeeld weten hoeveel uren de onderdanen aan het werk zijn, hoeveel geld ze in hun gemeenschap besteden, hoe vaak ze hun familie zien en of ze hun buren vertrouwen.
Volgens Wikipedia is het BNP ‘de totale toegevoegde waarde van alle goederen en diensten die in een bepaalde periode (meestal een jaar) door een bepaald land wordt geproduceerd’. Het BNP per hoofd van de bevolking staat symbool voor hoe welvarend een land is. Toch is er kritiek op deze manier van meten. Niet alleen Bhutan en Nieuw-Zeeland, maar ook wetenschappers – met name filosofen en sociale wetenschappers – hebben al jaren kritiek op het BNP en andere financiële indicatoren als maatstaf voor welvaart.
In Nederland wordt er dagelijks gemopperd, vooral door politici, opiniemakers en twitteraars
De bekendste kritiek komt van de Indiase econoom en filosoof Amartya Sen, de oprichter van de zogenaamde capability approach, of capabiliteitsbenadering. Volgens deze eminente professor en denker moet het welzijn van mensen niet aan de hand van materiële condities worden gemeten, maar aan de hand van hun politieke, economische en culturele vrijheden. Met andere woorden: als het BNP per hoofd van de bevolking hoog is, maar de bewoners krijgen geen fatsoenlijk onderwijs, hebben onvoldoende toegang tot de gezondheidszorg en er zijn nauwelijks politieke vrijheden, dan kun je dat land niet als ontwikkeld beschouwen.
Amartya Sen is een inspiratiebron voor de VN-index voor menselijke ontwikkeling, een lijst die landen niet rangschikt op basis van het BNP per hoofd, maar op het vermogen om hun bewoners te voorzien van een lang en gezond leven, goed onderwijs en eerlijke verdeling van het inkomen. Daarnaast heeft de Indiase geleerde met andere wetenschappers de intellectuele basis gelegd voor het World Happiness Report. Deze ranglijst meet geluk aan de hand van indicatoren als vrijheid, gebrek aan corruptie, inkomen, gezond en lang leven, sociale steun en vrijgevigheid. Bhutan staat – helaas – op plek vijfennegentig. De Scandinavische landen Finland, Denemarken en Noorwegen trekken deze lijst, Nederland doet het op plek vijf niet slecht. Nieuw-Zeeland neemt de achtste plek in.
In Nederland wordt er dagelijks gemopperd, vooral door politici, opiniemakers en twitteraars. Hierdoor zou je bijna vergeten dat het leeuwendeel van de Nederlanders best gelukkig is. Volgens een recent rapport van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) geven Nederlanders hun leven een 7,7. Dit is hoger dan het Europese gemiddelde van 7,1. Als we de genoemde VN-ranglijst voor geluk moeten geloven, dan kunnen de koning van Bhutan en de minister-president van Nieuw-Zeeland beter een bezoekje aan Nederland brengen – om te leren hoe ze de inwoners van hun land nog gelukkiger kunnen maken.
Een Syrische asielzoekster vocht het verbod aan, met succes.
Begin dit jaar gaf de gemeenteraad van de Duitse stad Koblenz goedkeuring voor een wet die de boerkini in gemeentelijke zwembaden verbiedt. De gemeenteraad stelde dat de boerkini, een alles verhullend zwempak, het onmogelijk maakt om te controleren of dragers ziekten of open wonden hebben.
Maar een Syrische asielzoekster vocht het verbod aan. Zij kreeg vanwege rugklachten het doktersadvies om als pijnbestrijding te gaan zwemmen. De asielzoekster, een vroom moslima, beargumenteerde dat de regels van de zwembaden in Koblenz in strijd zijn met de Grondwettelijke gelijke behandeling van mensen. En met succes: na een procedure van bijna een halfjaar heeft de Duitse rechtbank nu het bevel uitgevaardigd om het boerkiniverbod weer op te heffen.
In 2016 zorgde de boerkini al voor ophef in Frankrijk. Vele gemeenten steunden een soortgelijk verbod, gesteund door de nationale overheid. Toch vond het Hooggerechtshof aldaar dat een verbod in strijd is met de Franse Grondwet.
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
