Ik weet natuurlijk niet of de redactie van de Volkskrant bewust deze twee foto’s op een dubbelpagina tegenover elkaar had gezet. Maar in het lange stuk ‘Waarom Nederland niet opkwam voor journalist Omar Radi’ in de zaterdagskrant van 4 december vorig jaar was het contrast tussen de portretten van beide tegenstanders wel opvallend groot.
Links het open lachende gezicht van de journalist, inmiddels na een fake proces vanwege ‘spionage’ in zijn land tot zes jaar cel veroordeeld. En rechts de deels achter een zonnebril verborgen pafferige kop van koning Mohammed VI, die zich steeds meer tot een even despotische heerser ontwikkelt als zijn voorgangers, en geen tegenspraak, laat staan daadwerkelijke inspraak duldt.
Die zonnebril, die het onmogelijk maakt om de drager in de ogen te kijken: als een machthebber daarmee op de foto gaat, dan weet je eigenlijk al bij voorbaat dat hij niet deugt. Zonnebrillen: niet alleen maffiabazen verbergen zich daar bij voorkeur achter, maar ook dictators – het verschil tussen beide categorieën is overigens vaak gering. Het herinnert mij in elk geval altijd weer aan de militaire junta’s die in de jaren zeventig in Latijns-Amerika de ene na de andere democratie om zeep hielpen, omdat die de gevestigde economische belangen van een steenrijke half-feodale elite dreigden aan te tasten.
Misschien is het geen toeval dat ik mij van Fidel Castro – hoeveel ook op diens democratische gehalte aan te merken viel! – geen foto’s met zonnebril kan herinneren, en ook niet van de Iraanse ex-president Ahmadinejad, die toch evenmin van een enthousiaste omarming van rechtstaat en democratie verdacht kan worden. Zij vertegenwoordigden dan ook geen eeuwenoude feodale bovenlaag. Het wordt dus opletten, op welk moment Erdogan ook met zonnebril in het openbaar verschijnt. Dan weet je zeker: nu is het echt helemaal mis.
Zonnebrillen: niet alleen maffiabazen verbergen zich daar achter, maar ook dictators – het verschil tussen beide is overigens vaak gering
In terugblik is het onbegrijpelijk, hoezeer de Marokkaanse koning bij zijn aantreden als een belofte gold en zelfs bij een deel van de Marokkaanse jongeren een cultstatus wist te verwerven. Ook in Nederland, waar hij door sommigen bij zijn bezoek jaren geleden als een halve popster werd onthaald.
Maar eigen flitsende sportauto’s en speedboten – iets waarop Ahmadinejad inderdaad nooit betrapt is – zijn geen garantie voor een flitsend moderne geest.
Dat zien we ook op het Arabisch schiereiland, waar diverse potentaten eveneens heel krampachtig pogen ‘modern’ te zijn, met brede snelwegen, hoge wolkenkrabbers en enorme voetbalstadions, maar van kritische journalisten die uitzoeken hoe al dit oogstrelende spul tot stand gekomen is, niet bepaald gediend zijn. Neem de Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman, die zich sinds enige tijd ook in de mantel van modern bestuurder hult. Die zaagt ze zelfs letterlijk in stukken.
Blinkend jet-set-gedrag en een eerlijke democratische samenleving zijn twee verschillende dingen – misschien zijn ze zelfs met elkaar in strijd, want meestal gaan de eerste gepaard met fiscale witwasconstructies.
Hoeveel fout Arabisch, Russisch en Chinees miljardairsgeld – of van die beide vorstelijke Mohammeds – vindt niet een prettige schuilplek in een kapitaal pand in de Londense wijk Mayfair, een als een oester gesloten bank in het Zwitserse Zürich, of in een particulier jacht van cruise-schipachtige proporties aan de Franse Côte d’Azur?
De laatste heb ik een paar jaar terug, in pre-coronatijden, met eigen ogen in de havens van Nice en Cannes kunnen zien. Privé-schepen die hoog genoeg waren om zelfs imposante middeleeuwse stadsmuren van boven te kunnen bekijken. Bij één werd na het aanmeren op de kade een rode loper uitgelegd. Ook het zonnebrilgehalte was aan boord – zelfs achter de champagne in de schaduw – opmerkelijk hoog.
In een iets verder verleden zagen we in diverse Europese steden kleine invasies van diverse leden van de Khadaffi-clan; ook de Libische dictator zelf sloeg er wel eens (letterlijk) zijn tenten op. Bij hem was de zonnebril dan ook nooit ver weg. Er is die fantastische foto van zijn bezoek aan Rome in 2009, waar Berlusconi – toch evenmin vies van het nodige uiterlijk vertoon – als beginnend autocratisch burgermannetje in zijn colbertje volledig naast diens met tressen en medailles volgehangen bombastische gala-uniform verbleekt.
