Afgelopen weekend kwam na meer dan elf jaar in Israël een einde aan het premierschap van Benjamin Netanyahu. Keer op keer was hij er tot dusverre in geslaagd om de grootste partij te worden en vervolgens via allerlei ingewikkelde coalities aan de macht te blijven. Door de ene helft van de bevolking wordt hij op handen gedragen, door de andere helft in toenemende mate als amoreel verafschuwd.
Omdat zijn tegenstanders onderling te verdeeld waren, wist hij echter met elk schandaal uiteindelijk weer weg te komen. Slechts door de totstandkoming van een Coalitie van Gemeenschappelijke Afkeer beet hij nu in het zand. Alleen die gemeenschappelijke afkeer houdt die politiek-inhoudelijk zo onwaarschijnlijke coalitie bijeen. De vraag is hoe houdbaar zij daarmee is.
Ook in Nederland hebben we al tien jaar dezelfde premier wiens partij bij vier verkiezingen als de grootste uit de bus is gekomen – de eerste twee keer slechts ternauwernood – en door zeer diverse coalities zijn politieke leven steeds weer weet te rekken. En ofschoon het er in het Nederlandse parlement minder luidruchtig en (van Dion Graus afgezien) handtastelijk aan toegaat dan in het Israëlische: ook Mark Rutte klampt zich verbeten vast aan de macht.
Dat konden we begin april zien, toen zijn positie door zijn zoveelste leugen in Ollongrengate even aan het wankelen leek te worden gebracht. Een motie van wantrouwen, gericht tegen zijn persoon – als premier was hij door het toeslagenschandaal inmiddels al met zijn kabinet demissionair – werd door de complete oppositie gesteund, een formeel niet-verplichtende motie van afkeuring ook door de coalitie minus zijn eigen VVD.
Formeel niet-verplichtend, en hoewel de boodschap in feite duidelijk was, ging Rutte om zijn baantje te behouden op de formalistische tour. Een motie van afkeuring is in feite een elegante, diplomatieke vorm van een motie van wantrouwen, die – en dat was ook de boodschap van ex-diplomaat Sigrid Kaag – de betrokkene de kans geeft om de eer aan zichzelf te houden. Dat vergt alleen wel één ding: dat de betrokkene inderdaad over eergevoel beschikt.
Inmiddels ziet het ernaar uit dat hij er inderdaad in slaagt om zichzelf weer terug in het torentje te chanteren. Dit, omdat het hele VVD-mastodontendom zich als een ondoordringbare haag rond Rutte heeft geschaard en de andere partijen zich daar weer zuchtend bij neerleggen.
Ook Mark Rutte klampt zich verbeten vast aan de macht
Om hem en het aan hem vastgeklonken CDA van Hoekstra-minus-Omtzigt uit het regeerkasteel weg te houden zou in Nederland een even onwaarschijnlijke Coalitie van Gemeenschappelijke Afkeer nodig zijn, die reikt van PvdA tot PVV – overigens allemaal partijen met wie Rutte in het verleden zonder schroom heeft samengewerkt.
Daardoor geldt voor Nederland hetzelfde als voor Israël: net zomin als alle aan hem klevende schandalen tot afgelopen weekend de verkiezingszeges, en daarmee de eeuwige terugkeer van Netanyahu in de weg stonden, zo geldt dat tot dusver voor de schandalen rond Ruttes VVD. Het toeslagenschandaal interesseert zijn kiezers geen lor.
Corruptie: ook al is Ruttes VVD in dat opzicht minder ver ontspoord dan Netanyahu’s Likud, het was het afgelopen decennium met afstand de partij die het meest met integriteitsschandalen te kampen had.
Netanyahu schroomde niet om te pacteren met ultra-orthodoxe joden en agressieve extreemrechtse nationalisten, die het liefst alle Palestijnse moslims zouden deporteren. Rutte had in 2010 evenmin moeite om in die hoek coalitiesteun te zoeken. Het Nederlandse equivalent van de Israëlische theocraten, de SGP, betitelde hij als ‘een hele leuke partij’, en het Nederlandse equivalent van de Israëlische extreemrechtse nationalisten, de PVV – die het liefst ook alle moslims zou deporteren, zowel die in Nederland als die in Israël – als ‘een hele normale partij’.
Dat beide partijen toch op gespannen voet staan met de liberale beginselen vormt voor Rutte geen belemmering, omdat hij als ex-manager van een multinational Nederland als BV beschouwt en geen beginselen heeft.
Dat aan de Wilderscoalitie een voortijdig einde kwam, was ook niet vanwege een morele opstand in Ruttes eigen partij. Daar raakt men alleen van de kook vanwege mogelijke samenwerking met GroenLinks. Samenwerking met partijen die de rechtstaat willen opdoeken: geen bezwaar.
