20.5 C
Amsterdam
Home Blog Pagina 597

Mohammed geschrapt uit nieuwe vertaling Dante’s Inferno

0

In een nieuwe vertaling van Dante Alighieri’s De goddelijke komedie ontbreekt een opvallende naam: die van de profeet Mohammed.

Terwijl de hoofdpersoon in deze veertiende-eeuwse boekklassieker afdaalt door de hel, komt hij naast een reeks andere historische figuren ook de profeet Mohammed tegen. Die ondergaat daar een gruwelijk lot. In de nieuwe vertaling van uitgever Blossom Books komt de profeet nog wel voor, maar wordt hij niet meer bij naam genoemd.

‘We wilden niet nodeloos kwetsen’, zegt Blossom Books tegen de Belgische krant de Standaard.

De profeet is in de ogen van de christelijke Dante de voorloper van een valse godsdienst en zaaide daarmee enkel tweedracht, zo wordt in het boek ook uitgelegd. Maar Blossom Books wil de klassieken van de literatuur ‘op een toegankelijke en prettige ­manier beschikbaar maken voor nieuwe, vooral jongere lezers. Het zou jammer zijn als die lezers door die passage op de tekst zouden ­afknappen’.

‘We hebben over de schrapping zeer lang gediscussieerd. Ik heb er nachten van wakker gelegen’, zegt de Antwerpse vertaalster Lies Lavrijsen. ‘Mohammed is niet helemaal weg uit de tekst; ik schrapte drie regels waarin hij spreekt met Dante en daarbij ook zegt wie hij is, dat is alles.’

De ingreep is volgens Lavrijsen ‘niet uit angst of diende niet om mogelijke controverse te vermijden – en nee, ook niet uit een weg-met-ons-overtuiging. Het gaat haar ‘om de moderne, humanistische boodschap van Dante. Die is te belangrijk, zeker ook voor jongeren uit andere culturen’.

De Mohammed-passage is ‘niet meer van deze tijd’, beaamt Blossom Books. En ja, Dante plaatst homoseksuelen ook in de hel en die blijven in deze editie ook als zodanig benoemd, ‘maar dat kwam doordat het christendom daar zo over dacht, tot vandaag toe. En Dante schrijft toch heel respectvol over hen’.

Nederlandse schrijvers reageren geprikkeld op deze stap. ‘Misschien wel handig om in mijn testament te laten opnemen dat de toekomstige idioten geen woord mogen veranderen in mijn boeken’, twittert Erdal Balci. ‘Kon een verklarende voetnoot dan niet helpen?’, vraagt Abdelkader zich af op hetzelfde medium.

Leefbaar en PVV eisen uitleg Aboutaleb na ‘absurde’ ramadan-uitspraak

0

Leefbaar en de PVV in de Rotterdamse gemeenteraad zijn boos op burgemeester Ahmed Aboutaleb, na zijn uitspraken over de ramadan en de avondklok. Dit schrijft Dagblad 010.

Volgens raadslid Tanya Hoogwerf (Leefbaar) is de opmerking ‘een klap in het gezicht van vele families die vanwege de coronamaatregelen hun familie niet konden zien tijdens kerst, verjaardagen, oud en nieuw en begrafenissen.’ Dit schrijft ze in een brandbrief aan de burgemeester.

Gisteren waarschuwde Aboutaleb dat het handhaven van de avondklok tijdens de ramadan wel eens lastig zou kunnen worden. Half april begint de islamitische vastenmaand. Het vasten duurt tot ongeveer half tien ’s avonds, nadat de avondklok is ingegaan.

Volgens de burgemeester hebben moslims na het vasten toch de neiging om op familiebezoek te gaan. ‘We hebben in Nederland toch een miljoen mensen die daar aan doen. Het wordt dus voor heel veel mensen ingewikkeld om zich daar aan te houden.’

Sommige twitteraars reageren verbolgen op de opmerkingen van Aboutaleb, omdat hij zou suggereren dat voor moslims andere regelen gelden dan voor de rest van Nederland.

Met zijn uitspraken zou Aboutaleb moslims ‘een soort van vrijbrief geven om zich niet aan de avondklok te houden’, aldus Leefbaar.

Academische wereld veroordeelt intimideren historica Nadia Bouras

0

De Vereniging van Universiteiten (VSNU) en de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) veroordelen in een gezamenlijk statement het intimideren van de Leidse historica Nadia Bouras.

De Marokkaans-Nederlandse historica, universitair docent aan de Universiteit Leiden, twitterde zondag dat ze thuis een sticker had gekregen met de tekst ‘Geobserveerde locatie’.

De sticker is afkomstig van ‘Vizier op Links’, een anoniem Twitteraccount dat een kruistocht voert tegen ‘links’. Volgens een rapport van de Britse NGO Hope Not Hate is Vizier Op Links een van de invloedrijkste extreemrechtse Twitteraccounts in Nederland. Bouras voelde zich bedreigd en heeft aangifte bij de politie gedaan.

‘Het intimideren en bedreigen van onze mensen is een regelrechte aanval op de academische vrijheid én op de vrijheid van meningsuiting’, stellen VSNU en KNAW. ‘Door dit soort acties aan te moedigen bedreigt Vizier Op Links kernwaarden van onze open samenleving.’

Aan zijn zeventienduizend Twitter-volgers ‘onthult’ Vizier Op Links persoonlijke feiten van academici, bestuurders, journalisten, activisten en organisaties, zogenaamd uit linkse hoek. Zijn doelwitten melden nadien vaak slachtoffer te zijn geworden van bedreigingen door extreemrechtse twitteraars.

De lokale GroenLinks-politicus Huub Bellemakers, Cordaid-medewerker Paul van den Berg en muzikante Aafke Romeijn kregen eerder een Vizier Op Links-sticker op hun thuisadres geplakt en deden aangifte.

De persoon achter het account Vizier Op Links ontkent zelf de sticker met ‘Geobserveerde locatie’ te hebben opgeplakt bij het huis van Bouras. Je kunt deze stickers bestellen via een site die op naam staat van Vizier Op Links.

Etnobarometer: coronastandpunt FvD populair onder biculturele stemmers

0

BIJ1 heeft het gehaald, Nida niet. Denk verloor ruim 11.000 stemmen, maar behield drie zetels. We spraken erover met Abdelbasset Zaghdoud van de Etnobarometer, die via een enquête het stemgedrag van bijna 1.700 biculturele kiezers in kaart bracht.

Volgens Zaghdoud zijn BIJ1 en Nida deels verantwoordelijk voor het stemmenverlies bij Denk, maar hebben deze drie partijen samen meer stemmen gehaald dan in 2017.

‘Veel Afro-Nederlandse kiezers die in 2017 nog op Denk stemden zijn naar BIJ1 gegaan. Nida kreeg circa 33.000 stemmen, de helft van de nog te bepalen kiesdeler. Er zijn kiezers die van Denk naar Nida zijn gegaan, maar er zijn ook nieuwe biculturele kiezers die in 2017 niet hebben gestemd of nog niet mochten stemmen. Het potentieel aan biculturele twijfelaars of niet-stemmers is relatief groot. Daar valt de winst te behalen voor Denk, Nida en BIJ1.’

De coronacrisis heeft ook het stemgedrag van biculturele Nederlanders beïnvloed. Zaghdoud: ‘Denk, Nida en BIJ1 deden weinig tot niets met dit thema. Dit, terwijl gezondheid en de vrijheidsbeperkende maatregelen wel hele belangrijke thema’s voor biculturele Nederlanders waren tijdens deze verkiezingen.’

Forum voor Democratie, dat zich hevig afzet tegen de lockdown, lijkt om deze reden populair te zijn geweest onder biculturele Nederlanders. Exacte cijfers heeft Zaghdoud nog niet, maar hij zegt dit op basis van persoonlijke gesprekken met enkele tientallen respondenten.

‘Ze stemmen niet op de partij vanwege Baudet en zijn xenofobie, maar vanwege het coronavirus. Ze geloven de overheid niet en FvD lijkt de enige partij die zich tegen het dominante narratief van de overheid verzet. Dat het partijprogramma van FvD doordrenkt is van foute racistische doelstellingen wordt door deze biculturele kiezers voor lief genomen.’

‘Het potentieel aan biculturele twijfelaars of niet-stemmers is groot. Daar valt winst te behalen voor Denk, Nida en BIJ1’

Hoewel Denk geen zetels heeft verloren, doet de uitslag pijn bij de islamitische kiezers die Zaghdoud sprak. Dit, vanwege de verdeeldheid en de grote winst van de populisten. Bovendien vinden de geënquêteerden dat Denk en Nida zich te slap opstellen tegen ‘het rechtse offensief’.

‘Eigenlijk zouden de partijen gericht op de biculturele stemmer strategisch de handen ineen moeten slaan, om zo het islamitische en biculturele  geluid in de Tweede Kamer te versterken’, concludeert Zaghdoud.

Maar voorlopig zijn daarvoor te veel beren op de weg, legt hij uit. ‘Het gaat om de ego’s van de leiders, de partijorganisaties die een andere partijcultuur hebben, meningsverschillen over principiële kwesties en de gefragmenteerde eigenbelangen van de achterban. Denk is een partij van seculiere signatuur, terwijl Nida islamitisch geïnspireerd is. Bij BIJ1 staat diversiteit centraal en de partij is zeer LGBTQIA+-georiënteerd. Al deze verschillen kunnen roet in het eten gooien.’

De komende Kamer als kakelhok

0

Moeten we er blij mee zijn, met al die nieuwe splinterpartijtjes in de Kamer? Nu wéér liefst vier erbij: BIJ1, Volt, BBB en JA21.

Je kunt natuurlijk redeneren: nu worden nog meer mensen gehoord, die zich bij de bestaande partijen ongehoord voelden (met uitzondering van Joost-Annabel, want dit retroduo dankt zijn politieke doorstart vooral aan zelfs voor hen net iets te foute appjes en foute muziek).

En inderdaad zullen die nieuwelingen ook vast gaan zeggen wat hun eigen achterban wil horen. Maar zijn ze ook bereid om naar elkáár te luisteren? Of wordt de Kamer één groot kakelhok, waar alle kippen ongeremd hun heilsboodschap verkondigen? Om dan tevreden op hun stok terug te keren, nu ze het ‘toch maar lekker even hebben gezegd’?

Leidt het ook nog tot enige dialoog? De scheldpartijen tussen PVV en Denk, die beide last hebben van antidemocratische oprispingen – zich vertalend in een meldpunt voor overlast gevende Polen dan wel voor ongehoorzame Turken – bieden in dat opzicht niet echt hoop.

Want ze staan nogal scherp tegenover elkaar, deze nieuwelingen, ver op de flanken. BIJ1: extreem woke. Volt: extreem eurofiel. JA21: extreem nationalistisch. En bij BBB is weer de boer heilig.

Of anders gezegd: BIJ1 is GroenLinks in het kwadraat. Daar koestert men het liefste óók alle onderdrukte minderheden die maar ergens te vinden zijn. Volt is D66 in het kwadraat – sociaaleconomisch is er weinig verschil: een club voor succesvolle kosmopolieten, alleen nog aan het begin van hun carrière in Brussel.

JA21 is de VVD in het kwadraat: hardcore marktdenken gecombineerd met infantiel Oranjegevoel en afkeer van het vreemde. Zij verwoordt ongegeneerd wat veel VVD’ers eigenlijk al heel lang vinden en ook zelf steeds meer hardop durven zeggen. BBB is het CDA in het kwadraat: vol van agrarisch (res)sentiment jegens de Randstad.

Voorheen mopperden hun kiezers in de marge van andere partijen dat het niet hard genoeg hun kant uitging. Nu hebben zij zich zelfstandig gemaakt en zich opgesloten in hun eigen bubbel, waarbinnen zij niet meer met een ietsje-pietsje-andersdenkende worden geconfronteerd.

Elk deelbelang zijn eigen partij?

Het gevaar van monomanie ligt zo op de loer. Een politieke partij moet meer zijn dan een actiegroep.

Dat monomane komt misschien – leuk voor de kijkcijfers van de media – de levendigheid van de ‘debatten’ ten goede, maar geldt dat ook voor hun kwaliteit? Een parlement is ook iets anders dan een debatingclub, al is ons woord ‘parlement’ wel afgeleid van de bezigheidstherapie die eindeloos spreken voor sommige lieden vormt.

Een politieke partij moet meer zijn dan een actiegroep

Kamerleden zijn niet alleen volksvertegenwoordigers. Zij zijn ook wetgevers en controleurs van de macht. Niche-politici moeten dus ook meebeslissen over thema’s waarvoor zij níet speciaal gekozen zijn.

Neem de confrontatie in Nieuwsuur van Esther Ouwehand met een dierenfundamentalist uit haar achterban. Hoe de fractie het waagde om enige tijd te spenderen aan andere onderwerpen dan de bio-industrie – pensioenen bijvoorbeeld – zolang er nog ergens een varken in nood gered moest worden? Daar waren toch andere partijen voor?

Om dat te kunnen, om als fractie een zinnige (wetgevende) bijdrage te kunnen leveren op de belangrijkste politieke terreinen, is een zekere omvang nodig, toch tenminste wel een zetel of acht à tien. Dat haalt de helft van de Kamerfracties bij lange na niet eens.

Ten tweede moet er dan ook een zekere interne samenhang bestaan qua opvattingen over al die andere punten, anders scheurt zo’n club al snel uiteen. Dat is ook iets wat we de afgelopen decennia voortdurend hebben gezien bij vrijwel alle nieuwkomers die met de pretentie binnenkwamen dat ze de boel eens even goed zouden opschudden.

Ze bleken vooral bezig met zichzelf op te schudden. De interne conflicten waren niet van de lucht: bij de LPF en FvD (dat wordt vast opnieuw leuk, nu Wybrand Haga onder het corona-yogajes evenveel stemmen heeft gescoord als Baudet), bij Denk, bij alle ouderenpartijen die de afgelopen kwarteeuw het Binnenhof in en uit zijn gemarcheerd.

Zeker, één risico lopen de eenmansfracties van BIJ1 en BBB niet: een interne scheuring. Maar misschien moeten we zelfs dát niet uitsluiten.

Amsterdam: leraar op non-actief na opmerking over ‘klote-Marokkaantjes’

0

Een docent aan het Calandlyceum in Amsterdam Nieuw-West is op non-actief gesteld na een opmerking over ‘klote-Marokkaantjes’.

De docent gaf een groep leerlingen online les. Terwijl hij dacht dat hij zijn microfoon had uitstaan zei hij tegen zijn vrouw: ‘Ik ben bijna klaar met die klote-Marokkaantjes.’ De microfoon stond echter nog aan en de leerlingen hoorden alles.

Het incident vond vorige week plaats, bevestigt de directie van de school tegenover de Amsterdamse zender AT5. ‘Wij keuren de opmerking absoluut af en betreuren dit’, zegt directeur Wendelien Hoedemaker. ‘Wij staan als school voor inclusie en voor gelijkwaardigheid. Daar past dit totaal niet bij.’

Er loopt nu een intern onderzoek. Hierna zullen strafmaatregelen volgen, maar de directeur wil hierop niet vooruit lopen.

Rotterdam gaat campagne voeren voor recht op ‘geloofsafvalligheid’

0

De gemeente Rotterdam trekt dit jaar 80.000 euro uit voor een ‘afvalligheidscampagne’.

In de stad worden posters opgehangen, waarin ‘het recht op geloofsafvalligheid en vrijheid van levensovertuiging’ wordt verdedigd. Een nipte meerderheid van de Rotterdamse gemeenteraad stemde hiervoor, meldt de Rotterdamse editie van de Telegraaf.

De actie komt uit de koker van Leefbaar-raadslid Ehsan Jami (foto, linksboven). Hij richtte in 2007 het Centraal Comité voor Ex-moslims oprichtte. Het Leefbaar-raadslid wil dat heel Rotterdam vol komt te hangen met prikkelende posters.

Jami: ‘Een moslima die haar hoofddoek afdoet, dat zou een geweldige poster zijn.’

Jami’s voorbeeld is de controversiële postercampagne over vrije partnerkeuze die de gemeenteraad in 2017 voerde, op initiatief van Leefbaar Rotterdam en actiegroep Femmes For Freedom. Op die posters waren zoenende stelletjes te zien van verschillende afkomsten, zoals een meisje met een hoofddoek en een jongen met een keppeltje.

Tegenstanders namen hier toen aanstoot aan. ‘Ik zie dit vooral als een verkiezingsuitlating van Leefbaar Rotterdam’, zei PvdA-raadslid Fatima Talbi, die vorig jaar overleed. ‘Het is roeptoeteren en van de zotte om een serieus probleem zo neer te zetten.’

De timing van Jami’s postercampagne is opmerkelijk. In Nederland is er nu wekenlang ophef over de jonge schrijfster en ex-moslima Lale Gül, die op ongezouten wijze de islam bekritiseert en slachtoffer is van intimidaties en bedreigingen.

Rotterdam: vandalisme en bedreiging tegen Koerdische stichting

0

Zaterdagavond zijn bij een Koerdisch cultureel centrum in Rotterdam de ramen ingegooid. Ook kreeg de stichting die het pand beheert een bedreiging binnen.

‘Ons pand staat niet in het centrum van Overschie, maar op een afgelegen plek’, vertelt Rojhat, woordvoerder van de Koerdische Volksstichting. ‘We storen niemand, en hadden ook niet verwacht dat anderen ons zouden storen.’

Zondagochtend ontdekte Rojhat dat de ramen waren ingegooid. Ze kregen ook een dreigbrief die was ondertekend door ‘Bozkurt Utrecht Gencler’, ofwel ‘jongeren van de Grijze Wolven in Utrecht’.

De Grijze Wolven vormen een ultranationalistische etno-Turkse groepering en vinden dat Koerden een bedreiging vormen voor het Turkse volk.

Rojhat: ‘In de brief stond dat ons culturele centrum binnen een maand moest verdwijnen, anders zouden ze het pand in de fik steken. En we werden ook ‘vieze hoerenzonen’ genoemd.’

Vanwege die concrete dreiging doet de politie nu onderzoek naar het incident, zegt Rojhat. ‘We krijgen geen politiebewaking, maar de politie surveilleert nu wel meer in onze buurt.’

Volgens Rojhat kun je de aanval op de Koerdische Volksstichting Rotterdam niet los zien van de recente gebeurtenissen in Turkije. De pro-Koerdische partij HDP dreigt te worden verboden, onder aanmoediging van Devlet Bahceli, de leider van de extreemrechtse partij MHP die gelieerd is aan de Grijze Wolven.

Bahceli heeft onlangs indirect een dreigement naar de Koerden in Europa geuit, zegt Rojhat. ‘Hij heeft de Grijze Wolven indirect opgeroepen om tegen ons in actie te komen.’

 

‘Oranje werkt naast verklaring over Qatar ook aan Turkije-statement’

0

Vandaag zal het Oranje niet alleen een statement geven over het WK 2022 in Qatar, maar ook over Turkije. Dat schrijft Voetbalzone.

De mensenrechtenschendingen in het land, waar duizenden politieke tegenstanders in de gevangenis zitten, zouden de aanleiding vormen.

De KNVB is er samen met de spelers mee bezig, meldde Telegraaf-journalist Valentijn Driessen vrijdagavond bij het voetbalpraatprogramma Voetbal Inside.

Vandaag wordt een statement verwacht. Naar alle waarschijnlijkheid is een boycot van het WK of van de wedstrijd tegen Turkije aankomende woensdag niet aan de orde.

Vanochtend riep Amnesty International dat de voetbalbonden FIFA en KNVB op om een statement te maken over de mensenrechtensituatie in Qatar.

Bij het bouwen van de stadions voor het WK van 2022 zijn 6.750 arbeiders uit India, Nepal, Bangladesh, Pakistan en Sri Lanka gestorven, meldde de Britse krant the Guardian vorige maand.

Van woke naar winst

0

Laatst hoorde ik tijdens een gezellig avondje kaasfonduen met vrienden weer eens het nummer Woke van Arjen Lubach. Vooral de hardstyle-deuntjes aan het einde deden mij verlangen naar een rave. Cancel corona alsjeblieft zo snel mogelijk!

Lubachs liedje leidde bij mij ook tot wat minder platte ideeën. Want ‘woke’ zijn en de daaraan verbonden cancel culture houden het debat in een wurggreep.

Neem het woord ‘blank.’ Naast het in de ban doen van ‘Zwarte Piet’, ‘moorkop’ en ‘Jodenkoek’, wat ik allemaal beter begrijp, moet ‘blank’ tegenwoordig ‘wit’ genoemd worden. Maar oké, ik doe wel mee. En toen mocht ineens de witte Marieke Lucas Rijneveld geen gedicht vertalen van de zwarte Amanda Gorman.

Hoe halen we het in onze kaaskop? Zal ik uit verzet ook weer ‘blank’ gebruiken, net als NRC-columnist Zihni Özdil? Nou ja, ik zal eerder uit stil verzet smakeloze blanke vla naar binnen lepelen.

Ik maak er nu wel grapjes over, maar de misère is dit: als gevolg van woke-zijn en de daarbij behorende cancel culture wordt een natuurlijk verloop van communicatie – de essentie van ons zijn als communicatieve wezens! – rigoureus verbroken. Debat, maar ook creativiteit en humor breken we af als cabaretiers het zwijgen opgelegd wordt.

Als we de woke-logica doortrekken moeten we ook gaan stoppen met ‘vrouw’/‘man’/‘het’ en uiteindelijk ‘wit’/‘zwart’ zelf. Weet je wat: ‘links’/‘rechts’, weg ermee. Succes op de snelweg.

Kortom, we neutraliseren dan de diversiteit en het dagelijkse leven plat; de diversiteit die het woke zijn nu juist trachtte te beschermen. Steeds minder woorden, en uiteindelijk geen. komen zo ons nog ter beschikking te staan om debat te voeren.

Ongeveer even problematisch is hoe in reactie hierop – zie de ‘cancel de cancelcultuur’ en het anti-woke-denken – net zo hard waakzaam gecancelled wordt. Cabaretier Martijn Koning die weg moet bij Jinek, omdat hij Thierry Baudet op grove maar openlijke wijze confronteerde met de xenofobische trekken van de politicus en de hypocrisie ervan.

We begeven ons dus niet zomaar op wat glad ijs. Het lijkt wel een existentiële Elfstedentocht, waarbij iedereen – zwijgzaam en murw geslagen – heel snel, heel vervelend onderuit kan gaan. It giet oan en oan en oan.

Naast mijn inhoudelijke zorgen rondom (anti-)woke zijn, heb ik bijzonder veel problemen met woke-washing: wanneer een for-profit organisatie of de consument met de mond diversiteit, inclusiviteit en sociale rechtvaardigheid belijdt, maar er slechts naar handelt voor geld en genot. Laten we als voorbeeld Maaike uit Lubachs liedje Woke nemen.

Hoe meer cancelling, des te meer cash

Maaike is 20 jaar oud, studeert psychologie en houdt van kritisch denken, debat en polemiek. Terwijl zij in een progressieve craft-beer brouwerij ergens in Utrecht van een lokaal alcoholvrij IPA’tje drinkt, geniet ze zelfgenoegzaam van het feit dat de helft van de brouwerijwinst naar een Save the Children-project gaat in Congo. Dat drinkt toch lekkerder. Ze leest meer over het project op haar iMac, een laptop waarover ze belastingvoordelen krijgt omdat het als studiemateriaal aangemerkt kan worden.

iMacs, elektrische auto’s en de mobiele telefoons waarop we onze woke tweets de wereld in slingeren lopen op kobaltbatterijen. 70 procent van de mondiale kobaltwinning vindt plaats in Congolees gebied. Rondom het mijnen van kobalt vinden er ernstige mensenrechtenschendingen plaats, interetnisch geweld en kinderslavernij.

Er zijn talloze andere voorbeelden van dergelijk kwaad, wat ik hier op basis van Hannah Arendts ‘banaliteit van het kwaad’, Zygmunt Baumans ‘liquide kwaad’ en Slavoj Zizeks ‘emancipatoir geweld’ zal duiden met de term ‘emancipatoir kwaad’. Dat emancipatoir kwaad bloeit op in deze tijden van de doorgeslagen woke-geest en cancel culture, die op zichzelf al zorgen voor verlamming van spontaniteit, humor en het debat. De markt speelt namelijk handig in op de mondiale cancel culture en zet veel woke-winst om.

Denk aan klimaatactiviste Greta Thunberg die internationale bedrijven demoniseert voor hun grove milieuschendingen, maar wel op de cover van het internationale goed verkopende magazine Time staat. Of denk aan Nike die de Black Lives Matters-protesten tegen Trump ondersteunt en daarmee adverteert.

Hoe meer cancelling, des te meer cash. We doen er allemaal bewust of onbewust aan mee. En ik hoop nu bewust. Enfin, open de ogen voor dit emancipatoir kwaad en wees waakzaam tegen woke-washing. Wake up!