De Turkse oppositiepoliticus Ömer Faruk Gergerlioglu hekelt Erdogans aanpak van de coronacrisis. ‘Het is een ramp als de coronapandemie ook uitbreekt in de gevangenissen.’
Vanwege de coronapandemie wil Turkije zo’n 90.000 niet-politieke gevangenen vrijlaten of onder huisarrest plaatsen, zodat ze niet met het virus besmet worden. Het gaat om gevangen die vastzitten voor relatief kleine misdrijven of al veertig procent van hun straf hebben uitgezeten. Dit plan geldt uitdrukkelijk niet voor de tienduizenden politieke gevangenen in de gevangenissen.
Deze week zal het Turkse parlement stemmen over het lot van deze politieke gevangenen. De Kanttekening sprak hierover met Ömer Faruk Gergerlioglu, voormalig arts en tegenwoordig parlementariër voor de pro-Koerdische HDP. Hij vindt dat politieke gevangenen worden gediscrimineerd en is een petitie voor hen begonnen. Ook vroegen we hem naar de reactie van de Turkse overheid op de coronacrisis.
Onderschatten de autoriteiten het coronagevaar?
‘Pas na 10 maart begon de regering het aantal besmettingen en sterfgevallen bekend te maken. De autoriteiten waren onvoorbereid en onvoorzichtig. Het was zeker dat deze pandemie ook naar Turkije zou overwaaien, maar de regering negeerde het gewoon.
Ze veroorzaakten helaas dat het virus zich door heel Turkije verspreidde, door zo’n 21.000 mensen naar de umrah (de ‘kleine’ bedevaart naar Mekka, red.) te sturen en de noodzakelijke maatregelen bij hun terugkeer te negeren. De laatste vijfduizend Mekkagangers die terugkeerden van hun bedevaart werden in quarantaine ondergebracht in studentenhuizen. Dit toont aan dat de regering onhandig inspeelde op de crisis en zich daar later van bewust werd. De regering wil nu strikte maatregelen nemen en we moeten haar daar de credits voor geven, maar dit zou allemaal niet nodig zijn als ze in het begin al strikte maatregelen had genomen.’
In Hongarije heeft premier Viktor Orbán de coronacrisis aangegrepen om het parlement voor onbepaalde tijd buiten spel te zetten. Denkt u dat president Recep Tayyip Erdogan en zijn AKP ook met een soortgelijke machtigingswet zullen komen?
‘Erdogan is een pragmatische leider die elke crisis opportunistisch uitbuit. Met Goebbels-achtige tactieken weet hij de mensen heel goed te overtuigen. Hij is een behoorlijke expert in zulke zaken en hij zal in deze crisis wellicht het autoritarisme verdiepen, omdat de mensen druk bezig zijn met hun leven, gezondheid en economie. Misschien kan hij een systeem creëren waarin het autoritaire nog dominanter is. Erdogan kan ook een meer despotische regering creëren omdat hij vreest dat deze crisis, die de gezondheid en de economie van mensen bedreigt, kan leiden tot rellen tegen hem. Dit zijn allemaal dingen die van Erdogan mogen worden verwacht.’
Turkije arresteert honderden mensen vanwege ‘provocerende’ berichten over de coronacrisis. Ook tegen de Koerdische journaliste Nurcan Baysal loopt nu een strafrechtelijk onderzoek. Net als u roept ze op om politici en mensenrechtenactivisten vrij te laten uit de gevangenis. Wat wil Erdogan bereiken?
‘Erdogan doet zijn best om te verhullen dat de epidemie aanhoudt en dat de autoriteiten niet in staat zijn de nodige maatregelen te nemen. Hij vindt journalistieke publicaties over de trage reactie van de Turkse autoriteiten op de crisis, waardoor er veel mensen zijn besmet en overleden, uitermate bedreigend. Hij beperkt het recht van mensen op informatie en doet zijn best om hen niet te informeren over de dingen die fout gaan.
En daarin slaagt hij min of meer: een vrachtwagenchauffeur kan worden aangehouden en ontslagen wegens kritiek op de regering op sociale media. Journalisten kunnen worden gearresteerd en naar de cel worden gestuurd vanwege het publiceren van nieuws. Er zijn veel mensen die worden bedreigd omdat ze nieuws willen brengen over de coronapandemie.
‘Met Goebbels-achtige tactieken weet Erdogan de mensen heel goed te overtuigen’
De repressie is uitermate succesvol. Nu zijn mensen bang om zelfs maar één zin over dit onderwerp te schrijven, omdat er enkele absurde zaken zijn gevoerd tegen mensen die hun mond open deden. Dit was waar Erdogan tijdens bijna alle crises de meeste aandacht aan heeft besteed. Helaas is hij alleen geïnteresseerd in de vraag of een crisis leidt tot kritiek op hem – en hoe hij dit kan stoppen als die kritiek er is.’
U zet zich in voor politieke gevangenen. Waarom komen zij, in tegenstelling tot andere gevangenen, niet in aanmerking voor vervroegde vrijlating of huisarrest?
‘Politieke gevangenen worden in Turkije ongelooflijk en wreed gestraft voor het uiten van hun mening. Vanwege hun niet-strafbare acties worden ze geïdentificeerd als leden van illegale gewapende terroristische organisaties. De rechterlijke macht handelt niet volgens de universele rechtsbeginselen, maar staat onder controle van de uitvoerende macht.’
Wat zullen de gevolgen zijn van een corona-uitbraak in de Turkse gevangenissen, denkt u als medicus? Zullen veel mensen besmet raken en overlijden?
‘De omstandigheden in Turkse gevangenissen zijn al verschrikkelijk, maar het moment kan bijna niet slechter gekozen zijn. Er zitten 300.000 mensen in gevangenissen, terwijl die slechts capaciteit hebben voor slechts 120.000 gevangenen. Op afdelingen voor vijf tot tien personen worden 25 tot 30 gevangenen vastgehouden. In sommige gevangenissen verblijven 45 mensen zelfs op een afdeling voor zeven personen. Dit zijn ongelooflijke aantallen. Het is een ramp als de coronapandemie ook uitbreekt in de gevangenissen. Een corona-uitbraak kan voor massale sterfte zorgen.
Er bevinden zich belangrijke intellectuelen onder de politieke gevangenen. Mensen zoals de 70-jarige schrijver Ahmet Altan (foto, midden, red.), voormalig HDP-covoorzitter Selahattin Demirtas (foto, links, red.), die ondanks zijn jonge leeftijd last heeft van een hoge bloeddruk en ademhalingsproblemen, en Osman Kavala (foto, rechts, red.), een van de belangrijkste intellectuelen van Turkije. Deze mensen lopen een groot risico bij een uitbraak van de coronapandemie. Dat deze mensen straks misschien in een levensbedreigende situatie terecht komen of misschien zullen overlijden, kan voor onrust en chaos in het land zorgen.’
U bent een petitie gestart om politieke gevangenen in Turkije dezelfde rechten te geven als gewone gevangenen. Wat verwacht u van deze petitie?
‘Het verzoekschrift kreeg 80.000 handtekeningen en trok veel aandacht. De petitie is uitgebracht in het Turks, Duits en Engels. We gaan het verzoekschrift indienen bij de parlementsvoorzitter en bij het ministerie van Justitie. We gaan om dringende stappen vragen. De parlementsleden staan onder druk van alle geledingen van de samenleving om een eerlijke wet te maken, die gelijkheid garandeert.
Sommige AKP-parlementariërs negeren deze eis omdat ze zich aan Erdogan hebben gecommitteerd alsof ze hem aanbidden. Andere AKP’ers, die nog een beetje een geweten hebben, zijn geraakt door de ernst van de situatie. Als dit niet werkt, geloven we dat de internationale gemeenschap invloed zal hebben. De Verenigde Naties en de Europese Unie hebben er al op aangedrongen dat ook politieke gevangenen van de amnestieregeling gebruik moeten kunnen maken.’
Deze week stemt het Turkse parlement over een voorstel om politieke gevangenen dezelfde rechten te geven als gewone gevangenen. Maar wat als het parlement dit voorstel naast zich neerlegt?
‘We denken dat onze petitiecampagne van invloed zal zijn en dat deze autoritaire regering een stap terug doet. Maar hoogstwaarschijnlijk zal er geen amnestiewet komen die alle gevangenen beschermt. Toch is dit niet de laatste stap. We zullen wachten tot de zaak aanhangig wordt gemaakt bij het Constitutionele Hof. We verwachten dat het Constitutionele Hof een discriminerende wet intrekt.’
‘Helaas is Erdogan alleen geïnteresseerd in de vraag of een crisis leidt tot kritiek op hem’
Onlangs tweette u dat een gevangene in Ankara positief is getest op COVID-19. Het Openbaar Ministerie zegt dat u liegt en daardoor loopt er nu een strafrechtelijk onderzoek tegen u. Bent u bang dat u zult worden opgepakt en in de gevangenis zal worden gegooid?
‘Het ziekenhuis verklaarde dat deze persoon vanaf 23 maart op de intensive care-afdeling voor coronapatiënten was geweest en last van zijn longen had, maar dat ze het coronavirus niet konden detecteren. Toen ik het ziekenhuis vroeg waarom hij dan wel op de intensive care-afdeling voor coronapatiënten lag, kreeg ik geen antwoord. Dit was de maximale informatie die ik kon krijgen, maar zelfs deze informatie liet ons zien dat de aanklager in zijn verklaring feiten achterhield. Het parket meldde namelijk niet of de persoon al naar de gevangenis was teruggekeerd.
Een officier van justitie die liegt namens de staat en een strafrechtelijk onderzoek is begonnen naar een afgevaardigde die is gekozen met 90.000 stemmen. Ziehier de toestand van het justitieel apparaat in Turkije. We weten heel goed dat dit soort druk er is om te voorkomen dat de feiten aan het licht komen. Als het zover is, dan gaan we tegen deze aanklagers een klacht indienen wegens ambtsmisbruik.’
27 februari, toen de coronacrisis eraan zat te komen, zette Turkije de grenzen met Europa open. Hierdoor probeerden tienduizenden vluchtelingen Griekenland en Bulgarije binnen te komen. De vluchtelingen zijn nu weer terug naar Turkije gebracht. Is er met onschuldige mensenlevens gespeeld?
‘Erdogan gebruikte de vluchtelingen als een troef. Hij kreeg geld van Europa voor de opvang van vier miljoen vluchtelingen en gebruikte ze als chantage tegen Europa. Hij speelde de vluchtelingenkaart onmiddellijk na de nederlaag en de dreiging die hij onderging tijdens de oorlog in Syrië. Hij zette ze in het geheim op transport naar de grens met Griekenland. Omdat hij de volledige controle heeft over de reguliere media bleven deze geheime transporten verborgen, ook al meldden oppositionele media dit wel.
Later ontdekten we dat de coronapandemie in Turkije toen al was begonnen, terwijl de autoriteiten pas op 10 maart het aantal coronadoden begon te tellen. Denk hier eens over na: Erdogan heeft – het is ongelooflijk – tienduizenden mensen naar de grens gereden, terwijl hij deed alsof hij het coronagevaar helemaal onder controle had. Nadat de vluchtelingen door de Griekse autoriteiten waren gedwongen terug te keren naar Turkije, gebruikte minister van Binnenlandse Zaken Suleyman Soylu duizend man aan speciale eenheden om de vluchtelingen op brute wijze terug te dringen. Dit waren erg lelijke, walgelijke spelletjes. Turkije speelde met mensenlevens.
‘Erdogan heeft tienduizenden mensen naar de grens gereden, terwijl hij deed alsof hij het coronagevaar onder controle had’
Godzijdank is de coronapandemie nu zichtbaar. De Turkse regering is gestopt met haar vluchtelingenspelletje na dit nieuws en vervoerde de vluchtelingen met officiële voertuigen naar Istanbul. Sommigen vluchtelingen zijn dan wel omgekomen of gewond geraakt, maar ik geloof niet dat de autoriteiten hier wakker van liggen.’
