Lenin had het professioneler aangepakt. De Trump-putsch eindigde, hoe bedreigend zij ook even was, uiteindelijk in een farce. Hij toonde daarbij niet alleen de ontsporing van de Amerikaanse democratie, maar ook de absurditeiten van de Amerikaanse samenleving: op CNN werd de revolutie onderbroken voor reclame – de commercie gaat altijd voor.
En dan de ongedisciplineerde revolutionaire meute zelf: gezien hun merkwaardige uitdossing was het voor sommigen vooral een soort van historische re-enactment, alsof ze 1776 over gingen doen. Verbaal kwam men daarbij niet verder dan het brullen van ‘USA, USA’. Dan hadden de Founding Fathers indertijd toch meer tekst achter de hand.
Voor anderen had het meer iets van een toeristisch uitje: selfies schietend in het bolwerk van de macht – niet de verovering van die macht leek centraal te staan, maar de eigen aanwezigheid. Waarmee zij, in hun vergaande domheid, meteen zelf al aan de rechter het materiaal voor hun veroordeling hebben geleverd.
Het is tekenend voor een typisch Amerikaanse vorm van naïviteit. In een land waar men zich – ondanks alle retoriek over ‘bevrijding van Washington’ door al die tot de tanden bewapende halvegaren die in de Mid-West militietje spelen – nooit echt door de overheid bedreigd hoeft te voelen. Syriërs zouden het uit hun hoofd laten, zich zo letterlijk op de sociale media te kijk te zetten.
De intellectuele equivalent van deze wereldvreemdheid – en een gebrek aan ervaring met daadwerkelijke tirannie – vormde ooit het boek van de Amerikaanse historicus Daniel Goldhagen over de Holocaust. Waarom waren de Duitsers niet massaal de straat opgegaan, om zich tegen de Jodenvervolging te verzetten? Wel, omdat Hitler geen Trump was, tegen wie je nog zonder gevaar voor eigen leven demonstreren kan.
Wat Trump ook van Hitler onderscheidt: het gebrek aan enig plan
Dat de Omwenteling in Oost-Europa in 1989 slaagde, kwam ook omdat Gorbatsjov niet naar de wapens greep. Stalin had meteen laten schieten, en Hitler ook – precies zoals Saddam Hoessein en Assad in recenter dagen demonstreerden, en ook Xi uiteindelijk niet zal schromen te doen als zijn macht echt in gevaar komt.
Hier wreekte zich de typisch Amerikaanse can do-mentaliteit, waarin dit land zo sterk van Europa verschilt. Wat de Amerikanen ontberen is het Europese gevoel voor tragiek: dat er dingen zijn die je overkomen en waaraan je als gewone burger niets kunt doen, omdat bepaalde ontwikkelingen eenvoudig over je heen walsen – en dat je dan soms elke poging tot verzet daartegen automatisch met de dood bekoopt. De Amerikaanse levensleugen ‘van krantenjongen tot miljonair’ vloeit ook uit dat extreme individuele maakbaarheidsidee voort.
Wat Trump ook van Hitler onderscheidt: het gebrek aan enig plan, gevolg van zijn chaotische en impulsieve natuur. Net als Reagan leeft hij in een droomwereld, in zijn geval die van de realityshow als opvolger van Hollywood: de macht spelen is de macht hebben. De leider van een opstand die, nadat hij tot bestorming van het Capitool heeft aangemoedigd, naar zijn witte huis gaat om er op tv naar te kijken. Hitler en Mussolini marcheerden wel aan de kop van hun stoet. Met organisatorische luiheid is nog nooit een staatsgreep gelukt.
Desondanks is het een blamage voor het wereldwijde aanzien van Amerika: zelfs een coup plegen kunnen ze daar niet goed. In Kirgizië is na een bestorming van het parlement een maffiabaas vanuit de gevangenis in het presidentieel paleis gekozen. In de Verenigde Staten gebeurt straks eerder het omgekeerde: daar belandt na zo’n bestorming de maffiabaas vanuit het presidentieel paleis mogelijk in het gevang.
Hoon was Amerika’s deel vanuit alle hele en halve autocratieën, waarvan Washington het verkiezingsproces terecht als frauduleus heeft bekritiseerd. Hoe eerlijk waren die in Amerika? Is er een gewapende interventie nodig om democratie te brengen? Wat is het verschil tussen Amerikanen die tegen de uitslag protesteren, en Russen die dat doen? Waarom heten de eersten terroristen plots en de tweeden democraten?
Dat verschil is er – maar omdat een groot deel van de Republikeinen tot het laatst toe de uitslag bleef aanvechten, zal het Biden heel wat moeite kosten om het buitenland het onderscheid tussen een Amerikaanse en een Kirgizische bananenrepubliek uit te leggen.
