Volgens de nieuwste jaarlijkse vrijheidsranglijst van de Amerikaanse NGO Freedom House is Turkije ‘niet vrij’. In de lijst zijn alle landen gerangschikt naar de mate van politieke en burgerlijke vrijheid.

Turkije scoort 32 punten op de schaal van 100, dezelfde score als vorig jaar. Daarmee staat het tussen landen als Angola, Afghanistan, Irak en Myanmar.

‘Vervolgingen en intimidatiecampagnes tegen politici van de oppositie, prominente leden van het maatschappelijk middenveld, onafhankelijke journalisten en critici van het steeds agressievere buitenlandse beleid van Turkije gingen door’, aldus Freedom House.

Turkije heeft veel politieke tegenstanders in de gevangenis. De bekendste voorbeelden zijn oppositiepoliticus Selahattin Demirtas en de liberale filantroop Osman Kavala, die volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) allebei onmiddellijk moeten worden vrijgelaten.

De coronapandemie en de verslechterde Turkse economie hebben de regering ‘nieuwe stimulansen gegeven om afwijkende meningen te onderdrukken en het publieke debat te beperken’, aldus Freedom House.

President Erdogan kondigde deze week een serie mensenrechtenhervormingen aan, maar critici zijn sceptisch. ‘Geen enkel mensenrechtenplan zal meer zijn dan het papier waarop het is geschreven, totdat politieke gevangenen worden vrijgelaten en nepaanklachten tegen andersdenkenden worden ingetrokken’ zegt mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch.

Het nieuwste rapport van Freedom House laat verder een somber beeld zien. Autoritaire regimes zijn, gesterkt door de coronacrisis, afgelopen jaar in de hele wereld onbeschaamder geworden. Het aantal ‘onvrije’ landen heeft een recordhoogte van 54 bereikt. Vrijheidsscores van 73 landen, die 75 procent van de wereldbevolking vertegenwoordigen, zijn gedaald.

Freedom House is een Amerikaanse NGO, maar is de Verenigde Staten in de loop der jaren steeds onvrijer gaan inschalen. Waar het land in 2010 nog 94 punten haalde, zijn dat er in het nieuwste rapport nog maar 83. De redenen: groeiende corruptie en belangenverstrengingen in de politiek, een gebrek aan transparantie bij de overheid en strengere immigratiewetten.

De meest onvrije landen volgens Freedom House: Syrië (1 punt), Tibet (1), Turkmenistan (2), Eritrea (2), Zuid-Soedan (2) en Noord-Korea (3). Ter vergelijking: de meeste Europese landen scoren minimaal 90 punten. Nederland scoort 98 punten, eentje minder dan vorig jaar.

Yarin Eski is criminoloog en doceert Bestuurskunde aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Voor de Kanttekening zal hij een maandelijkse column schrijven.

Tot aan 2017 doceerde Eski aan de John Moores University in Liverpool. Hij promoveerde in 2015 aan de Universiteit van Glasgow. Eind vorig jaar bracht hij de academische bundel Genocide and victimology uit.

Zijn andere wetenschappelijke publicaties omvatten onder meer veiligheid, etnografie, sociaal-culturele aspecten van politiewerk, het gebruik van geweld en de verantwoording daarvan, ondermijning van de democratie en genocide.

Eerder schreef Eski gastcolumns voor de Volkskrant over onder meer de staat van onze universiteiten, rampenverbeelding in films en de explosie in Beiroet. Voor de Kanttekening zal hij zich meer toeleggen op de hedendaagse multiculturele thematiek.

Eski’s eerste column verscheen vandaag. Daarin schrijft hij over het nieuwe immigratierapport van Forum voor Democratie. ‘Deze ideeën vind ik zoveel enger dan JFVD-leden die ietwat prematuur en onbezonnen neonazistische berichtjes naar elkaar appen.’

De Koerdisch-Nederlandse Kamerkandidaat Serpil Ates heeft ‘al duizenden bedreigingen gekregen’ uit Turks-nationalistische kringen, vertelt de GroenLinkser aan Omroep West. 

‘Er komen tweets langs als: we hebben nieuwe wapens en we gaan ze op jou testen, we komen jou en je moeder zoeken. Je hebt niet het uiterlijk van iemand met roots uit Turkije, je zal er wel zo uitzien omdat je varkensvlees hebt gegeten. Het gaat van discriminerende en racistische opmerkingen tot bedreigingen. Het gaat echt alle kanten op.’

Ates staat zelfs in de toplijst uit een recent onderzoek door de Groene Amsterdammer naar de vele haattweets richting vrouwen in de politiek. Maar ze laat zich niet intimideren.

‘Nee, dat is wat ze willen. Ik ben een vrijgevochten vrouw. Ik doe alles behalve stoppen en angstig zijn. Ik ga gewoon keihard door. (…) Wen er maar aan.’

Serpil Ates kreeg vorige maand extra veel haatberichten binnen nadat de website Turks.nl onjuist beweerde dat Ates PKK-leider Abdullah Öcalan had geprezen. De PPK is een separatistische organisatie die strijd voor een onafhankelijk Koerdistan. De organisatie heeft ook terreuraanslagen gepleegd en staat in Turkije, de EU en de Verenigde Staten op de terreurlijst.

Onder het mom van ‘banden met de PKK’ zijn de afgelopen jaren in Turkije vele tientallen politici, intellectuelen en activisten de bak ingedraaid, waaronder oud-HDP-leider Selahattin Demirtas. Onder diens leiding werd de HDP een factor van belang in de Turkse politiek, die bij de verkiezingen van 2015 zelfs de AKP van een absolute meerderheid afhield. De HDP dreigt inmiddels te worden verboden vanwege ‘banden met de PKK’.

Volgens critici gebruikt de Turkse overheid de aantijging van ‘banden met de PKK’ om dissidente stemmen de kop in te drukken. Hetzelfde zou hij doen met (vermeende) aanhangers van de islamitische geleerde Fethullah Gülen, volgens Erdogan het brein achter de mislukte couppoging van 2016.

Mensen met een ander geluid of een andere opinie zitten in Turkije nu veelal achter de tralies, ziet ook Ates. ‘Daarom denken ze mensen in Nederland met een andere gedachtegang ook te kunnen bedreigen. Op het moment dat mijn Koerdische identiteit naar voren komt, worden ze racistischer dan waar ze anderen van beschuldigen.’

De GroenLinks-politica zit nu nog in de Haagse gemeenteraad. Ze staat 24e op de kandidatenlijst van GroenLinks.

D66-Kamerlid Salima Belhaj wil van haar Marokkaanse paspoort af, vertelt ze aan de Rotterdamse website Vers Beton.

Haar fractiegenoot Jan Paternotte heeft het initiatief genomen om ervoor te zorgen dat Nederlanders afstand van hun Marokkaanse nationaliteit kunnen doen, wat Belhaj vorige maand mocht verdedigen in de Tweede Kamer. Zelf wil ze er ook vanaf, zegt ze nu.

Belhaj: ‘Als ik in de spiegel kijk zie ik donkere ogen en donker haar, ik weet dat ik ergens anders vandaan kom. Maar het hebben van een tweede nationaliteit, een gedwongen nationaliteit, vind ik ingewikkeld, omdat ik die dwang niet wil.’

Het D66-Kamerlid wordt door haar dubbele paspoort in Marokko behandeld als Marokkaans staatsburger. Het is bijvoorbeeld strafbaar als ze daar een hotelkamer boekt met haar Nederlandse vriend, met wie ze niet getrouwd is.

‘Er zijn een hoop andere wetten waar ik onder val. Ik ben Nederlands staatsburger, ik ben hier geboren, ik voel mij verbonden met Nederland – maar toch val ik in Marokko onder die regels.’

Salima Belhaj vindt het opmerkelijk dat de PVV haar motie niet gesteund heeft, terwijl Geert Wilders al jaren lang roept dat hij tegen dubbele nationaliteit is. Hoewel haar pleidooi gevoelig ligt in de Marokkaans-Nederlandse gemeenschap is het D66-Kamerlid niet bedreigd, vertelt ze.

‘Misschien komt dat wel omdat men niet gewend is dat je dit probleem ook vanuit een progressieve partij kan adresseren.’

Een meerderheid in de Tweede Kamer is het met Belhaj eens. Maar Nederland kan Marokko niet dwingen om de regels te veranderen. Het kabinet zegt te kiezen voor de weg van stille diplomatie.

Zwitserland houdt zondag een referendum over een verbod op gezichtsbedekkende kleding in openbare plaatsen. Het voorstel spreekt niet letterlijk over de boerka of de niqaab – die de ogen onbedekt laat -, maar elke Zwitser weet dat het hier wel om draait. 

Campagneposters met teksten als ‘Stop de radicale islam!’ en ‘Stop het extremisme!’, waarop een vrouw in een zwarte niqaab te zien is, zijn in Zwitserse steden opgehangen. Op concurrerende posters staat te lezen: ‘Nee tegen een absurde, nutteloze en islamofobe anti-boerkawet.’

Volgens schattingen door critici dragen zo’n dertig vrouwen in de Zwitserland een boerka. Daarbij komt het voorstel in een tijd waarin Zwitserland vol inzet op het dragen van mondkapjes, die ook een gedeelte van het gelaat bedekken.

De Zwitserse regering en het parlement zijn tegen het voorstel. Maar opiniepeilingen wijzen uit dat een kleine meerderheid voorstander is van deze maatregel.

Als het voorstel per referendum wordt aangenomen, dan kunnen overtreders van de wet een boete tot wel negenduizend euro krijgen.

In sommige Europese en islamitische landen, waaronder Nederland en Marokko, bestaat al een dergelijk ‘boerkaverbod’.

In totaal is ruim vijf procent van de Zwitserse bevolking islamitisch. In 2009 werd hen per referendum al het recht ontnomen om nog langer minaretten te bouwen.

Volgens het Zwitserse systeem van directe democratie vinden om de paar maanden referenda en volksstemmingen plaats op nationaal, regionaal en lokaal niveau. Elk onderwerp kan op nationaal niveau in stemming worden gebracht, als er maar 100.000 handtekeningen voor worden opgehaald.

De Turkse president Erdogan kondigde dinsdag een serie mensenrechtenhervormingen aan. Hij beloofde ingrijpende veranderingen in de rechterlijke macht, een grondige herziening van de grondwet en respect voor de vrijheid van meningsuiting. Critici zijn echter sceptisch.

Volgens de Amerikaanse Midden-Oostenexpert Howard Eissenstat (St. Lawrence University) zijn dit geen echte hervormingen, maar gaat het Erdogan alleen om het behouden van zijn macht. De Amerikaanse journalist Seth J. Franzman is ook sceptisch. Turkije sluit nog steeds journalisten en politieke tegenstanders op en iedereen die kritiek levert op het regime, zegt hij.

‘Geen enkel mensenrechtenplan zal meer zijn dan het papier waarop het is geschreven, totdat politieke gevangenen worden vrijgelaten en nepaanklachten tegen andersdenkenden worden ingetrokken’, zegt ook mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch. ‘Alleen maar zeggen dat de rechtbanken onafhankelijk zullen zijn, zal ze niet onafhankelijker maken.’

Turkije kent veel politieke gevangenen. Onder hen de dissidente schrijver Ahmet Altan, oud-oppositieleider Selahattin Demirtas en Osman Kavala, een vooraanstaande filantroop en mensenrechtenverdediger die al meer dan drie jaar gevangen zit zonder veroordeeld te zijn.

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft eerder de onmiddellijke vrijlating van Kavala en Demirtas geëist. Aan de oproepen van het EHRM heeft Turkije echter geen gehoor gegeven. Toen Erdogan zijn hervormingsplan uiteenzette, ging hij niet in op deze specifieke zaken.

Erdogan is al een tijdje bezig met een charmeoffensief. Hij spreekt sinds begin dit jaar verzoenende woorden richting het Westen en Israël. ‘Doel is om het imago van Ankara te veranderen: van een militaristische autoritaire agressor, naar een die probeert te werken aan de betrekkingen met Europa, de VS, de Golf en Israël’, zei journalist Franzman eerder op de Kanttekening.

In de Vlaamse stad Brugge komt geen nieuwe moskee. De reden: dreigtelefoontjes en haatmails, schrijft de Vlaamse krant het Nieuwsblad.

De moskee is nu gevestigd in een woning in het nabijgelegen plaatsje Sint-Andries. Maar vanwege de vele bezoekers klagen buurtbewoners over parkeeroverlast.

Er was een oplossing: de moskee zou tijdelijk – twee jaar – een onderkomen kunnen krijgen in het leegstaande winkelcomplex Fort Lapin. De islamitische gemeenschap en de gemeenteraad in Brugge waren blij met deze tijdelijke oplossing.

Toch gaat het niet door, zo bleek tijdens de laatste gemeenteraadsvergadering. ‘Die man heeft zijn aanbod weer ingetrokken’, aldus de burgemeester van Brugge over de moskeebestuurder. ‘Hij kreeg dreigtelefoons en haatmails en is daardoor afgeschrikt.’

Een nieuw initiatief voor een meer diverse Tweede Kamer na 17 maart: de website stemdivers.nl. Stem Divers wil ‘de besturen van Nederland net zo divers maken als Nederland al is’.

‘Zo zijn bijvoorbeeld vrouwen, mensen van kleur, jongeren en mensen zonder academische opleiding of van buiten de Randstad minder goed vertegenwoordigd’, aldus de website. ‘Elke stem op een voorkeurskandidaat vergroot de kans op een meer diverse Tweede Kamer.’

Op het online platform kunnen alle Kamerkandidaten van alle partijen zich presenteren aan alle Nederlanders. In drie stappen kunnen kiezers de kandidaat van hun voorkeur vinden.

Ook heeft elke kandidaat op stemdivers.nl een eigen profiel dat bekeken en gedeeld kan worden. ‘Zo kunnen kiezers eenvoudig kennis maken met kandidaten die vaak minder bekend zijn en daardoor meer kans hebben om gekozen te worden.’

Initiatiefnemer is Maurice Pahladsingh, privacyjurist, gemeenteraadslid in Hoeksche Waard en D66-lid. Stem Divers zegt niet gelieerd te zijn aan een politieke partij.